Оилавий муносабатларнинг ахлоқий асослари - Психология - Рефераты

Оилавий муносабатларнинг ахлоқий асослари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

91 KB

Оилавий муносабатларнинг ахлоқий асослари Режа : 1. “Авесто”да оила масалалари. 2. Оила ва унинг мезонлари. 3. Оила жамият асоси. 4. Никох олди омиллари. 5. Никохга психологик етуклик.

“ Авесто ” да оила,эр-хотин муносабатлари етарли ўз ифодасини топган. Унда аёлга муносабат, аёлнинг роли, вазифалари, никох қуриш ёш даврлари белгиланган. Никох шартномаси тузилган ва ундаги шартларга кўра аёл ҳуқуқий , иқтисодий, ижтимоий, ахлоқий томондан эри билан тенг ҳуқуқли бўлган. Эр хотинни тенг ҳуқуқли, севимли хотини ва хурматли шахс сифатида оиласига олиб кирган. Байнйлминал никохларга қаршилик кўрсатилиаган. Никох шартномасига кўра эр хотиннинг розилигисиз такрор уйланиши ёки аёл кишини хизматкорликка олиш ҳуқуқига олишга эга бўлмаган. Никох шартномаси, оиланинг мустахкамлигига хизмат қилиб, рашк хиссиниқўзғатувчи, мулоқот одобига риоя этмаслик, шахсиятга тегиш каби салбий ходисаларнинг олдини олишга қаратилган. Никохнинг ажралишига салбий қаралган, аммо ажралиш оқибатида аёл ва эркакнинг манфатлари никох шартномасида ҳуқуқий кафолатланган. “Авесто”да кўрсатилишича, оилада ота етакчи бўлган. “Авесто”да ифодаланган оила ва оилавий муносабатларга хамма риоя қилиш лозим бўлган. Бу эр-хотинни содиқликка даъват этиб, уларни бир-бирларига ғамхўр ва мехрибон бўлищга чақирган. Диққатга сазовор жойи шундаки, аёлнинг хақ-ҳуқуқини химоя қилиш ўша даврда хам қонун даражасига кўтарилган. Зардўштийлик даврида оила қуришнинг қуйдаги мотивалари мавжуд бўлган. а) ота ёки хомийнинг хохиш-иродаси туфайли: б) севги-мухаббат туфайли: в) қаровсиз қолганлиги туфайли(аёллар): г) фарзандли бўлиш хохиши туфайли:

Умуман олганда, зардўштийликда аёл ва оила масаласига катта эътибор қаратилган бўлиб, аёл ва оиланинг жамиятда тутган ўрни ва мавқеини мустахкамлаш учун ўша даврдан бошлаб замин яратила бошлаганлигини таъкидлаш лозим. Оила уни характерловчи турли мезонларга кўра қуйдагича фарқланади: 1. Тўлиқлигига кўра: тўлиқ, нотўлиқ ва қайта тузилган(иккинчи никох) оилалар. 2. Бўғинлар сонига кўра: нуклер (ота-она ва болалардан иборат бўлган) ва кўп бўғинли (икки ва ундан ортиқ авлоддан иборат оила аъзолари бирга яшовчи) оилалар. 3. Болалар сонига кўра: фарзандсиз, бир болали , икки болали, 3-4 болали, 5 ва ундан ортиқ болали оилалар. 4. Эр-хотиннинг ижтимоий келиб чиқишига кўра: ишчилар, дехқонлар, хизматчилар, зиёлилир оиласи, тадбиркорлар, аралаш турдаги оила. 5. Эр-хотиннинг маълумот савиясига кўра: олий маълумотлилар, ўрта- махсус, ўрта, тугатилмаган ўрта, махсус ёрдамчи мактаб маълумотига эга бўлган қайлиқлардан ташкил топган ва аралаш турдаги оила. 6. Оиланинг “ёшига” кўра: ёш оила (1 йилгача, 3-5 йиллик, 6-10 йиллик турмуш тажрибасига эга бўлган оилалар), ўрта ёшдаги оила, етук ёшдаги оила(қариялар оиласи). 7. Қ айлиқларнинг ота-онаси оиласининг моддий таъминланганлик даражаси жихатидан қудаларнинг бир-бирига мос эканлиги ёки улар орасида катта тафовут мавжудлиги бўйича бир-бирига мос бўлмаган оилалар. 8. Регионал жихатларига кўра: шахар, қишлоқ, аралаш типдаги оила. 9. Никохдан қониққанлик савиясига кўра, ажралиш савиясида- никохдан қоиққанлик даражаси кўйи савияда бўлган оила, ўрта савияда ва никохдан қониққанлик даражаси юқори савиядаги оила.

