Брадзот Bradsot - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Брадзот Bradsot

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

68.5 KB

Брадзот Bradsot Режа: 1. Тарқалиши 2. Клиник белгилари 3. Бактериологик текшириш 4. Даволаш

Юқумли касаллик бўлиб, ширдон ва ўн икки бармоқ ичакнинг геморрагик яллиғланиши, паренхиматоз аъзоларда тўқималарнинг ўзгариши ва ошқозон-ичакда газ тўпланиши билан шиддатли кечади. Тарихий маълумот . Шимолий мамлакатлар — Исландия, Норвегия, Шотландияларда касаллик қадимдан маълум. Аввал буни куйдирги билан аралаштириб келинган. 1975 йилда Краббе ҳам шу ҳақда маълумот беради. 1888 йили Норвегиялик врач И. Нильсен брадзотнинг қўзғатувчисини топади ва у бу касалликнинг куйдирги эмаслигини ҳамда ўткир кечадиган юқумли касаллик эканлигини исботлаб беради. Касаллик Бухорода К. А. Андреев (1926) томонидан қайд қилинган. 1918 —1921 йилларда Австралияда брадзот «Қора касаллик» деб юритилган. Қўйларнинг ўлиш сабаби бактерия ва ундан ажралган токсин оқибати деб тушунилган. Кейинчалик «Некротик гепатит» номи билан юритилган. Кассаллик қўзғатувчиси Сl. Oedemmatiens эканлиги кейинчалик маълум бўлди. 1909 ва 1931 йилларда немис олимлари Мисснер, Мейн ва Шооплар ҳам касалликни ўрганиш билан шуғулланиб, аввал «Қора касаллик», кейинчалик эса «Немис брадзоти» деб аташган. Улар ҳам юқоридаги қўзғатувчиларни касаллик сабабчиси деган фикрга келишган. Тарқалиши. Брадзот жуда кўп мамлакатлар (Австралия, Греция, Туркия, ГФР ва ҳ. к.)да учрайди. К. Лемихова, М. Фарзалиев, А. Волковаларнинг маълумотига асосланадиган бўлсак, собиқ СССРнинг ҳамма ҳудудларида ҳам брадзот учраб туради. Жумладан, бизнинг Ўзбекистонда ҳам тез-тез қайд қилинади. Иқтисодий зарар. Касалликка чалинган қўйлар ўлади, профилактик чора-тадбирларга катта маблағ сарфланади. Қўзғатувчиси. Аксарият Сl. sepficum ва Сl. Oedemmafiens ажратилади. Кўп ҳоларда Сl. Didas да ҳам топилади. Лекин бу микроорганизм кўпинча олдинги иккала микробнинг таъсир кучини оширади. Сl. septicum қатьий анаэроб, 37°С да ўсади. Китт-Тароцци муҳитида ўсади ва 16-24 соатда лойқаланиб, газ ажратиб чиқаради, 48

