Интеллектуал нуксонли болалар - Психология - Рефераты

Интеллектуал нуксонли болалар

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

87 KB

Интеллектуал нуксонли болалар Режа 1 Олигорофрен болалар таърифи 2 Ру ҳ ий ривожланиши сустлашган болалар

Олигофрения юнонча олигос — кам, оз френ — ақл сузларидан олинган бўлиб, эси паст, ақли паст демакдир. Олигофрен болалар марказий нерв системасининг органик касалликлари натижасида билиш фаолияти пасайиб кетиши ва бу нуқсонлар умрбод сақланиб қолиш билан бошқа аномал болалардан фарқ қиладилар. Амалиётда "ақлан заиф", "олигофрен", "деменция" деган атамалар куп ишлатилади. "Ақлан заифлик" — бу йиғма тушунча бўлиб, ақлий жиҳатдан қолоқликнинг содир бўлган вақти, бошидан кечирилган касалликнинг характери, патологик узгаришларнинг Ўтиши, даражаси билан боғлиқ бўлган масалаларни кузда тутади. Ақлий қолоқликни белгилашда клиник, психологик ва педагогик мезонларни тафовут қилмоқ керак. Клиник мезон — ақлий қолоқлик ва бу марказий нерв системасининг қандай органик касалликларига алоқадорлигини, психологик мезон-билиш фаолиятининг турғун бузилганлигини; педагогик мезон — узлаштириш қобилияти паст бўлиб, боланинг дастур материалларини узлаштира олмаслигини ифодалайди. Олигофрения бола марказий нерв системасининг она қорнидалиги даврида, туғилиш вақтида ва туғилгандан то уч ёшгача бўлган давр ичида шикастланиши, касалланиши натижасида келиб чиқади. Агарда, турли сабабларга кура, ақлан заифлик боланинг уч ёшидан кейинги даврида пайдо бўлса, буни энди орттирилган ақлий заифлик - деменция деб юритилади. Деменция прогрессив, яъни табиатан кучайиб борадиган бўлади. Олигофренияда эса нуқсоннинг кучайиб бориши кузатилмайди. Келиб чиқиш сабабларига кура олигофрения туғма, ҳамда орттирилган бўлиши мумкин. Резус факторнинг тўғри келмаслиги, хромосом касалликлари, фенилкетонурия ва шу кабилар туғма олигофренияга олиб келиши мумкин.

Масалан, олигофрениянинг, Даун касаллиги деб аталадиган бир турли хромосомалар нисбатининг бузилиши натижасида 46 та ёки 23 жуфт хромосома Ўрнига битта ортиқча хромосоманинг вужудга келиш натижасида пайдо бўлади. Шуниси қизиқки, ирсий ҳужайралардаги патологик узгаришлар Даун касаллиги билан касалланган барча олигофрен болаларнинг ташқи куринишини бир хил қилиб қўяди. Улар кам ҳаракат, бесунақай, кузлари қисиқ, бурни пучуқ, тили катта, лаблари қалин, шалпанг қулоқ, бармоқлари калта бўлади ва ҳоказо. Миллатидан қатъи назар, улар бир ота- онанинг боласига Ўхшаб кетишади. Онанинг хомиладорлик даврида турли касалликлар — оғир вирусли грипп, тиф, қизилча билан касалланиши, она организмидаги турли паразитларнинг ҳомилага юқиши, хомиланинг шикастланиши, ота- оналарнинг алкоголизми, ҳам олигофренияга сабаб бўлиши мумкин. Француз олимлари алкоголизмга гирифтор оилаларда туғилган 57 нафар болани узоқ муддат кузатиб бориб, уларнинг 25 нафари 1 ёшга тўлмасдан нобуд бўлганини, 5 нафари тутқаноқ — 5 — нафари гидроцефалия (бош мияда истисноси) касаллиги билан оғриганини, 12 нафари ақлан заиф бўлгани ва фақат 10 нафар бола соғлом чиққанини аниқлаган. Туғруқ вақтида боланинг омбур ёки вакуум экстрактор билан олиниши, бола бошининг сиқилиши, боланинг туғилиш йўлидан узоқ Ўтиши, чузилиб кетган ёки, аксинча, ҳаддан ташқари тез Ўтган туғруқ натижасида ҳам марказий нерв системаси шикастланиб, олигофрения пайдо бўлиши мумкин. Олигофрения бола уч ёшгача бўлган давр ичида турли хил оғир касалликлар билан касалланиши (менингит, менингоэнцефалит, марказий нерв системасининг шикастланиши) натижасида ҳам вужудга келади. Ақлий (интеллектуал) ривожланишига кура олигофрения уч даражада намоён бўлади: 1) дебиллик; 2) имбециллик; 3) идиотия. Дебиллик — ақл

