Shaxs psixodiagnostikasida proyektiv metodikalardan foydalanish - Психология - Рефераты

Shaxs psixodiagnostikasida proyektiv metodikalardan foydalanish

Загружено в:

25.02.2024

Скачано:

0

Размер:

48.5 KB

Shaxs psixodiagnostikasida proyektiv metodikalardan foydalanish Reja : 1. “Rorshax siyoh dog`lari” proektiv metodikasi. 2. “Oila rasmi”, 3. “Jil film testi” proektiv metodikalari.

“Rorshax siyoh dog`lari” proektiv metodikasi Metodika 1921 yilda G.Rorshax tomonidan yaratilgan bo’lib, eng mashhur proektiv metodikalardan biri hisoblanadi. Ushbu metodikada qo’zg`atuvchi material 10 nafar oq-qora va rangli bo’lgan simmetrik, lekin aniq tuzilishga ega bo’lmagan tasvirlardan iborat. Sinaluvchiga har bir tasvir ko’rsatilib, u nimaga o’xshashi haqidagi savolga javob berishlari lozim. Sinaluvchi aytgan barcha gaplar so’zma-so’z yozib boriladi. Tasvir ko’rsatilganidan sinaluvchi javob bera boshlagan vaqt e`tiborga olinadi. Tadqiqot eksperimentator tomonidan assotsiatsiya hosil qilgan tasvir detallarni aniqlashtirish uchun savollar berish bilan yakunlanadi. Har bir javob quyidagi besh kategoriya bo’yicha qayta ishlanadi: 1) lokalizatsiya (butun tasvirni yoki uning ayrim qismlarini javob uchun tanlash);2) determinantlar (javob berish uchun tasvir shakli, rangi va boshqalar foydalanilishi mumkin); 3) shakl darajasi ( tasvir shakli javobda qanchalik to’g`ri baholangan, bunda mezon sifatida ko’proq berilgan javoblar olinadi); 4) mazmun (javob odamlar, hayvonlar va jonsiz narsalarga taalluqli bo’lishi mumkin; 5) originallik- ommaviylik (juda kam uchraydigan javoblar original, ommaviy deb 30% dan ko’p sinaluvchilarning javoblarida uchraganiga aytiladi. G.Rorshaxning asosiy nazariy g`oyasi shundan iboratki, shaxsning faolligi ichki va tashqi undovchilar bilan belgilanadi. Faollikning ustun turiga ko’ra muallif introversiya va ekstratensiya tushunchalarini kiritadi. Ekstratensiv tip – bu shunday insonlarki o’z xulq-atvori sabablarini “Men” dan tashqarida izlaydi, introvertlar bo’lsa o’z xulq-atvori sabablarini ichki “Men”dan izlaydi. Introversiya va ekstratensiya ko’rsatkichlari orasidagi munosabatda Rorshax testidagi muhim ko’rsatkich “qayg`urish tipi “aniqlanadi.Rorshax testlarining ishonchliligi va validligi 80-90 yillarda o’tkazilgan ko’plab tadqiqotlarda isbotangan.

