Психодиагностика фанининг предмети - Психология - Рефераты

Психодиагностика фанининг предмети

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

83 KB

Психодиагностика фанининг предмети Режа: 1. Психодиагностика нима? 2. Психодиагностика предмети ва вазифалари. 3. Илмий ва амалий психодиагностиканинг асосий масалалари. 4. Амалий психология ва унинг соҳалари. 5. Психодиагностика – профессионал фаолиятдаги махсус соҳа сифатида. 6. Психодиагностика ва дифференциал психология.

sixodiagnostika so’zini asl mohiyati “ psixologik tashxis qo’yish ” yoki kishining mavjud psixologik holati va xususiyati haqida qaror qabul qilishni anglatadi.Р Psixodiagnostika – amaliy jihatdan deyarli psixologning barcha faoliyat doiralarida, ya’ni psixologik - pedagogik tadqiqotlarda muallif yoki ishtirokchi sifatida q atnashayotganda, psixologik maslahat hamda psixologik korreksion ishlarni amalga oshirayotgan jarayonda qo’llanadi. Ammo ko’pincha amaliy psixologning ishlarida psixodiagnostika – faoliyatning alohida mustaqil turi sifatida namoyon bo’ladi. Uning maqsadi psixologik tashxis qo’yish, ya’ni kishini mavjud psixologik holatini baholash orqali ifodalanadi. Psixodiagnostikaning nazariy asoslari psixologiya fanining turli jabhalari, jumladan, umumiy, dif- ferensial, tibbiy , yosh davrlari psixologiyasi kabi sohalarga asosla- nadi. Uning metodik usullariga esa, individual-psixol o gik xususiyatlar-ni o’rganish, olingan natijalarni qayta ishlash va tahlil qilishning aniq yo’l - yo’riqlari kiradi. Psixodiagnostika sohasidagi nazariy metodik ishlarning yo’nalishlari avval a mbor psixologik amaliyot talablari asosida belgilanadi. Ushbu talablarga muvofiq usullarning maxsus kompleksi shakllanadi. Psixodiagnostik faoliyat jarayonini metodikalar aprobasiyasi, talablar yo’riqnomasini ishlab chiqish, tadqiqotlarni o’tkazishdagi qonun - qoidalarni yaratish, natijalar tahlilining usullarini shakllantirish hamda ma’lum metodlarning imkoniyat va cheklanishlarini muhokama qilish tashkil etadi. Diagnostik faoliyat o’ z maqsadiga ko’ra tashxis ( diagnoz ) yo’nalishishining turli ko’rinishlariga egadir. Qo’ yilgan tashxis o’rganilayotgan xususiyatlarni shakllantirishga yoki korreksion ishlarni tashkil etishga qaratilgan amaliy tavsiyalar orqali ifodalanadi. Shunday qilib, diagnostika yorqin namoyon bo’luvchi individul-psixologik, psixofiziologik xususiyatlar asosida olingan ma’lumotlarni taqqoslash bilan alohida kishi yoki ma’lum shaxslar guruhi borasida xulosa chiqarish demakdir.

1.2. Psixodiagnostikaning predmeti va vazifalari sixodiagnostika psixologiyani ilmiy va amaliy jabhalaridan tashqari, uning boshqa sohalarida ham keng qamrovda qo’llaniladi. Masalan, tibbiy psixologiya, patopsixologiya, injenerlik psixologiyasi, mehnat psixologiyasi kabi insonning psixologik xususiyatlarini bilish talab qilinadigan barcha sohalarida foydalaniladi.P Ilmiy va amaliy psixodiagnostika yuqorida qayd etilgan barcha holatlarda ham o’ziga xos muhim vazifalarni hal etadi. Ularga quyidagilar kiradi: Insondagi mavjud biror psixologik xususiyat yoki xulq-atvori holatini aniqlash; Mazkur xususiyatning shakllanganligi, ya’ni uning miqdoriy va sifatiy ko’rsatkichlarda namoyon bo’lishi darajasini o’rganish; Zarur bo’lgan holdagina shaxsning tashxis qilinayotgan xulq - atvoridagi psixologik xususiyatlarini ochib berish; O’rganilayotgan xususiyatlarning shakllanganlik darajasini taqqosiy ishlanmasini yaratish. Amaliy psixodiagnostikada sanab o’tilgan vazifalarning har biri alohida yoki kompleks tarzda olib borilayotgan tadqiqot maqsadiga muvofiq amalga oshiriladi. Demak, psixodiagnostika psixologdan professional faoliyati jarayonida maxsus tayyorgarlik talab qiluvchi murakkab sohadir. Psixolog (tashxischi) egallashi kerak bo’lgan bilim, ko’nikma va malakalar shunchalik keng va murak kab ki, uning o’zlashtirilishi bilan psixodiagnostikani professional psixolog faoliyatining negizi sifatida e’tirof etilishiga sabab bo’ladi. Haqiqat dan ham amaliy psixologlarni malakali mutaxassis etib tayyorlash ahamiyatga molik omildir. 1.3. Ilmiy va amaliy psixodiagnostikaning asosiy masalalari sixologiya fanida “ psixologik tashxis qo’yish ” so’z i ning ikki xil tushunchasi mavjud.P

