Бегона ўтларга қарши курашиш чоралари - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Бегона ўтларга қарши курашиш чоралари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

89 KB

Бегона ўтларга қарши кураш иш чоралари Режа: 1.Бегона ўтларнинг тарқалишини олдини ол иш ва уларга қарши қирувчи ёки агротехник курашиш чоралари 2. Бегона ўтларга қарши махсус кураш чоралари. 3. Бегона ўтларга қарши кимёвий кураш чоралари.

Таянч иборалар : бегона ўтларни тарқалишини олдини олиш, кирувчи ва махсус тадбирлар, карантин, ички ва ташқи карантин, агротехник тадбирлар, қатор ораларига ишлов бериш, шудгорлаш, илдизпояли, дискли борона, культивация, ўтоқ ёки чопиқ қилиш, чимқирқарли плуг, биологик, оловли курашиш, мулъчалаш, алмашлаб экиш, оптимал муддат, текинхўр бегона ўтлар, механик ишлаш, гербицид, суспензия ёки гранула, бир йиллик, икки паллали, ёппасига, лента усулда, танлаб, контакт ва ичдан таъсир этувчи, эритманинг концентрацияси. 1.Бегона ўтларнинг тарқалишини олдини ол иш ва уларга қарши қирувчи ва агротехник курашиш чоралари Бегона ўтларга қарши курашиш тадбирлари уларнинг тарқалишини олдини олиш, кирувчи ва махсус тадбирларга бўлиш мумкин. Далаларни бегона ўтлардан тоза бўлишини таъминлашда уларни тарқалишини олдини олиш тадбирлари муҳим аҳамиятга эга. Кўпчиллик бегона ўтларнинг уруғлари экин билан бирга етилади. Ҳосил йиғиштириб олинганда улар донга аралашиб кетади. Шунинг учун экинларни, айниқса, ғалла, беда ва бошқа майда уруғлиларни экишдан олдин бегона ўтлар уруғидан тозалаш зарур. Одатда, буғдойда олабута, исмалоқ, беда уруғига зарпечак, шолида курмак аралашган бўлади. Уруғликни тозалаш экиннинг соф бўлишини таъминлайди. Бегона ўтлар уруғи етилмасдан экинлар ҳосилини йиғиб олиш керак. Айниқса, бедани 15-25% гуллагандаеқ ўриш зарур. Далаларга кўпгина бегона ўтларнинг уруғи суғориш суви орқали тарқалади. Шунинг учун суғориш шохобчалари, ариқ, зовур ва каналлар буйидаги бегона ўтларни уруғлатмасдан ўз вақтида ўриб ташлаш керак. Бегона ўтлар тарқалишини олдини олишда далаларга фақат яхши чириган гўнг чиқариш керак. Чиримаган гўнгда бегона ўтларнинг уруғи жуда кўп бўлади, чунки улар ем-хашакка аралашиб, ҳайвонларнинг ошқозон- ичагидан ўтганда ҳам унувчанлигини йўқотмайди. Карантин тадбирлар. Бегона ўтларни тарқалишини олдини олиш учун ички ва ташқи карантин тадбирлар қўлланилади. Ички карантин мамлакат

ичидаги хавфли бегона ўтларни бир вилоятдан иккинчи вилоятга ўтишини олдини олади. Ташқи карантин эса чет эллардан ашаддий бегона ўтларни Ўзбекистонга кириб келишини олдини олади. Ички карантин бегона ўтларга ёввойи гултожихўроз, девкурмак, говкурмак, какра, ғумай, ажриқ, саломалайкум, оқмия, аччиқмия, зарпечак, чирмовуқ ва бошқалар киради. Карантин бегона ўтлар таркиби доимий бўлмай, қишлоқ ва сув хўжалик вазирлигининг тегишли ташкилотлари томонидан кўрилиб унга ўзгартишлар киритилади. 2.Агротехник кураш чоралари. Бегона ўтларни йўқотишда кузги шудгорнинг аҳамияти. Бегона ўтларга қарши қирувчи агротехник чораларга ерга экин экишдан олдин, экин экилгандан кейин, қатор ораларига ишлов бериш ва кузги шудгорлаш тадбирлари киради. Ерга экин экишдан олдин бегона ўтларни йўқотиш суғориладиган деҳқончилик шароитида кузги шудгорланган майдонларда эрта баҳорда ернинг устки, яъни ишлов бериладиган қатлами етилиши билан қатқалоқни юмшатиш ва бир йиллик бегона ўтларни йўқотиш мақсадида ерлар бороналанади. Бунда энди уруғдан унаетган ўтлар қирилади ва ишлов чуқурлигидаги кўп йиллик бегона ўтларнинг вегетатив органлари тирмалаб тозаланади. Кўп йиллик илдизпояли бегона ўтлар ўсган ерларда экин экишдан олдин дискли бороналарни ишлатмаслик керак, акс ҳолда уларнинг илдизпояси кесилиб кетиб, ниҳоятда кўпайиб кетади. Дискли бороналар созланишига қараб, бир йиллик бегона ўтларни йўқотишда яхши натижа беради. Экин қатор ораларидан бегона ўтларни йўқотиш. Экин қатор ораларидаги бир йиллик ва икки йиллик бегона ўтларни культивациялаш йўли билан йўқотиш мумкин. Ўсимликлар тупи енидаги бегона ўтлар утоқ ёки чопиқ қилиш йўли билан йўқотилади. Бегона ўтларни йўқотиш учун биринчи ишловни барвақт, сифатли қилиб ўтказиш самарали натижа беради.

