Axborot soxasida milliy xavfsizlikni ta`minlash tizimining moxiyati va unsurlari - Психология - Рефераты

Axborot soxasida milliy xavfsizlikni ta`minlash tizimining moxiyati va unsurlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

44 KB

www.arxiv.uz Reja: 1.O`zbekiston axborot tizimining faol subyekti sifatida. 2.Axborot soxasida milliy xavfsizlikni taminlashning samarali yo`llari.

www.arxiv.uz Insoniyat axborot oqimi tobora tezlashgan, Yer shari axolisi kayfiyatini, ruxiyatini, maqsad va intilishlarini, qolaversa, butun tafakkur tarzini o`zgartirishga qodir bo`lgan axborot texnologiyasi vujudga kelgan bir davrda yashamoqda. Bu xozirgi zamon sivilizatsiyasining o`ziga xos yutug`i bo`lib, xalqlar, mamlakalar, davlatlar o`zaro munosabatlarini toboro yaqinlashtirishga, jaxon ijtimoiy-siyosiy jarayonlarini boshqarishga, dunyoviy kayfiyat, dunyoviy ruxiyat va maslakning vujudga kelishiga xizmat qiladigan mo`jizakor xodisa. Biroq sivilizatsiyaning ana shunday ulkan, keng miqyosli va serqirra yutug`idan kim qanday maqsadlarda foydalanayapti? Uni beqiyos va qudratli kuchi nimalarga ishlayapti?- degan xaqli savol xam muammoga aylanmoqda. Umuman olganda insoniyat tafakkuri kengayib, Fan-texnika taraqqiyoti jadallashgani sayin insoniyat o`zining buyuk yaratuvchilik qudratini namoyon etmoqda. Shu bilan birga o`zining boshini o`zi og`ritadigan, o`z xayotiga o`zi taxdid soladigan, o`z istiqbolini mavxumlashtiradigan xolatlarga xam duch kelmoqda. Insoniyat yozuv ixtiro qilingunga qadar taxminan uch million yil og`zaki aloqa qilgan bo`lsa, undan ming yil keyingina sanoat asosida kitob bosishni o`rgandi. Undan besh yuz yil o`tib telifon, radio va televideniyaga ega bo`ldi. An`anaviy eshituv- ko`ruv vositalaridan kompyuterlarga o`tish uchun esa atigi ellik yilcha vaqt kerak bo`ldi, xolos. Ana shu tarixiy xaqiqatning o`zi inson tafakkuri taraqqiyoti, fan-texnika rivoji bilan bo`lgan olamshumul o`zgarishlar dinamikasini ko`rsatadi. Kompyuterlarning yuzaga kelishi esa butun Yer sharini yagona axborot makoniga aylantirdiki, natijada xar bir mamlakat taqdiri bilan xam, butun dunyo taqdiri bilan bog`liq bo`lgan voqelik yuzaga keldi. Butun O`zbekiston ana shu yagona axborot tizimining faol subyektiga aylandi. Uning dunyo bilan aloqasi, jaxon ijtimoiy-siyosiy jarayonlariga ishtiroki, davlatlararo munosabatlar, siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy, xuquqiy va madaniy aloqalari umumjaxon axborot tizimi tarkibida amalga oshirilmoqda. Bu bevosita elektron pochta, elektron axborot almashish tizimi orqali xam milliy, xam

