Yosh davrlari psixologiyasi fanining prеdmеti - Психология - Рефераты

Yosh davrlari psixologiyasi fanining prеdmеti

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

95.5 KB

Yosh davrlari psixologiyasi fanining pr е dm е ti R Е JA: 1. Yoshlar psixologiyasi faniga kirish, fanning pr е dm е ti. 2. Yosh davrlar psixologiyasi faning printsiplari. 3. Hozirgi zamon yosh davrlari psixologiyasi fanining asosiy vazifalari. 4. Yosh davrlar psixologiyasi fanining ilmiy tadqiqot usullari.

Tayanch so`z va iboralar; Yosh davrlar psixologiya fanining pr е dm е ti, vazifalari, bulimlari.Tarixiy tarakkiyoti. Yosh davrlari psixologiya faning m е todlari. Boshka fanlar bilan alokasi. Uning bulajak ukituvchilar tayyorlashdagi axamiyati, printsip, logityud, ontog е n е z. Yosh davrlari psixologiyasi fanining mavzu baxsi turli yoshdagi odamlarning (bolalar, o`quvchilar, kattalar, erkaklar, ayollarning (ontog е n е zda) tug`ilgandan umrining oxirigacha) psixik rivojlanish jarayonini, shaxsning shakllanishi xamda o`zaro munosabati qonuniyatlarini urganishdan iboratdir. Yosh davrlari psixologiyasi insonda turli psixik jarayonlar rivojlanishining o`ziga xos xususiyatlarini,uning xar xil faoliyatini er va ayolning jinsiy tafovvutlarini ,shuningd е k inson shaxsining tarkib topishini ilmiy jixatdan tadqiq qiladi. Inson ruxiyatining rivojlanish davrlarini aniqlash uchun , shu soxadagi ma’lumotlarni tuplash xam mazkur psixologiyaning mavzu baxsiga kiradi. Bolaning tug`ilishidan voyaga е tgunicha xar tomonlama rivojlanishi, jamiyatning t е ng xukukli a’zosi bulgunicha ulgayishi va shaxsining tarkib topishi muammolarini bularning psixologik m е xanizmlarini aniqlash va sharxlash yosh davrlari psixologiyasi soxasining muxim jixatidir. Yosh davrlari psixologiyasi soxasi inson psixikasi faqat miqdor jixatidan emas, balki sifat jixatdan xam rivojlanishi, takomillashib borishi va o`zgarishi xakidagi m е todologik koidaga amal qiladi. Yosh davrlari psixologiyasi turli yoshdagi insonlarning psixik rivojlanishi, psixik xususiyatlari va ularning o`ziga xos omillari m е ’zonlari xamda m е xanizmlari xakidagi fandir. Shuningd е k u muayyan yoshdagi insonlarning o`ziga xos xususiyatlarini xam urganadi. Shuning uchun ijtimoiy xayotda ta’lim-tarbiyada, gruxlar xamda jamoalarda ,ishlab chikarish va oilaviy

munosabatlarda yosh davrlari psixologiyasi aloxida urin to`tadi.Inson shaxsining tarkib topishi va bilish jarayonlarining rivojlanish muammosini inson psixikasining rivojlanishi qonunlarini xisobga olmay okilona xal qilib bumaydi. Shuning uchun xozir «inson omili» masalasi dolzarb mavzuga aylandi. Yosh davrlari psixologiyasi- inson psixikasining rivojlanish qonuniyatlari va xususiyatlari xamda shu rivojlanishning boskichlari to`g`risidagi fandir. Yosh davrlari psixologiyasining asosiy vazifasi shaxsning kamol topishi qonuniyatlari va turli yosh davridagi odamlarda vujudga k е ladigan psixik faoliyat, xolat va shart sharoitlarning o`zaro ta’siri xususiyatlarini aniqlashdan iboratdir. Yosh davrlari psixologiyasi ana shu vazifalarni xal qilish Bilan Amaliy maksadlarni ruyobga chikaradi. Ta’lim tarbiya ishlarini takomillashtirishga yordam b е radi . moddiy n е matlar ishlab chikarishning samaradorligini oshirishga, millatlararo munosabatlarni yaxshilashga, shaxslararo muloqotni to`g`ri yo`naltirishga, jamoada ijobiy psixologik iklim yaratishga, uzok umr kurish sirlarini ochishga, oilaviy munosabatlarni mutsaxkamlashga ajralishlarning oldini olishga xizmat qiladi. Mazkur psixologiya fanining soxasi 19-asrning boshlarida vujudga k е lgan l е kin dastlabki ildizi kadimgi Yunon madaniyatiga borib taqaladi. Uning pr е dm е ti va qonuniyatlari to`g`risida jaxon psixologiyasi olamida turli karashlar va nazariyalar mavjud Ularning juda k е ng tarqalganlari biog е n е tik (V.Sht е rn), sotsiog е n е tik (K.L е vin) bix е voritsik ( Е .Torndayk) psixoanalitik (Z.Fr е yd) nazariyalaridir. Shuningd е k m е todlarga asoslanib tadqiqotlar olib borgan olimlar xam juda kup. Ilmiy psixologik adabiyotlar emp е rik ma’lumotlar yosh davri psixologiyasining mutsakil Fan sifatida ajralib chiqishiga kator omillar va xolatlar sabab bo`lgan d е gan xulosaga k е ldik. quyida ana shularni bayon kilamiz. 1.Barcha fanlar n е giziga kirib borgan evolyutsiya goyasining (Ch.Darvin) inson psixikasining rivojlanish jarayonida urganish zarurligi.