Культивация мавсумда ҳар галги суғоришдан кейин ўтказилганда, бегона ўтларнинг ўсишига барҳам берилади. Суғоришдан-суғоришгача бўлган давр узоқ бўлса, бу давр ичида яна ишлов берилади. Кўп йиллик бегона ўтларни эса ҳар галги суғоришдаш кейин ернинг намлиги оби-тобига келганда, илдизи билан суғуриб ташлаш зарур. Кузги шудгорлашни сифатли қилиб икки ярусли плуглар билан ўтказиш бегона ўтлар сонини кескин камайтиради. Чимқирқарли плуг билан тупроқ юзасига тўкилган бегона ўт уруғлари 30-35 см чуқурликка кўмилса маълум миқдорда унувчанлигини йўқотади. Илдизпояли бегона ўтлар кўп тарқалган далаларни шудгорлашдан олдин ағдаргичи олинган плугда 18-22 см чуқурликда юмшатиб, сўнгра чизел ёрдамида илдиз пояларини тирмалаб олиш керак. Ҳар йили ўзгарган чуқурликда ҳайдаш ҳам бегона ўтларни камайтиради. Агар биринчи йили 40 см чуқурликда, кейинги йилларда 25,30,35 ва 40 см чуқурликда шудгорланса, бегона ўтлар уруғлари тушган-қатлам уч йилгача ер бетига чиқмайди ва унувчан уруғлар миқдори камаяди. 2 . Бегона ўтларга қарши махсус курашиш чоралари. Бегона ўтларга қарши махсус кураш чораларига биологик, оловли кураш, Мульчалаш ва бошқа усуллар киради. Алмашлаб экиш, экинларни экиш муддатлари, меъёрлари, бегона ўтларнинг зараркунандалари ва касалликларидан фойдаланиш биологик кураш усулига киради. Алмашлаб экиш-бегона ўтларга қарши курашда энг самарали усул ҳисобланади. Агротехникаси турлича бўлган экинларни навбатлаб экиш бегона ўтларни кескин камайтиради. Масалан, бедадан кейин пахта даласидаги бегона ўтлар миқдори 40-50% камаяди. Экинларни оптимал муддатларда экиш, ўсиши ва ривожланиши учун қулай шароит яратиш, қатор орасидаги бегона ўтларни йўқотишда чуқур ишлов бериш, озиқлантириш, суғориш ва бошқа тадбирлар ўсимликларнинг тез ўсишига, бегона ўтларни эса сиқилиб қолишига сабаб бўлади. Экинлар кўчатининг қалинлиги нормал бўлиши керак. Чунки, майдонларда кўчатлар

