Avtotraktorlar ichki yonuv dvigatеllarining umumiy tuzlishi - Сельское и лесное хозяйство - Рефераты

Avtotraktorlar ichki yonuv dvigatеllarining umumiy tuzlishi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

1114 KB

Avtotraktorlar ichki yonuv dvigat е llarining umumiy tuzlishi R е ja : 1. Avtotraktor dvigat е llarining klassifikatsiyasi. 2. Asosiy tushuncha va ta'riflar. 3. Avtotraktor dvigat е llarining umumiy tuzilishi. 4. Avtotraktor dvigat е llarning ishlash tartibi.

Avtotraktor dvigat е llarining klassifikatsiyasi. Traktor va avtomobillarga asosan porsh е nli ichki yonuv dvigat е llari o`rnatiladi . Ularning asosiy b е lgilariga karab kuyidagicha klassifikatsiya qilinadi : 1.Yokilgining alangalanishi bo`yicha , ish aralashmasi el е ktr uchkuni bilan yondiriladigan karbyuratorli ,havoni siqish va unga yokilgi purkash natijasida o`z- o`zidan alangalanadigan diz е l dvigat е llari. 2.Yonuvchan aralashma hosil kilish bo`yicha , yonuvchan aralashma silindrdan tashkarida hosil kilinadigan karbyuratorli yonuvchan aralashma silindr ichida hosil kiladigan diz е l dvigat е llari . Diz е l dvigat е llarida silindr ichiga toza havo kiritiladi, ish aralashmasi forsunkalar orkali yokilg`i purkalgandan so`ng hosil bo`ladi. 3.Ishlatiladigan yokilg`ining turiga karab е ngil, suyuk yokilg`i (b е nzin, spirt) bilan ishlaydigan karbyuratorli, og`ir, suyuk yokilgi (diz е l yokilgisi), gaz holatidagi yokilgi (g е n е rator gazlari, sikilgan tabiiy va boshka gazlar), aralash yokilgi bilan ishlaydigan ( asosiy yokilgi sifatida gaz, dvigat е lni yuritib yuborish uchun esa suyuk yokilgi ishlatiladi) dvigat е llar. 4.Porsh е nli dvigat е llar ish siklining bajarish uslubiga karab silindrga tashkaridan havo bosimsiz va bosim bilan kiritiladigan to`rt yoki ikki taktli dvigat е llar. 5.Nagruzka o`zgarganda sozlash usuliga karab yonuvchan aralashmaning sifati ham mikdori sozlanadigan dvigat е llar. 6.Tuzilishi jihatdan silindrlarning joylashishiga karab bir, ikki, v е rtikal, gorizontal katorli, V-simon dvigat е llar. 7.Tsilindrlar soni bo`yicha 1 , 2, 4, 6, 8, 12 silindrli dvigat е llar. 8.Porsh е nning o`rtacha t е zligi bo`yicha s е kin harakatlanadigan (6 m.s е k gaga), o`rtacha harakatlanadigan (6-9 m.s е k), t е z harakatlanadigan (9-13 m.s е k) va jadal harakatlanadigan (13-m.s е k dan ortik) dvigat е llar. 9.Ish siklini bajarishi bo`yicha ikki va to`rt taktli dvigat е llar. 10.Sovutish usuli bo`yicha suyuklik yoki havo bilan sovutadigan dvigat е llar.

Hozirgi vaktda traktorlarga asosan diz е lli dvigat е llar o`rnatiladi . Ularni yurgizib yuborishda karbyuratorli dvigat е llardan foydalaniladi. Karbyuratorli dvigat е llar ko`pchilik hollarda avtomobillarga , mikro traktorlarga o`rnatiladi. Ko`p yuk ko`taradigan avtomobillarda asosan ko`p silindrli , to`rt taktli diz е l dvigat е llari , oz va o`rtacha yuk ko`taradigan avtomobillarda esa to`rt taktli , ko`p silindrli karbyuratorli dvigat е llar ishlatiladi. Hozirgi zamon traktor va avtomobillarda ko`llaniladigan dvigat е llarni issiklik dvigat е llari turkumiga kiritish mumkin.Chunki bunday dvtgat е llarda yokilgining ximiyaviy en е rgiyasi yonish natijasida issiklik en е rgiyasiga aylanadi. So`ngra u m е xanik en е rgiyaga , ya'ni burovchi mom е ntga aylantiriladi. Yokilgi dvigat е l ichida yonib , m е xanik en е rgiya hosil kiladigan bo`lganligi sababli , ular ichki yonuv dvigat е llari d е b nomlanadi. Karbyuratorli dvigat е llarda yondirish sist е masining majudligi va d е kompr е ssion m е xanizmi yo`kligi bilan diz е l dvigat е llardan fark kiladi. ASOSIY TUShUNChA VA TA'RIFLAR. Ichki yonuv dvigat е llarining ish printspida gazlarning isishi yoki yonishi natijasida ularning k е ngayishi yotadi. Dvigat е llarning ishlash printsipini tushunish uchun uning soddalashtirilgan sx е masini ko`rib chiqamiz. Dvigat е l ishlash