пастлик олигофрениянинг энг енгил даражаси бўлиб, бундай болаларни ташқи куринишига қараб соғлом тенгдошларидан ажратиб бўлмайди. Улар купинча Ўқишни оммавий мактабнинг биринчи синфидан бошлайдилар-у, лекин қисқа муддат ичида улгурмовчи Ўқувчилар орасига қўшилиб қоладилар. Умуман, зеҳн ва фаҳм-фаросатга боғлиқ ишларда дебил болалар анча қийналади, бироқ улар ёрдамчи мактабга Ўтиб, дастурини узлаштириб чиқишса, саноат ва ҳамда қишлоқ хЎжалик ишлаб чиқаришида, маиший ҳизмат соҳасида оддий турдаги меҳнат билан шуғуллана олади. Тарбиячи ва Ўқитувчилар дебил болаларни бошқа болалардан ажратиб олиб, уларнинг махсус боғча ва мактабларда тарбияланиши ва таълим олишини таъминлашлари ёки интеграциялашган таълимга жалб этишлари лозим. Имбецил ва идиот болалар хаттоки ёрдамчи мактаб дастури бўйича ҳам таълим олиш қурбига қодир эмаслар. Улар ижтимоий таъминот вазирлиги қошидаги болалар интернатларида тарбияланадилар. Аммо умумий ривожланишида камроқ орқада қолган имбецил болалар, афсуски, ёрдамчи мактабларда гоҳо учраб туришади. Улар ёрдамчи мактаб дастурини узлаштира олмайдилар. Идиот болалар ҳаттоки уз ота-оналарини ҳам танимайди. Улар узини-узи уддалай олмайди.__узига-узи хизмат ҳам қила олмайди. Имбецил болалар идиот болаларга қараганда нисбатан тузукроқ ривожланган бўлса ҳам, мустақил ҳаёт кечиролмайди. Мехнат ва аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш вазирлиги қошидаги муассасаларда уларга содда билимлар, меҳнатнинг айрим содда турлари (уз-узига хизмат қилиш, экинларни парвариш этиш, картондан қутичалар ясаш ва ҳ. к.) Ўргатилади. Олигофрениянинг учала даражасида ҳам тарбиячи ва Ўқитувчилар олигофрен Ўқувчиларни соғлом тенгдошлари ҳамда Ўхшаш тарздаги бошқа камчиликлари бор болалардан ажрата олишлари лозим. Лекин олигофрениянинг энг енгил даражасини — дебилликни бошқа Ўхшаш аномалиялардан ва соғлом болалардан ажратиб олиш амалда анча кийин бўлади.