сийрак бўлиши бегона ўтларнинг кўпайишига имконият туғдиради. Шунинг учун кўчат қалинлиги нормал бўлишига эришиш лозим. Шумғия ва зарпечак уруғи топилган участкаларда текинхўр бегона ўтлар зарарланмайдиган экинлар экиш керак. Текинхўр бегона ўт шумғияга қарши фитомиза пашшаси фойдаланилмокда. Улар шумғиянинг гулига тухум қўяди, натижада унинг уруғи 71% гача камаяди. Қирғизистон фанлар Академияси Ботаника Институтида қанд лавлаги, каноп, беда ва бошқа экинларда текинхўрлик қилувчи зарпечакка қарши кураш усули ишлаб чиқилди. Бунинг учун экин далалари альтернария замбуруғи споралари билан ишлов берилади. Орадан 4-5 кун ўтгандан кейин зарпечак нобуд бўлади. Оловли культиваторлар ёрдамида бегона ўтларни куйдириш мураккаблиги учун диярли қўлланилмаяпти. Мульчалаш усули. Бу усулда бегона ўтлар уруғининг униб чиқишига, унганларининг эса унишига йўл қуймаслик ва бошқа мақсадларда ер мульчаланади. Мульчалаш учун махсус қоғоз, полиэтилен плёнка, нефть чиқиндиси ва бошқа нарсалардан фойдаланиш мумкин. Ёруғлик ва ҳаво етарли бўлмагани учун бегона ўтларнинг кўп қисми нобуд бўлади. Фан ва амалиёт шуни кўрсатаяптики, бегона ўтларга қарши курашда биологик усул истиқболлидир. 3 . Бегона ўтларга қарши кимёвий кураш чоралари. Бегона ўтларни механик ва биологик усуллар билан ҳар доим тўлиқ йўқотиб бўлмайди. Кўп йиллик бегона ўтларнинг бақувват илдиз тизими тупроққа чуқур (3-7 метргача) кириб беради ва уни чуқур ишлов бериш билан ҳам тўлиқ йўқотиб бўлмайди. Шунинг учун қўшимча қарши курашишда уларни тўлиқ нобуд қилиш воситалари зарурлиги сезилиб қолади. Бундай восита бўлиб гербицид хизмат қилади. Маълумки, бегона ўтларга қарши курашишда агротехник чора-тадбирларини қўллаш кўп меҳнат ва маблағ талаб этади ҳамда узоқ муддатга чузилади. Гербицидларни

қўллаш эса қулай, унумли ва анча арзонга тушиб, бегона ўтларни қисқа муддатда йўқотиб, экинлар ҳосилини ортишини таъминлайди. Кимёвий таркибига кўра анорганик ва органик моддалардан ташкил топган гербицидларга бўлинади. Ҳозирги вақтда органик гербицидларнинг тури кун сайин кўпайиб бормоқда. Гербицидлар экинларга ва бегона ўтларга таъсир этиш ҳарактерига кўра, танлаб таъсир этувчи ва ёппасига таъсир этувчи икки гуруҳга бўлинади. Танлаб таъсир этувчи гербицидлар экинлар орасидаги бегона ўтларга салбий таъсир этиб, маданий экинларга зарар етказмайди. Ёппасига таъсир этувчи гербицидлар қўлланилган территориядаги ҳамма ўсимликларни йўқотади. Бегона ўтларга таъсир этишига қараб гербицидлар контакт ва ичдан таъсир этувчиларга бўлинади. Контакт таъсир этувчилар ўсимликнинг теккан жойига таъсир этади. Ичдан таъсир этувчилар эса кайси қисмига тегишидан катъий назар, унинг танасига сингиб, модда алмашинув жараёнини бузади ва ўсимликларни нобуд қилади. Ҳозирги вақтда бегона ўтларга қарши ишлатиладиган кимёвий моддалар яъни гербицидлар катта миқдорда ишлаб чиқарилмокда. Гербицид сўзи лотинча « герба-ўт ва « цидо» – ўлдираман , деган маънони англатади. Гербицидлар сувда эриш хоссаси, ўсимликларга таъсир этиш хусусияти, қўлланиш жойи ва муддатига кўра эритма, суспензия, гранула (донадор) ҳолда ишлатилади. Гербицидларнинг самарадорлиги уларнинг қўллаш усули, меъёри, муддати ҳамда тупроқ намлигига боғлиқ бўлади. Уларнинг далага уч хил усулда, яъни ёппасига, лента усулда ёки экилган қаторга, 25-30 см кенгликдаги майдоннинг ўт босган еригагина сёпиш мумкин. Улар экинларни экишгача, экиш билан бир вақтда ва экилгандан кейин ўсимликларнинг ҳар хил фазаларида қўлланилади. Гербицидлар экин экиш билан бир вақтда сепилганда, сёпиш экиш сеялкаларига мослаштирилган ПГС-2,4, ПГС-3,6 асбоблари ёрдамида пуркалади. Гектарига қўллаш меъёри унинг хоссасига, қўлланиш жойига (тупроққа, ўсимликка, экин экилган ва

