Боғдорчиликнинг самарадорлигини ошириш имкониятлари - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Боғдорчиликнинг самарадорлигини ошириш имкониятлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

59.5 KB

Боғдорчиликнинг самарадорлигини ошириш имкониятлари Режа: 1. Боғдорчиликнинг халқ хўжалигидаги аҳамияти 2. Боғдорчиликнинг ривожланиши, ҳозирги аҳволи ва истиқболи 3. Боғдорчиликнинг иқтисодий самарадорлигини 4. ошириш имкониятлари

Боғдорчиликнинг халқ хўжалигидаги аҳамияти Боғдорчиликнинг мева ва резавор каби асосий маҳсулотлари таркибида инсон организми учун ўта фойдали бўлган шакар (глюкоза ва сахароза)лар, амино кислоталар, оқсиллар, мойлар, минерал тузлар, витаминлар, ферментлар, коллоидлар, ошловчи моддалар, пекьсин ва бошқа хушбўй моддалар мавжуд. Уларни илмий асосланган меъёрларда (80-90 кг) йил давомида истеъмол қилиш юқори каллорияли (гўшт, ёғ, нон ва бошқалар) маҳсулотларни ҳазм қилиш даражасини яхшилайди. Инсонларнинг саломатлигини мустаҳкамлайди, умрини ҳам узайтиради. Боғдорчилик 75-80 турдаги маҳсулотлар беради, улар қуйидаги гуруҳларга бўлинади: 1. Уруғли мевалар (олма, нок, бехи, дўлана ва бошқалар); 2. Данакли мевалар (ўрик, шафтоли, олхўри, гилос ва бошқалар); 3. Резавор мевалар (қулупнай, малина, смородина ва бошқалар); 4. Субтропик мевалар (анор, анжир, хурмо, чилонжийда, тутлар, зайтун ва бошқалар); 5. Цитрус мевалар (лимон, мандарин, апельсин, ва бошқалар); 6. Ёнғоқ, бодом, писта ва бошқалар; 7. Ҳар хил тропик мевалар(банан, ананас ва бошқалар). Турли хил боғдорчилик ҳœл маҳсулотларининг биокимёвий таркиби ва инсон организми учун фойдалилик даражаси кескин фарқ қилади. Масалан, ёнғоқ ва пистадан бошқа меваларда оқсил ва мой жуда кам. Кўпчилик тўлиқ пишган меваларда шакарлар ва углеводлар ҳам турли даражада ташкил топади. Турли хил маҳсулотларнинг инсон организмига фойдалилигида ҳам тафовутлар бор. Мева-резаворларни ҳўл шаклида истемол қилиш энг юқори самара беради. Аммо, уларни ҳосилдан-ҳосилгача сақлаш харажатларни кўпайтиради, уларни анчагина қисми бузилиб қолади ва сифат белгилари пасаяди. Боғдорчилик махсулотларидан йил давомида фойдаланишни амалга ошириш мақсадида уларни қайта ишлаш зарурияти туғилади. Уларнинг