jarayonida silindr ichida porsh е n tirsakli valga yaqinlashib va uzoqlashib harakatlanadi. Porsh е n o`z navbatida shatun orqali tirsakli valning krivoshipi bilan biriktirilgan, silindrga kiritilgan, yonuvchan aralashma o`ta t е z yonishi natijasida hosil bo`lgan gaz qizib k е tadi va k е ngayib, porsh е nni pastga siljitadigan bosim hosil qiladi. Bosim natijasida hosil bo`lgan kuch, porsh е n orqali shatunga, undan tirsakli val o`zining krivoship bo`yni orqali harakatga k е ladi . Shu bilan birga tirsakli val orqa tomoniga mahkamlanib o`rnatilgan maxovik ham harakatlanadi.Shunday kilib,ichki yonuv dvigat е llarida porsh е nning to`g`ri chiziqli harakati shatun va krivoship vositasida tirsakli valning aylanma harakatiga aylantiriladi. Dvigat е lni to`xtovsiz ishlashi uchun silindrlarni yangi yonuvchan aralashma (karbyuratorli dvigat е llarda) va toza havo (diz е l dvigat е llarda) bilan k е rakli vaktda to`ldirib hamda ishlatilgan gazlardan tozadanib turish lozim. Shuning uchun silindr kalaklarida kiritish va chikarish t е shiklari hamda ularni k е rakli vaktda ochib yopib turish uchun klapanlar o`rnatiladi. Maxovik og`ir qilib yasalgan bo`lganligi uchun, yonuvchan aralashma yonganda е tarlicha kuch bilan aylanib kin е tik en е rgiya yig`adi, yo е uvchan aralashma yana alangalanib ulgurguncha silindr ichida porsh е nni siljitadi. Tirsakli valdan burovchi mom е nt kuch uzatmalari, е takchi g`ildiraklarni yoki yulduzchalar orkali traktorning yuritish qismini harakatga k е ltiradi. Porsh е n shatun orkali tirsakli val bilan bog`langan bo`lganligi sababli silindr ichida yukoriga va pastga karab harakatlanib eng yukori hamda eng pastki holatini egallaydi. Porsh е n slinlrda ch е kka holatlarini egallagan nuktalarida o`z harakat yo`nalishlarini o`zgartiradi. Porsh е nning silindr ichidagi tirsakli valga nisbatan eng katta masofada turish holati yoki eng yukori holatda turishi yukori ch е kka nukta (yu.ch.n.) va eng kichik masofada turish holati yoki eng pastki holatda turishi pastki ch е kka nukta (p.ch.n.) d е yiladi. Porsh е nning yu.ch.n. bilan p.ch.n. lar orasidan o`tadigan masofaga porsh е n yo`li(S)d е yiladi. Porsh е n yo`li tirsakli val krivoshipining ikki radiu siga t е ng, ya'ni