10. Оилада аёл ёки эркак етакчилигига кўра: эр етакчи бўлган оила, хотин етакчи бўлган оила, эр ва хотин етакчиликни бирга бажарадиган (биархат) оила. 11. Оилада эр-хотин орасидаги муносабатларига кўра: авторитар, демократик, либнриал, аралаш типдаги оилалар. 12. Эр-хотинларнинг миллатига кўра: бир милатли ёки байналминал оилалар. Байналминал оилалар ўз тнавбатида иккига бўлиш мумкин: дини, урф-одатлари ёки тили бир гурухга кирган миллат вакиллари орасида никохлар, масалан, ўзбек-тожик, ўзбек- қозоқ, ўзбек- туркман, рус-украин, ўзбек-татар ва бошқалар, дини, урф-одатлари ёки тили бир гурухга кирмаган миллат вакиллари орасида никохлар, масалан, ўзбек-рус, ўзбек-украин, ўзбек-эстон, ўзбек-немис ва бошқалар. 13. Юридик расмийлаштирилганлигига кўра: синовдаги оила(бирга яшашади, аммо хали никохни расмийлаштирилмаган, чунки бир-бирларини норасмий никохда синашяпти), расмийлаштириш арафасидаги оила ( бирга яшашади, оила қуруши мақсади аниқ, аммо айрим объектив сабабларга кўра расмийлаштириш кечиктириляпти), никохдан оила, никохдан ташқари оила (айрим эркак кишиларнинг иккинчиси, учинчи, юридик жихатдан норасмий оиласи). Никохдан ташқари оилаларнингайримлари пинхона бўлса, кўпчилиги ҳақида эркак кишининг биринчи оиласи ва қариндошлари билишади. Никох олди омиллари у ёки бу никохнинг юзага келишига асос бўлган кўплаб ижтимоий, иқтисодий, биологик, физиологик, маънавий, ахлоқий ва бугунги кунимиз учун энг мухим хисобланган психологик омилларни ўзида мужасамлаштирган, кўп қиррали омиллар комплексидан иборат бўлиб, оила қураётган ёшларнинг ўзлари қураётган биргаликдаги турмушга қай даражада “етилган”ликларини бнлгилаб беради. Бу ерда энг мухими шу ёшларнинг оилавий хаётга, эр-хотин бўлиб яшаш талабларига қай даражада жавоб бера олишлиги назарда тутилади.

Шунингдек, никох олди омиллари қаторига шу оила қураётган ёшларнинг: оилавий хаётга етуклиги: уларнинг оила қуриш мотивалари: уларнинг оила қуришгунига қадар бир-бирларини танишлик муддати (қанча вақт бир-бирини яхши билиш) шартлари ва шароитлари: уларни ўзларининг бўлғуси оилавий хаётлари ҳақидаги тасаввурлари кабиларни киритиш мумкин. Албатта, бу омилларнинг хар бири турли ёшларда турлича характерда бўлиши мумкин, шу билан бирга уларнинг хар бири ўз навбатида яна бир неча турларга фарқланади. Никохга етуклик тушунчаси ўта мураккаб ва нисбий тушунчадир. Чунки одам доимо ривожланиб, такомиллашиб борувчи, касб-хунар фаолиятида ёки маънавий ва ахлоқий ривожланишида мунтазам янгидан- янги чўққиларга эришиб борувчи мавжудотдир. Агар инсонни у ёки бу фаолиятига “тўла етуклик” хусусида гапирадиган бўлинса, демак бу унинг маълум бир чегарага эришгани ва ундан ортиқ ривожланиш мумкин эмаслигини билдирди. Шунинг учун хам одамнинг никохга ёки бирон-бир фаолиятига етуклиги ҳақида гапирилганда “етуклик” тушунчаси том маънода ўринли бўла олмайди. Шунинг учун хам кишининг “етуклиги”, айниқса, никохга, оилавий хаётга “етуклиги”масаласида фикр юритилганда бу тушунчадан маълум бир умумқабул қилинган андоза, ўртача меъёр, маълум бир шартли “ўлчов бирлиги”, кўрсаткичлар ва шу кабилар сифатидагина фойдаланилади. Масалан,барча ўқув юртлари (мактаб, лицей, коллеж, институтлар) учун битириш имтихонлари (давлат имтихонлари тизими, диплом ишлари химояси тизимлари кабилар) мавжуд бўлади ва улар ёрдамида битирувчилар томонидан ўзлаштирилган ўртача билимлар ва улар ёрдамида малака йиғиндисини аниқлаш мумкин. Бу эса уларга кейинчалик яна ўқишни давом этириш ёки маълум бир мутахасислик бўйича ишлаши мумкинлиги борасида маълум бир ҳуқуқ беради. Шу нуқтаи- назардан олинганда “етуклик”- ривожланишнинг маълум бир босқичи, фазаси, чегарасига етилганликнинг сифатий ва миқдорий характеристикасини маълум бир аниқликда белгилаб

