Bilish jarayonlari psixodiagnostikasi 3 - Психология - Рефераты

Bilish jarayonlari psixodiagnostikasi 3

Загружено в:

20.02.2024

Скачано:

0

Размер:

1942 KB

Bilish jarayonlari psixodiagnostikasi Reja: 1 . Bolalar tafakkurini diagnostika qilish metodlari 2 . Tafakkur psixodiagnostikasi.

Bolalar tafakkurini diagnostika qilish metodlari Tafakkur ijtimoiy hayot sharoitida shakllanadigan jarayon bo`lib, u dastavval keng predmetli faoliyat sifatida namoyon bo`ladi. Keyinchalik u «aqliy» xatti- harakat xarakterini oluvchi shaklga aylanadi. Tafakkur inson bilish faoliyatining oliy shakli sifatida atrof olamni umumlashtirgan holda vositali aks ettirish imkonini beradi, predmetlar bilan hodisalar o`rtasida aloqa va munosabatlarni tashkil qiladi. Tafakkur — yangilikni qidirish va ochishdan iborat psixik jarayondir. Bu yangilik sub'ektiv bo`lishi, ya'ni uni kimlardir qachonlardir topgan bo`lishi mumkin, lekin sub'ekt tafakkur jarayoni yordamida o`zi uchun uni yangidan kashf etadi, aks holda biz ko`proq xotira, o`tgan tajribalarimizni qayta tiklagan bo`lamiz. Bolalarni o`qitishda tafakkurning shu muhim xususiyatini asos qilib olish mumkin. Maktabgacha tarbiya yoshi — psixik rivojlanishning intensiv bosqichi hisoblanadi. Aynan mana shu yoshdan bolada juda katta o`zgarishlar ro`y beradi, ya'ni psixofiziologik funktsiyalarning takomillashuvidan boshlab, to murakkab yangi shaxsiy obrazlarning paydo bo`lishigacha bo`lib o`tadigan jarayonlar sodir bo`ladi. Yangi obrazlarni, xayoliy hodisalarni analiz qilish maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarga xosdir, ammo natijalar hamisha ijobiy bo`lmasa ham, bolalar faoliyatini tahlil qilganimizda, biz shu narsaga amin bo`ldikki, bolalar predmetlarni tasavvur qilibgina qolmay, ularning o`zaro bog`liqligini ham xayolan tasavvur qilar ekan. Tasavvurning rivojlanishi, tafakkurning shakllanayotgan jarayoni bilan tavsiflanadi, bu shakllanish bolaning xayoliy tasavvurlarining ixtiyoriy ko`rsatkichlari bilan bog`liqdir. Bunday imkoniyat 5-6 yoshli bolalarda yanada Yuqoriroq bo`ladi, chunki bola yangi aqliy harakat usullarini juda tez o`zlashtirib oladi. Aqliy faoliyatda yangi usullarning shakllanib borishi, tashqi predmetlarning harakatini o`zlashtirib olishdagi bola xatti-harakati, ta'lim va tarbiya jarayonida muhim ahamiyatga ega. Bu, o`z navbatida, maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarning obrazli tafakkuri rivojlanishi uchun eng maqbul imkoniyat davridir.