www.arxiv.uz dunyoviy muammolarni xal etishda faoliyat samaradorligini oshirishda, vaqtni tejashda, moliyaviy xarajatlarning keskin kamayishida, qolaversa, zamonaviy axborot almashtirish saloxiyatini namoyon qilishda katta samara bermoqda. Biroq bu jarayon bir qator muammolardan xam xoli emas.Jumladan, jaxon axborot tizimidan foydalanish darajasining pastligi (5%), internet tizimining keng rivojlanmaganligi, undan foydalanish darajasining pastligi ko`zga tashlanmoqda. Ammo masalaning ikkinchi tomoni xam bor. Bu bevosita axborot bozoridan foydalanayotganda qanday axborotlarni qabul qilish, qanday axborotlardan foydalanish borasidagi saloxiyatni xam taqozo etmoqda. Chunki bozorning oddiy xaqiqati shundaki, xar kim topganini savdoga chiqaradi. Sifati, mazasi, rangi, ta`mi, yoki foydasi jixatidan tanlash xaridorning ixtiyorida. Ana shu xayotiy qonuniyat nuqtai nazaridan qaraganimizda jaxon axborot bozorida bizning manfaatlarimizga zid bo`lgan, milliy xususiyatlarimizni, an`analarimizni, turmush tarzimizni mensimaydigan axborotlar xuruj qilmoqda, xayotimizga shiddat bilan kirib kelmoqda.Bu o`z o`zidan axborot soxasida milliy xavfsizlikni ta`minlash muammosini ko`ndalang qilib qo`ymoqda. Xozirgi zamon axborot tizimi, uning juda keng imkoniyatlaridan kelib chiqib aytish mumkinki, O`zbekistonda axborot olish, saqlash, foydalanish va tarqatishning umummilliy manfaat va umummilliy taraqqiyot nuqtai nazaridan boshqaruv mexanizmini yaratish, uning moxiyati va unsurlarni chuqur anglash zarur bo`lib qolmoqda.Ana shu xayotiy extiyojdan kelib chiqib axborot soxasida milliy xavfsizlikni ta`minlash tizimini yaratishning quyidagi usullarini qo`llash zarur deb xisoblaymiz: Birinchidan, satsiologik yo`nalish. Bunda axborot olish va tarqatish jarayonida jamiyat taraqqiyotida axborotning ijtimoiy voqelik sifatidagi rolidan kelib chiqib jamiyatda shakllanayotgan ijtimoiy ong yo`nalishlari, ijtimoiy tafakkur darajasi va uning oqimlarini o`rganishni yo`lga quyish kerak. Axoli turli qatlamlari qarashlari, kasbiy va boshqa ijtimoiy xolatlari asosidagi fikrlash tarzini aniqlab borish zarur.

www.arxiv.uz Ikkinchidan statistik yo`nalish. Ko`pmillatli mamlakatda, xususan, 130 dan ortiq millat va elat yashayotgan, 20 ga yaqin diniy konfessiyalar faoliyat ko`rsatayotgan O`zbekistonda millatlararo va dinlararo mojarolarni, turli siyosiy manfaatlar va buzg`unchi g`oyalar ta`sirida kelib chiqishi mumkin bo`lgan siyosiy nizolarni o`rganib borish.Bu borada aniq xisob-kitoblarga, taxliliy yechimlarga ega bo`lish. Uchinchidan, siyosiy konfliktologiya va psixologiya. Axborot- psixologik xavf avj olayotgan bir paytda, turli buzg`unchi g`oyalar inson ongi va tafakkuriga o`z ta`sirini o`tkazayotgan bir sharoitda siyosiy mojarolar kelib chiqishi mumkin bo`lgan jamoatchilik fikri, siyosiy qarashlari, ruxiyati- ijtimoiy- siyosiy psixologiya izchil ravishda o`rganib borilmog`i lozim. To`rtinchidan mantiqiy –tizimiy va funksional taxlil. Axborot tizimi, xususan, axborot-psixologik ta`sir axborot siyosati tizimi va vositasining muxim qismi sifatida baxolanishi lozim. Voqelikka ana shu tarzda yondoshib, ilmiy – taxlil, nazariy va amaliy xulosalar chiqarish kerak. Tig`iz axborotlashgan jamiyatda axborot oqimi ta`sirida shakllanayotgan ijtimoiy fikr fan nuqtai nazaridan izchil o`rganilmog`i, uning predmeti va metodologiyasini ishlab chiqish muxim bo`lib qoldi. Beshinchidan, axborot tizimida milliy istiqlol g`oyasining ustuvorligi.Xar qanday fuqaro axborot bozoridan “maxsulot” tanlash jarayonida uning qalbida, ruxiyatida, kayfiyatida, fe`l-atvorida, bularning barchasining oqibati sifatida xatti- xarakati va munosabatida mafkuraviy immunitet ustuvorligini ta`minlash. Albatta, O`zbekistonda mustaqillikning o`tgan 15 yili mobaynida ommaviy axborot kommunikatsiyasi soxasida jiddiy o`zgarishlar yuz berdi.Eng avvalo, xar bir fuqaroning so`z va fikr erkinligi, axborot olish va tarqatish xuquqi Konstitutsiya bilan kafolatlandi.Ommaviy axborot vositalari to`g`risidagi bir qator qonunlar yaratildi va amalda qo`llanilmoqda. Mustaqil nashrlar soni keskin ko`paydi. Bularning xammasi mamlakat ichki xayotida milliy axborot tizimining o`ziga xos taraqqiyotidan dalolat beradi.