берувчи кўрсаткич бўлиб хизмат бўлиш. Одамнинг никохга, оилавий хаётга етуклиги масаласи эса ўта мураккаб бирон- бир қатъий мёр билан ўлчаб бўлинмайдиган индивудал характерга эга бўлган кўрсаткичдир. Масалан, никохга етуклик дейилганда оила қурувчи ёшларнинг: жимоний (физологик), жинсий, ҳуқуқий, иқтисодий, маънавий-ахлоқий, психологик каби етуклик жихатларини фарқлаш мумкин. Буларнинг орасида ҳуқуқий, жинсий етуклик кўрсаткичлари етарлича аниқ аломатларга, белгиларга эга бўлган ва булар ҳақида тнгишли ҳуқуқий, тибиий, психологик адабиётларда кўплаб малумотлар берилган жихатлар бўлса, иқтисодий , маънавий-ахлоқий, психологик жихатлар бироз мураккаброқ, қаътий бир кўрсаткич, бир чегарага эга эмаслиги билан характерланади. Масалан, одамнинг жинсий етуклиги ўзига хос омилларга эга. Клиник кузатишда олинган маълумотларга кўра, хозирги замон қизларида жинсий етуклик (балоғатга етиш) 12-14 ёшгача, ўғил болаларда эса 14-16 ёшга тўғри келади. Албатта, бу етуклик баъзи бир болаларда эртароқ, бошқа бирларида кечроқ рўй бериши мумкин. Бу кўрсаткичлар 2 ёшга фарқ қилиши эхтимолдан холи эмас. Айрим тиббиёт олимлари болаларни тўла жинсий етилишлари учун яна 2-3 йил керак бўлади, деб хисоблашади. Жинсий етилиш қаътий жинсий эхтиёжларининг шаклланишига олиб келади. Бу даврга келиб болаларда иккиламчи жинсий аломатлар намоён бўла бошлайди. Жинсий секреция безларининг фаоллиги ортади. +из болаларда ойлик цикллари (менструация), ўғил болаларда поллюциялар рўй бнра бошланади. Бошқача қилиб айтганда, уларда пубнртат давр бошланади. Демак, бу даврга келиб болаларнинг моддий ва маънавий қизиқишлари ўсиб бориши билан бир қаторда, жинсий эхтиёжлар шахс ваоллигининг кучли манбаларидан хисобланиб, у турли психологик ва ижтимоий шаклларда намоён бўла бошлайди. Жинсий майлнинг,жинсий эхтиёжнинг юзага келиши одамни биологик ривожлана бошланишинг ўзига хос босқичидир. Улар бола рухиятининг

