Bosh va orqa miyada qon aylanishining buzilishi - Психология - Рефераты

Bosh va orqa miyada qon aylanishining buzilishi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

72.5 KB

www.arxiv.uz Reja: 1. Bosh va orqa miyaning qon bilan ta’minlanishi. 2. Vertebro-bazillar yetishmovchilik 3. Dissirkulator ensefalopatiya 4. Ishemik insultlar 5. Gemorragik insult 6. Pardalar orasiga qon quyilishi 7. Insultni davolash 8. Parvarish qilish

www.arxiv.uz Bosh miya, asosan, ikki juft qon tomir bilan ta’minlangan: ichki uyqu arteriyasi va umurtqa arteriyasi. Ichki uyqu arteriyasini boshqa nom bilan karotit tizim ham deyiladi. Bu tizim orqali 70 % qon bosh miyaga keladi. Qolgan 30 % qon esa umurtqa arteriyasiga keladi (23-rasm). Karotit tizim, o‘z navbatida, quyidagi shoxchalarga bo‘linadi: I. Umumiy uyqu arteriyasi – chap tomondan aorta yoyi, o‘ng tomondan esa o‘mrovosti arteriyasida boshlanadi. Uyqu arteriyasining shoxchalari: 1) ko‘z arteriyasi – ko‘z to‘rsimon pardasini, ko‘z nervining so‘rg‘ichini qon bilan ta’minlaydi; 2) orqa qo‘shuvchi arteriya – xiazmani, ko‘rish yo‘li do‘mboqchasini, gipofizni, gipotalamusni qon bilan ta’minlaydi; 3) oldingi arteriya – M indalyev tanani, gipokamp egati, dumli yadro, oq sharlar, ichki kapsulaning orqa tomoni, tashqi tizzali tana, ko‘ruv do‘mbog‘ini qon bilan ta’minlaydi. Bundan tashqari, karotit tizim 2 ta katta shoxdan iborat: 1. Oldingi miya arteriyasi – bosh miya peshana qismining ichki tomonini, peshananing yuqori asosi hamda chakka qismlarini, qadoqsimon tanani qon bilan ta’minlaydi. 2. O‘rta miya arteriyasi – asosan, po‘stloqosti tuzilmalarini, qobiq, dumli yadro, ko‘ruv do‘mbog‘i, oq sharlar va asosan, ichki kapsulani qon bilan ta’minlaydi. Bu arteriyaning boshqacha nomi «qon ketuvchi arteriya» deb ataladi. II. Umurtqa arteriyasi o‘mrovosti arteriyasidan boshlanib vertebrobazillar tizim deb ataladi va quyidagi shoxchalarga bo‘linadi. 1. Orqa miya arteriyasi – orqa miyani qon bilan ta’minlaydi. 2. Oldingi orqa miya arteriyasi – bu ham orqa miyani qon bilan ta’minlaydi. 3. Pastki orqa miyacha arteriyasi – uzunchoq miya, miyachani qon bilan ta’minlaydi. 4. Asosiy arteriya – «bazillar arteriya» 2 ta umurtqa arteriyasi – V orolyev ko‘prigi ustida birlashadi. A. Oldingi pastki miyacha arteriyasi – bu, o‘z navbatida, VIII juft nervlarning yadrosini, ichki quloqni qon bilan ta’minlaydi. B. Miyacha tepa arteriyasi – V orolyev ko‘prigini, miya oyoqchalarini, 4 tepalikning orqa tepachasini, o‘rta miyachaning oyoqlarini, 3- va 4-qorinchalarni qon bilan ta’minlaydi. D. Orqa miya arteriyasi esa o‘rta miyani, 4 tepalikning oldingi tepachalarini qon bilan ta’minlaydi. Chuqur shoxchalari talamusni, qadoqsimon tanani, Lyusova tanani, gipofizni, tizza tanani,