соатдан кейин бульон тиниб, у чўкмага тушади. Организмда спора кам ҳолларда учрайди, кўпинча ўлаксаларда бўлади. Цейсслер муҳитида гемолиз зонасини намоён қилиб ўсади. Микроб газ ажратиб, қуйидаги муҳитлар: глюкоза, мальтоза, фруктоза ва ҳ. к. да ферментация ҳосил қилади. Глицерин билан маннитни парчаламайди. Камдан-кам ҳолларда сахарозани парчалайди. Ана шу хусусиятдан уни Сl. septicum ва Сl. chavoei дан фарқ қилишда фойдаланилади. Чунки охиргиси сахарозани ҳар доим ферментация қилади. Сl. septicum ўта кучли токсин ажратади, бу ҳол айниқса Мартен бульонида кўзга яққол ташланади. Токсинда тўрт хил компонент бўлади: - Альфа токсин-некротик ва гемолитик омил қўзғатади (қўйлар эритроцитини гемолизга учратади). - Бета токсин-кислородолабил фермент-дезоксирибонуклеаза, тез гемолиз содир қилади. - Гамма токсин-фермент гиалуронидаза. - Дельта токсин-кислородолабил бўлиб, эритроцитларни лизис қилади. Сl. septicum таркибида О ва Н антиген бор, улар ўз навбатида агглютинин, преципитин, гемагглютининларни пайдо қилади. Сl. oedemmatiens таёқчасимон полиморф анаэробдир. Қаттиқ муҳитларда ўсганда доначасимон юза ҳосил қилиб, четлари нотекис бўлади. Китт-Тароцци муҳитида газ ҳосил қилиб ўсади. Лаборатория ҳайвонлари учун ўта патоген. Cl. didas брадзотдан ташқари, юқумли некротик гепатитни қўзғатади. Одамларда гангрена пайдо қилиши мумкин. Чидамлилиги. Спорадик ҳолатда микроб ўта чидамли. Тупроқда, ерда йиллаб яшай олади. Қайнатилганда 50-60 минутда ўлади. Эпизоотологияси. Табиий шароитда қўйлар зоти ва жинсидан қатъий назар касалланаверади. Кўп ҳолларда 2 ёшдан катталари касалланади. Брадзот йилнинг ҳар қандай фаслида учрайди. Бизнинг кузатишимиз бўйича баҳорда яйловда буталар пишган ёз ойларида ҳамда кузда учрайди.

Скандинавия мамлакатларида сентябрда бошланиб, мартгача давом этганлиги тўғрисида маълумот бор. К. Лемихованинг кузатишича асосан ёз ойларида кўп учраган. К. Андреев эса қўйлар сентябрдан февралгача брадзот билан касалланганлигини маълум қилади. Германияда сентябр- январ ойларида учраган. Айрим кузатувчилар брадзот кўпроқ дарёларнинг қуйилиш жойи ва кўл бўйларида учрашини келтирадилар. Бунга қўйларнинг зарарланган ердан ўтни лой билан қўшиб олиб ейиши сабаб бўлади деб кўрсатадилар. Баъзи маълумотларни таҳлил қиладиган бўлсак, брадзотнинг яйловда ва бир жойда боқиладиган ҳолатда учрашига алоҳида эътибор берилади. Бир жойда боқилганда қўзилар, яйловда боқилганда эса кўпинча катта ёшдаги қўйлар касалланади. Адабиётларда музлаган хашакни еган қўйларда брадзот келиб чиққанлигини асословчи далиллар ҳам кўп. Касалликнниг келиб чиқишида яйловнинг касаллик қўзғатувчиси билан зарарланганлиги катта аҳамият касб этади. Кўпинча брадзот ва энтеротоксемия баҳор пайтларида бирга келиши мумкин. Брадзот билан семиз қўйлар кўп касалланади. Касаллик асосан алиментар йўл билан юқиб, қўзғатувчи спора билан зарарланган озуқа ёки сув орқали қўй организмига тушади. Касал қўй касаллик қўзғатувчисининг манбаи бўлиб қолади. Патогенези. Касалликнинг ривожланиш механизмида қўйлар организми резистентлигининг аҳамияти жуда катта. Ҳар хил омиллар (совуқ, иссиқ, қизиш)нинг организмга таъсири натижасида резистентлик пасаяди, ошқозон ва ичакнинг секретор ва моторика функцияси бузилади. Натижада касаллик қўзғатувчисининг яшаши ва ривожланиб кўпайиши учун қулай шароит юзага келади. У ўз навбатида ўта кучли заҳар ажратиб, макроорганизмни заҳарлайди. Умуман олганда брадзот патогенезини ўрганиш кўпроқ тадқиқотлар олиб боришни тақозо этади. Клиник белгилари. Брадзот яшин тезлигида ва ўткир кечади. Яшин тезлигида кечганда кечқурун соғ юрган қўй кечаси бирдан ўлиб қолади. Баъзан бир-икки бош қўй сурувдан орқада қолиб, топ этиб йиқилади. 10–15