ривожланишига, унинг шахс сифатида шаклланишига,хаёт фаолиятининг бошқа жихатларига катта таъсир кўрсатади. Шахснинг психологик етуклиги дейилганда,даставвал, унинг турли хаётий вазиятлар ва шароитларни хушёр бахолай олиш назарда тутилади. Бу хушёрлик амалийлик, воқеликни тўғри бахолай олиш, шахсда ўзининг ютуқ ва камчиликларни, билим, малака ва қобилиятларини етарлича обьектив бахолай олишда хам намоён бўлиши керак. Афсуски, кўпинча ёшлар ўз қобилиятларини ортичқа бахолаб, олдиларига эришиб бўлмайдиган мақсадларни қўйиб олиш холларига дуч келинади. Айниқса, оилавий хаётни тасаввур қилиш, унда ўз ўрнини бахолаш масаласида ёшларимиз кўпроқ хатога, ўзларини ортириб бахолашга, оилавий хаётдан мумкин бўлганидан кўпроқ нарсани кутиш холлари кўпроқ кузатилади. Натижада муфаввақиятсизлик, пушймон бўлишлар, асаб бузилишлар юзага келади. Психологикетук шахс эса аксинча, ўз олдига эришиши муқаррар бўлган, бунга имкрниятлари етарли бўлган мақсадларни қўяди, ўз хаёт йўлини ва унга эришиш воситалари хамда усулларнинг тўғри белгилайди. Бундай шахс ўз хиссиёти, кечинмаларини етарлича назорат қилиб билишлиги, яъни ички интизомнинг юқори ривожланганлиги билан характерланиб туради. Психологик етуклик ўзга шахсларнинг хохиш , истаклари, кечинмаларини тушуниш билан маълум даражада боғлиқ. Бу ўз навбатида мулоқатнинг, хамкорликнинг яхши йўлга қўйилишига, оилада, турли гурухларда гормоник муносабатларнинг ўрнатилишига имкон беради. Турли ёшдаги, мансаб, лавозим, тоифадаги одамлар билан, қизиқиши, одатим, таъби, турмуш тарзи мутлоқа бошқача бўлган одамлар билан эркин ва мантиқлимуносабатда бўла олиш- шахс психологик етукликнинг асосий хусусиятларидан биридир. Ёшлар оила қураётганларида бу хусусиятлар хал қилувчи бўлиб хисобланади.Албатта, бундай қобилиятлар бир кунда шаклланмайди. Улар олдинги хаёт давомида унга берилган тарбия таъсирида аста-секинлик билан шаклланади. Психологик етуклик, шахс хулқини турли яшаш шароитларига мослашувчанлигида ифодаланади. Психологик етуклик шахснингбошқаларга

нисбатан бўлган ижобий муносабатлари: хамдардлик, хамфикрлик, ғам- ташвишга шерик бўла олиш, ўзаро ёрдам кабилар тарзида намоён бўла оладиган маънавий сифатларнинг таркибий жихатларини ўзида бириктиради. Психологик етукликнинг мухим мезонларида бири-шахсда оилавий муаммоларни адолатли хал этишга хизмат қилувчи ўз йўқ фикри, қараши, позициясини бўлиши, зарур бўлганда оила манфаатида ўз қарашларини ота- оналари олдида химоя қила олишидир. Никохлар қандай мотивлар туфайли юзага келиши мумкин? Никох олди омилларидан яна бири-шу никох қурулишига асос бўлган никох мотивларидир. “Мотив” ибораси психологияда маълум бир хулқ, фаолиятнинг юзага келишига асос бўлган куч, туртки, манба, асосини билдиради. Психологик адабиётлардан бир неча ўнлаб никох мотивлари фарқаланади. Лекин улар умумлаштирган холда уч классификациясига фарқланади. Булар: севги туфайли оила қуриш, яъни ёшлар оила қуришдан аввал бир-бирларини севиб, маълум бир муддат севиб-севилиб юрганларидан, сўнг шу ўзаро севгининг махсули сифатида бир-бирларининг висолига тўй қилиб, турмуш қуриб етишадилар. Мотивларнинг икинчиси классификацияси моддий ёки ўзга манфатдорлик туфайли оила қуриш. Бунда ёшлар оила қурар эканлар ниманидир хисодга олган холда, маълум бир мақсадни кўзлаб оила қуришлари мумкин, масалан, бойликни, мансабни, моддий ёки ижтимоий манфаатдорликни кўзлаган холда”Агар шу йигитга турмушга чиқсам, бой- бадавлат яшай ман”ёки “Шу қизга уйлансам, унинг ота-онаси ёрдамида маълум бир мансаб, мавқега эришаман”, деган фикрлар асосида ўзининг ижтимоий-иқтисодий ахволидан қутилиш, “ёлғизликдан қутилиш” ва бошқалар. Бундай хисобга олинадиган нарсаларни кўплаб санаб ўтиш мумкин. Никох мотивлари классификациясидан яна бири- стреотип бўйича оила қуриш деб аталади. Бу тоифа ёшларда олдинги мотивларнинг иккаласи хам

