Shaxsning psixologik xarakteristikasi - Психология - Рефераты

Shaxsning psixologik xarakteristikasi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

74 KB

Shaxsning psixologik xarakteristikasi Reja: 1. Psixologiyada shaxs tushunchasi. 2. Shaxs tuzilishida biologik va ijtimoiy omillar. 3. Shaxs haqidagi psixologik nazariyalar. a) An`anaviy nazariyalar; b) Yangi nazariyalar. v) Shaxs haqidagi eng yangi nazariyalar.

Tayanch iboralar: Psixologiyada "shaxs", "individ", "individuallik" tushunchalari va ularning mohiyati. Shaxsning mohiyatini tushuntirishdagi turli xil oqimlarning qarashlari: biogenetik, sotsiogenetik kontseptsiyalar. Bexivorizm, Freydizm va h.k. Shaxsning tuzilishi. Shaxs faolligi. ehtiyojlar shaxs faolligining manbai sifatida. ehtiyojlarning turlari. ehtiyojlarni tarbiyalash muammosi. Motiv shaxs ehtiyojining namoen bo`lishi sifatida. Faoliyat va xulq-atvor motivlari. Shaxsning yo`nalganligi. Shaxsning maslagi, iymoni, vijdoni, dunyoqarashi kabi ijtimoiy muhim xususiyatlarini shakllantirish. Shaxs rivojlanishining harakatlantiruvchi kuchlari. O`qitishda va shaxs rivojlanishida uning yo`nalganligi roli. PSIXOLOGIYADA SHAXS TUSHUNCHASI. Inson, odam juda ko`plab fanlarning o`rganish ob`ekti bo`lib hisoblanadi. Ular odamlarning turli tomonlarini va hayot tarzini, rivojlanishini va boshqalarni o`rganadi. O`z ob`ektini belgilash va ta`riflash uchun turli tushunchalar qo`llaniladi. Psixologiya fani odamni jamiyatda, boshqalar bilan munosabatda bo`luvchi ongli faoliyat sub`ekti sifatida o`rganadi. Psixologiya fanida odamni ta`riflashda ko`plab tushunchalar qo`llaniladi. Shu jumladan "shaxs", "individ", "individuallik" tushunchalari ham qo`llaniladi. Odamning insonlik jinsiga mansubligi INDIVID tushunchasi bilan ifodalanadi. Katta yoshdagi kishilar, chakaloklar, tilni va oddiy malakalarni o`zlashtira olmaydigan ruhiy kasallar (telbalar) ham individdir. Individ tushunchasida kishining biologik turga mansubligi aks ettirilgan. Barcha kishilar (odamlar) individdir. "Individ" tushunchasida kishining nasl - nasabi ham mujassamlashgandir. YAngi tugilgan chakalokni ham, katta eshdagi odamni ham, mutafakkirni ham, akli zaif ovsarni ham, yovvoyilik bosqichidagi kabilaning vakilini ham, madaniyatli mamlakatda yashaetgan yuksak bilimli kishini ham individ deb hisoblash mumkin. Individ sifatida dunyoga kelgan kishi hayot jarayonida alohida sosial fazilat kashf etadi, shaxs bo`lib etishadi. Individ sifatida dunyoga kelgan odam keyinchalik, jamiyatdagina ShAXSga aylanadi. Ijtimoiy munosabatlarga kirishuvchi, ijtimoiy taraqqiyotda ishtirok etuvchi odamgina shaxs deyiladi. Shaxsning eng asosiy belgisi - uning ongli faoliyat egasi ekanligidir. Ma`lumki kishi ongi faqat jamiyatda, boshqalar bilan o`zaro munosabatda, til yordamida