www.arxiv.uz yon qorincha chigalini qon bilan ta’minlaydi. Karotit va vertibrobazillar qon tomirlar tutashgan joy Villizov aylanmasi deb ataladi. Bosh miyada qon ayl anishining buzilishini keltirib chiqaruvchi asosiy sabablar quyidagilar: 1. Xafaqon (gipertoniya) kasalligi. 2. B osh miya qon tomirlarining aterosklerozi. 3. Ularning birgalikdagi uchrashuvi. Bosh miyada qon aylanishi buzilishiga asosiy moyilliklari quyidagilar: 1. Yoshi. 50 yoshdan keyin 3–7 marta ko‘p uchraydi. 2. N asl moyilligi. 3. M oddalar almashinuvi (xolesterin) ning buzilishlari. 4. Qon bosimining ko‘tarilishi. 5. Qon kasalliklari. 6. Qand kasalligi. 7. Gipokineziya – kam harakatlilik. 8. Spirtli ichimliklar ichish va chekish. 9. Ish joyida, uyda, shaxsiy hayotda bo‘ladigan ruhiy holatlar. Bosh miyada qon aylanisining buzilishlari insultlar deb ataladi. Vertebro-bazillar yetishmovchilik. Vertebro-bazillar yetishmovchilik umurtqa va bazillar arteriyada qon aylanishining o‘tkir va surunkali buzilishlaridan keyin kelib chiqadi. Sabablari. Bo‘yin osteoxondrozi, deformatsiyali spodilez (umurtqalararo disklarda degenerativ o‘zgarishlar, osteofitlarning o‘sishi, umurtqa arteriyasining bosilib qolishi natijasida paydo bo‘ladi). Klinik manzarasi. Bosh aylanish, mastga o‘xshab yurish, quloqda shovqin, ko‘zga narsalarning ikkita bo‘lib ko‘rinishi, boshning ensa sohasi hamda bo‘yinning orqa qismida og‘riq bo‘lishi kuzatiladi. Tekshirganda nistagm, yengil ataksiya, eshitishning kamayishi, dizartriya, o‘tib ketuvchi tetraparez, pay reflekslari jonlangan bo‘ladi. Davosi. O‘tkir buzilishlarda bemorni to‘shakka yotqizish, yorug‘lik va shovqindan saqlash kerak. Kuniga 1–2 tabletka sitramon va 1 tabletka aeron, 40 % li 20,0 ml t/i glukoza, 2,5 % li 1,0 ml pipolfen yoki 2,5 % li 1,0 ml aminazin, 0,1 % li 1,0 ml t/o atropin, platifilin, kofein qilinadi. Bo‘yinning orqa sohasi, ensaga hamda oyoqlarga xantal, isitgich qo‘yish tavsiya etiladi. Bundan tashqari kuniga 3– 4 mahal 250,0 ml reopoligukin bilan 2,0 ml t/i kavinton, 1 ta tabletka belloid beriladi.