Birinchisi, “ Psixodiagnostika ” – amaliyotda turli psixodiagnostik usullardan foydalanish mumkin bo’lgan psixologik bilimlar doirasini ifodalab, u o’z ichiga tashxis jarayonini amalga oshirishda muhim ahamiyat kasb etadigan quyidagi qator masalalarni qamrab oladi: Psixologik xususiyatlar tabiati va ularni ilmiy baholash imkoniyatlarining mavjudligi qanday? Psixologik xususiyatlarni aniqlash jarayonida va miqdoriy baholash vaqtdagi umumiy bo’lgan ilmiy asoslar holati qay tarzda? Hozirgi vaqtda qo’llanila-yotgan psixodiagnostik usul-lar qabul qilingan umum-ilmiy, metodologik talab-larga qanchalik mos keladi? Psixodiagnostikaning turli usullarigaqo’yiladigan me todologik talablar nimalardan iborat? Amaliy psixodiagnostika, jumladan, tashxis jarayon- larini amalga oshirish sha- roitlariga qo’yiladigan ta- lablar, olingan natijalarni qayta ishlash va tahlil qilish usullarining ishonchlilik darajasini asosligi qanday? Psixodagnostik metodlarning ilmiyligini tekshirish va ularni yaratish jarayonlari qanday amalga oshadi? Ikkinchisi, “P sixodiagnostika ” – psixologik tashxisning amaliy jihati bilan bog’liq bo’lgan psixologning maxsus faoliyat doirasini o’ z ichiga qamrab oladi. Bunda, nafaqat ilmiy, nazariy balki, psixodiagnostikani tashkillashtirish va uni amalga oshirish jarayoniga aloqador amaliy masalalar yoritiladi. Uning tarkibini: Psixodiagnost sifatida psixolog uchun qo’yiladigan maxsus talablarni aniqlash; O’z faoliyatini malakali tashkil etishda kerak bo’lgan bilim va ko’nikmalar tartibini joriy qilish; “ Psixodiagnostika” – amaliyotda turli psixodiagnostik usullardan foydalanish mumkin bo’lgan psixologik bilimlar doirasini ifodalaydi. “ Psixodiagnostika” – psixologik tashxisning amaliy jihati bilan bog’liq bo’lgan psixologning maxsus faoliyatidir.