ijtimoiy tajribani o`zlashtirishda shakllanadi. Binobarin shaxs ham faqat jamiyatdagina shaxsga aylanishi mumkin. Shaxs tushunchasida odamning ijtimoiy xarakteri aks ettirilgan. Lekin shaxsni ijtimoiy muhitning passiv mahsuloti deb qarab bo`lmaydi. Shaxs ijtimoiy tajribani faol ravishda tahlil qiladi, o`zlashtiradi, o`zi uchun o`zgartiradi - bu jarayon davomida o`zi ham shaxs sifatida shakllanadi. Shaxsning faolligi uning o`zi hayot uchun yo`l tanlashida, bu yo`lni egallashida, hayotda o`z mavkei va urnini anglashida ifodalanadi. Shaxs shakllanib borgan sayin tashqi ta`sirlar, shu jumladan ijtimoiy ta`sirlar ham uning ichki dunyosi, psixologiyasiga qarab turli odamlarga turlicha ta`sir qiladilar. Masalan bir xil baho turli o`quvchilarga turlicha ta`sir qiladi. Shaxsni faqat psixologiya emas, balki sotsiologiya, tarix, san`atshunoslik, estetika, etika, pedagogika, meditsina, yuridik va boshqa fanlar ham o`rganadi. Odamning shaxs sifatidagi asosiy belgisi: sosialligi, ongi va tilidir. Inson shaxsining xarakterli tomonlaridan biri uning INDIVIDUALLIGIDIR. INDIVIDUALLIK - shaxs psixologik, ijtimoiy, fiziologik xususiyatlarining birikmalarining qaytarilmasligidir. Shaxsning individualligi uning xarakteri, temperamenti, psixik jarayonlarining dinamikasi, hissiyotlari, faoliyatining motivlari, qobiliyatlari va shunga o`xshashlarning yigindisiga bog`liq. Bo`larning hammasini birga qushib, mujassamlashtirsak, ikkita bir xil odam bo`lmagan va bo`lmaydi ham. Har bir odam o`ziga mansub bo`lgan sinf millatiga xos ko`pgina umumiy sifatlarga ega bo`lishi bilan bir qatorda o`zining shaxsiy fazilatlariga egaki, bu sifatlar uni takrorlanmas individuallikka aylantiradi. Olamda ikkita bir xil kishi yo`q. Individuallik kishining o`ziga xosligini uning boshqa odamlardan farqini aks ettiruvchi psixologik fazilatlar birikmasidir. Individuallik temperament va xarakter xususiyatlarda, odatlarda, ustun darajadagi qiziqishlarda, bilish jarayonlarga oid fazilatlar (idrok, xotira, tafakkur, tasavvur) da, qobiliyatlarda, faoliyatning shaxsga xos uslubida va xokozalarda namoen bo`ladi. Zikr etilgan psixologik

xususiyatlarning bir xildagi birikmasini o`zida mujassamlashtirgan odam yo`q - inson shaxsi o`z individualligi jihatidan betakrordir. Shunday qilib, individuallik inson shaxsiga xos fazilatlarning faqat bitta jihati bo`lib hisoblanadi, xolos. Ma`lumki odam jamiyatda turli guruhlarda (oilada, o`qishda, ishda, davrada) bo`ladi. Har bir guruhda o`ziga xos, ba`zan butunlay bir-biriga o`xshamaydigan rollarni o`ynaydi. Lekin shunga qaramay, ko`pincha odam har turli vaziyatlarda o`xshash sifatlarni nomoyon qiladi. Bir qarashda qarama-qarshi ko`ringan xususiyatlarning nomoyon bo`lishida umumiylik bor. Ana shu shaxs sifatlarining bir-biriga mosligi shaxsning YAXLITLIGINI ko`rsatadi. Shaxsning psixologik tuzilishi, psixologik xususiyatlarining birikmalari har bir odamda NISBATAN DOIMIYLIKKA ega. Odamning psixik holatlari, o`zini tutishi o`zgarib tursa ham shaxsning psixologik kiyofasi ma`lum darajada barqaror bo`lib qolaveradi. Shaxs xususiyatlarining bunday nisbatan barqarorligi unga shaxs sifatida xarakteristika berish, uning ma`lum vaziyatlarda o`zini qanday to`tishini oldindan belgilashning asosi bo`lib xizmat qiladi. SHAXS TUZILISHIDA BIOLOGIK VA IJTIMOIY OMILLAR. Shaxs xislatlarining bir butunligi va o`zaro bog`liqligi uning psixologik tuzilishini, dinamik strukturasini hosil qiladi. Shaxsni, uning tuzilishini o`rganishdan maqsad nima? Shaxsni, uning tuzilishini o`rganishdan maqsad uni boshqa odamlardan ajratib turuvchi individual xususiyatlarni aniqlashdir. Bu boradagi psixologik tadqiqotlar va nazariy ishlar asosida turli "shaxs tiplari"ning ajratishga, ularni o`rganishga olib keladi. Shaxslarning tipologiyasini yaratish turli odamlardagi individual psixologik xususiyatlarni topish va ulardagi umumiy belgilar, xususiyatlar asosida ularni ma`lum toifalarga birlashtirishga to`g`ri keladi. Nazariyalar orasida shaxsda ikkita asosiy qism, ikkita omilni ajratuvchi yo`nalishlar ko`rinarli o`rin egallagan. Ular shaxs tuzilishida ikkita omil, BIOLOGIK va IJTIMOIY omillarni ajratib ko`rsatadilar.

