Психоконсультатив ишлар мазмуни - Психология - Рефераты

Психоконсультатив ишлар мазмуни

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

19.5224609375 KB

Психоконсультатив ишлар мазмуни Режа: 1. Агрессив хулқли бола билан олиб бориладиган психоконсультатив иш 2. Одамовилик ва у билан олиб бориладиган иш мазмуни 3. Одамовилик ва унинг психодиагностикаси

Агрессив хулқли бола билан олиб бориладиган психоконсультатив иш Агрессив хулқни «ёмон» билан бир хил ҳисоблаш мумкин эмас. Оғир, хавфли вазият пайдо бўлганида агрессивлик ҳимоя, баъзида эса вазиятни бартараф этувчи функцияни бажаради. Агрессив хулқ айниқса болада ёшга хос бўлган ўтиш даврида кузатилади. Бу шундан далолат берадики, ёш даврлари қоизиси пайтида боланинг яшаши қийинлашади, ҳар қандай мураккаб вазиятда бола қийинчиликни ҳис қилади ва шу сабабли агрессив хулқнинг элементлари кузатиш мумкин. Бу нормадаги болага ҳам, агрессив хулқли болага ҳам бирдек тегишли. Аффектив бузилиш бўлганида агрессия одатий ҳодисага айланади, ҳатто хулқ-атворнинг бирдан бир шакли бўлиб қолади. Бироқ бунга қарамасдан, бола хулқида агрессивликнинг бор бўлиши улар билан ўзоро муносабатда қийинчилик туғдиради. Агрессив тенденцияларни тасодифий салбий ҳолат деб баҳолаб бўлмайди. Шуни эсда тутиш керакки, аффектив тараққиёт жараёнида бола активлиги қонуний равишда ошиши мумкин. Одатда, катталар ёрдамида ўтказилган психокоррекциянинг бу зарурий босқичида бола ўзини қуршаган реаллик билан нисбатан адекват турдаги мулоқотни ўзлаштириши мумкин. Бола агрессиясини коррекция қилишни унинг сабабини аниқлашдан бошлаш лозим. Агар агрессия эмоционал мотивацион сферанинг бузилиш сабабли бўлмаса коррекцион фаолиятни уни йўқотишга эмас, балки салбий оқибатларга олиб келувчи агрессив хулқни юмшатиш ва унинг намоён бўлишига йўл қўймасликка қаратиш лозим. Шу билан бирга катталарни унинг агрессив реакциясига адекват идрок қилишга тайёрлаш лозим. Бошқа ҳолатда, яъни агрессия эмоционал мотивацион сферанинг бузилишини намоён бўлиши бўлса, психолог ёки тарбиячи ҳаракати боланинг мустаҳкамланмаган агрессив ҳаракатига йўналтирилиши лозим. Коррекцион методиканинг қўлланиши тўлиқлигича агрессив хулқнинг сабабига боғлиқ бўлади. Коррекция методи конқоет ҳодиса ва конқоет болани ҳисобга олган ҳолда танланади.

Бу қуйида шарҳланган коррекция методларини диққат билан кўриб чиқишни тақозо этади. 1.Агрессияга мойилликни эътиборга олмай қўйиш, унга атрофдагиларнинг диққат қаратмаслиги.. 2.Агрессив ҳаракатларни ўйин мазмунига киритиш ва унга янги эмоционал мазмун бериш. Бу орқали боланинг атрофдагиларга зарар етказмаган ҳолда агрессив мойиллигини чиқариб юбориш (масалан, қароқчи ва казаклар ўйинида агрессив хулқли болага қароқчи ролини бериш). Одамовилик ва унинг коррекцияси. Одамовилик – оғиш бўлиб, мулоқот доирасининг торайиши, атрофдагилар билан эмоционал муносабатда бўлиш имкониятининг камайиши, янги ижтимоий муносабатларни ўрнатишда ёш даврларига хос бўлган қийинчиликлар билан намоён бўлади. Бу оғишнинг сабаби қуйидагилар бўлиши мумкин: Узоқ давом этган стресс (масалан ота-онанинг ажрашиши), эмоционал мулоқотнинг етишмаслиги ( масалан, узоқ вақт касалхонада бўлиш, ёки баъзан боланинг ота-она учун кутилмаган ёки исталмаганлиги, ота-онанинг болага меҳр кўрсатмаслиги), эмоционал сферанинг ўзига хос индивидуал паталогик хусусияти (психик жараёнларнинг сустлиги ва ҳ к). Одамовилик боланинг муносабат ўрнатиши ва унинг давом эттириш имкониятини камайтиради, тез-тез ота-онаси ва тенгдошларига, одамларга салбий муносабат чақиради. Бу боланинг ахволини янада чуқурлаштириб, оғирлаштириб юборади.Одамови бола ёлғизликда яшашга ўрганиб қолади ва бу унинг шахс сифатида шаклланишига тўсқинлик қилади. Мулоқотга эҳтиёжни эмоционал контакт босади, одамовилик болани ижтимоий таъсирлардан ҳимоя қилади. Агар бола жуда таъсирчан бўлса одамовилик унинг психикасини зўриқишдан ҳимоялайди. Одамови бола қовоғи солинган, норози бўлиб кўринади. Шу сабабли ота-она «Биз унга барча шароитни яратиб берганмиз, у яна нимадан норози» деб хафа бўлишади. Бу ҳолатда ота-онанинг «миннатдорликка

