Eksperimental tadqiqot natijalarini tahlil qilish - Психология - Рефераты

Eksperimental tadqiqot natijalarini tahlil qilish

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

241 KB

www.arxiv.uz Reja: 1. Dastlabki natijalarni taqsimlash. 2. Tadqiqot natijalarini guruhlarga ajratish 3. Markaziy an`analar o`lchovi. 4. O`zgaruvchanlik o`lchovlari. 5. O`zaro aloqalar o`lchovi.

www.arxiv.uz Eksperimental tadqiqot natijalarini ma`lum bir statistik metodlar orqali tavsiflanishi mumkin. Har bir holatda qaysi statistik metoddan foydalanish qo`llaniladigan o`lchov shkalasi tipiga bog`liq bo`ladi. Birinchi navbatda natijalarni taqsimlash tushunchasi mohiyatini ochib berish kerak. Tasavvur qiling: juda ko`p tekshiriluvchilarga 20 ta vazifani echish topshirilgan. Natijalar “echdi”, “echmadi” tarzida ajratiladi. Tekshiriluvchidan faqat ayrimlarigina 20 ta vazifaning hammasini echishsa, ayrimlari esa 1 ta ham echa olmaydilar. Natijalarni tahlil qilish avvalo 1 ta vazifa echganlarni, keyin 2 ta, so`ngra 3 ta va hokazo ajratishdan boshlanadi. Vazifani to`g`ri echgan kishilar sonini bildiruvchi hajm chastota deb ataladi va f bilan belgilanadi. Olingan chastotalar yig`indisi dastlabki natijalarni taqsimlanishini tashkil etadi. (bizning misolimizda vazifani to`g`ri echgan kishilar soni). Eksperimental tadqiqotlarda tanlanma tushunchasi ham qo`llaniladi. Tanlanma eksperimentda qayd etilgan o`zgaruvchilar hajmini bildirib, N bilan belgilanadi. Agar 10 kishiga 15 tadan topshiriq berilgan bo`lsa, u holda Nq10 x 15 q 150 bo`ladi. Quyidagi misol bilan tanishib chiqaylik. Bir xil yoshda bo`lgan 1000 ta o`smirlar (500 ta o`g`il bolalar, 500 ta qiz bolalar) bilan qaysi janrdagi adabiy asarlarni sevib o`qishlarini aniqlash maqsadida so`rovnoma o`tkazilgan. Ular faqat bittadan janrni tanlashi kerak. Natijalar quyidagicha hisoblanadi va jadval shaklida ifodalanadi. O`smirlar tomonidan asar janrini tanlash chastotasi ( f ). Asar janri O`g`il bolalar Qizlar Barcha tanlanmalar A 104 59 163 B 37 50 87 V 87 179 266 G 19 27 46 D 41 3 44 E 8 29 37 J 20 11 31

www.arxiv.uz Z 145 82 227 I 12 16 28 K 27 44 71 f 500 500 1000 Tanlash chastotasining % da ifodalanishi. Asar janri O`g`il bolalar Qizlar Barcha tanlanma Absolyut % absolyut % absolyut % A 104 20,8 59 11,8 163 16,3 B 37 7,4 50 10,0 87 8,7 V 87 17,4 179 35,0 266 26,6 G 19 3,8 27 5,4 46 4,6 D 41 8,2 3 0,6 44 4,4 E 8 1,6 29 5,8 37 3,7 J 20 4,0 11 2,2 31 3,1 Z 145 29,0 82 16,4 222 22,2 I 12 2,4 16 3,2 28 2,8 K 27 5,4 44 8,8 71 7,1 f 500 100,0 500 100,0 1000 100,1 Ko`pincha birlamchi natijalarni jadval bilan bir vaqtda grafik shaklida ham aks ettiriladi:

www.arxiv.uz 05101520253035 А Б В Г Д Е Ж З И К Угил Киз Жами Bu ustunsimon diagramma deb ataladi. Xuddi shu natijalarni gistogramma shaklida ham ifodalash mumkin. Gistogramma tuzishda x o`zgaruvchi nol’ bo`lishi mumkin. SHuning uchun dastlabki natijalarni guruhlarga ajratish talab qilinadi. Guruhlashtirish deganda, x o`zgaruvchining bir nechta qiymatini 1 ta umumiy razryadga birlashtirish tushuniladi. Guruhlashtirish faqat eksperimental ma`lumotlar juda ko`p bo`lganda qo`llaniladi. Guruhlashtirishni tushuntirish uchun misolga murojaat qilaylik. Bizga shunday sonlar qatori berilgan: (psixologik testni to`g`ri echgan kishilar soni). 25 33 35 37 55 27 40 33 39 29 34 29 44 36 22 51 29 21 28 29 33 42 15 36 41 20 25 38 47 32 15 27 27 33 46 10 16 34 18 14 46 21 19 26 19 17 24 21 27 16 Bu ko`rsatkichlarni guruhlashtirish uchun unda eng maksimal (55) va minimal (10) qiymatini topib, ular o`rtasidagi taqsimlash ko`lamini topamiz, (55- 10q45) 10 tadan kam bo`lmagan sonlar guruhini tashkil qilish uchun bizning misolimizda, sinflar ko`lami 5 tadan kam bo`lmasligi kerak. Bu guruhlashtirish quyidagicha ko`rinishga ega:

www.arxiv.uz Guruhlash tirish sinfi Sinf chegarasi Sinflarning aniq chegarasi Sinfning markazi Dastlabki taqsimlash uchrash chastotasi 10 55-59 54,5-59,5 57 1 1 9 50-54 49,5-54,5 52 1 1 8 45-49 44,5-49,5 47 111 3 7 40-44 39,5-44,5 42 1111 4 6 35-39 34,5-39,5 37 111111 6 5 30-34 29,5-34,5 32 1111111 7 4 25-29 24,5-29,5 27 1111111111 12 3 20-24 19,5-24,5 22 11111 6 2 15-19 14,5-19,5 17 1111111 8 1 10-14 9,5-14,5 12 11 2 f q 50 Psixologik tadqiqot natijalarini tahlil qilishda ko`pincha o`rtacha arifmetik qiymat (M) va mediana (Me) dan foydalaniladi. Dastlabki natijalar uncha ko`p bo`lmaganda guruhlashtirish talab etilmasa, ularning o`rtacha arifmetik qiymati quyidagicha aniqlanadi: dastlabki qiymat (x) lar yig`indisi dastlabki berilganlar (N) yig`indisiga bo`linadi.N x    Misol uchun: 60, 29 50 1480 50 24 136 132 324 224 222 168 141 52 57            M q 29,60. Markaziy an`analar o`lchovining ikkinchi o`lchovi mediana deb atalib, u o`lchov shkalasining shunday nuqtasi, undan yuqorida ham, pastda ham kuzatishlarning teng yarmi joylashgan bo`ladi. Bundan ko`rinib turibdiki, mediana o`lchov shkalasidagi nuqta, u alohida o`lchov ham, kuzatish ham emas. YUqoridagi jadvalga asosan medianani hisoblab topamiz: 1. Berilganlar ichidan kuzatishlarning yarmini topamiz 2 N 50 : 2 q 25.

www.arxiv.uz 2. Guruhlashtirishning eng minimal sinfidan boshlab chastotalar yig`indisini hisoblaymiz. Bu hisob bizda o`rtacha arifmetik qiymat joylashgan guruhgacha amalga oshiriladi. 2Q8Q6Q12q28. Bundan ko`rinib turibdiki, mediana 4-guruhga joylashgan, uning chegarasi 24,5-29,5. 3. Medianani topish uchun u mavjud bo`lgan sinfgacha kuzatishlar sonini aniqlaymiz. Oldingi uchta guruhdagi chastota 16 ga teng. YA`ni mediana mavjud sinfdan ungacha yana 9 kerak (25-16q9). 4. Mediananing aniq joyini topish uchun uning shkaladagi oraliq (interval) qismini hisoblaymiz. Agar bunda 12 ta kuzatish bo`lsa, u holda 9G`12x5q3,75. 5. Olingan natijani mediana joylashgan guruhlashtirilgan sinfning eng kichik chegarasiga qo`shamiz. 24,5Q3,75q28,25 Me q 28,25. Medianani topish uchun quyidagi formula ham mavjud:i fp NF в l е     21 Fv- guruhlashtirilgan sinfning quyi aniq chegarasi. l - pastdagi sinflar chastotasi yig`indisi. fr - mediana joylashgan sinfdagi chastotalar yig`indisi. N - kuzatishlar soni. i - guruhlashtirilgan sinflar kengligi. Ko`rinib turibdiki, mediana o`rtacha arifmetik qiymatga teng emas. 29,60≠28,25. Natijalarning o`zgaruvchanligini topish, uning o`rtacha arifmetik qiymatdan qanday darajada taqsimlanganligini bilish uchun, interval va munosabat shkalalari uchun o`rtacha kvadratik chetlanish (  )dan foydalaniladi. Guruhlashtirilmagan ma`lumotlar uchun standart chetlashish « S» hisoblanadi. Ko`pincha amaliyotda