дақиқа қалтироқ тутиб, кўзлари қизаради, сал қорни шишиб ўлади. Ўлим олдидан оғзидан кўпиксимон суюқлиқ оқади. Тана ҳарорати бир оз кўтарилиши мумкин. Ўткир кечганда ҳам тана ҳарорати бир оз кўтарилади, ҳолсизланади, ҳеч нарса емай қўяди. Нафас олиш ва юрак-томирлар фаолияти тезлашади. Бурун ва оғиз бўшлиғидан кўпиксимон шилимшиқ суюқлик оқади. Баъзан қон аралаш ич кетади, сийдик тез-тез ажралади, қорин шишади, касал қўй тишларини ғичирлатади. Айрим ҳолларда безовталаниб, оёғини тап-тап қилиб ташлайди, бир жойда айланаверади, ётган жойида оёқларини сузиб юргандек ҳаракатга келтиради. Вақти- вақти билан қалтирайди. Одатда безовталаниш умумий ҳолсизланиш билан алмашинади. Касал қўй умумий ҳолсизланиш ва қаттиқ ҳансираш натижасида 10–14 соат ичида ҳалок бўлади. Касаллик чўзилса, 3-5 кун давом этиши мумкин. Патологоанотомик ўзгаришлар . Брадзотдан ўлган қўйнинг ўлаксаси 2-5 соат ичида жуда шишиб кетади. Шиш шунчалик кучли бўладики, айрим ҳолларда ҳатто тери ёрилиб кетиши ҳам мумкин, рангги кўкариб кетган бўлади. Жуда тез ирий бошлайди. Ўлаксадан ириётган ҳид чиқиб, табиий тешиклардан қизғиш суюқлик оқиб туради. Бош, бўйин, кўкрак ва бошқа жойларда ҳаво аралаш сероз-геморрагик инфлътрат тўпланади. Жун енгил юлинади. Оғиз, бурун ва кўз шиллиқ пардалари кўкимтир бўлиб кетади. Периферик қон томирларда қон ивимаган бўлади. Трахея ва бронхларда нуқтали қон қуйилиши кузатилади. Кўкрак ва қорин бўшлиғида қизғиш суюқлик тўпланади. Ўпка шишган, қонталашган бўлади. Эпикард ва эндокардда қон қуйилиш кўзга ташланади. Ошқозоннинг олдинги бўлинмалари тўла. Ширдон ва ўн икки бармоқ ичак шиллиқ пардалари шишиб, қаттиқ қон қуйилиш кузатилади. Жигар қонталашган бўлиб, некроз ўчоқлари мавжуддир. Диагноз. Брадзотга диагноз қўйишда унинг эпизоотологияси (қўйлар касалланади, жинси ва ёшининг аҳамияти йўқ, эпизоотик кечиб, ҳар қандай фаслда учраши мумкин), клиник белгилари (шиддатли, ўткир кечади, айрим