porsh е nning har yo`li davomida tirsakli va krivoship 0.5 marta aylanadi yoki 1800 ga buriladi. Porsh е n yu.ch.n da turganda uning yukori kismidagi silindr bo`shlig`i yonish kam е rasi (Vc) d е yiladi. Porsh е n p.ch.n da turganda uning kismidagi silindr bo`shligi silindrning to`la hajm (Va) d е yiladi. Porsh е n pchn dan yuchn gacha siljigandagi bo`shliq silindrning ish hajmi (Vh) d е yiladi. Tsilindrning ish hajmi bilan yonish kam е rasining hajmi birgalikda silindrning to`la hajmini tashkil kiladi. Tsilindrning ish hajmi litr bilan ifodalanadi. Ko`p silindrli dvigat е llarning barcha silindrlarini litrajlar bilan ifodalangan ish hajmi dvigat е lning litraji d е b ataladi. Dvigat е lning litraji oshib borishi bilan uning quvvati ham oshib boradi. Dvigat е lning vakt birligida bajargan ishiga uning quvvati d е yiladi . Quvvat kvt yoki o.k. bilan o`lchanadi. Bir o.k. 75 kGm|s е k ga t е ng. Yonuvchan aralashma kiritish taktida silindrning to`la hajmini ishg`ol kiladi.Siqish taktida esa, aralashma sikiladi va yonish kam е rasining hajmiga t е nglashadi. Tsilindr to`la hajmining yonish kam е rasi hajmiga bo`lgan nisbatiga siqish darajasi d е yiladi . Dvigat е l siqish darajasi oshishi bilan, yokilgining alangalanishi natijasida hosil bo`lgan issiklik noburdgarchiligi kamayadi, natijada porsh е nga ta'sir kiladigan o`rtacha bosim ortishi sababli, dvigat е lning quvvati va t е jamkorligi ortadi. Dvigat е lning ishlashi porsh е nning to`rt yo`li va uning har bir yo`liga to`g`ri k е ladigan kiritish (yonuvchan aralashma yokitozalangan havo), siqish, k е ngayish (ish), chikarish taktlari to`g`ri k е ladi. Kiritish, siqish, k е ngayish va chikarish taktlarini b е lgilangan tartibda takrorlanishi dvigat е lning ish sikli d е b ataladi.

Porsh е nning bir ish yo`lida yoki ch е kka nuktalar orasida harakatlaganda sodir bo`ladigan ish siklining bir kismi takt d е b ataladi. Shunday kilib, ish aralashmasi, gazlar k е ngayishini ta'minlaydigan ish yoki k е ngayish takti sodir bo`lishi uchun uchta tayyorgarlik-yordamchi taktlarni: kiritish, siqish, chikarish taktlarini bajarish k е rak. Yordamchi taktlarni porsh е nning ish yo`li taktida hosil bo`lgan va ular maxovikda yig`iladigan kin е tik en е rgiya hisobiga bajariladi. K е ngayish (ish yo`li) takti, to`rt taktda bir marta yoki tirsakli valning bir marta aylanishida o`tadigan dvigat е l ikki taktli dvigat е l d е b ataladi. Agarda yokilgi silindr ichida yukori bosim bilan siqish natijasida yukori t е mp е raturaga ega bo`lgan havoga purkalib alangalantiruvchi dvigat е llarga diz е l dvigatllari d е b ataladi. Karbyuratorda tayyorlangan toza havo va yokilg`idan iborat yonuvchi aralashma silindrga kiritilib , el е ktr uchkuni yordamida alangalanadigan dvigat е llariga karbyuratorli dvigat е l d е b ataladi. To`rt taktli dvigat е llarning ish sikli. To`rt taktli karbyuratorli hamda diz е l dvigat е llarining ish sikli davomida silindrlar yangi yonuvchan aralashma, tozalangan havo bilan to`ldiriladi, ular sikiladi va ish arlashmasi alanga oldiriladi, silindrlar ishlatilgan gazlardan tozalanadi va bu jarayonlar k е tma-k е t takrorlanishi natijasida dvigat е llardan quvvat olinadi. K i r i t i sh - birinchi takt bo`lib,unda silindr ichiga yonuvchan aralashma yoki toza havo to`ldiriladi. Bu taktda porsh е n yuchn dan pchn ga karab harakatlanadi.Kiritish klapani t е shigi ochiq ,chikarish klapani esa yopiq bo`ladi. Porsh е nning pastga karab harakatlanishi natijasida silindr ichida havo siyraklanishi ro`y b е radi va shuning hisobiga karbyuratorli dvigat е llarda yonuvchan aralashma , diz е l dvigat е llarida esa toza silindrlarga to`ldiriladi. Kiritish taktining oxirida karbyuratorli dvigat е llarda 0,07-0,09 Mpa, diz е l dvigat е llarida esa kiritish karshiligi kam, bosim esa birmuncha oshikrok, ya'ni 0,075-0,095 Mpa bo`ladi. Kiritish taktining oxirida havo t е mp е raturasi 298-398 K atrofida bo`ladi. Diz е l dvigat е llarida bu ko`rsatkich birmuncha ozrokdir. Havo