www.arxiv.uz standart chetlashish (S) - o`rtacha kvadratik chetlashish ( ) ning sinonimi sifatida qo`llaniladi. Uni quyidagicha topamiz: 1. O`rtacha arifmetik qiymat M ni topamiz. 2. Har bir o`lchash natijasining (x) o`rtacha arifmetik qiymatdan qanday chetlashganini, (x)ni topamiz x q X-M. 3. Olingan natijani kvadratga ko`taramiz: x 2 4. Barcha natijalarning yig`indisini topamiz  x 2. 5. CHetlanishlar kvadratlari yig`indisini umumiy kuzatishlar soniga bo`linadi va dispersiya hosil qilinadi. N x D 2   6. Dispersiyadan kvadrat ildiz chiqarib, standart chetlashish yoki o`rtacha kvadratik chetlanishni topamiz. D S yoki D   Guruhlashtirilgan ma`lumotlar uchun dispersiya quyidagicha aniqlandi: N M x f D i 2) (     bu erda f - guruhlashtirilgan sinflar chastotasi. X i - guruhlashtirilgan sinf markazi. M-o`rtacha arifmetik qiymat, N-kuzatish soni. Korrelyatsiya koeffitsienti ikkita o`zgaruvchi o`rtasida o`zaro bog`liqlik va uning qay darajada yaqinligini aniqlash kerak bo`lganda foydalaniladi. Korrelyatsiya koeffitsienti Q1 va-1 oralig`ida bo`lib, u taqqoslanayotgan ikkita o`zgaruvchi o`rtasidagi o`zaro aloqani aks ettiradi. Agar natija 0 bo`lsa, o`zaro aloqa mavjud bo`lmaydi. Korrelyatsiya koeffitsienti birga yaqin bo`lsa bu aloqaning qalinligidan dalolat beradi. Tartib shkalasi bo`yicha solishtirilganda CH.Spirman bo`yicha ( p ) interval qiymati uchun K. Pirson (r) bo`yicha korrelyatsiya koeffitsienti hisoblandi. Masalan: X va U so`rovnomalari bo`yicha 15 ta tekshiriluvchidan savollarga “ha” yoki “yo`q” degan javoblar olingan. (Nq15). Natijalar X va U

www.arxiv.uz so`rovnomalariga “ha” deb bergan javoblarining yig`indisiga qarab ajratilgan. Har ikki so`rovnoma natijalari o`rtasidagi o`zaro aloqani aniqlash maqsadida korrellyatsiya koeffitsienti hisoblanadi: Spirmanning tartib korrellyatsiya koeffitsienti (r) quyidagi formula bilan hisoblanadi. 1 6 1 2 2      N N d bu erda N - solishtirilayotgan juft ikkita o`zgaruvchi qiymat soni, d 2 - ushbu qiymatlar o`rtasidagi farqlar (rang) tartib raqami kvadrati. Bu hisobni amalga oshirish uchun birlamchi natijalarni jadvalga joylashtirish kerak. 1-ustunga tekshiriluvchining tartib raqami, 2-3 ustunlarga x va u metodikalar bo`yicha to`plangan ballar, 4-ustunga R x - x so`rovnomasi bo`yicha to`plangan ballariga ko`ra ranjirovka amalga oshiriladi. eng ko`p ball to`plagan 1- rang, undan keyingisi - 2, va hokazo. Agar ikkita tekshiriluvchining bali teng bo`lsa, u holda har ikkisini nomerining o`rtachasi yoziladi, ya`ni 12,13-rang o`rniga 12,5 deb olinadi. 5-ustunga R u - shunday tartibda yoziladi. 6-ustunga x va u lar ranjirovkasi orasidagi farq - dqR x -R u joylashtirib chiqiladi. 7-ustunga - d 2 - x va u juftlari ranglari - ayirmasining kvadrati yoziladi. Natijalarning yig`indisi  d 2 oxirgi qatorga yozib qo`yiladi. CH.Spirman bo`yicha korrellyatsiya koeffitsientini hisoblash uchun birlamchi natijalar jadvali: № X U Rx R u d d 2 1 47 75 11.0 8.0 3.0 9.00 2 71 79 4.0 6.0 - 2.0 4.00 3 52 85 9.0 5.0 4.0 16.00 4 48 50 10.0 14.0 - 4.0 16.00 5 35 49 14.5 15.0 - 0.5 0.25 6 35 59 14.5 1 2 .0 2 .5 6. 2 5 7 41 75 12.5 8.0 4.5 20.25 8 82 91 1.0 3.0 - 2.0 4.00 9 72 102 3.0 1.0 2.0 4.00 10 56 87 7.0 4.0 3.0 9.00 11 59 70 6.0 19.0 - 4.0 16.00