муносибликни» даъво қилишлари боланинг аҳволини баттар оғирлаштириб юбориши мумкин. Бола бу нарсани ўзининг оламига бостириб кириш деб баҳолайди. Боланинг «Нимага мен билан гаплашмайсиз, нимага менинг кўзимга қарамайсиз» каби саволлари улар билан муносабат ўрнатишга тўсқинлик қилади. Одамовилик уятчанликдан сифат даражаси билан фарқ қилганидек аутизмдан ҳам фарқланади. Уятчанлик ижтимоий мулоқотга киришишнинг яхши шаклланмаганлиги натижаси. Шу сабабли унинг коррекцияси бола таълимига мулоқот малакасини қўшиш, ўзгалар ҳаракатини таҳлил қилиш ва ўзлаштиришни эплай олиш холос. Одамовилик учун бунга ўхшаш ҳаракат коррекцион ишнинг якуний босқичи холос. Баъзида ижтимоий компесеторнистликнинг ошиши параллел ҳолатда коррекциянинг бошқа турини ўтказишни талаб қилади (тугалловчи босқичда лекин бу ҳеч қачон асосий коррекцион ҳаракатдан илгарилаб кетмаслиги керак. Одамови бола билан коррекцион иш Одамови бола билан коррекцион ишнинг моҳияти болани атрофдагилар билан эмоционал муносабат ўрнатишига ёрдам беришдан иборат. Бунинг учун ота-оналарнинг биттаси бола билан эмоционал алоқа ўрнатишда Одамови бола биттагина ойнаси очиқ қолган хонага ўхшайди (масалан, ота-оналарнинг биттаси билан муносабат). Коррекцияда бу имкониятдан фойдаланиши керек, аммо унитмаслик керакки, агар у ижтимоий самара бермаса ҳам муносабат ўрнатишнинг охирги йўли ёпилишига йўл қўймаслик психологнинг бурчи. Коррекциянинг бу қоидалари одамови бола билан ишлашнинг асосий йўналишларини беради: 1. Бузилишга олиб келган сабабларини бартараф этиш. 2. Боланинг мулоқотга бўлган эҳтиёжини, катталар ва тенгдошлар билан муносабатини тиклаш ёки қайта қуриш.

3. Боланинг оила ва тенгдошлар гуруҳи билан муносабатларини тартибга солиш (нафақат болани бошқа одамларга «ўгириш», балки бола улар ўйлаганидек, ёмон ёки ёвуз эмаслигини кўрсатиш). 4. Боланинг мулоқот малакаси таълими ва алоқа ўрнатиш. Бола таъсирчанлигининг юқорилиги сабабли коррекция жуда қийин кечади, шу сабабли у секин-аста олиб борилиши керак. Одамови бола билан қуйидаги психодиагностик ишлар олиб борилиши мумкин: 1. Биринчи учрашувда психолог болага тўғридан-тўғри савол беришдан (Сенинг отинг нима? каби), болага кўз ташлаб қўйишдан, унинг «ўйчанлигини» аниқлаш учун «ёпишиб» олишдан, кучли сезги уйғотишдан қочиш керак. Бола билан муносабат ўрнатишнинг бошланишида босим ўтказмаслик лозим. Муносабатда салбий тажрибага эга бўлган бола уни яна ўзи учун ёқимсиз бўлган вазиятга тортаётганларини тушинмаслиги лозим. 2. Психолог қилаётган ҳаракат боланинг ўзи қилаётган ҳаракат рамкасидан чиқмаслиги лозим. Унга ўзининг ўйинини таклиф қилиш эмас, балки бола нима қилаётганлигини кузатиб, у билан бирга шуғулланиши лозим. Қўрқув предмети билан ўйин Бу метод шахс тараққиёти билан боғлиқ эмоционал бузилиш коррекциясида махсус методлардан бири ҳисобланади. Ўйинда қўрқувни енгиб ўтиш нафақат шахс муносабатини ўзгартиради, балки қўрқувдан қолган ҳиссиётларни чиқариб юболади. Ўйин учун бола қўрқадиган нарсага ўхшаш ўйиноқни топиш керак. Эмоционал таъсир ўтказиш Ота-оналарнинг қилган насиҳатлари кўп ҳолларда ҳеч қанақа ёрдам бермайди, аммо катталарнинг қўрқув объектига бўлган муносабати болага таъсир қилади. Қўрқув эмоционал ўтказиш механизми ёрдамида катталар муносабати орқали ўтказилади. Баъзан катта одам тасодифан болага қанақадир қўрқувни ёқтириши мумкин (масалан, бола итга яқин турганида