Дебил болалар уз соғлом тенгдошларидан ёшлигиданоқ фарқ қилади. Уларда, одатда, ихтиёрий шаклдаги мураккаб ҳаракатлар унча ривожланмаган бўлади. Улар бошини тутиш, Ўтириш, юришга кечроқ Ўрганади, нутқи кечикиб ривожланади. Дебил болалар атрофдагиларнинг содда нутқини тушунади-ю, лекин мураккаб суз ва гапларни, ибораларни фаҳмлай олмайдилар. Дебил бола нутқида қўпол, уни тушуниб бўлмайдиган нуқсонлар кузатилмаса ҳам, куп товушлар нотўғри талаффуз этилади, бундай бола луғати камбағал, чегараланган бўлади. Дебил болалар Ўйин фаолиятида ҳам тенгдошларидан ажралиб туради. Улар Ўйин вазиятини етарли даражада тушунмайди, Ўйин; вақтида соғлом тенгдошларига тўлиқ бўйсуниб, иккинчи даражали ролларни бажаради, холос. Дебил болалар учун бир қатор фаҳм-фаросат етишмаслиги характерлидир. Уларнинг кузатиш, таққослаш, идрок қилаётган нарсаларнинг , воқеа-ҳодисаларнинг муҳим томонларини ажратиб курсатиш, булар Ўртасидаги энг оддий сабаб-натижа боғланишларини фаҳмлаб олиш қобилиятлари ривожланмай қолади. Дебил болалнинг тафаккури, диккати, сезги ва идроклари, хотираси, анализ ва синтез қилиш қобилиятлари ҳам яхши ривожланмаган бўлади. Савод Ўргатишнинг дастлабки давридаёқ бу бола товуш ва ҳарфлар Ўртасидаги боғланишларнинг фарқига яхши бормай ҳарфларни эслаб қолиш, бўғинлаб Ўқиш, тез равон Ўқиш малакаларини узлаштиришда қийналадилар, жуда куп хатоларга йўл қўядилар. Дебил болаларнинг билиш фаолиятидаги камчиликлар математика дарсларда айниқса якқол намоён бўлади, негаки, энг оддий ҳисоблаш амаллари ҳам абстракт ҳисоблашни талаб этади. Дебил болалар тартиб сонларни узлаштира оладилар,лекин қўшиш ва айриш, тескари санаш, энг оддий масалаларни, мисолларни ечишда жуда қийналадилар. Улар мисолни

моҳиятини, масаланинг мазмунини ва рақамли маълумотларни тушунолмайдилар. Нерв жараёнлари мувозанати, билиш фаолиятининг бузилганлиги натижасида олигофрен ҳулқ-атворида ҳам бир қатор камчиликлар кузатилади.Кузғалиш ва тормозланиш Ўртасидаги мувозанат бузилганлиги туфайли айрим олигофрен болалар ҳаддан ташқари жонсарак, серҳаракат, шЎх бўладилар ва тормозланиш жараёни устун турган болаларда эса, аксинча, пассивлик, бўшанглик, бепарволик, ҳеч нарсага қизиқмаслик кузатилади ва ҳоказо. Олигофрен болалар вазиятни етарли даражада англай олмайдиларо, ҳатти-ҳаракатларни вазиятга қараб, адекват узгартира олмайдилар. Уларда уз-узига ва атрофдагиларга нисбатан танқидий муносабат бирмунча суст бўлади. Юқорида курсатилган бир қатор камчиликларга қарамай, олигофрен болалар билан тўғри ташкил этилган махсус таълим-тарбия ишлари натижасида дефектологлар уларни мустақил ҳаётга тайёрлаш, касб-ҳунарга Ўргатиш борасида катта ютуқларга эришмоқдалар. Махсус ёрдамчи меҳнат мактабларида таълим-тарбия олиб чиққан дебил болалар ҳаётда уз Ўрнини топиб, саноат ҳамда қишлоқ хЎжалик ишлаб чиқаришнинг турли соҳаларида, маиший ҳизмат соҳасида фаол меҳнат қилиб яшамоқдалар.Тарбиячи ва Ўқитувчиларнинг муҳим вазифаси олигофрен болаларни бошқа аномал болалардан ажратиб, уларни иложи борича эртароқ тегишли муассасаларда таълим-тарбия олишларини таъминлаб беришади. Улгурмовчи Ўқувчилар орасида руҳий ривожланиши сустлашган болалар ҳам учраб туради. Уларнинг билиш фаолияти– интеллекти мантиқий тафаккури, идроки, хотираси,ихтиёрий диққати, иш қобилияти ва бошқа хислатларига биринчи Ўринда марказий нерв системасининг касалликлари ва педагогик қаровсизлик, оилавий можаро, нотўғри тарбия қўшилиши натижасида руҳий ривожланиши сустлашади.Бундай болаларда ҳиссиёт, ирода сферасидаги камчиликлар бирламчи, ақлий заифлик эса иккиламчи ҳодиса бўлиб ҳисобланади.