Psixologning psixodiagnostik metodlarni muvaffaqiyatli va malakali o’zlashtirilishidagi ayrim amaliy shart-sharoitlarni yaratish hamda ularga rioya qilish zarurati; Psixodiagnostik doirada faoliyat ko’rsatadigan psixologni amaliy jihatdan tayyorlash hamda uning kompetentligini baholashda dastur, metod va usullarni ishlab chiqish masalalari tashkil etadi. Yuqoridagi nazariy va amaliy masalalar bir - biri bilan o’zaro chambarchas bog’liq bo’lib, ushbu sohadi yetuk mutaxassis bo’lish uchun psixolog, psixodiagnostikaning har ikkala asoslari bilan yaxshi q urollangan bo’lishi kerak. Faqatgina nazariy, amaliy yoki barcha metodlarni ilmiy asoslarini tushuna bilmasdan mutaxassis sifatida ushbu sohada professionalizmga erishib bo’lmaydi. 1.4. Amaliy psixologiya va uning sohalari ozirda hayotimizda mavjud bo’lgan barcha fan yo’nalishlarining ahamiyati eng avvalo ularning tadbiqiy xarakteriga bevosita bog’liq bo’lib qoldi. O’zbekistonda ham fundamental hamda ijtimoiy fanlarning rivojlanishiga e’tibor beradigan bo’lsak, ularning hayotiyligi va umrboqiyligi halq turmush farovonligini oshirishga nechog’li ulush qo’sha olishi orqali baholanishini bilish qiyin emas. Masalan, bozor munosabatlariga bosqichma-bosqich o’tilayotgan bugungi kunda iqtisodiyot fanining har bir yo’nalishida qo’lga kiritilgan ilmiy yangiliklar xalq xo’jaligini u yoki bu tarmog’ida o’z tasdig’ini topmas yoki iqtisodiy samara bermas ekan, uning qiymatini “nolga” teng deyish mumkin.H Bu narsa hozirgi zamon psixologiyasiga ham taalluqli bo’lib, u jamiyatning kundalik talablari va buyurtmasiga qarab o’z tadqiqot yo’nalishlarini belgilamoqda. Bozor munosabatlariga o’tish sharoitida iqtisodiyotni erkinlashtirilishi, marketing xizmatlari yoki boshqaruv tizimini takomillashtirilishi, Kadrlar tayyorlash milliy dasturi hamda Ta’lim to’g’risidagi qonun ijrosining barchasi inson va uning manfaatlarini ta’minlashga qaratilgandir. Ikkinchi tomondan, buni bevosita amalga oshiruvchilar insonlar yoki ulardan iborat ijtimoiy

guruhlar bo’lganligi bois, zamonaviy psixologiya bugungi kungi tadbiqiy sohalarini rivojlantirishni va jamiyatga o’z “mahsulotini” berishidan manfaatdordir. Alohida ta’kidlash lozimki, amaliy psixologiyadagi “samara” tushunchasi va uni o’lchash mezonlari bilan nazariy psixologiyadagi “samara mezonlari” bir- biridan tubdan farq qiladi. Ya’ni, nazariy xulosalarga bevosita olimlar, shu sohaning mutaxassislari baho bersalar, amaliy psixologiya qo’lga kiritgan yutuqlar va tavsiyalarning nechog’li foydali va samaraligiga bevosita buyurtmachi, ishlab chiqarish sohasining vakili bo’lmish amaliyotchi o’z bahosini beradi. To’g’ri, ko’p hollarda amaliyotchi bilan bir qatorda o’sha buyurtmachi tashkilotda faoliyat ko’rsatayotgan amaliyotchi psixolog ham bu jarayonga bevosita aralashsa-da, uning bahosi va bashoratlari nazariyotchinikidan tafovut hosil qiladi. Agar bugun ishlab chiqarishning barcha ustivor yo’nalishlarini malakali amaliyotchi psixologlar bilan ta’minlay olganimizda edi, mehnat unumdorligi ham, odamlarning o’z mehnatidan manfaatdorligi ham ancha yuqori bo’lgan bo’lardi. Psixologiya fanining XXI asrdagi rivoji, uning ko’proq amaliyotga yo’naltirilganligi, jamiyatning bevosita buyurtmasiga ko’ra malakali psixolog xodimlar tayyorlash jarayonining sifat va miqdor ko’rsatgichlarini tubdan isloh qilinishi bilan tavsiflanadi. Bu uchun eng avvalo, jamiyatda boshlangan barcha ijtimoiy-iqtisodiy, ma’naviy-mafkuraviy islohotlarni izchil amalga oshirish, Kadrlar tayyorlash milliy dasturi vazifalarini bajarilishi uchun soha mutaxassislarini safarbar etishga erishish lozim. Amaliy psixologiyaning asosiy aspektlari va yo’nalishlari bir-biridan tubdan farqlanadi va unga quyidagi: psixologik diagnostika; psixologik maslahatlar; psixokorreksiya (psixologik yordam ko’rsatish) bilan bog’liq texnologiyalarni qo’llashlar kiradi. Yuqorida qayd etilganlarning har biri amaliy psixologiya sohasini amaliyotga bog’liq jabhalari bo’lib, ularni amalga oshirilish jarayoni ishlab chiqarishni yaxshi