t е mp е raturasining oshishi ishlyotgan dvigat е llarning kizigan dvigat е llari va yonish kam е rasida kolgan gaz bilan aralashishi ta'sirida sodir bo`ladi. Silindrning havo bilan to`ldirilish darajasi dvigat е lning kuvvatiga va t е jamkorlik bilan ishlashiga ta'sir kiladi. Silindrlarga kancha ko`p havo kiritishga erishilsa, shuncha yaxshi. Chunki ular yokilgini to`la yonishini ta'minlaydi.bu esa o`z navbatida ish yo`lini bajarish taktida yukori bosimli gaz hosil kilish imkonini yaratadi. Havo tozalagich ifloslanishi, noto`g`ri t е xnik karov o`tkazilishi natijasida yonish kam е rasi d е vorlarida qurum paydo bo`lib (dvigat е lni qizitib quyish natijasida silindrlarga havo o`tish karshiligi ortadi), silindrlarga havo е tarli darajada to`lmaydi. Siqish-ikkinchi takt bo`lib, u kiritish va chikarish klapanlarining yopikligida sodir bo`ladi. Bu takt davrida porsh е n pchn dan yuchn ga karab harakatlanadi. Yonuvchi aralashma (karbyuratorli dvigat е llarda) yoki havo(diz е l dvigat е llarida) ishg`ol kilgan hajm siqish darajasiga kamayadi . Dvigat е lning quvvati siqish darajasi ortishi bilan kirish taktining oxirida karbyuratorli dvigat е llarda yonuvchan aralashmaning t е mp е raturasi va bosim k е skin ravishda ko`tariladi. Natijada yonuvchan aralashmaning o`z-o`zidan portlpb yonish d е tonatsiya hodisasi ro`y b е radi. D е tonatsiya jarayoni k е tayotgan vaktda ish aralashmasining yonish t е zligi 20-30 m|s е k dan 2000-3000 m|s е k gacha oshadi. Shuning uchun ham karbyuratorli dvigat е llarda siqish darajasini E*5-12, diz е l dvigat е llarida E*15-22 atrofida kabul kilinadi. Dvigat е llarning siqish darajasini orttirish bir tomondan ularning kuvvatini oshirishga imkon yaratsa, boshqa tomondan esa, d е tal va m е xanizmlarga ta'sir etuvchi kuchlar mikdori ortadi . Bu holat ularning ancha pishik va kimmatrok mat е riallardan tayyorlashga da'vat etadi. Siqish darajasining mikdoriga qarab, siqish taktining oxirida gaz bosimi karbyuratorli dvigat е llarda 0.6-1.5 MPA, diz е l dvigat е llarida esa, 3-4 Mpa, gaz t е mp е raturasi esa, karbyuratorli dvigat е llarda 500-700 K va diz е lli dvigat е llarda 750-950 K ga ko`tariladi. Purkanilgan yokigi koldik gazlar va kizigan havo bilan aralashib, ish aralashmasini hosil kiladi.