Ma`lumki shaxs ijtimoiy majudot bo`lishi bilan birga, o`zida tabiiy, biologik tuzilish belgilarini saqlab qoladi. Ammo bu ikki omilni bir-biriga qarama- qarshi qo`yib bo`lmaydi, ular birlikni tashqil qiladi, birgalikda yuzaga chiqadi. Shaxs tashqi turmush sharoitlari ta`sirida shakllanadi. Ammo lekin bir sharoitda tarbiyalangan ikki bola ikki xil bo`ladi. Chunki ularning tabiiy qobiliyatlari turlicha bo`ladi. Demak shaxsning shakllanishiga sosial omillardan tashqari biologik faktorlar ham ta`sir qiladi. Bu ikki narsa bir - biri bilan chambarchas bog`liq. Psixologiya tarixida shaxs rivojlanishi va takomillashuvini harakatlantiradigan kuchlar va manbai masalasini hal etishning ikkita yo`nalishi mavjud bo`lgan. Bu yo`nalishlar rivojlanishning biogenetik va sotsiogenetik kontseptsiyalari nomini olgandir. Biogenetik kontseptsiya inson shaxsining rivojlanishi biologik, asosan tabiiy omillar bilan belgilanishiga asoslanadi. Shuning uchun ham shaxsning rivojlanishi ichki sabab natijasida (o`z - o`zidan) sodir bo`lish xususiyatiga egadir. Shu nuqtai nazarga binoan kishi tabiatan hissiy ta`sirotlarning ruy berishidagi ba`zi bir xususiyatlarga, harakat sur`atining xususiyatlarigagina emas, balki sababiyatlarning muayyan kompleksiga ham moyil (birovlardan jinoyat qilishga boshqalarda ma`muriyatlik faoliyatida yutuqlar qozonishga moyillik va hakozo) bo`ladi. Kishida guyo uning psixik faoliyati shakllarigina emas, balki uning mazmuni ham tabiat tomonidan programmalashtirilgan, psixik rivojlanish bosqichlari va ularning ruy berish tartibi oldindan belgilab qo`yilgan emish. Sotsiogenetik kontseptsiya shaxsni tevarak - atrofdagi ijtimoiy mohiyatning bevosita ta`siri natijasi deb, muhitdan olingan nusxa deb hisoblaydi. Bunda ham xuddi biogenetik kontsentsiyadagi kabi rivojlanib borayotgan kishining xususiy faolligini inobatga olinmaydi, uning tevarak atrofdagi vaziyatga moslashayotgan mavjudotga xos sust rol o`ynashigina mumkin deb hisoblanadi. Agar sotsiogenetik kontseptsiyaga amal qilinadigan bo`lsa, nima uchun ba`zi vaqtlarga bir xildagi ijtimoiy muhitlarda har xil odamlar etishib chiqishini tushuntirib bo`lmaydi.

Shaxsning rivojlanishining harakatlanuvchi kuchlari kishining faoliyatiga o`zgarib turuvchi ehtiyojlari bilan ularni qondirishning real imkoniyatlari o`rtasidagi ziddiyatlari bilan aniqlanadi. Ehtiyojlarni rivojlantirish, tanlash va tarbiyalash ularni hozirgi jamiyat kishisiga xos bo`lgan ma`naviy yuksaklik darajasiga olib chiqish kishi shaxsini shakllantirishning asosiy vazifalaridan biri hisoblanadi. Shaxsning shakllanishi jamiyatda ruy beradi. Individning shaxs bo`lishi, yangi jamiyatni qurishning faol ishtirokchisi bo`lish kabi ehtiyoji aynan jamoada to`laqonli qondiriladi. Shaxsning shakllanishida unga maqsadga yo`naltirilgan tarzda ta`sir o`tkazish tarbiya etakchi rol’ o`ynaydi. Tarbiya shaxsning rivojlantirishini jamiyat tomonidan qo`yilgan maqsadlarga muvofiq tarzda yo`llantirib boradi va uyushtiradi. SHAXS HAQIDAGI PSIXOLOGIK NAZARIYALAR Shaxs haqidagi psixologik nazariyalar uzoq vaqt davomida rivojlanib keldi. Buning natijasida ko`plab nazariyalar, yondoshishlar yuzaga keldi. Ular orasidan g`arb mamlakatlarida rivojlangan va tan olingan asosiy nazariyalarga to`xtalib o`tish lozim. Shaxs haqidagi barcha nazariyalarni rivojlanish bosqichiga ko`ra uch guruhga birlashtirish mumkin: 1. Shaxs haqidagi an`anaviy nazariyalar (V.Dil’tey, K.Levin, V.Shtern, Z.Freyd, K.YUng va boshqalar); 2. Shaxs haqidagi yangi nazariyalar (G.Ayzenk, D.Kettel, A.Maslou, G.Olport, K.Rodjers, K.Xorni va boshqalar); 3. eng yangi nazariyalar (E.Bern, K.Leongard, D.Mid, G.Sallivin, Sirs, e.Fromm va boshqalar). Ko`rsatib o`tilgan nazariyalar quyidagi psixologik yo`nalishlarning tarkibida rivojlangan yoki ularning asosi bo`lgan: Freydizmning psixoanalitik kontseptsiyasi, neofreydizm (yangi freydizm) va postfreydizm, bixevorizm va neobixevorizm, gumanistik psixologiya,