tushunadigan mutaxassislarning bo’lishini talab qiladi. Bundan tashqari, amaliy psixologiyaning nazariy sohalari ham mavjud bhlib, ularga siyosiy psixologiya, etnopsixologiya, tashkiliy psixologiya, iqtisodiy psixologiya kabilar kiradi. Bu yo’nalishlar G’arbda ayniqsa, o’tgan asrning 60-yillarini oxiri va 70-yillarining boshida shu darajada rivojlandiki, mutaxassislar, hattoki, psixologiyaning haddan ziyod “nazariylashib ketganligini” tanqid qila boshladilar. Masalan, amerikalik va yevropalik G.Ollport, R.Terner, M.Rozenberg kabi ko’zga ko’ringan psixolog olimlarning fikricha, psixologiya tor tadqiqot laboratoriyalaridan keng amaliyotga, hayotga chiqishi va jamiyatdagi insoniy munosabatlarni takomillashtirishga o’z hissasini qo’shishi lozim bo’lib qoldi. Aynan, shu tariqa psixologik bilimlarning aslida mohiyatan ijtimoiy ekanlik g’oyasi paydo bo’ldi. Amaliy psixologiyaning asosiy yo’nalishlari: Sanoat va ishlab chiqarish sohasi . Sanoat va mahsulot ishlab chiqarish sohasidagi tadbiqiy ishlar mavjud tashkilotda xodimlar zahirasini to’g’ri va oqilona tashkillashtirishdan tortib, xodimlar ish sharoitlari hamda mehnat unumdorligiga ta’sir etuvchi omillar kompleksini ilmiy ravishda o’rganishga qaratilgan harakatlar majmuidan iboratdir. Xodimlar va ular bilan bevosita ishlash sohasi . Bu a’zolarni ishga jalb etish jarayonida bilish zarur bo’lgan qobiliyatlar va shaxsiy fazilatlardan tortib, ularni to’g’ri yo’naltirish, o’z joyiga qo’yish, tashkilot doirasida guruhlarni shakllantirish, ma’lumotlarni o’z vaqtida yetkazish bilan bog’liq xodimlar siyosatini olib borishga aloqador xizmatdir. Psixolog bu o’rinda, asosan, maslahatchi – konsultant va ekspert sifatida rol o’ynaydi. Maorif sohasi dagi amaliy ishlar boshqalariga nisbatan anchagina yaxshi tajribaga ega. Ayniqsa, O’zbekistonda Kadrlar tayyorlashning milliy Dasturi qabul qilingandan so’ng tashkil qilingan yangi tipdagi ta’lim muassasalari – akademik liseylar va kasb-hunar kollejlariga bir nechtadan psixologlar shtati joriy etilgan. Shuningdek, Oliy va o’rta maxsus ta’lim Vazirligining buyrug’iga asosan, Oliy va o’rta maxsus, kasb-hunar ta’limi muassasalaridagi ta’lim-tarbiya jarayonlarini, ma’naviy muhitni ilmiy-amaliy tadqiq qilish, yoshlar ijtimoiy faolligini sosiologik, psixologik va pedagogik qo’llab-quvvatlash, muammolarni o’z vaqtida

