Sport jamoasidagi psixologik iqlim - Психология - Рефераты

Sport jamoasidagi psixologik iqlim

Загружено в:

01.05.2023

Скачано:

0

Размер:

41 KB

Sport jamoasidagi psixologik iqlim Reja : 1. Psixologik muhit 2. Emotsiyalar 3. Uyushganlik

Psixologik muhit deyilganda quyidagilar tushuniladi: jamoaning emotsional holati, sportchilar o‘rtasidagi ijobiy yoki salbiy shaxsiy munosabatlar, jamoada mojaroli holatlarning yo‘qligi yoki mavjudligi kabi guruhiy jarayonlar. Psixologik muhit har bir sportchining kayfiyatidan tarkib topadi: sportchining tetikligi, hotirjamligi yoki aksincha vahimaligi, uning ushbu jamoa tarkibida ekanligidan qoniqishi psixologik iqlimning asosiy omillaridir. Emotsiyalar, psixologik iqlimning bir tomonini aks ettiradi. Uning yana bir muhim tomonlaridan biri bu jamoada shakllangan ma’naviy, axloqiy me’yorlar hamda qadriyatlardan iboratdir. Nohaq va g‘irrom yo‘l bilan qo‘lga kiritilgan g‘alaba agar jamoadagi o‘yinchilarni xursandligiga sabab bo‘lsa, demak ushbu jamoadagi psixologik iqlimni ijobiy baholash mumkin emas. Shu sababli ham jamoada ma’naviy axloqiy me’yorlarni shakllantirish,ya’ni sportchilarning jamoadagi hulq atvorlarini belgilab beruvchi qoida va talablarni shakllantirish sog‘lom psixologik iqlimni shakllantirishning eng muhim va bosh vazifalaridan biridir. Jamoaning psixologik iqlimi haqida faqat uning g‘alabani qanday kutib olishigina emas, balki muvaffaqiyatsizlikni qanday boshdan kechirishi ya’ni jamoadagilarning mag‘lubiyatga sabab bo‘lgan omillarni ochiq va oydin ravishda tahlil etishga o‘zlarida kuch topa olishi, o‘yinda yuz bergan kamchilik va tushkunlikni bartaraf etish xususiyati ham muhim dalil bo‘lishi mumkin. Bir xokkey jamoasining mashhur murabbiysi bu haqida shunday yozgan edi: “Muvaffaqiyatlar, hammaga ma’lumki, jamoadagilarni birlashtiradi. Bunday holda hammasi oson va tushunarli: murabbiy oqillar oqili-yu, donishmandlar donishmandi, sheriklar esa nihoyatda yoqimli kishilar, omadli, bir so‘z bilan aytganda jamoada xech qanday muammo bo‘lmaydi hamma narsada olam guliston. Biroq jamoa muvaffaqiyatsizlikka uchraganda-chi... unda hammasi juda murakkabalashib ketadi. Bunday paytda har qanday sportchi ham mag‘lubiyat sababini o‘zidan qidiravermaydi- Uyushganlik – bu guruhga xos maxsus ijtimoiy psixologik hodisadir.Uyushganlik – shunday bir integral jihat-ki, u jamoaning haqiqiy birligi

va yaxlitligini ifodalaydi. Uyushganlikning asosida guruh va jamoa a’zolarining maqsadlari, motivlari, dunyoqarashlaridagi yakdillik, ularning umumiy maqsadlarga erishish, umumiy qadriyatlarni qaror toptirish uchun tayyor ekanligi va bu borada kurasha olish qobiliyatlari yotadi. Uyushgan sport jamoasi qiyinchiliklarni osongina yengib o‘tish, barcha kuchqudratini o‘z maqsadiga safarbar etish, tayyorgarlik mashqlari jarayonida ham, musobaqalar jarayonida ham fikrlarning turli-tumanligiga, mojaroli vaziyatlarning yuzaga kelishiga yo‘l qo‘ymaslik, har bir sportchining imkoniyatlarini rivojlantirish uchun zarur shart-sharoitlarni yarata olish qobiliyatiga ega bo‘ladi. Sport jamoasining uyushganligi sport natijalariga ham, jamoa to‘g‘risida ijtimoiy fikrning shakllanishiga, g‘alabalarni ham, mag‘lubiyatlarni ham bir xilda hamjihat bo‘lib his etishga, yuqori intizomni tutib turishga, jamoadoshlar orasida o‘zaro bir-birlarini tushunishning barqarorligiga, shuningdek, jamoa tarkibining doimiyligiga ta’sir ko‘rsatadi. Sport jamoasining uyushganligi tushunchasi guruhga xos bo‘lgan yagona jamoaviy kayfiyat, jamoaviy tafakkur kabi o‘ziga xos fenomenlar bilan chambarchas bog‘liq. Sport jamoalaridagi uyushganlik haqida gapirilganda nafaqat sportchilar o‘rtasidagi o‘zaro hissiy-emotsional munosabatlarni nazarda tutish, balki ularning o‘yin davomidagi munosabatlarini ham inobatga olmoq joizdir. Zero, sportchilarning ushbu jamoada doimiy qolishlarida nafaqat ularning bir-biriga bo‘lgan xayrixohliklari asosiy o‘rinni tutadi, balki bunda ularning umumiy maqsadga erishish borasidagi motivatsiyalari ham muhim ahamiyat kasb etadi. Shu sababli ham musobaqalashuv vaziyatida, ya’ni gap bellashuvda g‘alaba qozonish haqida ketganida sportchilar orasidagi o‘yinga xos o‘zaro munosabatlar juda kam hollardagina buzilishi mumkin. Chunki bunday paytlarda sportchilarning o‘zaro birbiriga nisbatan yoqtirmaslik hislari yoki adovatlari ikkinchi darajali bo‘lib qoladi. Shu sababli ham sport jamoalaridagi uyushganlik tushunchasini ikki jihatdan ko‘rib chiqish zarur. Ularning birinchisi ishchanlik nuqtai nazaridan bo‘lsa, ikkinchisi emotsional jihatdir.