www.arxiv.uz Dissirkulator ensefalopatiya. Bosh miyada qon aylanishining surunkali buzilishi dissirkulator ensefalopatiya deb ataladi. Sabablari. Ateroskleroz, arterial gipertoniya va ularning birgalikda uchrashi, diabet, revmatizm, qon kasalligidan keyin kelib chiqadi. Bu kasallik aqliy mehnat bilan shug‘ullanuvchilarda ko‘proq uchraydi. Dissirkulator ensefalopatiya bosh miyaning surunkali gipoksiyasi natijasida bosh miyada venadan qon oqishining qiyinlashuvi, angiospazmi, mikrotromb va mayda-mayda qon quyilishlar kuzatiladi. Klinik manzarasi. Kasallik, dastlab nevrastenik alomatlar bilan boshlanadi. Bular xotiraning pasayishi, simillaydigan bosh og‘riq, bezovtalik, tez jahl chiqish belgilari namoyon bo‘ladi. Ye n g i l s h a k l i d a dastlab xotiraning buzilishi bo‘ladi. Bunda bemorlar bo‘lib o‘tgan voqea va hodisalarni, o‘tgan kunlarni eslay olmaydilar. Xotira susaygani tufayli voqealarni ko‘pincha yozib yuradilar, ularning ish qobiliyati pasayadi. Bemorlarda ko‘proq simillovchi bosh og‘riq, bosh va quloqda shovqin, bosh aylanish, mudrab yurishdan shikoyat qiladilar. Uyqusi buzilgan, ishtaha va kayfiyati yo‘qolgan, jinsiy moyillik susaygan bo‘ladi. Dissirkulator ensefalopatiyada 3 ta asosiy belgi kuzatiladi: xotiraning buzilishi, bosh og‘riq, bosh aylanishdir. Asab sohasini tekshirganda, asosan, mioz, qorachiqlarning yorug‘likka reaksiyasi sustlashgan, bosh miya nervlarining asimmetriyasi, pay reflekslarining jonlanishi va anizorefleksiyasi, barmoqlarning titrashi, paresteziya va vegetative o‘zgarishlar kuzatiladi. O‘ r t a c h a o g ‘ i r s h a k l i d a esa bemorlarda hali faollik bo‘ladi, lekin tez charchab qoladilar. Ish qobiliyati pasayib, ko‘p gapiradi, xotira, diqqat- e’tibor susayadi, kunduz kunlari ko‘p uxlaydi. Xulq-atvor buziladi, o‘z-o‘ziga tanqidiy munosabat pasayadi. Asab sohasida bosh og‘riq, bosh aylanish, boshda shovqin, oral avtomatizm refleksi rivojlanganligi, kalla-bosh miya nervlarida o‘zgarishlar, pay reflekslari oshganligi, patologik reflekslarining paydo bo‘lishi kuzatiladi. Bundan tashqari, muvozanat buzilib, ko‘rish pasayadi. Harakatning sekinlashuvi, mayda qadamchalar bilan yurish, nutq

www.arxiv.uz buzilishlari hamda bosh va qo‘llarda titrash belgilari namoyon bo‘ladi. O g ‘ i r s h a k l i d a miyacha faoliyatining buzilishlari, parezlar, nutq buzilishlari, xotiraning chuqur buzilishlari, doimiy bosh og‘riq, bosh aylanish, boshda shovqinlar, aqlipastlik, xulq-atvor yomonlashadi va tutqanoq xurujlari paydo bo‘ladi. Bunda og‘ir ruhiy o‘zgarishlar va psevdobulbar falajlar, oral avtomatizm reflekslari juda rivojlangan bo‘ladi, beixtiyor kulish va yig‘lash holari kuzatiladi. Tashxis qo‘yishda, asosan, subyektiv shikoyatlar: bosh og‘riq, bosh aylanish, boshda va quloqda shovqin, xotiraning pasayishi, ko‘zyosh kelishi kuzatiladi. Obyektiv belgilar: tarqoq serebral belgilarning astasekin kuchayib borishi namoyon bo‘ladi. Ishemik insultlar - Ishemik insult – miya infarkti asosan, 45–50 yoshdan keyin ko‘proq qariyalarda uchraydi. Bu kasallik kelib chiqishining asosiy sabablari, bosh miya qon tomirlari aterosklerozi, xafaqon kasalligi, bosh miya qon tomirlarining yallig‘lanishi, qon bosimining pasayishi, bosh miya qon tomirlarning anevrizmlaridir. Ishemik insultning kelib chiqishi asosan bosh miya qon tomirlarining qisilishi, ya’ni angiospazmiga bo‘g‘liq. Turli xil gemodinamik o‘zgarishlar, har xil ruhiy holatlar bosh miya qon tomirlarining qisilishiga olib keladi va u yerdan qonning o‘tishi sekinlashadi. Bunda bosh miya to‘qimasida yumshashish holati yuzaga keladi. Qon tomirlari ichida tromb hosil bo‘lishi, bunda bosh miya qon tomirlarida qonning sekin aylanishi tufayli qon tomirlar devorida qonning shaklli elementlari cho‘ka boshlaydi. Natijada, qonning o‘zidan tromb hosil bo‘ladi. Tromb hosil bo‘lishiga yana qonning biokimyoviy o‘zgarishi, ya’ni uni ivishining buzilishi sababdir. Bundan tashqari, kalla suyagi tashqarisidagi ekstrokranial qon tomirlarining qisilishi ham ishemik insultga olib keladi. Klinik manzarasi. Ishemik insult bo‘lishidan oldin bir necha hafta yoki oylar oldin belgi beradi. Bu belgilar: bosh aylanishi, qisqa vaqt hushning yo‘qolishi, ko‘z oldining qorong‘ilashishi, umumiy darmonsizlik, o‘tib ketuvchi paresteziyalar yoki qo‘1- oyoqdagi parezlar. Kasallik ko‘pincha asta-sekin boshlanib kechasi