aniqlash hamda bartaraf etish ishlarini muvofiqlashtiruvchi, ilmiy-metodik yordam ko’rsatuvchi “Ta’lim-tarbiya jarayonini sosiologik, psixologik va pedagogik qo’llab- quvvatlash xizmati” tashkil etildi. Ular aynan tadbiqiy muammolarni, ya’ni talabaning o’quv jarayoniga psixologik jihatdan tayyorligini diagnostika qilishdan tortib, professional va kasb mahoratini rivojlantirishgacha bo’lgan barcha muammolarni hal qilishga “aralashadi”. Yuqoridagi e’tirof etilgan amaliy psixologiyaning tadbiqiy sohalari uchun umumiylik shundan iboratki, ularda faoliyat yuritganlarning, avvalo, yaxshi psixodiagnost, ya’ni psixologiya metodlarini o’z o’rnida samarali ishlatishni bilishi, yaxshigina psixoterapevt va psixokorrektor, aniqlangan muammo yoki “kasallikni” tuzatuvchi mohir professional bo’lishi kerakligini taqozo etadi. Darhaqiqat, agar xolis baho beriladigan bo’lsa, alohida shaxs yoki u mansub bo’lgan har qanday ijtimoiy guruh – oiladan tortib, mehnat jamoasigacha ro’y beradigan barcha hodisalarda ijtimoiy- lik elementlari mavjud. Misol uchun “ijtimoiy emas” deb qaralgan birgina psixik jarayon – xotira yoki diqqatni olaylik. Biror materialni samarali esda saqlab qolish uchun eng avvalo, unga diqqatni yaxshilab yo’naltirish kerak bo’ladi.Agar bu holat auditoriyada ro’y berayotgan bo’lsa, diqqatning xususiyati nafaqat materialning qiziqarliligiga, balki uni kim va qanday uslubda onga yetkazayotganligiga, qolaversa, auditoriyaning yaxlit guruh sifatida darsga bo’lgan munosabatiga bog’liq bo’ladi. Shuningdek, agar menga o’sha o’qituvchi – voiz va shaxs sifatida yoqsa, uning gapirgan har bir so’zi beixtiyor yodimda qoladi. Tinglayotgan paytimda yonimda o’tirgan kursdoshim yoki do’stim ham ko’nglimga ma’qul bo’lsa, bu darsni o’zlashtirish mendan hyech qanday ma’naviy zo’riqishni talab Shuning uchun ham gap o’qitish yoki o’zlashtirishning samaradorligi ustida ketganda, eng avvalo ta’lim- tarbiya jarayonidagi psixologik omillar va ularning ijtimoiy xarakteriga e’tibor qaratilishi kerak. Kadrlar tayyorlash milliy dasturini amalga oshirish borasida Prezident I.A. Karimov ning har bir nutq va chiqishiga e’tibor bersak, unda ushbu tarixiy hujjatda bayon etilgan vazifalarni bajarish inson omili va uning

etmaydi. Aksincha, bu holat meni yana va yana shu o’qituvchining darslariga, aynan shu sherigim bilan, aynan shu auditoriyaga kelishimga undaydi. Shu bois, psixologiyada alohida shaxsning faoliyatiga aloqador, deb e’tirof etilib kelgan motivasiya masalasi aslida tom ma’noda ijtimoiy motivasiyadir va u psixik jarayonlarning kechishi hamda samaradorligiga aloqadordir. 1.5. Psixodiagnostika – professional faoliyatdagi maxsus soha sifatida o’nggi yillarda mamlakatimizda psixologik xizmat faoliyatiga aloqador qiziqishlar ko’lami ortib bormoqda. Shu bois ham yangi “Amaliy psixologiya” ixtisosligi yuzaga keldi. Bu soha mutaxassislari maktab, bo g’ chalar, konsultasiya markazlari, ishlab chiqarish va tibbiyot tashkilotlarida faoliyat ko’rsatishmoqda.S Zamonaviy fan psixodiagnostik faoliyat natijalaridan amaliy foydalanishning bir qator sohalarini ajratib ko’rsatishni taqazo etadi: Psixodiagnostika ta’lim va tarbiya jarayonini samarali shakllantirish maqsadida faol qo’llanilmoqda. Uning yordamida ta’lim-tarbiya bilan shug’ullanadigan kasb egalari oldida turuvchi mavjud bir necha masalalar hal etilishi mumkin. Masalan, bolaning maktabga bo’lgan tayyorgarligini, darsni o’zlashtira olmaslikning dominant sabablarini aniqlash hamda professional yo’naltirilishdagi (proforiyentasiya) xizmatlarni tashkil etish kabilar; Diagnostikaning qo’llanilishi konsultativ markazlarda ish olib boruvchi mutaxassislarning professional tanlash, professional ta’lim, professional yo’naltirilish sohasidagi faoliyatining ajralmas qismi hisoblanadi. Ushbu faoliyat har bir kishi uchun o’ziga mos mutaxassislikni tanlashda, professional bilim va ko’nikmalarni egallash jarayonidagi samarali usullarni topishda hamda yetuk mutaxassis darajasiga ega bo’lishda muhim ahamiyat kasb etadi; Psixodiagnostik tadqiqotlar natijalari konsultativ-klinik va