Ko‘plab sport psixologlarining e’tirof etishlaricha, ijobiy emotsional iqlim va jamoaning uyushganligi, uning ish samaradorligiga bevosita bog‘liqdir. Sport amaliyotida bunga nihoyatda ko‘plab misollar uchraydi, o‘yin paytida u yoki bu jamoaning ko‘rsatkichlari tushib ketishiga ko‘pincha jamoa o‘yinchilari o‘rtasidagi uyushqoqlikning sustligi sabab bo‘ladi. Jamoaning uyushganligi ko‘plab obyektiv va subyektiv xarakterdagi omillarga bog‘liq. Ular qatoriga masalan, quyida biz baholashga harakat qiladigan shaxsning bir qator jihatlari ham kiradi. Shaxsning qaysi tomoni baholanishiga ko‘ra (ishchanligi yoki emotsional his-tuyg‘ulari) uyushganlik (jamoadoshlar o‘rtasida birbirini baholashdashdagi yakdillik, o‘zaro bir-biriga ko‘maklashish, shodlik va quvonchni birgalikda baham ko‘rish va hokazolar,) o‘rtacha yoki yuqori darajada bo‘lishi mumkin. Masalan, uyushganlik koeffitsiyentiga nisbatan sport ustalari jamoalaridagi ishchanlik yuzasidan uyushish, emotsional uyushishga qaraganda ancha yuqori ekanligi kuzatilgan. Sport jamoalari o‘z tarkibiga ko‘ra xilma-xil bo‘ladi va bu jamoaning uyushganligida ham o‘z ifodasini topadi. Sportning sport o‘yinlari turidagi jamoalarda barcha o‘yinchilar yagona murabbiy (bosh murabbiy) tomonidan tarbiyalanib, ular asosan faqat bosh murabbiyning ko‘rsatmalarini bajaradilar; sportning individual turlari bo‘yicha terma jamoalarda esa bu holat tamoman boshqacha (yengil atletika, suzish, velopoygalar, figurali uchish, gimnastika va hokazolarda). Birinchi holatda sportchilarning uyushganlik darajasi yuqori bo‘ladi. Chunki sport o‘yinlari bo‘yicha jamoadagi barcha a’zolar o‘zaro bir-birlari bilan nafaqat musobaqalarda, balki tayyorgarlik mashg‘ulotlarida ham yaqin aloqada bo‘ladilar. (Sport mashg‘ulotlari yig‘inlarida bir xil sharoitda yashaydilar). Ularda doim umumiy maqsad, o‘zaro aloqa mavjud bo‘ladi. Ikkinchi holatda esa, aksariyat hollarda jamoaning uyushganlik darajasi ancha past bo‘ladi. Bunday jamoalarning uyushishiga erishish nihoyatda og‘ir kechadi va uzoq vaqt talab qiladi. Bu maqsadga erishishda terma jamoalarda o‘z o‘quvchilariga ega bo‘lgan murabbiylarning o‘rni nihoyatda kattadir.

Adabiyotlar: 1. I.A. Karimov. O‘zbekistonning o‘z istiqlol va taraqqiyot yo‘li. —T.: O‘zbekiston, 1992. 2. I.A. Karimov. O‘zbekiston XXI asrbo‘sag‘asida: xavfsizlikka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. —T.: O‘zbekiston, 1997. - 326-bet. 3. I.A. Karimov. O‘zbekiston XXI asrga intilmoqda. — T.: O‘zbekiston, 2000, 352-bet. 4. I.A. Karimov. Xavfsizlik va tinchlik uchun kurashmoq kerak. - T.: O‘zbekiston, 2002. 5. I.A. Karimov. Tinchlik va xavfsizligimiz o‘z kuch-qudratimizga, hamjihatligimiz va qat’iy irodamizga bog‘liq. — T.: O‘zbekiston, 2004. 6.1.A. Karimov. Yuksak ma’naviyat - engilmas kuch. - T.: Ma’naviyat, 2008, 176-bet. 6. O‘zbekiston Respuu’ikasining ta’lim to‘g‘risidagi qonuni. — T.: O‘zbekiston, 1997. 8. Kadrlar tayyorlash milliy dasturi. — T.: O‘zbekiston, 1997. 9. O‘zbekiston Respublikasida Oliy ta’limning me’yoriy hujjatlari. - T.: 2001. 7. Oliy ta’lim. Me’yoriy hujjatlar to‘plami. I qism. — T.: 2001. II qism. - T.: 2003. 8. Oliy ta’limning davlat ta’iim standartlari, asosiy qoidalar. Oliy ta’lim to‘plami. - T.: 2001.

Похожие

Sport jamoasidagi liderlik

Sport jamoasidagi shaxslararo munosabatlar

Sport musobaqalarining psixologik tavsifi

Sport turlarining psixologik tavsifi

Sport psixologiyasi fanining predmeti, maqsad va vazifalari