Т.А.Власова, М.С.Певзнер, В.И.Лубовский, Т.В.Егорова, К.С.Лебединская, Н.А.Никашина, К.К.Мамедов, Ђ.Б.Шоумаров, Н.А.Ципина, Р.Д.Тригер ва бошқа олимларнинг маълумотларига кура бошланғич синф Ўқувчиларининг 5, 8 фоизини ана шундай болалар ташкил этади. Руҳий ривожланиши сустлашган болалар ақлий даражаси жиҳатидан асосан икки гуруҳга бўлинади: 1. Енгил нуқсони бор болалар – булар махсус шароитда 1- 3 йил таълим- тарбия олганларидан кейин Ўқишни оммавий мактабнинг тегишли синфида давом эттириши мумкин. 2. Руҳий ривожланишида сезиларли даражада орқада қолган болалар – булар мактабни битиргунига қадар махсус шароитда Ўқитилиши керак.Бундай болалар мактаб дастурини соғлом тенгдошлари қатори узлаштира олмайди.Руҳий ривожланиши сустлашган болаларни оммавий мактабда ҳамма қатори Ўқитиш таълим жараёнига ҳам салбий таъсир курсатади., яъни Ўртача Ўқувчининг совиясини орқага тортади, яхши ва аъло узлаштирувчи Ўқувчиларни етарли даражада Ўстиришга тўсқинлик қилади. Дастур материалларини яхши узлаштира олмаганлиги туфайли руҳий ривожланиши сустлашган болалар доим муваффақиятсизликларга учрайверади, бу нарса уларнинг ҳулқ-атворида аксарият турли салбий хислатлар юзага келишига сабаб бўлади. СЎнгги йилларда олимлардан К.С.Лебединская, Г.П.Бертынь, Э.М.Дунаева ва бошқалар руҳан суст ривожланганликни клиник-психологик жиҳатдан қуйидаги ҳилларга бўлишни тавсия этадилар: 1) конституционал; 2) соматоген; 3) психоген; 4) церебрал шакли. Руҳан суст ривожланганликнинг конституционал шаклини характерловчи белгиларга қуйидагилар киради: боланинг гавда тузилиши соғлом тенгдошлариникига нисбатан 1- 2 ёш кичик куринади. У узини боғча ёшидагиларга Ўхшаб тутади ва таълим олиш учун ҳали “етилмаган” бўлади.Бундай бола Ўқув фаолиятига яхши киришиб кетмайди, чунки унда

Ўқишга қизиқиш йўқ, иш қобилияти паст. Масъулиятсизлик, мотивларнинг сустлиги, руҳий жараёнлардан анализ, синтез қобилиятларининг яхши ривожланмаганлиги туфайли Ўқиш ва ёзишни, математикани катта қийинчиликлар билан узлаштиради. Дарс вақтида тез чарчаб қолиш ҳоллари, бош оғриб туриши конституцион шаклдаги бундай болада иш қобилияти, фаоллик янада пасайиб кетишига сабаб бўлади. Ривожланишдаги бу камчиликка бола онасининг ҳомиладорлиги даврида қалқонсимон безлари фаолиятининг бузилганлиги, юрак-томир касалликлари сабаб бўлиши мумкин. Илк ёшда хар хил сурункали касалликлар билан тез-тез касалланиб туриш натижасида бола яхши Ўсиб-унмай қолиши мумкин , бу эса уз навбатида руҳий жиҳатдан ривожланишида орқада қолишга, кечикишга олиб келади, суст ривожланганликнинг соматик шакли деб шунга айтилади. Болада сурункали инфекциялар, аллергик ҳолат туғма порок ва шу каби касалликлар айниқса тез учраб туради. Руҳий ривожланишнинг соматоген сабабларга алоқадор сустлиги болада астения ҳолатини вужудга келтиради. Айрим болаларда соматоген инфантилизм кузатилади, яъни бола Ўсиб- унмаган, гудак тахлит бўлиб қолаверади. Бунда бола психикасида неврозга Ўхшаш ҳолатлардан уз кучига ишонмаслик, қўрқоқлик, инжиқлик, эркалик, қизиқишнинг пастлиги ва бошқалар кузатилади. Руҳан суст ривожланганликнинг психоген шаклида бола эрта ёшлигидан ноқулай, нотўғри шароитда тарбияланади ва шу тарбиянинг салбий томонлари руҳан ривожланишига таъсир Ўтказган бўлади. Шу хилдаги камчиликларнинг келиб чиқиш сабабларини 3 гуруҳга бўлиш мумкин:

1. Бола тарбияси билан мутлақо шуғулланмаслик, уни бутунлай уз ҳолига ташлаб қўйиш, бунда болаларда бурч ва масъулият ҳисси шаклланмайди. Ақл-идрокнинг ривожланиши, қизиқишлари, билиш фаолияти,ҳис-туйғу ва ирода етишмаслиги устига Ўқув фанларини узлаштириш учун зарур билим ва таассуротларнинг етишмаслиги ҳам қўшилади. 2. Болани ҳар томонлама эркалатиш,етарли мустақил фаолиятга Ўргатмаслик, ташаббускорлик, масъулият хиссини шакллантирмаслик болани «оила эркаси» қилиб Ўстириш,ҳаддан ташқари унинг кунглига қараб иш тутиш натижасида ҳам бола руҳий ривожланишида бир қадар орқада қолиши мумкин. 3. Болага нисбатан қўпол муносабатда бўлиш, жисмоний жазолаш, қаттиқ қўллик қилиш, ота-оналарнинг алкоголизмга алоқадор тажоввузкорона муносабатлари болани мудом асабийлаштириб, руҳан ривожланишдан орқада қолишига сабаб бўлади. Бундай болаларда қўполлик, журъатсизлик,ташаббуссизлик, мустақилсизлик,қўрқоқлик ва бошқа ҳислатлар шаклланади. Буларнинг ҳаммаси ақл-идрокига, билиш фаолиятига ҳам салбий таъсир курсатади. Руҳан суст ривожланганликнинг психоген шаклида ақил-идрок билиш фаолиятига алоқадор камчиликларга аксари нотўғри тарбия натижасида пайдо бўлган ҳислатлар ҳам қўшилиб пировард натижасида шахснинг ривожланиши издан чиқади, унда патологик ҳислатлар юзага келади. Ана шундай болаларни педагогик қаровсиз болалардан ажрата олиш лозим. Педагогик қаровсиз болаларнинг психикаси нормал бўлиб, улар нотўғри тарбияланганлиги натижасида улгурмовчи Ўқувчилар қаторига Ўтиб қоладилар. Холбуки, руҳан суст ривожланган болаларда шахсиятнинг ҳар