www.arxiv.uz yoki ertalabga yaqin kuzatiladi. Buning asosiy sababi kechasi tinch yotganda bosh miyadagi qon aylanishi sekinlashadi va tromb hosil bo‘lishiga moyillik ko‘payadi. Ertalab uyqudan turgandan keyin bemor, asosan, hushini yo‘qotmaydi, bemor o‘ng yoki chap tomonida qo‘1-oyog‘ining harakati kamligi yoki yo‘qolganligidan shikoyat qiladi. Ishemik insult bo‘lganda bemorning hushi joyida bo‘lib, bosh og‘riq bo‘lmaydi yoki juda kam rivojlangan bo‘ladi. Yuz terisi oqargan, tomir urishi, qon bosimi pasaygan, tana harorati bir me’yorda saqlangan yoki subfebril bo‘ladi. Asab sohasida juda rivojlanmagan meningial belgilar, bosh miya nervlari VII –XII juftida markaziy falajlanish faqat qarama-qarshi tomonda kuzatiladi. O‘ng yoki chap tomonda gemiparez yoki gemiplegiya markaziy xarakterda, tonusi baland, trofikasi buzilmagan bo‘ladi. Pay reflekslarining anizorefleksiyasi kuzatiladi, 1–3–4-kunlari pay reflekslari pasaygan yoki umuman chaqirilmasligi mumkin. Keyincha patologik reflekslar paydo bo‘ladi (Babinskiy, Rossolimo). Sezgi sohasining chap yoki o‘ng tomonida gemigipesteziya kuzatiladi. Gipergidroz, ba’zan bemorning hushi karaxt, tezda muloqotga kirisha olmaydi, savollarga javob berishi qiyin kechadi. Motor afaziyasi – bemor gapga tushunadi, lekin gapira olmaydi; sensor afaziyasi – bemor gapga tushunmaydi hamda gapira olmaydi. Bosh miyaning oldingi arteriyasi zararlanganda bemorning yuzida gemispazm – yuzning bir tomonga tortilib turishi, gemiparez ko‘proq oyoqlarda, gemianesteziya, ataksiya – muvozanatning buzilishi, giperkinez – ixtiyorsiz harakatlar, ruhiyatning buzilishi (eyforiya, o’zo’o’ziga tanqidchilikning pasayishi) kuzatiladi. Bosh miyaning orqa arteriyasi zararlanganda esa ataksiya, gemianopsiya, alternashgan belgilar (ptoz, gemiplegiya tashqariga qarab qolgan g‘ilaylik chap tomonda, gemianesteziya esa o‘ng tomonda) kuzatiladi. Ishemik insultning vertebrobazillar qon tomirlar sohasida (umurtqa, bazillar arteriyalar va orqa miya arteriyasi) zararlanish bo‘lsa, bemor bosh aylanishi, ko‘ngil aynish, qusish va muvozanatning buzilishi (mastga o‘xshab yurish), quloqda shovqin bo‘lishidan, ensa va bo‘yinning orqa sohasidagi og‘riqdan