Sotsiometriya, referentometriya metodikalari Sotsiometriya metodining asoschisi amerikalik psixolog D.J.Moreno hisoblanadi. Sotsiometriya yordamida guruhdagi shaxslararo munosabatlar aniqlanadi. Metodika o’tkazishdan maqsad: Metodika guruhdagi shaxslararo munosabatlarda simpatiya(yoqish) va antipatiya(yoqtirmaslik), guruhdagi jipslik, norasmiy munosabatlarni tadqiq qilishga mo’ljallangan. SHuningdek, metodika yordamida guruhdagi norasmiy liderlar, munosabatlarni va boshqa xususiyatlarni aniqlash mumkin. Metodika ikki xil shaklda o’tkaziladi. Birinchi shakli noparametrik tarzda metodikani o’tkazishda sinaluvchilarga o’z guruhidan tanlaydigan kishilarning soni chegaralab qo’yiladi. Sinaluvchining oldiga guruh a`zolarining ro’yxati qo’yilib, shu kishilarga o’ziga yoqish yoki yoqmaslik darajasiga qarab raqamlab chiqish taklif etiladi. Noparametrik metodikaning noqulaylik tomoni shundaki, guruh a`zolari soni 15-16 tadan oshgandan so’ng sotsiometrik tanlovlar sonini hisoblash qiyinlashib qoladi. Bunday vaziyatda kompYuterdan foydalanish maqsadga muvofiq. Noparametrik metodikaning yana bir noqulayligi, shaxs guruhidagi 20-25ta tengdoshlarini ob`ektiv ravishda baholashga, munosabatini bildirishga qisqa vaqt ichida qiynalib, tasodifiy tanlov bajarishi mumkin. Metodikaning ikkinchi shakli parametrik tarzdagi tanlovlar bo’lib, shaxsga o’zi faoliyat ko’rsatayotgan guruhdan 3-5 tagacha kishilarni tanlash taklif etiladi, ya`ni tanlov soni 3-5 ta kishi bilan chegaralanadi. Parametrik tarzdagi tanlovlar Tadqiqotchilarning fikricha, parametrik tarzdagi tanlovlar sodda, ishonchli bo’lib muhim tanlovlar sonini va qiymatlarini hisoblashlarini osonlashtiradi. Tanlovlar sonining chegaralanganligi (3-5 kishi) shaxsning talovlarga jiddiy e`tibor bilan yondashishiga sabab bo’ladi. Sotsiometriya tanlovlarini o’tkazishda eksperimentator tomonidan sinaluvchilarga beriladigan savollar mezonlarining ahamiyati katta. Bu mezonlar quyidagi shaklda bo’lishi mumkin.

1) Guruhdagi tengdoshlaringizdan o’zingizga yoqqan uch kishini uyingizga mehmonga chaqirmoqchisiz. Siz ulardan qaysi birini birinchi o’rinda, qaysisini ikkinchi va qaysisini uchinchi o’rinda taklif etasiz? 2) Sinf etakchisini saylash uchun, guruhda birinchi, ikkinchi, uchinchi o’rinda kimlarni taklif etasiz. Sotsiometriya metodikasini o’tkazish uchun sinaluvchilarga testni o’tkazish maqsadi qisqacha tushuntiriladi. Tanlovlarni birov bilan maslahatlashmasdan, mustaqil ravishda amalga oshirish talab qilinadi. Iloji boricha, har bir stolda bitta o’quvchi test savollariga javob yozishni ta`minlanishi zarur. Har bir o’quvchi to’ldirgan “sotsiometrik kartochkalar” asosida”sotsiometik matritsa to’ldiriladi. O’tkazish tartibi: kichikroq qog`ozga o’quvchining ismi va familiyasi yozilib, tagiga chiziladi. O’quvchiga: eng yaqin do’stlaringdan 3 tasining ismi va familiyasini ketma-ket shu qog`ozga yoz, birinchi o’ringa kimni qo’yasan, ikkinchi o’ringa kimni va hokazo deb aytiladi. Bu qog`ozlar to’planib natijalar umumlashtiriladi va sotsiometrik matritsa tuziladi. Sotsiometik matritsa № Kimni tanlaydi Kimni tanlaydi 1 2 3 4 5 6 6 7 1 Abdullaev X 2 1 3 2 Baxodirov 2 X 3 1 3 Vaxobov 2 X 1 3 4 Do’stmuxa medov 2 3 x 1 5 Jo’raev 2 1 x 2 6 Xakimov 1 2 X 3 Jami 3 2 2 3 0 5 3 Har xil statuslarni quyidagicha aniqlaymiz. O’rtachadan ikki barobar ko’p tanlov olsa –“Yulduzlar” hisoblanadi. St > m +2k = 6 ta O’rtachadan bir-bir yarim barobar ko’p tanlov olsa –“yoqimtoylar” St > m +1(1,5)k = 5-4 ta