томонлама нотўғри ривожланиши марказий нерв системасидаги енгил даражадаги органик жароҳатланиш билан боглиқ. Руҳан суст ривожланганликнинг энг мураккаб ва кенг тарқалган психоген шаклида бош миянинг касаллигига, яхши етилмаганига алоқадор узгаришлар кузатилади.Олимларимизнинг берган маълумотларига кура бундай болаларнинг 50 фоизида нерв системасида органик нуқсонлар бўлади.Бу нарса уларнинг ҳис-туйғу, иродавий ҳолатлари тараққий этмаганлигига, асосан органик инфантилизм тарзида намоён бўлади. Мияга алоқадор органик инфантилизмни иккига бўлиши мумкин: 1. Кайфи-рухияти узгариб, аксари, кутаринки руҳда болалар, уларда узларидан ёш болаларга хос ҳислатлар сақланган бўлади. 2. Купроқ кайфияти паст бўлиб маьюс тортиб юрадиган болалар, уларда вазифани мустақил ҳал қила олмаслик, ташаббус курсата олмаслик, қўрқиш ҳолатлари курилади. Мияга алоқадор органик характердаги яна шу икки хил инфантилизм куп ҳолатларда қатор қўшимча ҳодисалар билан бирга давом этади.Буларга қуйидагилар киради: 1. Церебрал-эндокрин инфантилизм. Бунда асосан ички секреция безлари фаолияти бузилган бўлади.Натижада болаларда ҳис-туйғулар яхши ривожланмай невропатия ҳолатлари юзага келади. Боланинг уйқуси, иштаҳаси яхши бўлмайди, диспепсия ҳолатларига мойиллик пайдо бўлади. 2. Церебрастеник ҳолатлар, булар ҳам тез-тез учраб туради. Марказий нерв системаси тез чарчайди, нейродинамик узгаришлар кузатилади. Натижада ақлий қобилияти сусайиб, хотира пасаяди, диққати тарқоқ бўлиб

қолади, тез таъсирланиш, қиз болаларда йиғлоқилик, Ўғил болаларда хаддан ташқари қўзғалувчанлик кузатилади, бола иш қобилияти паст, арзимаган нарсага тез чарчайдиган бўлиб қолади. 3. Табиатан неврозга яқин ҳолатлар, булар қоронғудан, яккаликдан қўрқиш, узи ва атрофдагилар соғлиғи учун хавфсираш, гиперкинезлар, дудуқланиш, энурез, каби ҳодисалар билан бирга ифодаланади. 4. Психомотор қўзғалувчанлик – асосан Ўғил болаларда купроқ учрайди. Серҳаракатлик, диққатнинг тарқоқлиги,тез чалғиш бунга характерлидир. 5. Аффектив узгаришлар – кайфу-руҳиятнинг айтарли сабабсиз айниб туриши, тажовузкорлик қилишга мойил бўлиш билан характерланади. 6. Психопатик узгаришлар – ақлий фаолиятга рағбат пастлиги, Ўқишга салбий муносабатда бўлиш, Ўғрилик қилиш(клептомания), купроқ ёлғон гапириш каби салбий хислатларни уз ичига олади. 7. Эпилептик бузилишлар – ҳар хил куринишларда тутқаноқ тутиб туриши билан намоён бўлади. 8. Апатик-адинамик бузилишлар – ташаббускорлик пасайиши, ақлий фаолият сустлиги, хаддан ташқари эмоционал бўшанглик билан характерланади. Руҳий суст ривожланишнинг церебрал шакли мия шикастлари, менингит, менингоэнцефалит, гидроцефалия ва бошқа касалликлар натижаси бўлиб ҳисобланади.