кузатилмаслиги мумкин. Улар оила қуришар экан, стереотипларга қарайдилар. Бундай ёшлардан нима учун оила қурганликлари сўралса, одатда “Хамма тенгдошларим уйланаётганиди, мен хам уйландим!” ёки “Хамма дугоналарим турмушга чиқишаётганиди, мен хам турмушга чиқдим!”қабилида жавоб берадилар. Севги, моддий ёки ўзга манфаатдорлик туфайли, стереотип бўйича қурилган оилаларнинг қай бири мустахкамроқ бўлади, яъни қайси мотив мустахкамлигини кучлироқ таъминлайди? Албатта,бу саволга ёшларнинг аксарияти, биринчи мотивни кўзлаб жавоб беришади.Чунки улар севги туфайли оила қуриш никох мустахкамлигини таъминловчи энг ишончли, мустахкам пойдевор деб хисоблайдилар. Зеро севгининг оила мустахкамлигидаги ўрни беқиёсдир. Хақиқатдан хам, севги- бу ўта қудратли кучдир. У туфайли инсон нималарга қодир эмас?! Инсоният ўз тарақиётида эришган энг юксак чўққилар хам мухаббат туфайлидир. З. Фрейд таъкидлаганидек, “Севги-бу инсониятни хайвонот оламидан суғуриб олган кучдир!” Инсон яратган буюк мўъжизаларнинг барчаси севги туфайлидир. Билдирилган фикирлардан кўриниб турибдики севги туфайли оила қуриш бахтли ва мустахкам никохнинг асосини таъминлайди. Албатта, севишиб турмуш қурган жуфтларнинг аксарияти бахтли хаёт кечирадилар. Лекин статистик малумотларга қараганда, ажралишнинг аксарият қисми хам худуди шундай севишиб оила қурган жуфтларга тўғри келар экан. Хўш нега энди севишиб оила қурган жуфтлар оилавий хаётларида хамма вақт бахтли бўлаверишмайди? Нега кечагина бир-бирларини севиб, бир-бирларисиз яшай олмаслигига тўла амин бўлган йигит қизлар бугун никохларини бекор қилиш хусусида судга ариза беришяпти?Уларнинг мухаббатига нима бўлди? Севги -ўзи нима? У бор нарсами ёки йўқми? Шу ўринда хақли равишда “Севги оилавий хаётнинг мустахкам бўлишига ёрдам берадими ёки халақит бўлишми!”, деган савол туғилади. Бу каби саволлар азал-азалдан ёшларни, умуман инсониятни қизиқтириб келган. Ўтмиш

мутафаккурларимиз, олиму, шоир, ёзувчиларимизнинг асарларидан, халқимизнинг доно маънавий меъросларидан бу хусусда кўплаб мисолларни кўришимиз мумкин. Севги, агарда у хақиқий бўлса, севишганлар бир-бирларини хурмат қилиб, тушуниб, бир-бирларини эъзозлаб, авайлаб хурмат қилиб, тушуниб, бир-бирларини эъзозлаб, авайлаб, керак бўлса бири иккинчисининг бахти, шодлиги, қувончи, манфаати учун ўз манфаатидан воз кечиб, ўта нозик бўлган туйғу севгини хар куни, хар доим парвариш қилиб яшасалар, унда севги уларнинг муносабатларини янада яқинлашишига, оилавий хаётнинг мустахкамланишига вабиргаликдаги турмуш хаётларида энг олий завқ- шавқларни хис қилишларига асос бўлиши мумкин. Бу эса, албатта, ёшлардан сабр-тоқат, чидам, ўз севгисини сақлаб қолиш ва уни янада ривожлантириш учун тинимсиз изланиш, мехнат қилиш,”жафо чекиш”ни талаб бўлиш.Шундагина севги ўзининг лаззатли меваларини бериш, ўзининг куч- қудратларини кўрсатиш мумкин. Албатта, хар-бир йигит-қиз ўзаро оила ришталарини боғлар экан, улар ўз хаётларидаги бу мухим воқеага умид, орзу билан ёндашуви табиий. Агар ўзаро ахду паймон қилганлар оила қурганларидан кейин “мурод- мақсадимга эришдим” деб, севгисининг химоя қилиш, уни парвариш қилишни унутса, унинг учун курашмаса, қаровсиз қолган хар бир нозик нихол нобуд бўлганидек, энг нозик туйғу бўлга севги хам нобуд бўлади. Шундан сўнг севги номи билан қилинган орзу-ниятлар саробга айланади, ёшларнинг оила, никох севги фонида шаклланган тасаввурлари “нотўғри” бўлиб чиқади. Оқибатда оилавий хаётдан кутган нарсалари қолиб кетиб мутлоқо кутмаган нарсаларига дуч келишлари кузатилади. Бундай хоатда севги ёшларнинг бахтига, уларнинг биргаликдаги хаётига халақит бериши мумкин. Навбатдаги мотив моддий ёки ўзга мақсадлар туфайли оила қуришдир. Бу мотивнинг оила мустахкамлигига таъсири унинг кейинчалик қай даражада амалга оширилишига боғлиқ. Оила қуришдан олдин ёшларнинг хисобга