ҳолларда безовталаниш, қон аралаш ич кетиш, қалтираш кузатилади), патологоанотомик ўзгаришлар (ўлакса тез шишади, тери ёрилиб кетиши мумкин, чириган сассиқ ҳид чиқади), лабораторияда текшириш усулларининг натижалари ҳисобга олинади. Лабораторияга паренхиматоз аъзолар (жигарнинг некрозга учраган жойи), ширдоннинг жароҳатланган жойи, шишган тўқималар, ўн икки бармоқ ичак ва ҳ. к. жўнатилади. Бактериологик текшириш . Жўнатилган намуналардан Китт-Тароцци муҳити, МПБ ва МПА ларга экилади. Экилган пробиркалар 37-38°С ҳароратли термостатга жойлаштирилади. Анаэроб муҳит учун микроаэростат ёки эксикатордан фойдаланилади. Сl. septicum тез ўсиб газ ажратади. Сl. Oedemmatiens салгина лойқа ҳосил қилиб, камдан-кам ҳолларда газ ажратиб ўсади. Қаттиқ муҳитда биринчиси гемолиз зонаси ҳосил қилади, кейинчалик ўртаси қорамтирроқ ўсиб, юзаси ғадир-будур, четлари эса кесилгандек кўринади. Биологик усул. Жароҳатланган органдан олиб МПБда сузма тайёрланади, аралашма 2 бош денгиз чўчқачасига 0,5-1,0 дан юборилади. Агар брадзот бўлса, денгиз чўчқачалари 16-48 соатда ўлади. Уларда септицемия ҳолати кузатилади. Ичакларда ҳаво бўлади. Кўкрак қафаси ва қорин бўшлиғида қизғиш суюқлик тўпланади. Кузатиш 8 кун олиб борилиб, ҳамма аъзолардан экиб текширилади. Агар 1 дона денгиз чўчқачаси ўлиб, патологоанатомияси тасдиқланса ва кулътура ажратиб олинса, диагноз тасдиқланади. Дифференциал диагноз. Брадзотни куйдирги, юқумли энтеротоксемия, пастереллёз, эмкар, пираплазмоз ва аконит билан заҳарланишдан фарқ қила билиш керак. - Куйдиргида талоқ катталашади ва кесганда қора мойсимон масса чиқади. Ҳамма тур ҳайвонлар касалланиб, фақат ёз ойларида учрайди. Қулоқдан олинган қон суртмасидан куйдиргининг таёқчаси топилади. Қорасонда Ф. И. Каган ва Л. В. Кирилловлар (1976) касалликни қуёнга юқтиришни тавсия этади. Қуён эмкарга чидамли, брадзот қўзғатувчисига

мойилдир. Эмкарнинг қўзғатувчиси сахарозани ферментация қилади, Сl. septicum эса салицилини ферментация қилади. - Юқумли энтеротоксемияда буйрак юмшаб кетади. Брадзотда ширдон ва ўн икки бармоқ ичак қаттиқ зарарланади. Масала асосан бактериологик усулнинг хулосаси билан ечилади. - Патереллёзда ички ва нафас олиш аъзолари зарарланади. Албатта бактериологик текшириш ўтказиш зарур. - Аконит билан заҳарланишда яйловдаги заҳарли ўтлар текширилади. - Пироплазмозда эса қон суртмасидан паразит топилади. Даволаш. Шиддатли ва тез ўтганлиги учун брадзотда даволаш фойда бермайди. Агар касаллик чўзилса, антибиотиклардан биомицин, синтомицин, террамицинлар катта қўйларга 1 кг оғирлигига 0,5-1,0, қўзиларга 0,2 миқдорда, биоветин озуқа билан ҳар бошга суткасига 0,5— 0,75 берилади. Бунда асосий даво воситаси поливалентли гипериммунли қон зардоби ва анатоксинлар бўлиб, улар кўрсатма асосида ишлатилади. Иммунитет. Вакцинани биринчи бўлиб академик А. А. Волкова ишлаб чиққан ва қўллашга жорий этган. Ф. Каган, А. Колесовлар концентрланган поливалент алюминий гидроксидли вакцинани яратди. Бу брадзот, энтеротоксемия, оғир шиш ва қўзиларнинг дизентерия касалликларига қарши қўлланилади. Касалликнинг олдини олиш учун қўзилар 3 ойлиқдан бошлаб эмланади. Ориқ, касал қўйлар ва бичишдан 2 ҳафта оддин эркак қўзилар эмланмайди. Вакцина мускул орасига юборилади, мажбурий эмлашда орадаги муддат 12-14 кун, профилактик эмлашда эса 20-30 кун бўлади. Иммунитет 12-14 кундан кейин пайдо бўлиб, 6 ойгача давом этади. Полианатоксин препарат брадзотга қарши кенг кўламда қўлланилади. Чунки бу касалликларда антитоксин иммунитетнинг аҳамияти катта. Олдини олиш. Яйловлар ва сув манбаларинииг санитария аҳволини ветеринария-санитария талаби даражасига кўтариш зарур. Қайси жойда