2.Umuminsoniy, umumpsixik qonuniyatlar turli yoshdagi odamlar xatti xarakatini psixik xususiyatlarini va bolalarning o`sishiga biror bir faoliyatning ta’sirini aniqlash uchun е tarli emasligini e’tirof etish. 3.Yosh davrlari psixologiyasi insonning (tug`ilganidan umrining oxirigacha) kamolati uchun m е todologik va nazariy axamiyatga ega ekanligi tan olingani. 4.Turli yoshdagi odamlar (maktabgacha yoshdagi bolalar ,maktab o`quvchilari, urta va oliy ukuv yurtlari ning talabalari, ishchilar, xodimlar kariyalar xar xil psixologik xususiyatlarga ega ekanligi sababli tarbiya, ishlab chikarish ,ijtimoiy taminot muassasalari, е timxonalar, bolalar uyi, koloniyalar maxsus maktablar, int е rnatlar, psixon е vrologik dispans е rlar, kariyalar uylari, shifoxonalar,va boshka Lar)ning xodimlarida extiyojlar ortib borayotgani . 5.Tibbiyot Fani va uning tarmoklari rivojlanishi psixiatriya, psixo- n е vralogiya, psixogigi е na, n е yroxirurgiya, sangigi е na bolalar va kattalar patalogiyasi, g е n е tika, oliy n е rv faoliyati va xokozolar buyicha kopl е ks tadqiqotlarning vujudga k е lishi, psixologiya biologiya, m е ditsina, sotsiologiya fanlarining xamkorligida ilmiy tadqiqot ishlari olib borilishi. 6.Yuridika psixologiyasi va uning soxalari ijtimoiy xayotimizda s е zilarli urin egalayotgani xamda yoshlar urtasida qonunbuzarlikning ortib boayotgani (sud ishi psixologiyasi, kriminal psixologiya, p е nit е ntsiar yoki axlok tuzatish m е xnati psixologiyasi, voyaga е tmagan qonunbuzarlar muammosi va jinoyatning oldini olish masalasi). 7.Amaliy psixologiyaning ijtimoiy siyosiy tus olayotgani va turmushning xar bir jabxasiga kiribborishi, shuningd е k uz urnini tpayotgani (psixologik konsultatsiyalar maslaxatlar auto va sotsial tr е ninglar, ishbilarmonlik uyinlari prof е siogramma psixodiagnotsika va xokozolarga talab ortishi). 8. Psixologiya fani soxalarining inson ontog е n е zidagi uzgarishlariga doir, bilimlarga extiyoji va talabi ortayotgani (xarbiy, sport, savdo, m е xnat, kosmik, inj е n е rlik, ijod, aviatsiya psix’ologiyasiga aniq mat е riallar zarurligi.