экилмаган далага сепилишига), муддатига, об-ҳаво шароитига, бегона ўтларнинг ешига, оз кўплигига ва уларнинг таъсирчанлигига қараб белгиланади. Кўпинча гектарига 300 граммдан-60 кг гача гербицид сарфланади. Суюқ ҳолда ишлатилганида ишчи эритмадан 50-300 литергача пуркалади. Гербицидлар меъёри тупроқ-иқлим шароитига (тупроқнинг типи, ёғин- сочин, ҳаво температураси) ва бошқаларга боғлиқ. Механик таркиби оғир, серчиринди ерларда ишлатиладиган гербицидлар механик таркиби енгил, қумоқ, кам чириндили ерларга кўра бегона ўтларга камроқ таъсир этади. Кўпчилик гербицидлар об-ҳаво температураси 18-24 0 С атрофида бўлганда бегона ўтларга самарали таъсир этади, 25-30 0 С да таъсири камаяди, 8-10 0 С да эса умуман таъсир этмайди. Маълумки, кўпчиллик гербицидлар олдин сувда эритилиб, сўнг ишлатилади. Ҳар гектар ерга сарфланадиган эритма меъёри гербициднинг турига, асосий таъсир этувчи модда миқдорига, қўллаш усулига ва бошқа шароитга боғлиқ. Ерга сепиладиган контакт гербицидлар меъёри гектарига 300-600 л., ичдан таъсири этадиган (систем) препаратлар учун 150-200 л., атрофида бўлади. Гербицидлар бегона ўтларга ҳар хил муддат ичида таъсир этиши мумкин. Уларнинг таъсир этиш фаоллиги ҳароратга, тупроқнинг намлигига ва бошқа омилларга боғлиқ. Баъзи гербицидларнинг бегона ўтларга таъсири сепилгандан 2-3 соатдан кейин, айримлариники 2-3 кунда, бошқалариники эса 2-4 хафтадан кейингина сёзилади. Гербицидларнинг хусусияти ҳар хил бўлганидек, қўллагандан кейин таъсир этиш кучини сақлаш муддати ҳам ҳар хил бўлади. Бинобарин, айрим гербицидлар сепилгандан кейин 2-4 хафта ичида таъсир кучини йўқотса, баъзи бирлари 2-3 йилгача сақлайди. Гербицидларнинг таъсир этиш кучини сақлаши ва йўқотиши ташқи шароитга чамбарчас боғлиқдир. Пахтачиликда асосий гербицидлардан фойдаланиш. Ҳозирги вақтда пахтачиликда гербицидлар кенг қўлланилмокда, чунки бошқа чора-тадбирлар

бегона ўтларнинг экинларга салбий таъсирини тўла-тўкис бартараф этганича йўқ. Бир йиллик ўтларга қарши гербицидлар чигит экиш билан бир йўла ПГС-2,4 ва ПГС-3,6 маркали махсус мосламаларда пуркалади. Гербицидлар бир йиллик икки паллали ва бошоқли бегона ўтларга қарши алиенза 0,5-0,6 кг/га ёки 600 г/га, прометрин 3,0-5,0 кг/га дахлар 50% эм.к. 2,0 – 2,5 га/кг, которон. 1.6-2,5 котонекс 80% 1,2 га/кг, нитран 30% эм.к. 3,3-6,0 га/кг, трефлан 24% эм.к. 4,0-7,0 га/кг, трифморекс 24% 3,5 га/кг, трифлурек 48% 1,5 га/кг, ғўзанинг ўсув даврида бир йиллик ва кўп йиллик бошоқли бегона ўтларга қарши арамо 50, 1,5-2,0 га/кг, набу 20% эм.к. 1,5-3,5 га/кг, пантера 1,0-1,5 га/кг, тарга супер 2,0-4,0 кг/га, таргит МСМА 2,0-2,5 га/кг, ценурион 0,2-0,4 га/кг меьёрларида ишлатилади. Кўп йиллик ўтларга қарши фосулен сентябрь, октябрь ойларида 9-12 кг/га меьёрида қўлланилади. Гербицид ишлатилган далалар бегона ўтлардан тоза бўлиб, ғўзанинг яхши ўсиши, ривожланиши ва юқори ҳосил етиштириш учун имконият яратилади. Ғалла экинларида гербицидларни 300 л/га сувда эритиб самолетда, 600 л/га сувда эритиб ОВХ-28 пуркагичида пуркаш мумкин. Ҳозирги вақтда гербицидлар буғдойнинг тупланиш фазасида, бир йиллик икки паллали бегона ўтларга қарши базагран 2,0- 4,0 га /кг, банвел 0,15 –0,5 га /кг, гранстар 75 Дф 10,0-20,0 га / г, дерби 175сс 50,0-60,0 га /мл, парднер 1,5 га /кг, пума супер 0,6-0,8 га /кг, старане 200 0,75 –1,0 га /кг, хуссар 0,075 –0,1 га /кг меьёрида ишлатилади. Ҳосил йиғиштирилгандан кейн ва келгуси йил бошоқли экинлар экиш режалаштирилган далаларга экишдан 30 кун олдин ўсаётган бегона ўтларга қарши глифус, глифагон ва дафосат 4,0 – 6,0 га /кг меьёрларида қўлланилади. Шолида базагран 2,0-4,0 га /кг аура плюс 2,0-2,5 га /кг, клинер 1,0 –1,25 га /кг, гулливер 25,0-30,0 га /кг , сатурн 8,0- 10,0 га /кг, фацет 1,8 га /кг, ялан 8- 16 га /кг меьёрида ишлатилади. Сабзавотларда сабзининг ўсув даврида зеллек супер 1,0 га / кг, линуран 0,8- 3,0 га/л, керасин 300-400 га/л, пиёзда рамрад 4,6- 6,6 га/л,