O’rtacha tanlov olgan = o’rtacha (+3) O’rtachadan 1 yoki 1,5 barabor kam tanlov olganlar “qabul qilinmaganlar” St > m -1(1,5)k = 1-2 ta Umuman tanlov olmaganlar “yakkalanib qolganlar” deyiladi. St > m -2k = 0 ta. Sotsiometrik tanlov jarayonida qog`ozning orqa tomoniga ”Sarvar sen nima uchun Sardorni tanlading” deb so’raladi va javobi yozib qo’yiladi. Bu tanlov motivlarini aniqlash jarayonidir. Sotsiogramma Guruhning ichidagi kichik guruhchalarni aniqlash, kichik guruhchalarda o’zaro munosabatlar (statuslar), lider va “yakkalanib qolganlarning” shaxslararo munosabatlarini yaqqolroq va aniq ko’rish uchun sotsiogrammadan foydalaniladi. Sotsiogramma –nishon Guruhda har bir o’quvchining o’rni, mavqei, boshqa tengdoshlar bilan munosabatlarini yanada yaqqolroq tasavvur etish uchun guruh a`zolarining tanlovlari ifoda etilgan sotsiogramma “karta monogramma” tuziladi. “Karta monogramma” guruh jurnali asosida tuzilib, har bir o’quvchining tengdoshlari bilan munosabatini ifoda etadi. Sotsiometriya metodikasining natijalari aniq, ishonchli bo’lishi uchun metodikani o’quv yilining o’rtalarida o’tkaziladi. Metodikani bir yilda bir necha marta o’tkaziladi va chiqqan natijalar umumlashtiriladi. Referentometriya Ijtimoiy psixologiyada shaxs uchun muhim va ahamiyatli bo’lgan kishilarni aniqlash uchun referentometriya metodikasi qo’llaniladi. Referent guruhga kiruvchi kishilarni aniqlashning ahamiyati shundaki, shaxs uchun ularning fikri, munosabatlari qadrli va ahamiyatli ekanida. Sinaluvchi uchun referent shaxslarni aniqlash, unga 10 ta savol –vaziyat (1- A) va sinaluvchining atrofidagi shaxslarning ro’yxati beriladi. (1-A)

Siz boshqa shaharga kim bilan borgan bo’lar edingiz (sayohat yoki ish bilan)? Hayotingizda ko’ngilsiz voqea ro’y bersa, bu haqda kimga gapirib berar edingiz? Siz tug`ilgan kuningizni kim bilan nishonlar edingiz? Siz vaqtingizni ko’proq kim bilan o’tkazar edingiz? Sizning kamchiliklaringiz? Sizga yoqqan kishini uchratdingiz. Kim uni to’g`ri baholashga yordam berar edi? Siz o’z hayotingizni o’zgartirmoqchisiz. Bu haqda kim bilan maslahatlashasiz? Hayotda siz kimdan o’rnak olasiz? Siz ko’poq kimga yoqishni istar edingiz? Siz kimga o’z sirlaringizni aytib berasiz? (1-B) 1.Ota-onamga 2.Qarindoshlar(buva, buvi, amaki, tog`a, xola) 3.Aka, opa, uka, singil 4.Katta yoshdagi tanish kishilarga 5.Oilamizning, ota-onamning tanishlariga 6. Do’stlarimga 7.Eng yaqin do’stimga 8.Tanish bilishlar 9.Tanish qizga, tanish yigitga 10.Birga o’qiyotgan, ishlayogan do’stlarimga. 11.To’garakda, sektsiya, studiyadagi(birga faoliyat Yurgizuvchi) do’stlarimga. 12. Tarixiy shaxslarga 13 Mashhur kishiga. 14.Do’stlaring orqali tanishgan kishiga