www.arxiv.uz shikoyat qiladi. Asab sohasini tekshirganimizda nistagm, diplopiya, ataksiya (statik va dinamik), nutq o‘zgarishlari, ko‘rish va eshitishning pasayishi, dizartriya, o‘tkinchi tetraparezlar hamda hushning o‘tkinchi buzilishlari kuzatiladi. Ishemik insultlar ko‘proq katta yoshdagi odamlarda uchraydi. Bosh miya qon tomirlar aterosklerozi, arterial gipotenziya, stenokardiya, infarkt miokard va boshqa kasalliklar natijasida kelib chiqadi. Gemorragik insult - Gemorragik insult, boshqacha aytganda, bosh miyaga qon quyilishidir. Asosiy keltirib chiqaruvchi sabablar: xafaqon kasalligi, bosh miya aterosklerozi, ularning birgalikdagi uyg‘unlashishi, bosh miya qon tomirlarining anevrizmlari, bosh miya jarohatlari, vaskulitlar, leykoz, qand kasalligi va boshqalar. Bosh miyaga qon quyilishiga ikkita asosiy sabab bo‘ladi. Birinchidan, qon tomirlarining yorilib ketishi bo‘lsa, ikkinchidan, qon tomirlar o‘tkazuvchanligining buzilishi, bunda qon tomirlar yorilmaydi. Klinik manzarasi. Gemorragik insult ko‘proq kunduz kunlari, bemor ruhiy holatidan keyin qattiq xafachilik, noxush xabarlar, juda kuchli hayajonlanishdan keyin boshlanadi. Kasallik ko‘pincha to‘satdan boshlanib, bemorning hushi yo‘qoladi va bemor yiqiladi. Bemorda kuchli bosh og‘riq, yuzning qizarishi, qusish kuzatiladi, tana harorati ko‘tarilgan bo‘lib, sopor yoki koma holatiga tushadi. Umumiy ahvoli juda og‘ir bo‘lib, burun-lab atrofi ko‘kargan, nafas olishi tez, yuzaki tovush bilan xirillab chiqadi. Qon bosimi baland – 220/140 simob ustuniga teng yoki undan ham oshgan, tomir urishi tezlashgan bo‘ladi. Asab sohasini tekshirganimizda meningial belgilar (ensa mushagi tarangligi, Kernig, Brudzinskiy) juda rivojlangan, chunki bosh miyada shish borligi uchun, yuzi asimmetriya, burun-lab qatlami silliqlashgan, og‘iz burchagi pastga tushgan, ko‘z qorachig‘i anizokoriyasi, qorachiqning yorug‘likka javob reaksiyasi susaygan yoki yo‘qolgan; yutinish va gapirish yo‘qolgan, o‘ng yoki chap tomonda qo‘1-oyoqning falajlanishi, oyoq panjasi tashqariga buralib qolgan, qo‘llarni ko‘tarib tashlaganda falajlangan qo‘l «qamchisimondek» tezda tushib ketadi, oyoqda ham shunday bo‘ladi. Qo‘1-oyoqlarda mushaklar tonusi pasaygan – gipotoniya, pay reflekslari pasaygan yoki chaqirilmaydi, patologik reflekslar uchraydi; sezgi kamayadi yoki