фураре супер 0,8- 1,2 га /кг, тотрил 2,0- 3,0 га/кг, старане 0,75 – 1,0 га/ кг меьёрларида қўлланилади. Картошкада зеллек супер 1,0 га /кг, стомп 1,0- 2,0 га /кг, тарга супер 2,0 –4,0 га/кг, меьёрларида ва помидор,бақлажан қалампир экинларида трефлан 3,6 га /кг, нитран 3,0 –4,5 га /кг, фюзилад супер 2,0 – 4,0 га/ кг меьёрларида қўлланилади. Гербицидлар белгиланган меьёрдан ортиқ ишлатилса, маданий ўсимликларга салбий таьсир этади. Бир далага бегона ўтларга қарши бир хил гербицидни икки йилдан ортиқ ишлатмаслик керак. Акс ҳолда бегона ўтларнинг заҳарга чидамли авлодлари таркиб топади, натижада кўзда тутилган самарага эришиб бўлмайди. Тупроққа тўпланаетган гербицидлар микроорганизмларга, айниқса, фойдалиларига салбий таьсир этади, натижада микробиологик жараёнларнинг кечиши мураккаблашади. Оқибатда тупроқдаги фойдали ва заҳарли микроорганизмлар орасидаги мувозанат бузилади. Шунинг учун олимлар бегона ўтларга қарши гербицидларни яратишда ташқи муҳит ва бошқа организмларга зарарли таьсир этмайдиган препаратларни излаб топишлари керак. Гербицидларнинг ҳаммаси одам ва ҳайвонлар учун заҳарли бўлмаса ҳам, улар билан ишлашда Ўзбекистон Республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги ва Соғликни сақлаш вазирликлари томонидан заҳарли моддалар билан ишлайдиганлар учун белгиланган хавфсизлик қоидаларига қатъий риоя қилиш керак. Касал одамлар, ҳомиладор ва эмизакли аеллар, 18- ешга тўлмаган ўспиринлар гербицидлар билан ишлашга қўйилмайди. Кимёвий препаратлар билан ишлайдиган шахслар инструктаждан ўтишлари ва махсус кийим (комбинзон, сув ўтказмайдиган материалдан фартук, этик, резинали қўлқоп, синмайдиган ойнали кўзойнак ва распиратор) га эга бўлиши керак. Ишлаш жойида заҳарланганларга врач даволашига қадар ёрдам бериш учун зарур медикаментлари билан аптечка бўлиши керак. Ишлаш вақтида махсус ҳимоя