www.arxiv.uz Shu bilan birga O`zbekiston jaxon axborot tizimidan foydalanishning eng zamonaviy va tezkor texnologiyasini joriy etdi.Bu nafaqat davlat va xokimiyatning, rasmiy idoralarning, balki nodavlat- notijorat tashkilotlar, xatto, aloxida fuqarolarning dunyo axborot bozoriga bemalol kirishi va undan bemalol foydalanish imkonini beradi. Axborot soxasida milliy taxdid, taraqqiyotga to`g`anoq sifatida baxolanmog`ini va unga qarshi kuchli mexanizmini yaratishni taqozo etadi. Bunda davlat axborot siyosati aloxida axamiyatga ega. Albatta, O`zbekistonda axborot tizimi, uni boshqarish, undan foydalanish borasida qator qonunlar bor. Jumladan, axborot olish kafolatlari, elektron raqamli imzo to`g`risidagi qator qonun xujjatlari qabul qilindi. Biroq bular yetarli emas. Chunonchi, zamonaviy axborot texnologiyalari toboro takomillashib, rivojlanib, axborot olish, saqlash, uni ishlash va tarqatishning shakllari, usullari, uslublari toboro kengayib bormoqdaki, bu butun ko`lami bilan amaldagi qonunlarda o`z ifodasini topmagan. Masalaning ikkinchi tomoni xam bor.O`zbekistonda xozirgi mavjud ijtimoiy fikr, jamiyatning umumiy siyosiy- ma`rifiy darajasi zamonaviy axborot xurujiga va uning shiddatiga dosh berolmaydi.Aniqrog`i, uning butun ko`lamini, moxiyatini, axborot ostidagi yashirin g`oyani va axborot tarqatuvchi manba maqsadini yetarli darajada baxolay bilmaydi. Natijada axborot bozorida mavjud bo`lgan asosli, jiddiy, fikrlashga chaqiradigan,taraqqiyotga yordam beradigan axborotlarni yetarlicha qabul qila olmaydi.Aksincha yengil-yelpi, shov-shuvli, xayotimizdagi mavjud o`tkinchi kamchilik va nuqsonlarni bo`rttirib ko`tarib chiqqan xabarlarga berilib ketadi. Natijada jamiyatda yalpi o`rtacha kayfiyat, ozurda ruxiyat paydo bo`lishiga imkoniyat yaratiladi. Bunday vaziyatda milliy axborot tizimini xar tomonlama qo`llab- quvvatlash, uning faoliyatini takomillashtirish, ta`sir doirasini oshirish zarur bo`lib qolmoqda. Bu muammolarni xal etish uchun qo`yidagilarga e`tibor bermoq lozim. -Ommaviy axborot vositalarida xozirgacha shakllangan til, uslub va ifoda usulini o`zgartirish lozim. Jozibador, ayni paytda xayotga yaqin, eng oddiy fuqaro qalbi va ruxiyatiga mos keladigan xalqchil ifoda usulini shakllantirish