қичқириб юбориш). Шу механизм ёрдамида ўтказилган қўрқув орқага қайтарилиши мумкин. Камроқ қўрқитувчи объектга қисқа жумла билан таъкидлаб, таъсирли имо-ишора билан қўрқувни олиб ташлаш мумкин. Масалан, бола қўнғиздан қўрқса: «Кет қўнғиз, халақит берма, биз жуда бандмиз», ёки водаправод трубаси гувилласа: «Гувиллашни бас қил, бу беҳуда». Бунда фикр муҳим эмас, балки интонация, шу сўзнинг айтилиши болага ишонч ва хотиржамликни юқтириши керак. Боланинг умумий эмоционал ҳиссиётларининг даражасини ошириш Агар бола доимий равишда эзилган, салбий эмоцияларни ҳис қилаётган бўлса, болани ижобий эмоцияларни ҳис қилишга ўргатиш асосий вазифа ҳисобланади. Бунга ҳар хил ўйин методлари билан эришиш мумкин. Агар бола ўйин фаолиятининг тараққиётидан ортда қолган бўлса, қолоқ бўлса, тенгдошлари каби ўйнай олмаса, бола билан унинг имкони етгунча ўйнаш керак. У билан бир ўйинни ўтказиш, айни дақиқада боланинг эмоционал тонусини ошириш, у билан эртанги кунги ўйин ҳақида келишиб олиш керак. Кутиш ўтказилган ўйиндан ижобий самара олишга ёрдам беради ва ҳатто уни кучайтиради. Кутишда боланинг одатдаги ҳолатидан эмоционал тони юқори бўлади. Ҳар бир янги ўйин, сайр ва шу кабилар самарадорликка эришишни мустаҳкамлайди. Ўйинни кенгайтириш, унга янги элементларни қўшиш болада ижобий эмоция вужудга келтиради. Бу метод фақатгина қўрқувнинг коррекциясига тегишли эмас, уни деярли барча бола шахсининг эмоционал мотивацион сфераси бузилишида қўллаш мумкин. Бола умумий кечинмалари даражасини ўйин методи ёрдамида оширишнинг яна бир вазифаси коррекция олиб бораётган психологнинг болани ишончини қозониши талаб қилинади. Чунки ишонч коррекциянинг самарадорлиги эҳтимолини кучайтиради. Ишончни ҳис қилиш бола психикасига яхши таъсир қилади. Тақлид қилиш ва юқтириш Бола нафақат катталарнинг хатти-ҳаракатларига тақлид қилади, балки уларнинг баҳо беришларини юқтиради ҳам. Агар катта одам овозида қўрқув

билан бирор нарса ҳақида гапирса бу эмоционал ҳолат болага ҳам ўтади ва у ҳам бирор нарсадан қўрқишни бошлайди. Шу сабабли боланинг атрофидан ҳаяжонли, асабий кишиларни узоқлаштириш керак, ёки улар ўзларининг психик ҳолати билан шуғулланиши лозим. Уйда катта одам бемор бўлганида болани даволаш бефойда бўлгани каби бола атрофида эмоционал беқарор одам бўлганида болага ёрдам бериш самарасиз.

Адабиётлар: 1. Сайидаҳмедов Н. Педагогик маҳорат ва педагогик технология. – Т.: ОПИ, 2003. 2. Султонова Г.А. Педагогик маҳорат. – Т.: Низомий номидаги ТДПУ, 2005. 3. Маркова А.К. Психология профессионализма. – М.: Знание, 1996. 4. Муслимов Н.А. Бўлажак касб таълими педагогларини касбий шакллантириш / Монография. – Т.: Фан, 2004.

Похожие

Психоконсультатив диагностика

Психодиагностика. Психодиагностик ишлар ва уларга куйиладиган талаблар

Мотив ва мотивация тушунчасининг мазмуни

Тарбия жараёнининг мохияти ва мазмуни

Маслахат бериш жараёнида ота-оналар билан олиб бориладиган ишлар