кийимларини ечиш, чёкиш ва овқатланиш қатъий ман этилади. Иш тамом бўлгандан кейин кийимлар яхшилаб тозаланади ва ҳар бир ишчиники алоҳида жойга осиб сақланади. Махсус кийимларда уйга кетиш ёки уларни олиб кетиш мумкин эмас. Иш тугагандан кейин қўл ва юзни совунлаб, душда яхшилаб ювиниш керак. Гербицидлар махсус омборларда қулфланиб, препаратнинг номи, таьсир этувчи модда миқдори, фоиз миқдори ва тайёрланган вақти езилган этикетка ёпиштирилган, яхши беркитиладиган мустаҳкам идишларда сақланади. Омборлар зарур қуроллар билан жиҳозланган ва одамлар яшайдиган бино, сув манбалари ва фермалардан камида 200 м узоқда бўлиши керак. Далада гербицидларни қаровсиз қолдириш мумкин эмас. Кимёвий препаратлар билан ишлаш суткасига 6 соатдан ошмаслиги керак. Қ ўйидагилар: 1)тайёрланган гербицид эритмасини қаровсиз қолдириш; 2)гербицидлардан бўшаган ва ишчи эритма тайёрланган идишларда молларга ем-хашак бериш, яъни боқиш; 3) гербицидлардан бўшаган идиш ёки яшикларда ичимлик сув, озиқ-овқат сақлаш; 4) ювинмасдан овқатланиш қатъий ман этилади. Гербицидлардан бўшаган қоғоз идиш, яшикларни еқиб, кулини кўмиб юбориш зарур. Темир идишларга каустик соданинг 5% ли эритмаси тўлдирилиб, 6-12 соат қолдирилади, сўнгра бир неча марта тоза сув билан чайқалади. Гербицидлар билан ишлаш вақтида қоидага риоя қилмаслик оқибатида одамлар заҳарланиши мумкин. Бунда одамнинг боши оғриши, айланиши, кучсизланиши кунгли айниб қусиши мумкин. Бу вақтда биринчи ёрдам қўйидагилардан иборат: заҳарланган одамни гербицид ишлатилаетган жойдан чиқариш, махсус кийимларини ечиб олиб, ётқизиш керак. Агар гербицид ютилган, яъни ошқозонга тушган бўлса, марганцовканинг кучсиз (оч пушти рангли) эритмасини тайёрлаб 0,5-1,0 л ичириб, сунъий қустириш керак. Кейин ярим стакан сувга 2-3 чой қошиқ активлаштирилган кўмир ёки

20 г туз солиб ичириш керак. Сўнгра зудлик билан врачни чақиртириш ёки энг яқин даволаш пунктига олиб бориш зарур. Гербицид кўзга, оғизга тушмаслиги, лабга, баданга тегмаслиги керак. У кўзга тушса, тоза сув билан, бадандагисини эса совунлаб яхшилаб ювиб ташлаш керак.

Хулоса : Деҳқончилик қилинадиган ерларни бегона ўтлардан тоза бўлишини таъминлашда, уларга қарши курашишда бегона ўтларнинг тарқалишини олдини олиш, қирувчи ва махсус тадбирлар муҳим аҳамиятга эга. Бегона ўтларни тарқалишини олдини олишда ички ва ташқи карантинни, ерга экин экиш олдидан, экин қатор ораларидаги бегона ўтларни йўқотиш тадбирларини, махсус курашиш чоралари (биологик, оловли, мульчалаш) билан ҳамда кимёвий курашиш (ҳар хил гербицидларни қўллаш) чоралари билан қўшиб олиб борилганда энг юқори самарадорликка, яъни экинзорлардаги асосий бегона ўтларни 85-95 фоизини йўқотишга эришилади.

Фойдаланилган адабиётлар: 1. Vorobyov S . A ., К ashtanov A . N ., Likov A . M ., Makarov I . P . Zemle - delie . M .: Agropromizdat . 1991. 2. Ermatov A . Q . Sug ’ oriladigan dehqonchilik . T .: O ’ qituvchi . 1983. 3. Ermatov A . Q ., G ’ aniyev V . Dehqonchilik . T.: Mehnat. 1990. 4.Zaurov E.I. Dehqonchilikdan laboratoriya ishlari va amaliy mashg’u-lotlar T:. «O’qituvchi»,1979 . 5. Tursunxujaev Z., Bolkunov A. Nauchniyi osnovi xlopkovix sevooborotov. T.: Mehnat, 1987. 6.H.Sheraliev. M.Shodmanov Dehqonchilik. Ma’ruzalar matni T.:2004 7. Astanov R., Shodmanov M., Madraimova S. Sistema zemleldeliya .Tekst leksiy. T.: 2004. 8. O’zbekiston Respublikasining "Suvdan foydalanish to’g’risida"gi qonuni, T.1993. 9. U.Norqulov, X.Sheraliev «Qishloq xo’jaligi melioratsiyasi» T.2003.

Похожие

Қатор ораларини ишлаш технологияси хамда бегона ўтларга қарши кураш чоралари

Бегона ўтларга қарши қўлланиладиган пестицидлар. Ғўза далалрида қўлланувчи гербицидлар.

Ғўза касалликлари ва уларга қарши кураш чоралари

Ғўза касалликлари ва уларга қарши кураш чоралари

Ғўза зараркунандалари ва уларга қарши кураш чоралари