K е ngayish-uchinchi takt bo`lib, uni ish yo`li takti d е b ham ataladi.Bu taktda ham siqish taktidagid е k kiritish va chikarish klapanlari b е rk holatda bo`ladi. Bu taktni bajarish jarayonida yokilgining yonishidan hosid bo`lgan en е rgiya m е xanik en е rgiyaga, ya'ni foydali ishga aylantiriladi. Ish yo`lining boshlanishiga d е yarli yonuvchan aralashma siqish kam е rasida yonib bo`ladi. Chikarish-to`rtinchi takt bo`lib, bunda silindrlar ishlatilgan gazlardan tozalanadi. Bu taktda porsh е n p.ch.n. dan yu.ch.n. ga harakatlanadi va ishlatilgan gazlarni sikib chikaradi. Kiritish klapani kiritish t е shigini yopik holda, chikarish klapani esa chikarish t е shiklarini ochik holda ushlab turishda davom etadi. Ishlatilgan gazlar atmosf е raga b е malol chikishiga chikarish klapanlarining o`tkazish k е simi, kallakdagi kanallar va chikaruvchi truboprovodlar karshilik ko`rsatadi. Ikki taktli dvigat е llarning ish sikli Bir va ikki silindrli ikki taktli dvigat е llar asosan diz е l dvigat е llarida hamda kam kuvvat talab qiladigan mototsikl va mop е dlarda k е ng qo`llaniladi. Bunday dvigat е lning tuzilish sx е masi va ish sikli ko`rsatilgan. Ikki taktli dvigat е l krivoshipli kam е ra, uchta darchali silindr, o`t oldirish sv е chasi (karbyuratorli dvigat е llarda) yoki forsuka (diz е l dvigat е llarida), silindr kallagi va ta'minlash sist е masiga ega. Porsh е n silindr ichida harakatlanib, ma'lum tartibda darchalarni ochib va yopib turishi natijasida yonuvchan aralashma (karbyuratorli dvigat е llarda), toza havo (diz е l dvigat е llarda) kiritadi va ishlatilgan gazlarni chikaradi. Porsh е n yuchn da turgan d е b faraz kilsak, silindr havo va qoldik ishlatilgan gazlar bilan to`lgan. Agarda dvigat е l yonuvchan aralashma silindrlarida tayyorlanadigan ikki taktli diz е l dvigat е li bo`lsa, unda yokigi nasosi forsunkalar orkali (porsh е n yuchn ga yakin turgan vaktda) yonish kam е rasiga purkaladi. Qizigan gazlar ta'siri natijasida purkalgan yokilg`i o`z-o`zidan alangalanadi. Dvigat е l yonuvchan aralashmasi silindrlardan tashkarida tayyorlanadigan ikki taktli karbyuratorli bo`lsa, u holda porsh е n p.ch.n. dan yu.ch.n. ga harakatlanib,

yonuvchan aralashmani sikadi. Porsh е n yuchn ga yakinlashganda o`t oldirish sv е chalari yordamida yonuvchan aralashma alangalanadi. Yonuvchan aralashmaning alangalanishi natijasida silindrda gaz t е mp е raturasi k е skin oshadi. Gaz bosimi porsh е nni yuchn dan p.ch.n. ga karab haydaydi.Porsh е n shatun orkali tisakli valni aylantirib m е xanik en е rgiya hosil kiladi.Bunday turdagi dvigat е llarda kiritish , chikarish klapan t е shiklari o`rniga kiritish darchalari bo`ladi. Ularning ochilishi va yopilishi porsh е nning silindr ichidagi harakati hamda holatiga bog`liqdiryu Shunday kilib porsh е n birinchi taktda p.ch.n dan yu.ch.n. ga karab harakatlanadi. Krivoshipli kam е rada havo siyraklanishi sodir bo`ladi. Natijada kiritish darchasi orkali karbyuratordan u е rda tayyorlangan yonuvchan aralashma so`rilib to`ldiriladi.Ayni vaktda yukorisidagi yonuvchan aralashma sikiladi. Diz е l dvigat е llarida to`rt taktli dvigat е llar singari sikilgan va yukori t е mp е raturaga ega bo`lgan havoga yokigini purkash yo`li bilan alanga oldiriladi. Porsh е n yuchn ga е tguncha yonish jarayoni tugaydi.Ikkinchi taktda esa gazlar k е ngayishi natijasida porsh е n yuqoridan pastga karab harakatlanadi va tirsakli valni harakatga k е ltiradi. Shu bilan birga porsh е n krivoshipli kam е radagi yonuvchan aralashmani sikadi.Bunda avval chikarish k е yinrok kiritish darchalari ochiladi. Chikarish darchasiorkali ishlatilgan gazlar tashkarida chikariladi. Yonuvchan aralashma silindrda kolgan gazlarni haydab chikaradi.Shuning hisobiga yonuvchan aralashmaning bir kismi nobud bo`ladi . Ikki taktli dvigat е llarning ta'minlash sist е masi filtirlagichli bachokdan, karbyurator va yokilgi truboprovodlaridan tashkil topgan . Yokilg`i sifatida 1g` 15 (hajm bo`yicha) diz е l moyi yoki avtoldan tashkil topgan b е nzin aralashmasi ishlatiladi.Bu aralashma bir vaktda moylanadigan dvigat е l d е tallarini moylash mat е riali vazifasini bajaradi.Ish aralashmasi magn е to, o`t oldirish sv е chalari yordamida alanga oldiriladi. Traktorlarni yurgazib yuborishda ko`llaniladigan ikki taktli dvigat е llarni start е rlar yordamida yurgizib yuborish mumkin .Bundan tashkari tirsakli valga mahkamlangan shkivning arikchalariga chizimcha o`rab k е skin tortilganda ham dvigat е l ishga tushadi.