www.arxiv.uz lozim. Boshqacha qilib aytganda, axborot makonini xayotga, odamlarga, ularning kundalik tashvishu iztiroblariga, yangilanayotgan jamiyat muammolariga yuksak maxorat bilan moslashtirish kerak. -Jamiyatni, uning xar bir a`zosini axborot vositalariga qiziqishini orttirish yo`li bilan yuzaga kelayotgan ruxiy tanglikka, chek qo`yish lozim.G`oyaga qarshi g`oya, jaxolatga qarshi ma`rifat tamoyilining ustivorligiga erishmoq kerak. -Axborot soxasida milliy xavfsizlikni ta`minlash maqsadida fuqarolik jamityati institutlari- jamiyat tashkilotlari faoliyatini yanada takomillashtirish, ular so`zi va fikrining ta`sirchanligini oshirish kerak. Toki xar qanday umummanfaat va umumtaraqqiyot yo`lida aytilayotgan so`z xar bir tinglovchi qalbiga kirsin, onggiga singsin. Uni rag`batlatirsin, ruxlantirsin, milliy yakdillikka, milliy birlikka da`vat etsin. Albatta, axborot soxasida milliy xavfsizlikni ta`minlashning eng samarali yo`llaridan biri to`g`ridan-to`g`ri xar qanday buzg`unchi g`oyalarga, jamoatchilik fikrini buzadigan xabarlarga asosli tarzda qarshi tura bilish.Ikkinchi tomondan ayni ana shu qarshi targ`ibot mexanizmini samarali boshqarishni ta`minlash. Xozirgi zamon axborot tizimida shunday xodisalar mavjudki, unga qarshi chiqish u yoqda tursun, uni boshqarish, tartibga solish xam mumkin bo`lmay qolmoqda. Demak, bunday sharoitda eng maqbul va samarali usullarni ishlab chiqish zarur. Jumladan: Birinchidan, jamoatchilik fikrini o`zgartirayotgan, chalg`itayotgan vayronkor axborotlar tashqaridan, o`ziga xos ximoya qalqoniga ega bo`lgan makonlardan kelayotganligini nazarda tutib, axborot tarqatish borasidagi mojarolarga yo`l qo`ymay, ularga yuksak siyosiy va kasbiy madaniyat orqali yondashish. Befarqlik, sukut saqlash, kayfiyatiga barxam berib, milliy oriyat, milliy nafsoniyat bilan bog`liq xoldagi targ`ibotchilik imkoniyatimizni namoyon etish yo`lidan borish.

www.arxiv.uz Ikkinchidan, shuni nazarda tutish kerakki, xar qanday xujumkor va buzg`unchi g`oyaga qarshi o`z vaqtida, mo`ljalni aniq olib munosabat bildirishda extiroslarga berilmaslik, ortiqcha shov-shuvlarga yo`l qo`ymasdan siyosiy vazminlik va bosiqlik, ayni paytda kuchli ta`sir o`tkazish usullarini o`zlashtirmoq lozim. Axborot soxasida axborot xuruji qizg`in avj olgan bir paytda ayni shu xurujlar moxiyatini, uning manbalarini, rivojlanish omillarini, ilmiy til bilan aytganda konfliktogen jixatlarini chuqur o`rganish lozim. Buzg`unchi va xujumkor axborotlar maqsadi, muddaosi, ularning tagida yotgan manfaatlar qanchalik to`g`ri o`rganilsa, ularga shunchalik to`g`ri va ishonchli zarba berish mumkin bo`ladi. XX I asr svilizatsiyasi oqibatida insoniyat xayoti axborot –psixologik taxdid kuchayayotgan jarayonni boshdan kechirmoqda.Bu, ayniqsa, rivojlanish yo`liga chiqib olgan O`zbekistonday yosh mustaqil davlatlarga kuchli salbiy ta`sir o`tkazishi mumkin. Chunki xar qanday asossiz, buzg`unchi g`oya o`tish davriga xos bo`lgan juz`iy kamchiliklar va o`tkinchi ijtimoiy-iqtisodiy nuqsonlarni bo`rttirib ko`rsatib, jamoatchilik fikrini chalg`itishi, uning istiqboliga ishonchini susaytirib yuborishi mumkin. Zotan, bugun jaxon siyosati tobora madaniylashib, ijtimoiy-siyosiy jarayonlar insoniylashib, davlatlararo manfaatlar ustuvorligi yumshab borayotgan bir paytda ommaviy qirg`in qurollaridan foydalanish, termo-yadro xavfini kuchaytirish, atom, vadorod, turli biologik, bakteriologik va kimyoviy aslaxalardan foydalanish ibtidoiy xodisaga aylanib qoldi. Millatlarni yo`q qilish, ularni qirqib tashlash, milliy xususiyatlari, an`analari va urf-odatlarini barbod etish yo`li bilan mamlakatlarni zabt etish svilizatsiyaviy xodisaga aylandi. Bunday maqsadni amalga oshirishda axborot tizimidan foydalanish keng avj olib bormoqda. Mustaqil O`zbekiston esa ana shu jarayonda o`zining yangidan-yangi imkoniyatlarini, aqliy saloxiyatini, o`zini o`zi ximoya qilish va xar qanday tajovuzlarga qarshi tura olish iqtidorini