олган, кўзда тутган нарсаларнинг хаммаси рўёбга чиқаверса, бу мотив маълум даражада никох мустахкамлигини таъминлашга хизмат қилиши мумкин. Афсуски, оилавий хаётда хамма нарса хам йигит-қизлар утганидек бўлавермайди. Бу ўринда Л.Н.Толстойнинг: “Баддий асарларида, романларида, киноларда сюжет воқеалар ривожланиб-ривожланиб”бориб, охирида хаммаси тўй билан, яхшилик билан тугайди. Хаётда эса аксинча, хамма нарса тўйдан кейин бошланади”, днган фикирни таъкидлаш мақсадга муофиқ. Шунинг учун хам оилавий хаётда кутилган, хисобга олинган нарсаларга хамма вақт хам эришиб бўлавйрмайди. Нимнидир хисобга олибтурмуш қурган ёшларнинг оилавий хаётда ана шу хисобга олганлари амалга ошмай қолгундек бўлса, ундан уларнинг Турмуши ғурбатга, турган-битгани азобга, низо-жанжалга айланади. Улар учун бундай оиладан кўра яшагандан кўра яшамагани афзал кўринади. Бу хам охир-оқибат оилаларнинг инқирозига ва “хисоб” пойдевори устига қурилган иморатнинг қулашига олиб келади. Статистик маълумотларга кўра, юридик жихатдан энг мустахкам, турғун оилалар стереотип бўйича оила қурган жуфтларга тўғри келар экан. Бундай оилаларда ажралишлар миқдори олдинги икки мотив асосида қурилган оилаларга қараганда жуда кам кўрсаткични ташкил бўлиш. Чунки улар “хамма қатори” оила қуришган. қ арашсаки, “хамма биноидек яшаяпти”- булар хам яшайверишади. Бундай мотив асосида қурилган оиладаги эр- хотинлар ўта бахтли хам, ўта бахтсиз хам, ўта бахтли хам бўлишмайди. Лекин биргаликдаги хаёт туфайли эр-хотин ўртасида бир-бирларига мослашиш, бир-бирини тушуниш, бир-бирига нисбатан мехр-оқибат юзага келиб, улар ривожланиб юқорида айтганимиздек севги мухаббат даражасига ўсиб етиши хам мумкин. Бундай холатлар, шубхасиз, бу тоифа оилаларни нафақат расмий, юридик жихатдан, балки эмиционал, психологик жихатдан хам турғун бўлишини таъминлаши мумкин.

Адабиётлар: 1. Андреева Г.М. Социаль ная психология. Учебник.- М., 1998 2. Аникеева Н.П. Жамоалардаги психологик муҳит.- Т., 1992 3. Каримова В.М. Ижтимоий психология асослари. - Т., 1994 4. Климов Е. А. Психология профессионала.- М., 1996 5. Майерс Д. Социальная психология.- Спб, 1997 6. Немов Р. С. Психология. Кн. 1. - М., 1994 7. Прикладная социальная психология.- М., 1999 8. Прикладная психодиагностика. - М., 1999 9. Психология. Учебник. Под ред. А. Крылова.- М., 1998 10. Ядов В.А. Социальная идентичность личности.- М., 1994

Похожие

Оилавий муносабатларнинг бузилиши

Оилавий муносабатлар психологияси. Эр-хотин муносабатларининг шаклланиши. Романтик севгида муносабатларнинг ривожланиши

Оилавий муносабатлар тарихи

Романтик муносабатларга асосланган муносабатларнинг турлари

Оилавий муносабатларни тадқиқ этишнинг назарий-методологик асослари. Жинсий фарқлар психологияси