interaktsionizm, ekzistentsionalizm, sotsiologik nazariyalar, ekliktik nazariyalar va h.k. AN`ANAVIY NAZARIYALAR Shaxs haqidagi an`anaviy nazariyalar orasida FREYDIZM nazariyasi alohida o`ringa ega. Z.Freyd turli xil kasalliklarni (asosan nevroz bilan bog`liq bo`lgan) tahlil qilish natijasida bu kasalliklarning sabablari kasalning hayotida oldin ruy bergan va uning psixika (ruxiyati)ga yoki rivojlanishiga salbiy ta`sir ko`rsatgan voqealar degan xulosaga keldi. Bu ta`sirlar ko`pincha odamlar tomonidan unitiladi va anglanmaydi, ammo ular kishilarning xulq-atvorlariga ta`sir qilishda davom etadilar, ba`zida xulq-atvorda buzilishga olib keladilar. Z.Freyd turli xil psixoterapevtik usullar yordamida ularni topish va ularni anglashga yordam berish samarali davolash usuli ekanligini aniqladi. Izlanishlar natijasida Z.Freyd odamning psixik hayotida uch darajani ajratdi: ongsizlik, ong osti (ong oldi) va ong. ONGSIZLIK - instinktiv harakatlarning asosi. Ular orasida, ayniqsa, jamiyat tomonidan ta`kiklanganligi sababli anglanmaydigan bo`lib qolgan jinsiy mayllar (libido) alohida o`rin tutadi. ONG OLDI - uning mazmunini kishi kiynalmay anglaydi. ONG - ijtimoiy meyorlar, man kilinishlar (tabu). Ong doimo ongsizlik bilan kelishmovchilikda. Turli xildagi jinsiy va boshqa mayllarni yuzaga chiqarmaslikka harakat qiladi. K.YUNG VA UNING PSIXOLOGIK QARAShLARI. Karl Gustav YUng (1875-1961) shveytsariyalik psixiatr, psixolog. Z.Freydning yaqin safdoshlaridan biri. U Z.Freydning izidan borib inson psixikasida "ong" va "ongsizlik" darajalarini ajratgan. Uning fikricha hatti-harakatni boshqarishda ongsizlik hal qiluvchi rol’ o`ynaydi. Ongsizlik ikki xil shaklda mavjud: a) individual b) kollektiv (jamoa) - uning asosini oldingi avlodlar tajribasi tashqil qiladi. Bular asosan instinktlar, mayllar, arxetiplardan iboratdirlar.