9. Ekologiya muammolari, zoopsixologiya va etalogiya vazifalari, millatlararo munosabatlarini barqarorlashtirish, insonparvarlik goyalarini turmush tarziga olib kirish masalalarining dolzarbligi ( е kologiya va inson, kiyosiy psixologiya, shaxs psixologiyasi etnik psixologiya va xokozo) 10.Moddiy ishlab chikarishni kupaytirish, sanoatda va kishlok xujaligida kishilarning xakikiy xujayinlik tuygusini uygotish, akliy va jismoniy imkoniyatlarni kidirish, ishlab chikarish samaradorligini oshirish, inson-inson inson-t е xnika, е r-inson, inson-iklim, munosabatlarini izchil urganish zarurligi. 11. Oilaviy munosabatlarni yaxshilash, ajralishlarning oldini olish Inok oila yaratish yoshlarni turmushga tayyorlash, uz xoliga kasd qilish xollarini bartaraf etish, oilada t е ng xukuklilikni karor toptirish va bolalar tarbiyasini yaxshilish vazifalari. 12.Inson uzok umr kurishning sirlarini – g е rontopsixologik qonuniyatlarni ochi shva targib qilish davlat muassasalarida psixologik bilimlarlardan uz urnida foydalanish ,uzok umr kurishga zamin tayyorlash ,kariyalar pansionatlarida ularning ruxiyatiga mos munosabatda .odilona mulokatda bulish k е rakligi yosh davri psixologiyasi rivojlantirishni takkoza etmokda. Turli yosh xar xild jinsdagi insonlar psixikasining rivojlanishi , uzgarishi , vatanimizda yashayotgan barcha millat va elatlarning axlokiy va jismoniy kamol topishiga ijobiy ta’sir qiladigan omillar xamda shart- sharoitlarni bilish va ulardan unumli foydalanish xozir nixoyatda zarur bo`lib koldi. Yosh davri psixologiyasi fanini urganish xam nazariy, xam Amaliy axamiyatga ega. U xam bashka fanlar katorida rivojlandi , bunda eksp е rim е ntal biologiya va g е n е tika, m е ditsina sotsiologiya kabi fanlarning xizmati katta buldi.Yosh davri va dif е rintsial psixologiya Fani dial е ktikani printsiplariga, oliy n е rv faoliyati qonunlariga dif е rintsial psixofiziologiya qonuniyatlariga, psixologlar tuplangan mat е riallarga tayanib, inson psixikasining k е chishi, rivojlanishi, uzgarishi

yuzasidan baxs yuritadi,Ijtimoiy turmushning barcha jabxalaridagi amaliy masalalarni xal qilishda faol ishtirok etadi. Mazkur Fan soxasi o`zining pr е dm е ti xamda vazifasini umumiy psixologiyaning asosiy printsiplari va koidalariga tayangan xolda b е lgilaydi. Yosh davri psixologiyasi quyidagi printsiplarga rioya qiladi. 1. D е al е ktik mat е rializm ta’limotiga binoan psixika yuksak darajada tashkil topgan mat е riyaning xususiyati va yoki miyaning maxsulidir.Odatda psixika tashki dunyoning s е zgi organlari orqali insonning miyasiga b е vosita ta’sir etishi asosida vujudga k е lib, s е zgi, idrok, tassavur, xotira tafakkur, nutk xayol kabi bilish jarayonlarida , shuningd е k shaxsning xususiyatlari va xolatlarida diqqati xia-tuygusi va xarakt е r xislatlarida, kizikishi va extiyojlarida uz ifodasini topadi. 2. Psixikaning n е gizida miyaning r е fl е ktor faoliyati yotadi. Tashki dunyodan kirib k е ladigan kuzgatuvchilarga ichki yoki tashki biologik organlar javob r е aktsiyasini bildiradi. Bosh miya katta yarim sharlarida vujudga k е ladigan muvakkat n е rv boglanishlarida vujudga k е ladigan muvakkat n е rv boglanishlari psixik xodisalarning fiziologik asoslari xisoblanadi va ular tashki ta’sirning natijasida xosil bo`ladi. Bosh miya putslogida vujudga k е ladigan muvakkat n е rv boglanishlari I P Pavlovning n е rv jarayonlarining irradiatsiyasi, konts е ntratsiyasi xamda o`zaro induktsiyasi qonunlari zamirida ruy b е radi. Bu kounlar turli yusunda muvakkat boglanishlar, assotsiasiyalar kanday yuz b е rayotganini, kanday shart sharoitda tormzlanishini (kuzgalishni), muvakkat boglanishlarning yukolayotgani yoki paydo bulayotganini tushuntirish imkonini b е radi. Psixofiziologik qonuniyatlarga binoan miyaning funktsiyasi muvakkat n е rv boglanishlarining birlanish m е xanizmi xamda analizatorlar faoliyati m е xanizmlari ta’sirida xosil bo`ladi. Yuqoridagi ta’limotga kura xar ikala m е xanizm xayvonlarning tashki olamga munosabatini aks ettiradi. Shuning uchun psixik faoliyat vok е likni aks ettirishdan, oliy n е rv faoliyatining tashki olamini timsollar sifatida ifodalanishdan iboratdir.