www.arxiv.uz yo‘qoladi. Falajlanish hamma vaqt markaziy xarakterda bo‘lgani uchun astasekinlik bilan mushaklar tonusi oshib boradi, pay reflekslari baland, gapirishi noaniq – dizartriya, motor va sensor afaziyalar kuzatiladi. Agar qon miya qorinchalariga quyilsa, bunda kasalning ahvoli juda ham og‘ir – koma holatida, nigoh qarash, qusish, yurakning tez-tez urishi, nafas olishning qiyinlashishi va tutqanoq xuruji, klonik va tonik qaltirashlar kuzatiladi. Bir yilgacha tiklanish davri, bir yildan keyin esa qoldiq davri deyiladi. Pardalar orasiga qon quyilishi- Pardalar orasiga qon quyilishi – subaraxnoidal qon quyilishda qon miya pardalarining orasiga qon tomirlarining yorilishi natijasida quyiladi. Miyaning asosi va ustki qismlarida qon quyiladi. Bemor qattiq bosh og‘rishidan, ko‘ngil aynishidan va qusishdan shikoyat qiladi. Asab sohasida meningial belgilar kuzatiladi. Bemor yorug‘likka, tashqi ta’sirotlarga juda ham ta’sirchan bo‘ladi. Bosh miyaning ustki (konveksital) qismida qon quyilganda tutqanoq belgilari – klonik-tonik qaltirashlar kuzatiladi. Agar miyaning asosi (bazillar)da qon quyilish bo‘lsa, unda II – III –IV –VI kalla bosh miya nervlari zararlanadi. Qo‘l va oyoqlarda falajlanish bo‘lmaydi, gipotonus, giperrefleksiya, giperesteziya, bemorda ruhiy qo‘zg‘alishlar kuzatiladi. Qorinchalar ichiga qon ketganda nafas olish va yurakning ish faoliyati buziladi, yuz terisi ko‘kargan, hushi yo‘qolgan, tana harorati 39°C va undan ham yuqori bo‘ladi. Miyacha yarimsharlariga qon quyilganda bosh aylanish, qusish, ensa va bo‘yinning orqa tomonida og‘riq, nistagm, ataksiya holatlari kuzatiladi. Miya ustunida qon quyilsa, kalla bosh miya nervlarining yadrolari va ularning yo‘llarini zararlaydi. Bunda alternashgan alomatlar (yuzning bir tomonida kalla bosh miya nervlarining falajlanishi bo‘lsa, qarama-qarshi tomonda gemiparez) kuzatiladi. Bosh miya to‘qimalariga qon quyilsa, ko‘proq ichki kapsula, o‘rta miya arteriyasida bo‘lsa, umumiy miya belgilari, mahalliy miya belgilari bilan birgalikda keladi. Bosh miya po‘stlog‘iga yaqin joyda qon quyilsa, nutq buzilishlari, motor yoki sensor afaziya kuzatiladi. Meningial belgilar bunda kamroq uchraydi, orqa miya suyuqligida qon

www.arxiv.uz bo‘lmaydi. Agar orqa miya suyuqligida qon bo‘lsa, unda aralash qon ketish kuzatiladi. Subaraxnoidal qon ketish 50 yoshgacha bo‘lgan bemorlarda uchraydi. Bunga sabab bosh miya qon tomirlar anevrizmlari 50 % ni tashkil etadi. Kamroq holatlarda arterial gipertenziya va bosh miya qon tomirlari aterosklerozi sababchi bo‘ladi. Klinik manzarasi. Unda meningial va umumiy miya belgilari juda rivojlangan bo‘ladi. Mahalliy miya belgilari bo‘lmaydi yoki kam rivojlangan bo‘ladi. Qon ketish to‘satdan boshlanadi. Bemorda birdan bosh og‘riq, ensa mushagining tarangligi, Kernig, Brudzinskiy belgilari rivojlanadi. Bosh og‘riq kuchli bo‘lib, uning ta’siridan bemorlar qichqirib yuboradi, qo‘llari bilan boshini ushlaydi, bosadi. Yuzi qizargan, ruhiy qo‘zg‘alishlar, qochishga harakat qiladi, to‘shakda yotolmaydi, tana harorati baland bo‘ladi. Orqa miya suyuqligida qon bo‘ladi. Og‘ir hollarda bemorning hushi bo‘lmaydi, sopor yoki koma holatida bo‘ladi. Mahalliy miya belgilaridan – g‘ilaylik, diplopiya va yengil gemiparezlar bo‘ladi. Qorinchalar ichiga qon ketganda kasallik birdan boshlanib, hushning yo‘qolishi, nafas olish shovqinli bo‘lib, bemor xirillab nafas oladi. Sopor va koma holatiga tezda tushib qoladi. Bemorning tana harorati 39–40°C, sovuq qotganday titrash, tomir urishi tezlashgan, sovuq ter bosish, orqa miyani punksiya qilganda orqa miya suyuqligida qon bo‘ladi. Mahalliy miya belgilari kam rivojlangan bo‘ladi. Mushaklarda tonik tirishish, gipotoniya bilan almashinib turadi. Davosi. Tibbiyot hamshiralari insult bilan og‘rigan bemorlarga juda ehtiyotlik bilan qarashlari talab etiladi. Bemor boshini tana qismidan biroz baland ko‘tarib qo‘yish, harakat qilishlariga yo‘l qo‘ymaslik lozim. Kasallikning o‘tkir davrida bemorni tinch qo‘yish, og‘zida tish protezlari bo‘lsa, olib qo‘yish lozim. Og‘iz atrofi va ichini so‘lak va qusuq qoldiqlaridan tozalab, toza havo kirishini ta’minlash, pastki jag‘ni ushlab turish, tilning orqaga tortib ketmasligi va nafas olishini yaxshilash uchun havo o‘tkazgich qo‘yish, yuqori nafas yo‘llarini elektronasos yordamida tozalash, oshqozonga zond qo‘yish talab etiladi. Miyada qon aylanishini yaxshilovchi dorilar – 2,4 % li