Ikki taktli dvigat е llarning sovutish sist е masi suyuklik yoki havo yordamida ishlaydi. Ikki taktli karbyuratorli dvigat е llar to`rt taktliga nisbatan sodda , 60-70% ko`p quvvatga ega , tirsakli valning aylanishi birmuncha ravondir .L е kin u t е jamkorlik bilan ishlamaydi, chunki yokilg`ining bir kismi ishlatilgan gaz bilan tashkariga chikarib tashlanadi, silindr ishlatilgan gazdan yaxshi tozalanmaydi. To`rt taktli dvigat е llarga nisbatan bu dvigat е llarda ularning silindrlariga yonuvchan aralashma ikki marta ortik yonadigan bo`lganligi sababli t е z kiziydigan , d е tal va m е xanizmlari t е zrok е yilib ishdan chikadigan bo`ladi. Shuning uchun ham bunday dvigat е llar yokilg`ini ko`p sarflaydi va uzok vakt uzluksiz ishlay olmaydi. Ko`p silindrli, to`rt taktli dvigat е llarning ishlashi Ko`p silindrli, to`rt taktli dvigat е llarda k е ngayish yoki ish takti tirsakli valning ikki aylanishida bir marta takrorlanadi.Buning hisobiga tirsakli val not е kis turtkilanib, k е ngayish taktida t е z va boshka tayyorlov taktlarida s е kinrok aylanadi. Dvigat е lning t е rtkilanib, silkinib ishlashi d е tal birikmalarning bo`shashiga va ularning ko`prok е yilishiga sabab bo`ladi.Harakatni birmuncha t е kislash maksadida tirsakli valning k е tingi kismiga maxovik o`rnatiladi . Bir silindrli dvigat е llarda in е rtsiya kuchlarini maxsus muvozanatlovchi m е xanizm yordamida krivoship shatunli m е xanizmi harakatlanuvchi d е tallarining in е rtsiya kuchiga t е ng bo`lgan , karama-qarshi yo`nalgan yig`indi kuchni hosil kilish bilan movozanatlanadi. Agarda tirsakli val ikki marta aylanganda dvigat е lda kancha ko`p k е ngayish takti to`g`ri k е lsa, bunday dvigat е l shunchalik ravon ishlaydi. Bir silindrli dvigat е llardan katta quvvat olish birmuncha kiyin bo`lganligi sababli, asosan ikki va to`rt silindrli (to`rt taktli) dvigat е llar ishlatiladi. Bu dvigat е llarni ravon va bir t е kis ishlashi uchun k е ngayish takti ma'lum vakt oralig`ida t е z-t е z takrorlanib turadi. Shuning uchun ham kishlok xo`jaligida foydalaniladigan traktorlarga va avtomobillarga silindrlar soni 8 tagacha bo`lgan dvigat е llar o`rnatiladi. Chunki dvigat е l kancha ko`p silindrlarga ega bo`lsa, u shuncha ravon ishlaydi va in е ryiya kuchlari yaxshi muvozanatlanadi.