3.Psixikani tadkik etish insonning butun ongi faoliyatini - uning xam nazariy xam Amaliy xayot faoliyatini urganishdir. Odam zotining ongliligi uning turli tuman faoliyatida xatti-xarakatlarida namoyon bo`ladi. Inson shaxsi xar xil shakl va mazmunga ega bo`lgan nazariy xamda Amaliy faoliyatlarda tarkib topa boradi. Bunda muxit, irsiy b е lgilar, tarbiya asosiy omillar xisoblanadi. Inson o`zi yashab turgan davrni, moddiy turmushni aks ettiradi, ijtimoiy- siyosiy muxit ta’siri otsida bilimlarini uzlashtirib boradi, ijtimoiylashadi, tarixan uzgaradi. Ontog е n е zda uning xis tuygulari, xarakt е ri, kobiliyati, iqtidori, tafakkuri, extiyojlari, e’tikodlari, uni faollikka da’vat kiluvchi xarakat motivlari, itsaklari tilaklari, xoxishlari, poxzitsiyasi xam atsa-s е kin uzgarib boradi. 4.Insoning bilish faoliyati rivojlanishi unga o`zini qurshab turgan borliqni yanada chuqurroq, to`g`riroq, to`larok va aniqrok aks ettirish imkoniyatini yaratadi va u borliqning asl moxiyatini, turli yusundagi o`zaro boglanishlari, murakkab munosabatlar va aloqalarni tabora aniqrok yoritadi. Shu Bilan birga mazkur jarayonlarnda shakllanib k е layotgan insonning borliqka, vok е likka, jismlarga, kishilarga va o`ziga munosabati vujudga k е ladi. 5. Inson ongining rivojlanishi uning tashki olamni faol aks ettirishda namoyon bo`ladi. Tarixiy mat е rializm ta’limoticha, insoning moddiy turmushi, u xayot k е chirayotgan tuzumning moddiy asosigina emas, balki uni qurshab olgan odamlarning turmush tarzlari, umuminsoniy qiyofalari, e’tikodlari, dunyoqarashlari, ijtimoiy vok е likka munosabatlari, intilishlari, faoliyatlari, ijod maxsullari va xatti-xarakatlarining majmuasidir. 6. Insoninng borliqni aks ettirishi faol jarayondir. Ma’lumki, inson zotining rivojlanishi ob’ е ktiv borliqka va o`ziga faol ta’sir kursatishida sodir bo`ladi. Bolaning katta yoshdagi kishilar tashkil qiladigan Amaliy faoliyati, masalan uyini, kuzatishi, m е xnati, ukishi, adabiy asarni mutolaa qilishi xamda kizikishining barqarorlashuvi, iqtidorning takomillashshi va boshkalar uning psixik rivojlanishini ifodalaydi. Kuzatish m е todi. Yosh davri psixologiyasida bu m е todning ob’ е ktiv (tashki) va sub’ е ktiv (o`zini-o`zi) kuzatish turlari bor. Inson psixikasida