анчагина қисми озиқ-овқат саноатида қайта ишланади. Консерва, повидло, жем, мураббо, мармелад, консерва, шарбат, мева сувлари ва компотлари, вино ва бошқа алкогол ичимликлар ва бошқа маҳсулотлар тайёрланади. Шакарлилик даражаси юқори бœлган меваларнинг анчагина қисми қуритилади. Мева-резаворларни қайта ишлаш уларни узоқ муддатларда сақлаш, истеъмол қилиш ҳамда узоқ масофаларга ташиш харажатларини камайтиришга шароит яратади. Дарахтларни барглари чорва озуқаси ва органик ўғит, шохлари хам поялари ёқилғи, қурилиш ва бошқа мақсадлар учун фойдаланилади ва уруғларидан мой, дориворлар ва бошқа маҳсулотлар тайёрланади. Боғдорчилик самарадорлиги яна шундаки, уларнинг кўпчилигида узоқ (15-20 дан 80-90 )йиллар давомида ҳосил беради. Илдизлари бақувват чуқур жойлашган, қургоқчиликка бирмунча чидамли, тупроқ унумдорлиги нисбатан паст, нотекис ерларда хам ривожланади. Боғдорчилик маҳсулотларини ишлаб чиқариш ва қайта ишлаш сермеҳнат ва сердаромад ҳисобланади. Боғдорчиликни интенсив ривожлантириш меҳнат, ер, сув ва бошқа ресурсдар потенциалидан фойдаланиш самарадорлигини оширади ва х.к Боғдорчиликнинг ривожланиши, ҳозирги аҳволи ва истиқболи Маданий боғдорчилик Ўзбекистонда тахминан милодгача V асрлардан ривжлана бошлаган. Аммо обьектив ва субьектив сабабларга кўра унинг социал иқтисодий самарадорлигидан узоқ йиллар барқарор фойдаланилмаган. I жаҳон ва граж-данлар уруши йилларида боғдорчилик маҳсулотлари кескин камайиб кетди. Масалан, 1913 йилда 79,2 минг тонна, аҳоли жон бошига эса 1,8 кг мева ва резавор мевалар ишлаб чиқилган. 1924 йилда 1913 йилга нисбатан ялпи маҳсулот қарийб 25 % га камайган. Гражданлар урушидан кейин айниқса, суғориладиган ерларни кенгайтириш

йилларида боғдорчиликни ривожлантириш бирмунча тезлаштирилди. (жадвал) жадвал Ўзбекистонда боғдорчиликнинг асосий ишлаб чиқариш кўрсаткичлари Йиллар Ҳосилга кирган боглар майдони, минг га. Мева ва резаворлар ялпи ҳосили,минг тонна 1 гектаридан ҳосилдорлик, ц/га Аҳоли жон бошига, кг 1940 йил 1960 йил 1990 йил 2000 йил 2004 йил 19,6 41,8 140,1 139,0 147 137,7 101,2 660,4 790,9 1024,9 70,3 24,2 47,0 56,9 68,7 20,6 16,4 30,5 32,9 Ялпи мева резавор мева ҳосили 1960 йилда 1940 йилга нисбатан 26,5 % га камайган , 1990 йилда 1960 йилга нисбатан эса 6,5 марта кўпайган . Унинг кўпайишига ёки камайишига боғлар майдони ва гектаридан олинган ҳосил хар хил даражада таьсир этган. Жадвалда келтирилган маьлумотларнинг таҳлили кўрсатадики, 1990 йилда 1960 йилга нисбатан ялпи ҳосил ўсишининг 40 % экин майдонининг кенгайиши, 60% эса гектаридан ҳосилдорликни ошиши ҳисобига эришилган. 2000 йилда 1990 йилга нисбатан ялпи маҳсулот қарийб 20 % га кўпайган; ўсиш мутлоқ гектаридан ҳосилдорликни ошиши ҳисобига эришилган. Қайд этиш лозимки, боғзорлар ҳосилдорлигига кўпинча об-ҳаво таьсир этади. 2000 йил об-ҳаво тармоқ учун бошқа йилларга нисбатан қулай келди. Натижада 1999 йилга нисбатан гектаридан ҳосилдорлик 20,4 центнерга ёки қарийб 56 % га ошди. 2000 йилда аҳоли жон бошига қарийб 33 кг мева- резавор мевалар ишлаб чиқилган. Бу 1960 йилга нисбатан 2 марта кўпдир. 2000 йилда 8,4 % маҳсулот умумиттифок фондига сотилган. Аҳоли жон бошига 23 кг мева-резавор мева истеьмол этилган холос.