www.arxiv.uz eufillin 5–10 ml tomir ichiga, 25 % li magneziy sulfat 5–10 ml mushak orasiga novokain bilan, 2 % li papaverin 2 ml, 1 % li dibazol 2–4 ml mushak orasiga qilinadi. Bemorga birinchi kuni shirinchoy, meva sharbati, keyinchalik yutinish bo‘lmasa, zond orqali kuniga 5 marta ovqatlantirish talab etiladi (jadvalga q.). Insultni davolash Umumiy davolash (nodifferensial davo) Qiyosiy davolash (differensial davo) gemorragik insult ishemik insult Nafas olish faoliyatini yaxshilash: yuqori nafas yo‘llarini tozalash, erkin nafas olishga yo‘l qo‘yish; boshni biroz yuqoriga ko‘tarish; og‘iz ichini so‘lak va qusuq massalaridan tozalash; pastki jag‘ni ushlab turish; havo o‘tkazgich qo‘yish; tilning orqaga ketib qolishiga yo‘l qo‘ymaslik; burun orqali kateter qo‘yish. Yurak-qon tomir faoliyati buzilishlarida: qon bosim pasayganda: kofein 20 % li 2,0 ml t/o, mezaton 1 % li 2,0 ml m/o, gidrokortizon 50 mg, prednizolon 60 mg, kokarboksilaza 100 mg t/i. Kislorod terapiya; askorbin kislota 5 % li 5,0 ml t/i; kalsiy xlor yoki kalsiy glukonat 10 % li 5– 10,0 ml t/i; aminokapron kislota 5 % li –100,0 ml tomchilab t/i, har 4–6 soatda qaytarish kerak. No-shpa 2,0 ml, papaverin 2,0 ml m/o, kavinton 20 mg yoki trental l5,0 ml NaCl bilan, nikotin kislota 1 % li 1,0 ml, stugeron 1 ta tab. 3 mahal, reopoliglukin 400,0 ml, tromb yoki t r omb emb o l i y a bo‘lsa, dastlabki 1–6 soat ichida fibrinolizin 20– 30 mg, 10000 TB dan 250,0 ml NaCl bilan har 1 daqiqada 25 tomchidan t/i yoki kuniga 4–6 marta 3–5 kun m/o yoki t/i, keyinchalik qon ivishi tekshirilib geparin 5 ming TB dan t/i yoki m/o har 6 soatda qilinadi. Aktovegin 1000– 2000 mg t.i. har kuni 1 mahal 2–3 hafta, fenotropil 100 mg 1–2 mahal 2–8 hafta. Qon bosimi ko‘tarilganda: dibazol 2,0 m/o; magneziy sulfat 25 % li 5–10,0 ml m/o; raunatin 1 ta tab.dan 2 mahal, sinopril 10 mg 1 marta, enalapril-N.S (ednit) kuniga 10–20 mg, Enap–N kuniga l–