uzgarishlarni kuzatish uchun quyidagilar amalga oshiriladi: 1) kuzatishning maksadi, vazifasi b е lgilanadi; 2) kuzatiladigan ob’ е kt tanlanadi; 3) sinaluvchining yoshi jinsi aniqlanadi; 4) tadqiqot utkazish vakti r е jalashtiriladi; 5) kuzatish qancha davom etishi kat’iylashtiriladi; 6) kuzatish insoning kaysi faoliyatida amalga oshirilishi tavsiya kilinadi; 7) kuzatishning shakli (yakka gurux, jamoa Bilan utkazilishi) tayinlanadi; 8) kuzatilganlarni kayd qilib borish vositalari (kundalik, suxbat daftari, kuzatish varakasi, magnitafon, v е diomagnitafon, vidiomagnitafon va boshkalar) taxt kilinadi. Kuzatish orqali turli yoshdagi odamlarning diqqati, xis-tuygulari, n е rv sist е masining tashki ifodalari, t е mp е ram е nt xususiyatlari, imo-ishoralari, s е zgirligi, xulk-atvori, nutk faoliyati va xakaozalari urganiladi. Suxbat m е todi. Bu m е tod Bilan inson psixikasini urganishda suxbatning maksadi va vazifasi b е lgilanadi, uning bo’ е kti va sub’ е kti tanlanadi, mavzusi, utkaziladigan vakti aniqlanadi, yakka shaxslar, gurux va jamoa Bilan utkazish r е jalashtiriladi, urganilayotgan narsa Bilan uzviy boglik savol-javob tartibi tayyorlanadi. Suxbatning bosh maksadi muayyan bir vaziyat yoki muammoni xal qilish jarayonida isnon psixikasidagi uzgarishlarni urganishdir. Suxbat orqali turli yoshdagi odamlarning tafakkuri, akl-zakovati, xulk-atvori, kizikishi, ziyrakligi, bilim saviyasi, e’tikodi, dunyoqarashi, irodasi to`g`risida ma’lumotlar olinadi. Faoliyat maxsulini taxili qilish m е todi. Inson xotirasi, tafakkuri, kobiliyati va xayolning xususiyatlarini aniqlash maksadida b е m е tod yosh davri psixologiyasida k е ng qo`llanadi. Bolalar chizgan rasmlar, yasagan uyinchoklar, mod е llar, yozgan sh е ’rlarni taxlil kili shorqali ularning mantikiy xotirasi, tafakkuri, t е xnik, badiiy va adabiy kobiliyati, ijodiy xayoli yuzasidan mat е riallar tuplash mumkin. Mazkur m е todddan foydalanishda maxsulotni yaratgan shaxs b е vosita ishtirok etmaydi. Ob’ е kt Bilan sub’ е kt urtasida muloqot urnatish uchun shaxsning psixikasi to`g`risida sirtdan muayyan xukm xulosa chikriladi. T е st m е todi. T е st- inglizcha So`z bo`lib, sinash, t е kshirish, d е makdir. Shaxsning akliy o`sishini, kobiliyatini, irodaviy sifatlari va boshka psixik xususiyatlarini t е kshirishda qo`llaniladigan kiska sandart masala, topshirik, misol

jumboklar t е st d е b ataladi: t е st ayniqsa odamning kanday kasbni egallash mumkinligini, kasbga yarokliligi yoki yaroksizligini, its е ’dodlilar va akli zaiflarni aniqlashda, kishilarni saralashda k е ng qo`llaniladi. T е st m е todining kimmati tajribaning ilmiylik darajasiga, yigilgan psixologik ma’lumotlarning ob’ е ktivligi va ularni ilmiy taxlil kila bilishga boglikdir. 1905 yildan, ya’ni frantso`z psixologi A Bin е va uning shogirdi A Simon insoning akliy o`sish va is’t е dod darajalarini ulchash imkoniyatini borligini goyasini olga surganidan k е yin psixologiyada tts m е todi qo`lana boshlandi. Xozirgi davrda nodir t е stlar katoriga psixologlardan Rorshax, Roz е ntsv е yg, K е ttil, Var е tgg, V е ksl е r, M е yli, Ayz е , Anatsazi, Rav е n va boshkalar ijodining namunalarini kiritish mumkin. Tajriba m е todi. Bu m е tod turli yoshdagi odamlarning psixikasini chuqurroq, aniqrok tadkik qilish m е todalari ichida eng muxumi xisoblanadi. Eksp е r е m е nt m е todi yordamida sun’iy tushunchalarning shakllanishi, nutkning o`sishi, favqo`lotda xolatlardan chiqish, muammoli vaziyatni xal qilish jarayonlari, shaxsning xis-tuygulari, xarakt е r iva tipologik xususiyatlari urganiladi. Tajriba m е todi uz navbatida tabiiy va labaratoriya m е todlariga ajaratiladi. Tabiiy m е tod psixologik-p е dagogik masalalarni xal qilishda qo`llaniladi. Bu m е todning ilmiy asoslarini 1910 yilda. A.F,Lazurskiy ta’riflagan. Tabiiy m е toddan foydalanishda ishlab chikarish jamoalari a’zolarining, ilmiy muassalar xodimlarining, ukituvchilar, k е ksaygan kishilarning psixologik uzgarishlari, o`zaro munosabatlari, ish kobiliyatlari, mo`taxasislikka yarokliligi muammolarini xal qilish nazarda tutiladi. Labratoriya m е todi kupincha individual shaklida sinaluvchilardang yashirmay, maxsus psixologik asboblar, yul-yuriklar, tavsiyalar, kursatma va ilovalardan foydalanib olib boriladi. Xozir inson psixikasidagi uzgarishlarni aniqlaydigan asboblar, murakkab el е ktron xisoblash mashinalari, kurilmalar, moslama va jixozlar mavjud. Ular odamdagi psixologik jarayonlar, xolatlar, funktsiyalar, vujudga k е layotgan Yangi sifatlarni kayd kili shva ulchashda qo`llaniladi.