psixoterapevtik faoliyatda qo’llaniladi. Mazkur holatda psixodiagnostikaning asosiy vazifasi, shaxsdagi muhim muammolarning yuzaga kelish sabablari (yaqin kishilari bilan munosabat murakkabligi, qo’rquv hislari)ni aniqlash hamda ularni hal etish mumkin bo’lgan usullarini izlashdan iborat bo’ladi; Sud amaliyoti bilan bog’liq bo’lgan vaziyatlarda psixodiagnostik jarayonlar qo’llanilishi bilan katta ahamiyatga egadir. Psixodiagnost aniq va muayyan savollar asosida jabrlanganlar, guvohlar va shubhali shaxslar ustida tadqiqot olib borib, shaxsning psixofiziologik, aqliy rivojlanish xususiyatlarini turli sharoitlardagi namoyon bo’lish shakllari xususida psixologik xulosalar chiqaradi; Psixodiagnostika har qanday ilmiy psixologik-pedagogik tadqiqotlarda individual xususiyatlarning shakllanganligini malakali darajada baholanishni amalga oshiradi. Ya’ni, tadqiqot farazlarida talqin qilinadigan xususiyatlarning qonuniy o’zgarishlaridir. Masalan, ilmiy psixologik tadqiqotning muammosi sifatida inson tafakkurini ayrim, ya’ni ba’zi qonunlarga asosan mavjud bo’lgan va bo’ysunuvchan, yoki ma’lum bir ravishda turli o’zgaruvchilarga bog’liq bo’ladigan xususiyatlari e’tirof etilishi mumkin. Demak, har qanday vaziyatda ham aqliy xususiyatlarning aniq psixodiagnostikasi: birinchidan, tafakkurning mavjudligini isbot etishi; ikkinchidan, uning qonuniyatlarini o’zgarishini ko’rsata olishi; uchinchidan, faraz qilingan o’zgaruvchilarga haqiqatdan ham bog’liq ekanligini ko’rsatishga qaratilgan bo’lishi lozim. 1.6. Psixodiagnostika va differensial psixologiya sixodiagnostika – psixologik fan sohasi bo’lganligi bois, u yoki bu darajadagi psixologiya tarmoqlari bilan o’zaro bog’liq bo’ladi. Ma’lum ma’noda, o’z mustaqilligiga qaramay, psixodiagnostika umumpsixologik nazariyaningP

rivojlanishiga ham bog’liqdir. Biroq tadqiqotlarning shunday yo’nalishlari mavjudki, ular bilan psixodiagnostika ko’proq aloqada bo’ladi. Xorij va mahalliy adabiyotlarda bu tushunchaning boshqalarga nisbatan o’xshashligi mavjud bo’lganligi sababli, aynan shu muammo to’g’risida ushbu mavzuda fikr yuritiladi. Chet el adabiyotlarida ta’kidlanishicha individual farq nazariyasining muammosi, ya’ni maxsus soha tadqiqotlarini ustuvorligi – differensial psixologiyadir. XIX–XX asrlarda mashhur nemis psixologi bu tushunchani “Psixik funksiya va uning xossalaridagi mavjud farq” to’g’risidagi fikrni ifodalash uchun kiritgan. V.Shtern davridan beri differensial psixologiya tushunchasida unchalik ko’p narsa o’zgarmadi. U ayni paytda ham tarqoq holda inson (shaxs) ning psixik holati va xossasini o’rganish bilan shug’ullanadi. Differensial psixologiya predmetini tashkil etuvchi manbalar to’g’risida so’z borganda, hamma tadqiqotchilar bir ovozdan test metodi asoschilari F.Galton, J.Kettell, A.Bine va boshqa olimlarning dalillarini qabul qilishdi. Psixodiagnostika va differensial psixologiya sohalarining tadqiqotlar mavzusi bir-biriga o’xshash. Lekin soha vakillari ularni: o’ziga xos farqlikni o’lchashga mo’ljallangan; farqlashning kelib chiqish sabablarini anglab yetishga qaratilgan sifatida bo’lib o’rganishadi. Zamonaviy psixologiyada psixodiagnostikaga “fan va tajriba o’rtasidagi ko’prik” misoli qaraladi. Hozirda, psixologik nazariyadan ajratilgan psixodiagnostika inqirozga yuz tutadi deyish noto’g’ri, albatta. Bunga psixodiagnostikaning kelib chiqish tarixi yorqin tasdiq bo’la oladi. Ma’lumki, tashxisning muvaffaqiyati (o’lchov va bahosi), avvalambor, hodisalarni o’lchash nazariyasini ishlab chiqish darajasi orqali aniqlanadi. Bu holat aqliy qobiliyat (intellekt)ni o’lchash jarayonida yaqqol ifodasiniFan – o’ziga xos psixologik farqlarni o’rganuvchi differensial psixologiyadir. Tajriba – psixologik tashxis qo’yish, ya’ni psixodiagnostikadir .