Руҳий ривожланиши сустлашган болаларни Ўқиши пасайиб кетади, бироқ бу ҳолат уз вақтида ва тўғри аниқланса,болаларга тегишли ёрдам ташкил этилса, улар оммавий мактаб дастурини узлаштира оладилар. Руҳан ривожланиш камчиликларининг баъзи бир шаклларида болаларни вақти-вақти билан махсус психоневрологик санаторийларда даволаш фойдалидир.Санаторияда бола коллектив ишига аста-секинлик билан жалб этилади. Унда чарчаш аломатлари пайдо бўлганда, у Ўқув машғулотларидан вақтинча озод этилади ёки унга соддароқ бошқа вазифалар берилади.Санаторийда даволаниб келгандан сунг бола Ўқишни уз мактабида давом эттираверади. Руҳий ривожланиши сустлашган болалар учун мамлакатимизда махсус мактабгача тарбия муассасалари интернатлари, куни узайтирилган мактабларда тенглаштириш синфлари ташкил этилган.Ушбу масалаларда таълим умумтаълим оддий боғча ёки мактаб дастури ва дарсликлари асосида олиб борилади,ҳимоялайдиган мулойим даволовчи махсус тартиб ташкил этилади. Таълим-тарбиявий ишлар болаларнинг фикрлаш қобилияти, диққати, иш қобилияти, хотираси, нутқи ва тафаккуридаги камчиликларни бартараф этишга қаратилган бўлиб,бундай болага билим беришда Ўқитувчи унинг узига хос индивидуал хусусиятларини эътиборга олган ҳолда махсус шароитда, махсус усуллар билан ишлайди, тегишли ёрдам ташкил этади. Соғлиқни сақлаш вазирлиги қошидаги болалар ва Ўсмирлар гигиенаси институти ходимлари, жумладан Н.П.Вайзман ва бошқа олимларнинг Ўтказган илмий текширишлари шуни курсатадики, руҳий ривожланиши сустлашган болалар узлаштириш жиҳатидан олганда соғлом ва дебил болалар Ўртасида оралиқ Ўринда туради. Бу олимлар текшириш вақтида дебил ва руҳий ривожланиши сустлашган болаларга бир хилдаги топшириқларни бериб курадилар, шунда нормал соғлом болалар берилган

вазифани тўғри тушуниб, уни керакли тартибда бажарган бўлсалар,дебил болалар вазифани тушунмай, бажара олмайдилар, руҳий ривожланиши сустлашган болалар эса худди шундай вазифани қисман тушуниб, қисман бажаришади. Демак, руҳий ривожланиши сустлашган болалар ақли заиф, дебил болаларга нисбатан анча яхши тушунади ва буларни бажариш учун уларда керакли имкониятлар мавжуд бўлади.Руҳий ривожланиши сустлашган болаларнинг узлаштириш қобилияти соғлом тенгқурларига нисбатан паст бўлса-да, дебил болаларникидан анча дуруст бўлганлиги учун бундай болаларни ёрдамчи мактабга юбориш нотўғри, чунки ушбу мактаб дастури улар учун соддалик қилади. Оммавий мактаб эса бола учун зарур бўлган шароитни яратиб (махсус синф-тенглаштирувчи синф очиб) уз дастурини Ўлаштиришини таъминлаш учун махсус ёрдам курсатиши лозим. Боғча тарбиячилари ва бошланғич мактаб Ўқитувчилари руҳий ривожланиши сустлашган болаларнинг махсус шароитда таълим-тарбия олишларига ёрдам беришлари керак, уларни уз вақтида аниқлаб, бошқа болалардан ажратиб олиб, ота-оналарга мутахассис психоневрологларга мурожаат қилишга маслаҳат беришлари лозим. Руҳий ривожланиши сустлашган болалар билан инклюзив соғлом тенгдошлари орасида ёки махсус муассасаларда даволаб, ҳимоя этиш ва руҳий фаолиятни ростлашни кузлаб алоҳида таълим-тарбия ишлари олиб борилади.

АДАБИЁТ 1.Дети с задержкой психического рзвития. Т.А.Власова, Н.А.Ципина таҳрири остида. М., 1984 2. Маориф вазирлигининг «Руҳий ривожланиши сустлашган болалар учун махсус мактаб-интернатлар очиш» тўғрисидаги 1981 йил 3 июль қарори. 3. К.С.Лебединская, Г.П.Бартынь, М.Т.Дунаева. Актуальные проблемы диагностики задержки психического развития детей. М., Педагогика, 1982 4.С.Д.Забрамная. Отбор умтвенно отсталых детей в специальные учреждения.М., Просвещение, 1988 5 Б.Шоумаров, К.К.Мамедов. Психик ривожланиши сустлашган болаларнинг психологик хусусиятлари ва дифференциал диагностикаси. Тошкент, узбекистон маориф министрлиги, 1987

Похожие

Оғир нуткий нуксонли болалар

Болалар психологияси муаммолари

Аномал болалар категориялари

Тарбияси қийин болалар

Психологик коррекция. Психологик тузатиш ва ривожлантириш ишларини ташкил этиш