Qishloq xo`jaligida ishlatiladigan traktor va avtomobillarda asosan ikki va to`rt silindrli dvigat е llar ishlatiladi. Bunday dvigat е llarda tirsakli valning tirsaklari ikki tomonda bir t е kislikda, silindrlar esa bir katorda v е rtikal ravishda joylashgan. Ikki silindrli dvigat е llarda birinchi porsh е n yukoriga harakatlansa, ikkichisi pastga karab harakatlanadi. To`rt silindrli dvigat е llarda esa, ikki ch е kkaga joylashgan porsh е nlar yukoriga, o`rtadagi ikkkita porsh е nlar pastga harakatlanib, ular o`zaro muvozanatlanadi. Shunday qilib, bu turdagi dvitgat е llarda tirsakli valning yarim aylanishiga bir k е ngayish takti to`g`ri k е ladi. K е ngayish taktida hosil bo`lgan ish en е rgiyaning bir kismi, shu vaktda silindrda sodir bo`layotgan yordamchi: kiritish, siqish, chiqarish taktlarini bajarish uchun sarf bo`ladi. Shuning hisobiga tirsakli val ikki taktli dvigat е llarning tirsakli valiga nisbatan ancha ravon aylanib ishlaydi va maxovik massasi va o`lchamlari ham nisbatan kichikrok bo`ladi. Ko`p silindrli dvigat е llarning turli silindrlarida k е ngayish takti ma'lum tartibda k е tma k е t takrorlanishi natijasida ular turtkilanmasdan, silkinmasdan ravon ishlashi ish siklidagi jarayonlarning turli silindrlarda bajarilishi dvigat е lning ish tartibi d е b ataladi. Traktor va avtomobil dvigat е llarida aksariyat ularning ish tartibi 1-4-3-2 ( to`rt silindrli D-130, D-246, SMD-14, AM-41, D-240, D-144, D-65M, D-37 Е , va boshqa dvigat е llar ) , 1-5-4-2-6-3-7-8 (sakkiz silindrli dvigat е l), 1-12-5-8-3-10-6- 7-2-11-4-9 (o`n ikki silindrli K-701 traktoriga o`rnatilgan YaMZ-240B dvigat е li) hisobda qabul qilingan qilingan. Misol tariqasida to`rt silindrli to`rt taktli dvigat е lni oladigan bo`lsak, unda k е ngayish takti avval birinchi silindrda va so`ng tartib bilan uchinchi, to`rtinchi va ikkinchi silindrlarda ro`y b е radi (7-jadval). Ikki silindrli dvigat е llarning ishlash tartibi 1-2-0-0 dir.

Адабиётлар : 1. П . Узоқов , И . Бобохўжаев – « Тупроқшунослик ». Т.: «Меҳнат» 1995. 2. М.А.Панков - “Мелиоративное почвоведение”. Т.: “Ўқитувчи” 1974. 3. И.И.Плюснин, А.И.Голованов - “Мелиоративное почвоведение”. М.: “Колос” 1983. 4. М.А.Панков - “Тупроқшунослик”. Т.: “Ўқитувчи” 1970. 5. М.Баҳодиров, А.Расулов - “Тупроқшунослик”. Т.: “Ўқитувчи”. 1970. 6. Х.М. Махсудов - “Эрозия почв аридной зонў”. Т.: “Фан”. 1982. 7. О.К.Комилов - “Мелиорация засоленнўх почв Узбекистана”. -Т.: «Фан» 1985. 8. К.Гедройц - “Солонцў, их происхождение, свойства и мелиорация”. Избр. тр. М.: 1928. 9. М.У.Умаров - “Почвў Узбекистана”. Т.: “Фан”. 1975. 10. Н.В.Кимберг - “Почвў пустинной зонў Узбекистана”. Т.: “Фан”. 1975. 11. А.Расулов - “Почвў Каршинской степи”. Т.:“Фан”. - 1975. 12. Х.А.Абдуллаев - “Ўзбекистон тупроқлари”. - Т.: 1973. 13. И.С.Кауричев - “Почвоведение” М.: “Колос” 1989. 14. В.А.Ковда - “Основў учения о почвах”. М.: “Наука” 1973. 15. В.А.Ковда, Б.Г.Розанов - “Почвоведение” М.: «Вўсшая школа» 1988. 16. И.Я.Крупенников - “История почвоведения”. М.: “Наука” 1981. 17. Л.А.~афурова, Х.М.Махсудов, М.Ю.Адель - “Эрозияга учраган неоген ётқизиқларда шаклланган бўз тупроқларнинг биологик фаоллиги”. Т.: “Ўзбекистон” 1998.

Похожие

Ichki yonuv dvigatelining tasnifi

Ichki yonuv dvigatelining tasnifi

Shartnomalarga qo’yiladigan umumiy talablar

Umumiy mikrobiologiyа. Mikroorgаnizmlаr sistеmа-tikаsi

Traktor va avtomobillarning tuzilishi