4-5 yoshli bolalarda ko`nikma va malakalarning rivojlanishi hamda shakllanishida intensivlik ko`zga tashlanadi, bu esa tashqi muhitni o`rganishga zamin yaratadi. Aql rivojlanishidagi bunday ko`rsatkich, ko`rgazmali harakatli tafakkurga «tayyorgarlik davri» hisoblanadi. Bu esa, o`z navbatida, bolaning o`rab turgan atrof-muhitni o`rganish jarayonida faktlarga asoslangan holda tasavvur va tushunchaga ega bo`la olishiga ko`mak beradi. Ko`rgazmali-harakatli tafakkur turi, tafakkurning yangi turlari shakllanishiga, ya'ni ko`rgazmali-obrazli tafakkurning rivojlanishiga xizmat qiladi. Bu shu bilan ta'riflanadi-ki, bola muammoli vaziyatlarning echimini tasavvurlar shaklida qabul qilgan holda amaliy harakatlarni qo`llamaydi. Maktabgacha tarbiya yoshining so`ngida ko`rgazmali- obrazli tafakkurning eng Yuqori formasi–ko`rgazmali-sxematik tafakkurning rivojlanishi ko`zga tashlanadi. Ko`rgazmali-sxematik tafakkur tashqi muhitni o`zlashtirib olish uchun juda katta imkoniyatlar yaratadi, ya'ni har xil predmetlarni va hodisalarni umumlashtirishning modeli uchun manba bo`lib xizmat qiladi. Bundan tashqari, tafakkurning ko`rgazmali-sxematik formasi, mantiqiy tafakkurni rivojlantirishning asosiy negizi hamdir. Xulosa qilib shuni aytishimiz mumkinki, 5–7 yoshli bolalar muammoli vaziyatlarning echimini topishda masalaga tafakkurning uch xil formasi bilan yondashar ekan. Bular: ko`rgazmali - harakatli tafakkur; ko`rgazmali - obrazli tafakkur; mantiqiy tafakkur. Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarda asosan obrazli, so`z-mantiqli va ko`rgazmali-harakatli tafakkur turi rivojlangan bo`ladi. So`z-mantiqli tafakkur turi esa maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarda endi rivojlanish davrida bo`ladi. Mana shuning uchun ham maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarning intellektini diagnostika qilish uchun, birinchi navbatda obrazli, so`z-mantiqli va ko`rgazmali- harakatli tafakkur turlariga e'tibor qaratish kerak.

Biz bayon qilayotgan psixodiagnostik metodikalar tafakkurning aynan mana shu ikki turiga taalluqlidir. Obrazli – so`z-mantiqli tafakkur ham, ko`rgazmali-harakatli tafakkur ham o`ziga xos bir qancha xususiyatlarga ega. Ushbu xususiyatlar har xil topshiriqlar echimini izlash bosqichlarida namoyon bo`ladi. Mana shu bog`lanishlar va munosabatlar tufayli bolalardagi obrazli – so`z-mantiqli va ko`rgazmali-harakatli tafakkurni diagnostikalash uchun, biz har ikkala tafakkur turining muhim jihatlarini inobatga olgan holda, ushbu tafakkur turlariga beshtadan metodika tavsiya qilamiz. Kichik va katta maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarning intellektual taraqqiyot ko`rsatkichlari yosh davrlari bilan bir-biridan farqlanishi sababli, ushbu metodik majmuaga 3 yoshdan 4 yoshgacha va 4 yoshdan 5 yoshgacha bolalarning yoshidagi farqlarni inobatga olgan holda alohida har xil variantlar kiritilgan. Endi har ikkala tafakkur turiga tavsiya qilingan metodikalarga to`xtalib o`tamiz. OBRAZLI, SO`Z-MANTIQLI TAFAKKUR TURINI BAHOLASH UCHUN METODIKALAR «Mantiqsiz tasvirlar» metodikasi Ushbu metodika yordamida bolaning atrofdagi borliq hamda ushbu moddiy dunyodagi bir qancha ob'ektlarning orasida o`zaro bog`lanishlar va munosabatlar haqida elementar obrazli tasavvurlari: hayvonlar bilan, ularning hayotiy ko`rinishlari bilan, tabiat bilan baholanadi. Ushbu metodika yordamida bolaning mantiqiy mulohazasi va o`z fikrini grammatik jihatdan to`g`ri ifodalay olishi aniqlanadi. Metodikani tashkil qilish jarayoni quyidagicha olib boriladi: 5-rasmda tasvirlangan ko`rinishlar bolaga tavsiya qilinadi, unda hayvonlar bilan bog`liq bir qancha «mantiqsiz» hodisalar mavjud.

5 -rasm Bolaga rasmni ko`rsatish jarayonida, unga quyidagi ma'noda ko`rsatma beriladi: «Diqqat bilan ushbu rasmdagi tasvirlarni ko`rib chiq hamda bizga shuni ayt-chi, rasmda hamma narsa o`z joyida chizilganmi va ushbu ob'ektlar to`g`ri tasvirlanganmi? Agar sen qaysidir ob'ektni o`z joyida tasvirlangan emas, deb hisoblasang, nima uchun shunday bo`lishi kerakligini tushuntirib ber va sen bizga aslida qanday bo`lishi kerakligini aytib ber?». Ko`rsatmaning ikkala qismi ham ketma-ketlik bilan bajariladi. Birinchi navbatda bola xatolarni aytib, rasmlarda ko`rsatib beradi, so`ngra haqiqatda qanday bo`lishi lozimligini izohlaydi. Rasmlarni ko`rish va topshiriqni bajarish vaqti chegaralangan, ya'ni uch daqiqa vaqt beriladi. Bu vaqt mobaynida bola iloji boricha mantiqsiz voqelikni ko`proq topishi va haqiqatdan qanday bo`lish kerakligini tushuntirib berishi kerak. Natijalarni baholash