Instinktlar va mayllar K.YUng tomonidan tug`ma ejtiyojlar sifatida qaraladi. Arxetiplar (kishilikning birlamchi obrazlari) talant, tush ko`rish, afsonalar, diniy qarashlar asosida yotadi. K.YUng kishilarning psixik yo`nalganligi asosida ularni ikki guruhga bo`ladi: introvertlar va estrovertlar. Introvertlar - xulq-atvor sabablarini o`zidan axtaradi. Ular ijtimoiy passiv, tortinchok, o`z harakatlarini chuqur tahlil qilishga moyil, boshqalarga ko`p qo`shilishga intilmaydilar. ektrovertlar- tashqi olamga yo`nalgan. Ular impul’siv, tashabbuskor, dilkash, guruhga va jamoaga tez moslashuvchan. K.YUng psixik funktsiyalarning ustunligiga ko`ra shaxslarning quyidagi tipologiyasini ko`rsatgan: a) tafakkur qiluvchi (fikrlovchi) b) hissiy v) ta`sirga beriluvchan (emotive) g) intuitiv K.LEVINning "MAYDON NAZARIYA"SI. K.Levin (1890-1947) Germaniyada tugilgan va AKShda ko`p yillar samarali ishlagan. U barcha tashqi olam omillarini "fizik maydon" va odamning ichki olamini "psixik maydon" deb ajratadi. Uning fikricha bu ikkala maydon orasida o`zaro tortishish va itarish xususiyatlar mavjud. Bu xususiyatlar shaxsning ehtiyojlari va motivlariga bog`liq ravishda yuzaga chiqadi. Uning fikricha tashqi muhit va shaxsning ichki dunyosi orasidagi muvozanat buzilsa shaxs harakatlarida, xulq atvorida zurikish paydo bo`ladi. K.Levin tomonidan shaxsning guruhdagi o`rni, mavkei, liderlik hodisalari, nizolar o`rganilgan. YANGI NAZARIYALAR. YAngi nazariyalar orasida Gumanistik psixologiya alohida o`ringa ega. Bu yo`nalishga juda ko`plab olimlar o`z hissalarini kushganlar. Gordon L.Olport (1897-1967) shaxsning o`zligini ko`rsatishga, kamolatiga intilishi nazariyasini taklif qildi. U shaxsni ochiq, doimo rivojlanishdagi, o`sishdagi psixofiziologik tizim tariqasida qaraydi. Shaxsning asosiy xususiyati o`zligini anglashga, kamolga

etishga, o`zining barcha imkoniyatlarini hayotga tatbiq qilishga intilishidir deb qaraladi. Gumanistik psixologiyaning ko`zga ko`ringan nomoyondalaridan biri Karl Rodjersdir (1902-1987). Uning fikricha shaxsning asosiy xususiyati, bu shaxsning hayot haqidagi o`z kontseptsiyasidir. Bu kontseptsiya odamning tashqi muhit bilan bilan munosabati jarayonida shakllanadi. Rodjersning nazariyasiga ko`ra quyidagilar muhim ahamiyatga ega: - shaxslararo munosabatlar tenglikka asoslanishi, bir kishi ikkinchisiga tazyik o`tkazmasligi, har bir kishining mavqei hurmat qilinishi lozim; - shaxsning "uzagini" uning o`zi haqidagi bahosi tashqil qiladi. Bu baho tashqi muhit bilan o`zaro munosabatlar jarayonida shakllanadi; - shaxsning "self" yoki "Men - kontseptsiya" ichki, organiq va ijtimoiy sezgilar orasidagi o`zaro mosligini aks ettiruvchi xususiyat sifatida shakllanadi. - shaxsning asosiy motivi "o`zligi"ni o`stirish motividir. Shaxsning o`sishi esa ijtimoiy muhit, shaxslararo munosabatlar ta`siri ostida yoki tezlashadi yoki sekinlashadi. Shaxsni o`sishga undovchi kuch, K.Rodjersning fikricha, "Men kontseptsiya" va "ideal Men" orasidagi tafovutdir. Gumanistik psixologiyaning nomoyondalaridan yana biri Abraxam Masloudir (1907-1970). U ham K.Rodjers nazariyasiga xamoxang nazariya, "O`zligini (hayotga) tatbiq qilish" nazariyasini taklif qildi. Uning fikricha shaxsning o`sishga intilishi tug`ma, lekin ijtimoiy omillar ta`siri ostida aktuallashadi (harakatga keladi). A.Maslou shaxs ehtiyojlarning 5 ta darajaga ega bo`lgan ierarxiyasini (tabaqalashgan) taklif qilgan. 1. Self-actualisation need - o`z-o`zini aktuallashtirish ejtiyoji (o`zligini ko`rsatish, o`zining imkoniyatlarini to`liq tatbiq qilish, umuman olganda komil inson bo`lish ejtiyoji); 2. Esteem need - hurmatga, tan olinishga bo`lgan ehtiyoj;

