Ўзбекистонда психологик фикр тараққиёти - Психология - Рефераты

Ўзбекистонда психологик фикр тараққиёти

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

46 KB

Ўзбекистонда психологик фикр тараққиёти Режа 1. Осиё халқларининг психологик тасаввурлари 2. Зардуштийлик ва ислом дини билан боғлиқ психологик қарашлар 3. Собиқ иттифоқ психологияси 4. Ўзбекистонда психологиянинг бугунги аҳволи

Инсониятнинг ижтимоий –тарихий тараққиёти давомида қадимги одамлар табиий ҳамда ижтимоий эҳтиёжларидан келиб чиққан ҳолда ўзларига хос бўган психологик хусусиятларни фарқлаш, улардан шахслараро муносабатларда оқилона фойдаланиш, ўзининг ҳатти- ҳаракати, шахсий фаолияти ва муомалага киришишларида уларни ҳисобга олишга интилиб яшаб келганлар. Кўп минг йиллик ижтимоий ҳаёт тажрибиларига асосланган қадимги одамлар шахснинг индивидуал хусусиятларини жон билан боғлашга, унинг таъсири билан изоҳлашга ҳаракат қилганлар. Уларнинг тасаввурига кўра, одам аслида икки қисмдан, яъни тана ва Жон қисмдан ташкил топган, танани кўриб турамиз, жон кўзга кўринмайди. жон танани тирик сақлайди, унга жон бағишловчи куч сифатида намоён бўлади. Жон ақл сифатида инсон ҳаётини бошқарувчи унинг учун идрок вазифасини бажарувчи аъзодир. Жон бор учун одам бутун оламни англайди ва бошқалар. Чунки, содда тафаккур шакллари билан қуролланган бу қадимги одамлар атроф муҳит тўғрисидаги ранг-баранг ҳодисалар, воқелар, ҳолатлар моҳиятини илмий жиҳатдан дадиллаш имкониятига эга бўлмаганликлари сабабли сезган ва идрок қилинган нарса-ҳодисаларни унинг ҳақиқий моҳияти тарзида акс эттиришган. Қадимги дунёнинг кейинги ривожланиш босқичларида психологик ғоялар мураккаблашиб, унга оид таянч тушунчалар вужудга кела бошлади. Ўзбекистон Республикасида психологик муаммоларни ўрганилиши Ўрта асрнинг уйғониш даврига бориб тақалади. Буюк алломаларимиз Ал- Хоразмий, Фаробий, Беруний, Ибн Сино, Фарғоний, Азизиддин Насафий, Нажмуддин ан Насафий ва бошқалар бу соҳага ўзларининг муносиб ҳиссаларини қўшганлар. Ижтимоий тарихий тараққиётнинг кейинги

босқичларида психологик қарашлар янада илмий тус олиб борди, янги фалсафий-психологик назариялар, илмий мактаблар юзага келди. Психология фанининг экспериментал, психоаналитик, бихевиористик, эмпирик, эпифеноменалистик, гештальт, ассоциатив, психогенетик, редук- циоанализим, гуманистик, биогенетик, социогенетик каби йўналишлари томонидан тўпланган маълумотлар ҳозирги замон психологиясини вужудга келтирди. Аслида, мамлакатимиз психология тарихи учун ХХ аср муҳим аҳамият касб этди 1928 йилда машҳур рус психологи Л.С.Виготскийнинг Тошкентга ташрифи психологиянинг Ўзбекистондаги ривожи учун туртки вазифасини бажарди. Ҳозирги Ўзбекистон Миллий университетининг дастлабки ўқув биносида Л.С.Виготский томонидан ппсихология бўйича оммавий маърузалар ўқилиши илмий-психологик саводхонликни қарор топишига асос бўлди. Шу муносабат билан университетнинг ижтимоий-гуманитар факультетларига психология курсини ўқитиш йўлга қўйилди, ҳамда 1929 йилда Республикада илк бор психология лабораторияси мазкур университетида таъсис этилди.Бу воқелик Ўзбекистонда илмий психология тараққиёти учун муҳим роль ўйнади. Ўзбекистонда психолог кадрлар тайёрлаш кейинроқ йўлга қўйилди яъни 1947 йилда ҳозирги ЎзМУнинг филология факультети таркибида “психология ва логика” мутахасислиги ташкил қилинди. Ушбу мутахасислик 10 йилга яқин давр оралиғида кадрлар тайёрлашга хизмат қилди. Мазкур мутахасисликни тамомлаган кадрлар Республикамизнинг турли вилоятларига бориб, у жойларда ташкил этилган ўқитувчи кадрлар тайёрлашнинг қисқа курсларида ва педагогика олий ўқув юртларида кадрларни илмий-психологик саводхонлигини ошириш мақсадида фаолият кўрсата бошладилар.