10 ball – agar bola berilgan 3 daqiqa mobaynida rasmdagi hamma mantiqsiz tasvirlarni (jami 7 ta) aniqlab hamda qoniqarli tushuntirib bera olishga ulgursa va haqiqatdan qanday bo`lishini sharhlab bera olsa, ushbu baho qo`yiladi; 8 - 9 ball – bola hamma mantiqsiz tasvirlarni aniqlab va belgilab chiqsa, ammo birdan uchtagacha tasvirni haqiqatdan qanday bo`lishini sharhlab bera olmasa qo`yiladi; 6 - 7 ball – bola hamma mantiqsiz tasvirlarni aniqlab va belgilab chiqsa, ammo 3 - 4 tagacha tasvirni haqiqatdan qanday bo`lishini sharhlab bera olmasa qo`yiladi; 4- 5 ball – bola hamma mantiqsiz tasvirlarni aniqlasa-yu, ammo 5 - 7 tagacha tasvirni chegaralangan vaqt mobaynida sharhlab berishga ulgura olmasa qo`yiladi; 2 - 3 ball bola chegaralangan vaqt mobaynida 1 - 4tagacha tasvirni aniqlab bera olmadi va sharhlashga vaqti etmasa; 0-1 ball — chegaralangan vaqt mobaynida bola rasmdagi 7 ta mantiqsiz tasvirlardan 4 tasini topsa qo`yiladi. Izoh: 4 va undan yuqori ball, agar bola berilgan 3 daqiqa mobaynida topshiriqning birinchi qismini to`liq bajara olsa, ammo ularni tushuntirib va sharhlashga ulgura olmasa qo`yish mumkin. Taraqqiyot darajasi haqida xulosa chiqarish: 10 ball — juda Yuqori 8- 9 ball — Yuqori 4 - 7 ball — o`rtacha 2- 3 ball — past 0-1 ball — juda past «Yil fasllari» metodikasi Ushbu metodika 3 yoshdan 4 yoshgacha bo`lgan bolalar uchun mo`ljallangan. Bolaga 6-rasm ko`rsatiladi va ushbu rasmlarga diqqat bilan qarab, rasmning har bir qismida yilning qaysi fasli tasvirlanganligi so`raladi. Topshiriqni bajarish uchun 2 daqiqa vaqt beriladi. Berilgan vaqt mobaynida bola nafaqat yil fasllarini aytib berishi, balki nima uchun shunday ekanligini va fasllarning

belgilarini ko`rsatib bera olishi hamda ushbu qism aynan mana shu faslga tegishli ekanligini asoslab berishi kerak. Natijalarni baholash 10 ball – berilgan vaqt mobaynida bola rasmdagi yil fasllarini bir-biri bilan bog`liq holda to`g`ri aytib bera olsa va har bir faslning ikkitadan belgisini ko`rsatib bera olsa (jami har bir faslning 8 ta belgisi ko`rsatilsa) qo`yiladi; 8 - 9 ball – bola rasmdagi har bir yil faslini bir-biriga bog`liq holda to`g`ri aytib bersa va yil fasllarining umumiy olganda 5- 7 tagacha belgisini to`g`ri ko`rsatib bera olsa qo`yiladi; 6-7 ball – bola yil fasllarini to`g`ri aniqlab, ammo o`z fikrini tasdiqlovchi jami 3 - 4 ta fasl belgisini ko`rsata olsa qo`yiladi; 6 - rasm 4 - 5 ball – bola faqat yil fasllarining faqat 2 tasini aniqlab bera olsa va o`z fikrini tasdiqlovchi jami 1 - 2 tagacha yil fasli belgisini ko`rsatib bersa qo`yiladi; 0 - 3 ball – bola yil fasllarining birortasini ham to`g`ri aniqlay olmasa va birorta ham fasl belgisini ko`rsatib bera olmasa (ushbu ballar bolaning yil fasllarini topishga harakat qilganligiga bog`liq holda) qo`yiladi. Taraqqiyot darajasi haqida xulosa chiqarish.