Истиқболда боғдорчилик маҳсулотларини кўпайиши гектаридан ҳосилдорликни 2-3 марта ошириш ҳамда ўрик, нок, гилос, анжир, анор, хурмо, шотут ва бошқа Республика шароатида сердаромад майдонларни кенгайтириш мақсадга мувофикдир. Боғдорчиликнинг иқтисодий самарадорлигини ошириш имкониятлари Боғдорчилик товар маҳсулотларининг рентабеллиги кейинги йилларда бозор иқтисодиёти қонунлари талаблари даражасида ташкил топади. Бу кўрсаткич асосан сотиш баҳоларининг нисбатан ошиши ҳисобига эришилган. Кўпчилик хўжаликларда йилдан-йилга 1 ц меванинг таннархининг кўтарилиши кузатилмоқда. Бу ҳолат асосан ҳосилдорлик ва меҳнат унумдорлиги даражасининг пастлиги ҳамда зараркунанда ва касалликларга қарши кураш харажатларининг кўпайиши билан боғлиқ. Сифатлироқ ва сердаромад маҳсулотларни кўпроқ ишлаб чиқариш мақсадида қуйидаги реал имкониятлардан тўлароқ фойдаланиш зарур: -ҳосилдорлиги ҳамда товарлик хусусиятлари юқори мевалар майдонини кенгайтириш, етарли миқдорда кўчатлар тайёрлаш, уларни асосан куз ойларида экиш; -ҳосилдорликни ошириш учун агротехнологик жараёнларни ўз вақтида сифатли қилиб бажариш; -хар икки – уч йилда гектарига 20-40 чириган гўнг, ҳар йили 120-180 кг азот, 60-90 кг фосфор, 30-45 кг калий минерал ўғитларини солиш; -ҳосилга кирган боғларни ўртача 4-5 марта 600-700 м 3 ҳисобида суғориш; ер ости суви 1,5-2,0 м чуқур жойлашган жойларда январ ойида 2 марта яхоб сувини бериш қулайроғи томчилаб суғоришни жорий этиш; -касаллик ва зараркунандаларга қарши курашни қисқа муддатларда ўтказиш; -товар маҳсулотларни бозор иқтисодиёти қонунлари талаблари асосида ташкил топган мавсумий баҳоларда сотиш, уларнинг нобуд бœлишни кескин камайтириш ва ҳ.к.

Адабиётлар руйхати: 1. Узбекистон Республикаси Конституцияси. (Асосий қонун) Тошкент «Узбекистон» 1992 йил. 2.Каримов И.А. «Ўзбекистон келажаги буюк давлат», Т. Ўзбекистон 1992 йил 3.Каримов И.А. «Ўзбекистон иқтисодий сиёсатнинг устивор йўна- лишлари» Т. Ўзбекистон 1993 йил 4.Каримов И.А. «Ўзбекистон бозор иқтисодиётига ўтишнинг ўзига хос йўли», Т. Ўзбекистон 1993 йил 5.Каримов И.А. «Деҳқончилик тараққиёти – фаровонлик манбаи», Т. Ўзбекистон 1994 йил 6.Каримов И.А. «Ўзбекистон ХХ I асрга интилмокда», Т. Ўзбекистон 1994 йил 7.Каримов И.А. «Ўзбекистон иқтисодий ислоҳатларни чуқурлаштириш йўлида», Т. Ўзбекистон 1995 йил 8.Каримов И.А. «Ўзбекистон ХХ I аср бўсағасида: хавфсизликка тахдид, барқарорлик шартлари, тараққиёт кафолатлари», Т. Ўзбекистон 1997 йил. 9.Каримов И.А. «Бизнинг бош мақсадимиз – жамиятни демократлаштириш ва янгилаш, мамлакатни модернизация ва ислоҳ этишдир» (Олий Мажлис Қонунчилик Патаси ва Сенатни ҚУшма мажлисидаги маърузаси.). тошкент «Узбекистон» 2005 йил. 10.Ўзбекистон Республикаси Қонуни. «Мулкчилик тўғрисида», «Адолат» 1991 йил

Похожие

Токчиликнинг самарадорлигини ошириш имкониятлари

Қорамолчиликнинг самарадорлигини ошириш имкониятлари

Картошкачиликнинг самарадорлигини ошириш имкониятлари

Сабзавотчиликнинг самарадорлигини ошириш имкониятлари

Қуйчиликнинг самарадорлигини ошириш имкониятлари