брадзот чиққан бўлса, қаттиқ назорат остига олинади. Режа асосида қўйларни, эпизоотик ҳолатни ҳисобга олган ҳолда эмлаб турилади. Касаллик чиққан жойларда чеклаш эълон қилинади. Хўжаликка қўй олиб келиш ва чиқариб сотиш қатъий ман этилади. Қирқим тўхтатилиб, қўй ҳайдашга рухсат берилмайди. Носоғлом яйловдан хашак ўриб олиш тўхтатилади. Қайси отардан брадзот чиқса, унинг жойи ёки яйлови дарҳол ўзгартирилади. Касал қўйлар ажратилиб, соғлари эмланади. Соғлом қўйлар яйловдан қайтарилиб, қамаб боқишга ўтказилади. Рационга дарҳол дағал хашак ва минерал моддалар қўшилади. Касал қўйлар сақланган қўйхоналар хлорли оҳакнинг 3%ли фаол хлори бор эритмаси, 5% ли формальдегид ёки ишқорлар, 5% ли формалин, 10% ли хлор (1)-йодид моддалари билан дезинфекция қилинади. Касал қўйни гўшт учун сўйиш, ўлаксалардан терисини ажратиб олиш, жунини қирқиш, сутини соғиб олиш ва истеъмол учун ишлатиш қатъий ман этилади. Ўлаксалар фақат махсус мослаштирилган транспорт воситаларида йиғиштириб олинади, ўрни дезинфекция қилинади. Зарарланган қўйларнинг қийи, чиққан чиқиндилари, ўлаксалар териси ажратилмасдан куйдириб ташланади. Ўлаксани ёриб кўриш фақат диагноз қўйиш учун мумкин ва махсус ажратилган жойларда ўтказилади. Чеклаш охирги касал қўй ўлгандан икки ҳафта кейин бекор қилинади.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Р.Ф. Сосов. Эпизоотология. М. “Колос” 1974. 2. А.А. Конопаткин . Эпизоотология. М. “Колос” 1984. 3. И.А. Бакулов., А.Д. Третьяков. Руководство по общей эпизоотологии. М. “Колос” 1979. 4. М.С. Ганнушкин. Общая эпизоотология. М. “Сельхозгиз” 1961. 5. М.П. Пармонов ва бошқалар. Эпизоотология. Т. 1996 6. М.П. Пармонов. “Ўта хавфли юқумли касалликлар” маърузалар матни. Сам. 2002 7. Ф.А. Ниёзов. “Паррандалар касалликлари”. Т. 1995 8. М.П. Пармонов., А.А. Қамбаров Эпизоотология. Т. 2006 9. М.П. Пармонов ва бошқалар. Эпизоотология фанидан амалий – лаборатория машғулотлари. Сам. 2007 й 10. А.А. Поляков. Ветеринарная дезинфекция. М. “Колос” 1975 11. В.П. Урбан. Практикум по эпизоотологии. Ленинград. 1987

Похожие

Юқумли анаэроб энтеротоксемия Буйрак бўшаши Enterotoxaemia infectiosa ovium

Қишлоқ хўжалиги корхоналари фаолиятини режалаштириш тизими

O`g`itlardan foydalanish rejasini tuzish

Оrgаnik o`g`itlаrni qo`llаshning аgrоkimyoviy хususiyati

Аgrоkimyo kаrtоgrаmmаsi аsоsidа g`o`zаni o`g`itlаsh mе`yori