3. Needs for belongingness and love - ijtimoiy munosabatga, guruhga a`zo bo`lish ehtiyoji; 4. Safety needs - xavfsizlikka bo`lgan ehtiyoj; 5. Deficiency needs - fiziologik ehtiyojlar. Psixologlar orasida biososial nazariyalarning tarafdorlari ham juda ko`p. Shu jumladan, G.Ayzenk. U shaxsning ikki ulchamli (asosli) modelini ishlab chiqdi. Bu modelda odam psixobiologik fenomen sifatida ko`rib chiqilgan. Shaxsning asosiy xususiyatlari ikkita asosiy mezon, shkala - "ekstravertlik - introvertlik" va "emosional turg`unlik - neyrotizm" bilan aniqlanadi. Biososial nazariyalar orasidan D.Kettelning "Shaxs xususiyatlarining faktorli kontseptsiyasi"ni ko`rsatib o`tish lozim. Olim bir-biri korrelyatsiyaga ega bo`lgan 16 birlamchi va bir qancha ikkilamchi va uchlamchi omillarni ajratib ko`rsatgan. SHAXS HAQIDAGI ENG YANGI NAZARIYALAR. Psixologiyada yangi nazariyalarning salmog`i juda katta. erik Bern (1902- 1970) shaxsni rivojlantirishning amaliy va nazariy asosi sifatida xizmat qilishga yo`naltirilgan "transakt tahlil" nazariyasini taklif qildi. erik Fromm (1900-1980) gumanistik psixoanalizga asos soldi. Djordj Gerbert Mid (1863-1931) simvolik kommunikatsiyaning interaktsionistik nazariyasini ishlab chiqdi. Karl Leongard "Shaxs aktsentuatsiyalari" nazariyasiga asos soldi. Keyingi yillarda Aleksandr Kellining (1905-1966) "Shaxs konstruktlari" nazariyasi juda keng tarkaldi va qo`llanilmokda. Bu nazariyaga asosan shaxsning bilish jarayonlarining kechishi uning kelajakdagi hodisalarni qanday "ko`ra olishi" (oldindan modellashtirishi, tasavvur qilishi) bilan aniqlanadi. A. Kellining fikricha har bir odam tadqiqotchi. U doimo o`zidagi "shaxs konstruktlari", o`zining maxsus baholash shkalalari asosida reallikning obrazini tuzadi (hosil qiladi). Agar tuzilgan obraz haqiqatdan farq qilsa, to` g`ri kelmasa mavjud konstruktlar qayta quriladi. Barcha bilish jarayonlarining samaradorligi, muvaffaqiyatli konstruktlar qurish kishining psixologik bilim darajasiga bog`liq.

ADABIYOTLAR RO`YXATI 1. Andreeva G. M. Sosialnaya psixologiya. Uchebnik - M., 1998 2. G`oziev E. Psixologiya. T. 1994. 3. Gamezo M. V., Domashenko I. A. Atlas po psixologii. - M.,1986 4. Gippenreyter Yu. B. Vvedenie v obshuyu psixologiyu. Kurs leksiy. - M., 1996 5. Granovskaya R. M. Elementi prakticheskoy psixologii. SPb, 1997 6. Karimova V. M. "Ijtimoiy psixologiya asoslari". - T., 1994 7. Karimova V. M. Psixologiya. - T., 2002 8. Karimova V. M., Akramova F. Psixologiya. Ma’ruzalar matni - T., 2000 9. Klimov E. A. "Osnovi psixologii". Uchebnik. - M., 1997 10. Mayers D. Sosialnaya psixologiya. - SPb., 1997 11. Morgunov E. B. Lichnost i organizatsiya. - M., 1996 12. Nemov R. S. Psixologiya M. 1990 13. Olshanskiy B. B. Prakticheskaya psixologiya dlya uchiteley. M. 1994. 14. Prakticheskaya psixodiagnostika. Metodiki i testi. - M., 1999 15. Prikladnaya sosialnaya psixologiya. Uchebnoe posobie. - M.,1998 16. Psixologiya. Pod red. A. A. Krilova, - M., 1998 17. Psixologiya. Uchebnik. - Pod red. A. Krilova - M., 1998 18. Rubinshteyn S. L. Osnovi obshey psixologii. - M., 1998 19. Umumiy psixologiya. A. V. Petrovskiy tahriri ostida. T.1992. 20. www.ziyonet.uz

Похожие

Shaxsning ijtimoiy - psixologik xarakteristikasi

Shaxsning psixologik tavsifnomasi

Shaxsning individual-psixologik xususiyatlari

Shaxsning individual-psixologik xususiyatlari

Shaxsning gumanistik nazariyasi