Орадан анча вақт ўтиб, 1972 йилда ўрта Осиё республикалари ва Қозоғистон учун ягона психология мутахассислиги ҳозирги ЎзМУ нинг тарих факультети ҳузурида янгидан ташкил этилди. Мазкур мутхассислик ҳозиргача самарали фаолият кўрсатаётган бўлиб, 1500 дан ортиқ мутахассислар тайёрлашга эришди. Собиқ битирувчилар орасидан 10 нафар фан доктори 160 дан кўпроқ фан номзодлари етишиб чиқди. Ўзбекистон Республикаси мустақиллика эришгандан сўнг психолог кадрлар тайёрлаш ва аҳоли орасида психологик саводхонликни ошириш мақсадида кўпгина олий таълим муассасаларида психология кафедраларини ташкил этиш, уларни моддий техник базасини такомиллаштириш, психология фанларини кенг миқёсда ўқитиш ишларига алоҳида эътибор берилди. Шу мақсадда 1992 йилдан бошлаб Фарғона давлат университетида, 1993 йилдан бошлаб Қарши давлат университетида, кейинроқ Бухоро давлат университети ва Термиз давлат университетларида психология ихтисослиги бўйича кадрлар тайёрлашга кенг имкониятлар яратиб берилди. Ҳозирги пайтда юқорида номлари қайд этилган университетларда психолог кадрлар тайёрлаш бўйича бакалавриатурадан ташқари магистратура, аспирантура, докторантура (ЎзМУ да) иккинчи мутахассислик ишлаб турибди. Қарши Давлат Университети Психология кафедраси 1985-йилдан эътиборан Педагогика-психология кафедраси таркибидан ажралиб чиққан ҳолда алоҳида фаолият кўрсатиб келмоқда. Психология кафедрасини 1985 1990 йиллар доц.Г.Мазетова, 1991-1993 йиллар доц. A.Жабборов, 1994-1998 йиллар доц. Н.Боймуродов, 1999- йилдан ҳозиргача проф. A.Жабборов бошқариб келмоқда. Университетда 1993-1994 ўқув йилидан бошлаб “5310200- Психология” ва 1998-1999 ўқув йилидан бошлаб “5140800-Педагогика-психология” таълим йўналишида олий маълумотли ва таянч мутахассислик дипломини

олиш учун бакалаврлар тайёрланмоқда. Ушбу мутахассисликлар Қашқадарё вилоятидаги 1200 дан ортиқ ўрта мактаблар ва 100 дан ортиқ академик лиций ва касб-ҳунар таълими муассасаларини психолог кадрлар билан таъминлаб келмоқда. Психология кафедрасида 17 нафар профессор ўқитувчилар фаолият кўрсатади. Шундан 1та фан доктори, профессор; 4 та фан номзоди доцент; 4 та катта ўқитувчи; 7 та ўқитувчи фаолият кўрсатади. Кафедранинг илмий йўналиши Республикада олиб борилаётган илмий ишлар устувор йўналишларига ва ихтисосликка мос бўлиб, “Миллий ва ҳудудий хусусиятларни ҳисобга олган ҳолда ўқув-тарбия ишларини такомиллаштиришнинг ижтимоий-психологик хусусиятлари” деб номланади. Кафедра профессор-ўкитувчилари халқаро, республика ва ҳудудий илмий анжуманларда фаол иштирок этиб келмоқдалар. Улар томонидан кейинги 5 (беш) йилда 10 дан ортиқ ўқув қўлланмалари, 50 дан зиёд илмий мақолалар (Марказий жўрналлар ва тўпламларда) 100 дан ортиқ тезисларни (конферентсия материаллари тўпламида) чоп эттирилди. Психология кафедраси хориж ва МДҲ давлатлари билан илмий алоқаларга эга. Жумладан Психология кафедраси Ҳиндистондаги “Компютер технологияларини эгаллаш корпорацияси”, Жавоҳарлал Неру номидаги Университет билан ҳамкорлик алоқалари ўрнатган. Aмерика Қўшма Штатларининг Нью-Йорк шаҳрида чиқадиган “Психология ахбороти” журналини, Россия ФAнинг “Вопрос ы психологии” журналини мунтазам олиб туради. Психология кафедраси Ўзбекистон ФA Педагогика илмий тадқиқот институти ва Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети, Низомий номидаги ТДПУ, Фарғона ДУ, Бухоро ДУ, Қўқон ДПИ, Жиззах ДПИ ва Самарқанд ДУдаги Психология кафедралари билан яқиндан илмий ҳамкорлик олиб бормоқда.

Аминмизки, келажакда психология фани ва психолог мутахассисларни буюк истиқбол режалар кутмоқда. Инсон учун XXI аср психология асри бўлса, ажаб эмас, чунки инсон омили ҳозирги жамики тараққиётнинг интеллектуал- маънавий асоси ҳисобланади.

АДАБИЁТЛАР : 1. Ғозиев Э.Ғ. Умумий психология. 1-китоб. Психология бўлими талабалари учун ўқув қўланма. Т. ЎзМУ. 2003 й. 2. Ғозиев Э.Ғ. Психология. –Т., ЎзМУ «Университет», 2003. 3. Ғозиев Э.Ғ. Тафаккур психологияси. Тошкент: Университет ,1990. 4. Ғозиев Э.Ғ. Хотира психологияси. –ТошДу , 1994. 5. Бернштейн Н.А. Физиология движений и активность. М., 1990. 6. Василюк Ф. Е. Психология переживания. М., 1984. 7. Введение в психологию / Под общей ред. А. В. Петровского. М., 1997. 8. Вилюнас В. К. Психологические механизмы мотивации человека. М., 1990. 9. Выготский С.Л. Собрание сочинений в 6-ти томах. М. 1984. 10. Гальперин П.Я. Введение в психологию. М., 1976. 11. Гиппенрейтер Ю.Б. Введение в психологию. М., 1988. 12. Дормашев Ю. Б., Романов В. Я. Психология внимания. – М., 1995. 13. Ж.Годфруа. Что такое психология? М. 1999 г. 2-том. 14. Зейгарник Б.В. Теории личности в зарубежной психологии. М. 1990 г.

Похожие

Психиканинг тараққиёти

Психика ва онгнинг тараққиёти

Ахборот ва жамият тараққиёти

Психологик маърифий ва психологик профилактика

Психологик профессиография