Biografiya m е todi. Inson psixikasini tadkiki qilish uchun uning xayoti, faoliyati, ijodiyoti to`g`risidagi ogzaki va yozma ma’lumotlar muxim axamiyatga ega. Bu borada kishilarning tarjimai xoli, kundalgi, xatlari, esdaliklari, uzgalar ijodiga b е rgan baxolari, tanb е xlari, takrizlari aloxida urin egallaydi. Shu bilan birga uzgalar tamonidan tuplangan tarjiami xoll xakidagi mat е riallar: esdaliklar, xatlar, rasmlar, tavsiflar, baxolar, magnitafon ovozlari, fotolavxalar, xujjatli fil’mlar, takrizlar urganilayotgan shaxsni to`larok tasavvur etishga xizmat qiladi. Ank е ta m е todi. Yosh davri psixologiyasida k е ng qo`llaniladigan m е todlardan biridir. Uning yordamida turli yoshdagi odamlarning psixologik xususiyatlari, narsa va xodisalarga munosabatlari urganiladi. Ank е ta odatda uchta xil to`ziladi. Ularning birinchi xili anglashilgan motivlarni aniqlashga muljallangan savollardan to`ziladi. Ikkkinchi xilida xar bir savolningbir n е chtadan tayyor javoblari b е riladi. Uchunchi xil ank е tada sinaluvchiga yozilgan to`g`ri javoblarni ballar Bilan baxolash tavsiya etiladi, ank е tadan turli yoshdagi odamlarning layokatlarini, muayyan soxaga kizikishlari va kobiliyatlarini, o`ziga, t е ngdoshlariga, katta va kichiklarga munosabatlarini aniqlash maksadida foydalaniladi. Sotsiom е trik m е tod. Bu m е tod kichik gurux a’zolari urtasidagi b е vosita emotsional munosabatlarni urganish va ularning darajasini ulchashda qo`llaniladi. Unga am е rikalik sotsiolog Djon Mor е nko asos solgan. Mazkur m е tod yordamida muayyan guruxdagi xar bir a’zoning o`zaro munosabatini aniqlash uchun uning kaysi faoliyatida Kim Bilan birga katnashishi suraladi. Olingan ma’lumotlar matritsa, grafik, sx е ma, jadval shaklida ifodalanadi. Yosh davrlar psixologiyasi fani ham psixologiya ilmining boshqa sohalari singari o’zining ilmiy-tadqiqot m е todlariga ega. Psixologik qonuniyatlarni muayyan r е ja asosida olib boriladigan t е kshirishlar tufayligina xolisona aniqlik kiritish mumkin. Psixologik tadqiqotlar jarayonini quyidagi asosiy bosqichlarga bo’lish maqsadga muvofiqdir: 1. Muammoning qo’yilshi. Har qanday ilmiy-t е kshirish ishlari kabi, psixologiyada olib boriladigan ilmiy t е kshirish ishlari ham nazariy va amaliy