www.arxiv.uz 12 73 92 2.0 2.0 0.0 0.00 13 60 54 5.0 13.0 - 8.0 64.00 14 55 75 8.0 8.0 0.0 0.00 15 41 68 12.5 11.0 1.5 2.25  d 2 q 171,00     695,0 305,0 1 3360 1026 1 1 15 15 171 6 1 1 6 1 2 2 2               N N d shunday qilib, har ikki so`rovnoma orqali olingan ma`lumotlar bir-biri bilan bog`liq, lekin ular aynan bir xil emas, ya`ni o`xshash bo`lmagan alohida shaxs xususiyatlarini o`rganishga xizmat qiladi. K.Pirson formulasi bo`yicha korrellyatsiya koeffitsienti quyidagicha aniqlanadi: y х xy N y x r      bu erda x -X birlamchi natijaning M x o`rtacha qiymatdan chetlashish xajmi, u-U- M u o`rtacha arifmetik qiymatdan chetlashish,  x . u -x va u chetlashishlarining algebraik yig`indisi, N-taqqoslanayotgan dastlabki natijalar juftliklari tanlanma xajmi, x x  natijalar uchun o`rtacha kvadratik chetlanish, y y  natijalar uchun o`rtacha kvadratik chetlanish. Misol, x o`zgaruvchi - tizza refleksini “bo`shashtiring “ degan buyrukdan keyingi santimetrdagi o`lchovli natijalari, U-o`zgaruvchi - mushaklarni «buking» degan ko`rsatmadan keyingi natijalar. Bunda tizza reflekslari o`zaro bog`liqlikka ega emas, degan farazni isbotlash kerak. Pirson bo`yicha korrellyatsiya koeffitsienti (r) ni hisoblash: № X U x u x 2 u 2 x . u 1 10 7 Q2,5 -1 6,25 1 -2,5 2 8 9 Q0,5 Q1 0,5 1 Q0,5 3 6 11 Q1,5 Q3 2,25 9 -4,5 4 6 3 -1,5 -5 2,25 25 Q7,5 5 13 11 Q5,5 Q3 30,25 9 Q16,5 6 5 7 -1,5 -1 6,25 1 Q2,5 7 12 14 Q4,5 Q6 20,25 36 Q27,0

www.arxiv.uz 8 10 11 Q2,5 Q3 6,25 9 Q7,5 9 3 6 -4,5 -2 0,5 4 Q9,0 10 2 1 -5,5 -7 30,25 49 Q38,5 : 75 80 0,0 0,0 124,50 144 102,0 M: 7,5 8,0 shunday qilib: 76,0 78. 133 0. 102 79.3 53.3 10 0. 102         y N y x r x xy   bu hisobni bosqichma-bosqich quyidagicha amalga oshiriladi: 1. N y y N x x       va bizning misolimizda M x q 7,5 . Mu q 8,0. 2. x va u ni topish uchun X va U dan M x va M u ni ayriladi. Masalan. 10-7,5q Q2,5 yoki 7-8 q -1 (4 va 5 ustun) 3. x va u ni kvadratga ko`tarib 5 va 6 ustunga yoziladi. 4. х va  u o`rtacha kvadratik chetlanishni formula bo`yicha hisoblanadi. N x D х 2     45. 12 10 50. 124   D 53.3 45. 12  х 79,3 у 5. y x - har bir chetlanishning ko`paytmasi hisoblab, 8 - ustunga yoziladi. 6. Pirson formulasi bo`yicha natijalar hisoblanadi. r xu q 0,76. Bunda tizza reflekslari bir-biri bilan bog`langan degan, xulosaga kelish mumkin.

www.arxiv.uz Adabiyotlar: 1. Psixologiyada matematik metodlarning qo`llanilishi, T.1999 yil. 2. Umumiy psixologiyadan amaliy mashg`ulotlar. T. - 1994. 3. Praktikum po obhey i eksperimental’noy psixologii. LGU - 1997 4. Ramul’ K.A. Vvedenie v metodo` eksperimental’noy psixologii. TarTU. 1992 5. www.ziyonet.uz 6. www.pedagog.uz 7. www.uzedu.uz

Похожие

Eksperimental tadqiqot bosqichlari

Eksperimental psixologiyaning predmeti

Hissiyotlar eksperimental psixologiyasi

Eksperimental psixologiya fani tarixi

Eksperimental–psixologik tadqiqotlarni tashkil qilish, o`tkazish va olingan natijalarni qayta ishlash