topgan. Shu bois, samarador testlarning paydo bo’lishida nazariy tasavvurning o’rnini almashtirish ehtiyoji tug’iladi. Baho – turli usullar orqali qo’lga kiritilgan natijalarning, xususan, intervyu, psixologik testlar, fiziologik yoki psixofiziologik o’lchovlar, apparaturalar holatining kuzatilishidir. Test qilish – psixologik xarakteristikani o’lchash demakdir. Psixologik baho berish uzoq tarixiy davrga borib taqaladi. Masalan, qadimgi Xitoyda chinovniklarni tanlab olish tizimiga asoslangan. Ma’lumotlarga qaraganda psixologik baho – psixologik testlashga qaraganda kengroq tushunchadir. Baholash faqatgina test orqali o’tkazilmaydi. Ayni paytda psixologik baholash va boshqarish mazmuni tahlil qilinadigan bo’lsa, ko’p holda testlashning sinonimi sifatida e’tirof etilib, psixologik o’lchovning hamma spektrlarini o’z ichiga qamrab olmoqda. Natijada, testlar (standartlashgan muolajalar)dan tashqari tashxis etish jarayoni rivojlandi. Bu esa psixologik baho tushunchasining psixodiagnostika predmetiga yaqinligi zaruratini keltirib chiqardi. ADABIYOTLAR 1. Burlachuk L. Psixodiagnostika. – SPb.: 2002. 2. Vvedeniye v psixodiagnostiku: ucheb. Posobiye dlya stud. V 24 sred. Ped. ucheb. zavedeniy / M.K. Akimova, Ye.M. Borisova, Ye.I. Gorbacheva i dr. ; Pod red. K.M. Gurevicha, Ye.M. Borisovoy . – 3-ye izd., Stereotip. – M.:

1999. 3. Karimova V.M . Psixologiya. O’quv qo’llanma. – T.: A.Qodiriy nomidagi xalq merosi nashriyoti, “O’AJBNT” markazi, 2002. – 205 b. 4. Karimova V.M., Xayitov O.E., Ergasheva D.D., Lutfullayeva N.X., Xaydarova X.R. Sbornik situasionnix zadach, delovix i psixologicheskix igr, testov, kontrolnix zadaniy, keys-stadi, voprosov dlya samoproverki po kursu “Ekonomicheskaya psixologiya”. – T., TGEU, 2005. – 98 s. 5. Nemov R.S. Psixologiya: ucheb. Dlya stud. vissh. ped. ucheb. zavedeniy: v 3 kn. – M.: 2003. 6. Psixologicheskaya diagnostika: uchebnoye posobiye / pod red. K.M.Gurevicha, Ye.M.Borisovoy. 2-ye izd., ispr. – M.: 2000.

Похожие

Психодиагностика фанининг предмети, вазифалари

Психодиагностика тарихи

Психология фанининг долзарб вазифалари, предмети

Этнопсихология фанининг предмети, вазифалари ва ахамияти

Болалар психологияси фанининг предмети ва методлари