15.Badiiy personajga. Sinovni boshlashdan oldin, sinaluvchilarga quyidagi ko’rsatma beriladi: Sizga taklif etilayotgan savol-vaziyatga (1-a), atrofingizdagi, tanish kishilar ro’yxatidan (1-B) kamida ikkita kishini tanlash kerak. Tanlashda birinchi tanlangan shaxs-ikkinchi tanlangan shaxsga nisbatan siz uchun ahamiyatliroq bo’lishi kerak. Boshladik” Tanlov o’tkazilganidan so’ng, 1B ro’yxatdan talangan shaxslarni besh balli shkalada(5,4,3,2,1) baholash zarur. Tanlangan shaxslar alohida varaqqa yozib, ularning ballari alohida hisoblanadi. Eng ko’p ball olgan shaxslar sinaluvchi uchun referent guruh a`zolari hisoblanadi. «Harakatdagi tanlov» metodikasi Ushbu metodikaning maqsadi – maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarning shaxslararo munosabatini guruhlarda o`rganish va baholashdan iborat. Ushbu metodika bolalar uchun mo`ljallangan sotsiometrik metodlardan biri hisoblanadi. Guruhdagi har bir bolaga uni qiziqtiradigan va o`zida bo`lishni hohlaydigan predmetlar beriladi. Bu har xil o`yinchoqlar, rasmlar hamda shirinliklar bo`lishi mumkin. Bola quyidagicha ko`rsatma oladi: senga berilgan 3 ta predmetning o`zingga yoqadiganini eng yaqin o`rtoq deb hisoblagan bolaning shkafiga qo`y, keyingi predmetni esa o`rtacha o`rtog`ing shkafiga, oxirgisini esa o`zing bilan unchalik o`rtoq bo`lmagan bolaning shkafiga qo`y. Har bir bola ushbu predmetlarni tarqatib bo`lgandan so`ng, tadqiqotchi har bir bolada qancha predmet yig`ilgani haqida xulosa chiqaradi va bolaning guruhdagi sotsiometrik o`rni aniqlanadi. Bu quyidagi formula bilan ishlab chiqiladi:% 100 1   n К С , bunda C – bolaning o`rtoqlari bilan shaxslararo munosabatdagi o`rni, K – esa bolaning o`rtoqlaridan olgan predmetlar miqdori, n – guruhda testda qatnashgan bolalar soni.

Natijalarni baholash: 10 ball – agar bolaning ko`rsatkichi 100% bo`lsa 8-9 ball – bolaning ko`rsatkichi 80 – 99% bo`lsa 6-7 ball – bolaning ko`rsatkichi 60 – 79% bo`lsa 4-5 ball – bolaning ko`rsatkichi 40 – 59% bo`lsa 2-3 ball – bolaning ko`rsatkichi 20 – 39% bo`lsa 0-1 ball – bolaning ko`rsatkichi 0 – 19% bo`lsa 10 ball – juda Yuqori 8-9 ball – Yuqori 4-7 ball – o`rtacha 2-3 ball – past 0-3 ballgacha – juda past

Adabiyotlar: 1. Z.T.Nishonova, Z.Qurbonova, Sh.To‘lyaganova, A.Abdiyev Psixolodiagnostika T. Fan va texnologiyalar 2008 2. Z.T.Nishonova Z.Qurbonova, D.S.Qarshiyeva, N.B.Atabayeva Psixodiagnostika va eksperimental psixologiya T. Fan va texnologiyalar 20014 3. V,N.Drujinin, Eksperimentalnaya psixologiya M SpB 2001 4. P.Press, Eksperimentalnaya psixologiya M SpB 2003 5. Mirziyev.SH.M.Tankidiy taxlil kat’iy tartib intizom va shaxsiy javobgarlik xar bir rahbar faoliyatini kundalik qoidasi bo‘lishi kerak. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar maxkamasining 2016-yil yakunlari va 2017- yil istiqbollariga bag‘ishlangan majlisidagi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining nutni Halq so‘zi gazetasi 2017-yil 16-yanvar №11 6. Mirziyev.SH.M. Erkin va farovon, demokratik O‘zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz ” O‘zbekiston” 2016 7. Mirziyev.SH.M. Buyuk kelajagimizni mard va oliyjanob xalqimiz bilan birga quramiz. ” O‘zbekiston” 2017 8. A.A. Ivin Logika M: 2002 (uchebnoye posobiye ) 9. R. S. Nemov Prakticheskaya psixologiya M 1998 (uchebnoye posobiye )

Похожие

Shaxs psixodiagnostikasida proyektiv metodikalardan foydalanish

Shaxs psixodiagnostikasi proyektiv metodikalardan foydalanish

Shaxs motivatsiyasi

Shaxs psixodiagnostikasi

Shaxs psixodiagnostikasi 1