www.arxiv.uz namoyon etmoqda. Biroq bu yetarli emas. Aniq natijalarga erishish uchun quyidagilarga e`tibor berish lozim, deb o`ylaymiz: -insonning shaxs va fuqaro sifatidagi imkoniyatlarini ro`yobga chiqarish va uni shakllantirish; -insonning o`zini o`zi ximoya qila olish instinktini, o`zini o`zi boshqarish saloxiyatini shakllantirish; -aloxida odamlar, guruxlar, qatlamlararo munosabatlarni yana xam barqarorlashtirish; - jamoalar birligini, umumiy xonadon-yaxlit mamlakat taqdiri uchun javobgarlik xissini kuchaytirsh; -millatidan va diniy e`tiqodidan qat`iy nazar O`zbekiston fuqarosi bo`lgan xar bir shaxsning kelajak uchun ma`sulligini ta`minlash; -kelib chiqishi mumkin bo`lgan mojarolar, kelishmovchiliklar asoslarini, yo`nalishlarini, ularning rivojlanish omillarini va dinamikasini doimiy tarzda, uzluksiz ravishda o`rganib borish. Ana shu tarzda, albatta, axborot soxasida milliy xavfsizlikni ta`minlashning O`zbekiston tajribasi takomillashib bormoqda. Bu bevosita axborot xuruji avj olayotgan, axborot tarqatish texnologiyalari toboro takomillashib , uning usul va uslublari yangilanib borayotgan bir paytda O`zbekiston ayni ana shu svilizatsiyaviy jarayonning eng samarali, eng insonparvar usullaridan yana xam kengroq foydalanish imkoniyatlarini qidirmoqda.

www.arxiv.uz ADABIYOTLAR: 1. Karimov I.A .O`zbek xalqi xech qachon, xech kimga qaram bo`lmaydi.13- jild-T.:O`zbekiston.2005. 2. Konsepsiya virtualnix mirov i nauchnoye poznaniye.-SPb.:RXGI,2000. 3. Novaya texnokraticheskaya volna na Zapade.-M.:Progress, 1986. 4. Sibert F.S., Piterson T.,Shramm U. Cheteri teorii pressi.-M.:1998. 5. Xarris Dj. Psixologiya massovix kommunikatsiy.-M.: 2001. 6. Chazov A.V. Sennosti kak faktor formirovaniya poiticheskix predpochtey.Politicheskiy analiz.-SPb.: 2000.

Похожие

Ochiq axborot tizimlarida axborot – psixologik xavfsizlik faniga kirish

Jamoatchilik fikri va axborot xavfsizligi

Jamoatchilik fikri va axborot xavfsizligi

Markaziy asab tizimining o‘smalari

Markaziy asab tizimining yuqumli kasalliklari meningitlar