www.arxiv.uz 2 ta tabl, kapoten 25 mg 2 marta, enam 2,5 mg, indap 2,5 mg ichishga. Yurak yetishmovchiligida: kordiamin 25 % li 1–3 ml m/o; kofein 2,0; strofantin 1,0 ml + 4 % li 20 ml glukoza bilan; bular natija bermasa, KKB 100 mg, AT F 1 ml. Miya shishlari boshlanganda Bobrov apparatida 30 % li spirtli eritma bilan 20–30 daqiqa kislorod terapiya o‘tkazish, 15–20 daqiqa tanaffus qilinadi. Furotsemid yoki laziks, kaliy xlor, panangin, eufillin, gliserol 1 g/kg meva sharbati bilan, mannitol 200,0 ml t/i. Ruhiy qo‘zg‘alishda: seduksen, sibazon yoki relanium, glitsin, aminazin, GOMK qilinadi. Gipoksiyaga qarshi piratsetam (nootropil), serebrolizin, aminalon, gammalon. Qon, plazma, ditsinon 2,0 ml yoki vikasol 1,0 ml m/o. Kontrikal 10000 TB NaCl 0,9 % li 200 ml 10 kun, nimodipin 10 mg (50 ml) tomchilab, har kuni 1 mahal; 5–6 kundan keyin serebrolizin 5 ml t.i. 10 kun; albumin 10 % li 100 ml t/i; MgSO4 25 % li 5–10 ml t/i. Parvarish qilish. Bemorni qimirlatmasdan, nafas olishini yaxshilab, boshini biroz baland ko‘tarib, kiyimlarini yechib yotqizish kerak. Agar bemor qusgan bo‘lsa, og‘zini tozalab qo‘yish lozim. Zotiljam bo‘lmasligi uchun bemorni o‘ng va chapga yonbosh qilib yotqizib turish, orqasiga, ko‘krak qafasiga xantal va kunaro banka qo‘yish kerak. Antibiotiklar buyuriladi. Dumba, kurak sohalariga oblepixa yoki baliq moyidan surtib turish lozim. Bemorning siydigi tutilib qolsa, kateter qo‘yish bilan siydirib olish kerak. Kasallikning birinchi kunidan boshlab gemiparez yoki gemiplegiya bo‘lsa, kontrakturalarning oldini olish uchun falaj bo‘lgan qo‘1-oyoqlarni fiziologik holatga keltirish, ulatning tagiga yostiq qo‘yib, yelka bo‘g‘imi bilan bir xil balandlikda bo‘lishini ta’minlash zarur. Falajlangan qo‘lning bir necha marta tanasidan uzoqlashtirib qo‘yish, qo‘lni ichini yuqori (spinatsiya) holatga qo‘yish, barmoqlarni to‘g‘rilab ochib qo‘yish lozim. Bularga qum xaltachalardan foydalansa bo‘ladi. Qo‘ltiq ostiga valik yoki yostiqchani 30 daqiqagacha qo‘yish kerak. Oyoqni to‘g‘rilashda tizza bo‘g‘imiga va oyoq panjasiga qum xaltachalar qo‘yish kerak bo‘ladi. Bemor hushiga kelgan kundan boshlab, yengil uqalash, nafas mashqlari hamda sust harakatlar qilish tavsiya etiladi.

Похожие

Bosh va orqa miya shikastlari

Epilepsiya, bosh miya jarohatida uchraydigan ruhiy o`zgarishlar, bemorlarni parvarish qilish xususiyatlari

Oilaviy munosabatlarning buzilishi

Markaziy asab tizimining o‘smalari

Reflekslar anatomiyasi, fiziologiyasi, zararlanishi va tekshirish usullari