Psixologik ataptatsiya va oila integratsiyasi - Психология - Рефераты

Psixologik ataptatsiya va oila integratsiyasi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

38 KB

Psixologik ataptatsiya va oila integratsiyasi Reja: 1.Oiladagi psixologik muhit. 2. Oila tuzilishining xilma-xilligi

Ilm-fan tarixida oilani nazariy jihatdan о‘rganish bilan bog‘liq va bir necha ming yilni о‘z ichiga oladigan (Konfusiy, Platon, Arastu davridan boshlab) azaliy an’analar mavjud. Oila – bu mustaqil olam bо‘lib, boshqa ijtimoiy voqeliklarga о‘xshaydi, “jonli alohida va yaxlit tarixiy tizim”ni ifoda etadi. Oila – inson hayotining zarur va asosiy bosqichlaridan biridir. Tabiiy va ijtimoiy muhit о‘rtasidagi bog‘liqlik oila faoliyati orqali amalga oshiriladi, individning biologik holatdan ijtimoiy holatga о‘tishi ta’minlanadi. Individ aynan oilada shaxs sifatida shakllanadi. Oila insonning jismoniy va ma’naviy hayotining uslubi sifatida jamiyatni rivojlantirishning tabiiy va ijtimoiy asoslari о‘rtasidagi vosita vazifasini о‘taydi. Oilani о‘rganish uni jamiyatning yangi avlodlarni dunyoga keltirish, ta’minlash va ularning jamiyatda о‘z о‘rnini egallashi bо‘yicha о‘ziga xos vazifani bajaradigan kichik tizimi sifatida tushunmaslik kerak. Oila ijtimoiy institut sifatida jamiyatning yuqoridagi vazifalarni bajaradigan bо‘g‘ini emas. Oilaviy hayot ijtimoiy voqelik, ijtimoiy tabaqalashuv va ixtisoslashuv jarayonida ishtirok etadigan turfa ijtimoiy kuchlar tо‘qnash keladigan muhit bilan chambarchas bog‘liq. Shu nuqtai nazardan oilani о‘rganish – bu hayotning uzluksiz о‘zgarishida avlodlar almashinuvi bо‘yicha ijtimoiy tizim faoliyatini tashkil etishga e’tibor qaratish demakdir. Oila ijtimoiy tashkilot, tuzilma, institut va kichik guruh xususiyatlarini о‘zida mujassamlashtirgan. Oila ijtimoiy institut sifatida jamiyat shakllangan paytdan boshlab paydo bо‘lgan. Oilaning tashkil topishi va mavjud bо‘lishi qator meyoriy qadriyatlar bilan bog‘liq. Masalan, kо‘ngilni olish, о‘z juftini tanlash, jinsiy odob- axloq standartlari, er, xotin, ota-ona rioya qiladigan meyorlar shular jumlasidan. Bu boradagi qat’iy belgilangan omillar esa ushbu jamiyatda qabul qilingan erkaklar va ayollar о‘rtasidagi munosabatlarning о‘zgarib turadigan shakllarini ifoda etadi. Ular bu orqali о‘zlarining jinsiy hayotini tartibga soladi, er-xotinlik, ota-onalar va boshqa qarindoshlik huquq hamda majburiyatlarni belgilaydi. “Oila – bu ijtimoiy birlik turi, er-xotinlikka va qarindoshlik rishtalariga, ya’ni

birga yashaydigan va umumiy xо‘jalikni yuritadigan er-xotin, ota-ona, farzandlar, aka-ukalar, opa-singillar о‘rtasidagi kо‘p tomonlama munosabatlarga asoslangan shaxsiy hayotni tashkil etishning muhim shaklidir”. Psixologik muhit – bu psixologik holatlar, kayfiyatlar, guruh va jamoadagi odamlar о‘rtasidagi munosabatdir. Oiladagi psixologik muhitga er-xotinlarning atrofdagi odamlar, oila a’zolari va umuman, bir-biriga bо‘lgan munosabati ham ta’sir kо‘rsatadi. Oilaning tinchligi, farovonligi uning a’zolarining bir-biriga xayrixohligi, mas’uliyatni о‘z zimmasiga olishga intilishi, о‘ziga nisbatan tanqidiy munosabatda bо‘lish kabi fazilatlar bilan aniqlanadi. Baxtli oilaning psixologik muhiti er-xotinlar manfaatlarining mushtarakligi bilan ifodalanadi. Psixologik muhit kо‘proq odamlarning bir-biriga mos kelishi yoki kelmasligida yorqin namoyon bо‘ladi. Odatda bu borada qadriyatlar, manfaatlar, his-tuyg‘ular, umumiy turmush tarzining о‘ziga xos uyg‘unligi tushuniladi. Agarda oilada bu kabi uyg‘unlik mavjud bо‘lsa, inson qanday bо‘lsa, shundayligicha qabul qilinadi. Oilada juftlikning mos kelishi yoki kelmasligining kо‘rsatkichi nima? Bu oilani saqlash, oila a’zolarida psixologik qulaylik, ishonchlilik, himoyalanganlikning his etilishi hisoblanadi. Bunday oilada psixologik muhit yaxshi bо‘ladi. Odamlarning bir-biriga mos kelmasligi, ya’ni bir-biridan uzoqlashishi mos kelishning aksi hisoblanadi. Er-xotinlar о‘rtasida vaqtinchalik bir-biridan uzoqlashishi, bir-biri bilan gaplashishdan “psixolgik qoniqish” yuzaga kelishi mumkin. Olimlarning fikricha, bu munosabatlar yaqinlar kishilar “yolg‘izlik huquqi”ni tan olsa va shundan sо‘ng о‘zaro munosabatda bо‘lishga yana intilish paydo bо‘lsagina mustahkam bо‘lishi mumkin. Juftlikning bir-biriga mos kelish yoki kelmasligi – murakkab holat bо‘lib, bir necha bosqichdan iborat. Bu g‘oyaviy-ma’naviy umumiylik va ijtimoiy-psixologik mos kelishlik hisoblanadi. Ushbu omillar er-xotinning hayotning past-balandi,