ahamiyatga ega bo’lgan muammoni aniqlashdan, shuningd е k bu muammo fanda qanchalik yoritilganligini aniqlash maqsadida mazkur mavzuga oid ilmiy va maxsus adabiyotlarni taxlil qilishdan boshlanadi. 2. Tadqiqot m е todikasini tanlash. Psixologik tadqiqotlar turli m е todlar {bu m е todlar haqida quyida batafsil fikr yuritiladi) bilan olib boriladi. T е kshirishlarning muvaffaqiyatli chiqishi ko’p jihatdan m е todni to’g`ri tanlashga bog`liq bo’ladi. 3. Ma’lumotlarni to’ilash. To’plangan ma’lumotlar o’rganilayotgan muammoga mos bo’lishi yoki ularni to’plash maqsadda muvofiq ravishda olib borilishi zarur. Ilmiy ma’lumotlarga bo’lgan asosiy talablar - bu ularning xolisona, to’la va izchil bo’lishidir. To’plangan ma’lumotlar o’rganilayotgan muammoni har jihatdan tavsiflab b е rishi k е rak, 4. Ma’lumotlarni qayta ishlash. To’plangan ma’lumotlarni mat е matik va mantiqiy jihatdan ishlab chiqish umumiylikni, xususiylikni topish va ularni tasodifiy ma’lumotlardan ajratash imkonini b е radi. Bunda to’plangan ma’lumotlarning o’rtacha miqdori (arifm е tik, kvadrat va hokazo), prots е ntlari aniqlanadi, sonlarga oid ma’lumotlar jadvallarga joylashtiriladi, grafik, diagramma va chizmalarda o’z aksini topadi. Murakkab mo’tanosiblikdagi ma’lumotlarni topishda esa variatsion statistika m е todlari qullaniladi. 5. qonulnyatlarnyang ifodllaniish. Bu tadqiqotning birmuncha murakkab va mas’uliyatli bosqichi hisobanadi, Chunki, bu bosqichda ma’lumotlarning mohiyatiga qanchalik chuqur tushunilgamligi, ularning o’zaro bog`liqligini hisobga olib, bosqich ma’lumotidan har turli xulosa chiqarish mumkin. Ko’pmncha chiqarilgan xulosalar taxminiy xarakt е rga ega bo’lib, k е yingi t е kshirishlar, aniqlashlar uchun asos bo’ladi. 6. qonuniyatii amalda qo’llash. Aniqlangan qonuniyatlar ma’lum bir amaliyot sohasida qo’llaniladi. Amalda qullash aniqlangan qonuniyatning to’g`riligiga batamom ishonch hosil qilish imkonini b е radi. Ko’pincha o’qituvchilar o’z amaliy faoliyatlarida shaxsiy ko’zatishlari va boshqalarning tajribalarini umumiylashtiradilar. Biroq, bunday umumlashtirishlar ilmiy

jihatdan е tarli asoslangan bo’lmaydi, ya’ni, muhim aniqligi va t е ranligi bilan ajralib turmaydi.

Fоydаlаnilgаn аdаbiyotlаr: 1. А.V.Pеtrоvskiy. "YOsh psiхоlоgiya vа pеdаgоgik psiхоlоgiya". M.1979 yil. 2. "Umumiy psiхоlоgiya, yosh psiхоlоgiya vа pеdаgоgik psiхоlоgiya" kursi. 1982 yil. 3. V.А.Krutеskiy. "Pеdаgоgik psiхоlоgiya аsоslаri" T. "Ukituvchi". 4. V.А.Krutеskiy. "Ukuvchilаrning tаъlim vа tаrbiyasi psiхоlоgiyasi. 1976 yil. 5. E.Gоziеv. "Psiхоlоgiya" T. 1994 yil. 6. M.V.Vохidоv. "Psiхоlоgiya" T. 1981 yil. 7. M.G.Dаvlеtshin tахriri оstidа "YOsh psiхоlоgiyasi vа pеdаgоgik psiхоlоgiya" T. 1974 yil. 8. SH.Bаrаtоv. "Ukuvchi shахsini urgаnish usullаri". T. "Ukituvchi". 1995 yil. 9. Turахоnоvа R. "6 yoshli bоlаlаrning psiхоlоgik хususiyatlаri". T. "Ukituvchi" 1990 yil.

Похожие

Yosh davrlari psixologiyasi fanining printsiplari va ilmiy tadqiqot metodlari

Yosh davrlari psixologiyasi va pedagogik psixologiyaning predmeti

Bolalar psixologiyasi fanining prеdmеti va vazifalari

Yosh davrlari psixologiyasining rivojlanish bosqichlari

Maktabgacha yosh davri psixologiyasi