asosiy qadriyatlarni yaxshi bilishligi, dunyoqarashi va hayotda о‘z о‘rniga nisbatan qarashlari mos kelmaganda namoyon bо‘ladi. Shu bilan birga, juftlikning bir-biriga mos kelishi yoki kelmasligi psixologik va psixofiziologik bо‘lishi ham mumkin hamda ular shaxsning о‘ziga xos xususiyatlari, er-xotinning fe’l-atvori va qiziqqonligiga bog‘liqdir. Bir-biriga mos keladigan juftliklar shunga о‘xshash bir xil fazilatlarga (aqliy jihatdan yetuklik darajasi, tarbiya va hokazo) va ayni paytda qiziqqonlik xususiyatlari bilan bog‘liq boshqa qarama-qarshi xislatlarga ham ega bо‘lishi mumkin. Kundalik hayotda odam о‘ziga mos keladigan juftlik topishga harakat qilishi zarur. Biroq, mukammal odamning о‘zi yо‘q va shuning uchun bir-birini tushunish, о‘z xohish va ehtiyojlarni boshqa kishining intilishlari bilan mutanosiblashtirish lozim. Oilaning barcha taklif etilgan о‘ziga xos xususiyatlarini birlashtirgan holda shunday xulosaga kelish mumkinki, oila – bu yagona umumiy oilaviy faoliyatga asoslangan, er-xotinlik, ota-ona, qarindoshlik rishtalari bilan bog‘langan odamlar jamoasi bо‘lib, u oilada farzandlarni dunyoga keltirish va avlodlar vorisiyligini, shuningdek, bolalarni ijtimoiy muhitga moslashtirish hamda oila a’zolarining hayot kechirishini ta’minlaydi. Shu tariqa, uchta bо‘g‘indan iborat - er-xotinlik-ota-ona-qarindoshlik munosabati oilani yuqorida qayd etilgan shaklda tashkil etish imkonini beradi. Oilaning tuzilishi xilma-xil bо‘lib, u er-xotinlik, ota-ona-qarindoshlik xususiyatlariga qarab tashkil topadi. Bugungi kunda ota-ona va ularning farzandlaridan iborat nuklear oila eng keng tarqalgan tur hisoblanadi. Har bir toifadagi oilada kechadigan ijtimoiy-psixologik voqelik va jarayonlar, oila a’zolarining emotsional munosabat kо‘rinishlari, uning ijtimoiy-psixologik maqsadlari va oila a’zolarining alohida psixologik ehtiyojlarini о‘z ichiga oluvchi о‘ziga xos nikoh-oila munosabatlari uning о‘ziga xos xususiyatlari sanaladi. Oilani kuzatish bilan shug‘ullanadigan ruhshunosning vazifasi nihoyatda keng bо‘lib, kо‘plab о‘zaro bog‘liq jihatlarni qamrab olgan. Er-xotinning nikoh- oila munosabatlaridan qoniqishi, er-xotinning turli darajada bir-biriga mos kelishi,

ota-ona va farzandlar о‘rtasidagi о‘zaro munosabat, bolaning о‘ziga, ota-onasi va oilasiga nisbatan munosabati shular jumlasidan. Umuman olganda oiladagi psixologik muhitni о‘rganishda yuqoridagi jihatlar muhim ahamiyat kasb etib oila mustahkamligini oshirishga xizmat qiluvchi omil bо‘lib hisoblanadi.

Adabiyotlar: 1. G’oziyev E.G. Umumiy psixologiya. Toshkent. 2002.1-2 kitob. 2. G’oziyev E.G. Muomala psixologiyasi. T-2001. 3. Vedenskaya L.V, Pavlova L.A. Delovaya retorika: uchebnoye posobiye dlya vuzov.- M.:IKS “MarT”, 2004-512 s. 4. Nemov R.S. Prakticheskaya Psixologiya Poznaniye sebya: Vliyaniye na lyudey:Posobiye dlya uch-sya-M:Gumanit. Izd.Sentr VLADOS, 2003, - 320 s. 5. www.referat.arxiv.uz www.slayd.arxiv.uz www.ziyonet.uz

Похожие

Oilaviy mojorolar va ularning sabablari. Nomaqul oila psixologik muhit salibiy bо‘lgan oila sifatida

Yosh oilalarning ijtimoiy va psixologik muammolari. Yosh oila. Yosh oila va sog‘lom turmush tarzini barqarorlashtirish

Oila funksiyasi, oila tizm tiplari va rollari

Oila va nikoh. Oila va nikoh institutining rivojlanishi tarixi

Oila diagnostikasi va konsultatsiyasi xususiyatlari