10 ball — juda y uqori 8 - 9 ball — y uqori 6 - 7 ball — o`rtacha 4 - 5 ball — past 0- 3 ball — juda past «Bu erda nima ortiqcha?» metodikasi Ushbu metodika 4 yoshdan 5 yoshgacha bo`lgan bolalarga mo`ljallangan va bundan oldingi metodikaga o`xshashdir. Bu metodika bolalarning obrazli, so`z- mantiqli tafakkur jarayonini analiz va umumlashtirish operatsiyalarini tadqiq qiladi. Metodikada bolalarga har xil predmetlar tasvirlangan rasmlar tavsiya qilinadi va quyidagicha ko`rsatma beriladi: «Har bir rasmda tasvirlangan 4 ta predmetdan biri ortiqcha. Diqqat bilan rasmga qarab, qaysi predmet ortiqcha va nima uchun ortiqcha ekanligini tushuntirib ber». Topshiriqni bajarish uchun 3 daqiqa vaqt beriladi.

7-rasm Natijalarni baholash 10 ball – bola o`ziga berilgan topshiriqni 1 daqiqadan kam vaqtda bajarib, har bir rasmdagi ortiqcha predmetning nima uchun ortiqcha ekanligini sharhlab bera olsa qo`yiladi; 8 - 9 ball – bola topshiriqni 1 daqiqadan 1,5 daqiqagacha to`g`ri bajara olsa qo`yiladi; 6 - 7 ball – bola topshiriqni 1,5 daqiqadan 2 daqiqagacha to`g`ri bajara olsa qo`yiladi; 4 - 5 ball — bola topshiriqni 2 daqiqadan 2,5 daqiqagacha to`g`ri bajara olsa; 2 - 3 ball – bola topshiriqni 2,5 daqiqadan 3 daqiqagacha to`g`ri bajara olsa qo`yiladi; 0-1 ball – bola 3 daqiqa mobaynida topshiriqni to`g`ri bajara olmasa qo`yiladi. Taraqqiyot darajasi haqida xulosa chiqarish: 10 ball — juda yuqori 8 - 9 ball — yuqori 4 - 7 ball — o`rtacha 2 - 3 ball — past 0-1 ball — juda past Rasmlarga qanday predmet etishmaydi» metodikasi Bu metodika 3 yoshdan 4 yoshgacha bo`lgan bolalarning tafakkurini diagnostik tadqiq qilish uchun mo`ljallangan. Topshiriqni bajarishdan oldin bola bilan tushuntirish ishlari olib boriladi, ya'ni unga rasmlar ko`rsatilib, bu rasmlarda bolalar tasvirlanganligi, ushbu tasvirlar to`liq bo`lishi uchun qanday predmetning etishmasligi, bu predmetlar rasmning pastki qismida tasvirlanganligi aytib o`tiladi. Bolaga beriladigan topshiriqning asosiy mohiyati shundan iboratki, u iloji boricha rasmdagi tasvirlar to`liq bo`lishi uchun zarur predmetlarni topib ko`rsatib berishi kerak.

8 -rasm Natijalarni baholash. 10 ball— topshiriqqa ketgan vaqt 30 soniyadan kam bo`lsa qo`yiladi; 8 - 9 ball — topshiriqni bajarishga ketgan vaqt 31 soniyadan 49 soniyagacha bo`lsa qo`yiladi; 6 - 7 ball — topshiriqni bajarishga ketgan vaqt 50 soniyadan 69 soniyagacha bo`lsa qo`yiladi; 4 - 5 ball — topshiriqni bajarishga ketgan vaqt 70 soniyadan 89 soniyagacha bo`lsa qo`yiladi; 2 - 3 ball — topshiriqni bajarishga ketgan vaqt 90 soniyadan 109 soniyagacha bo`lsa qo`yiladi; 0 - 1 ball — topshiriqni bajarishga ketgan vaqt 110 soniya va undan ko`p bo`lsa qo`yiladi.

Taraqqiyot darajasi haqidagi xulosa 1.3 - metodika singari chiqariladi. «Guruhlarga bo`lib ko`r-chi» metodikasi Ushbu metodika 4 yoshdan 5 yoshgacha bo`lgan bolalarning obrazli so`z- mantiqli tafakkurini baholash uchun mo`ljallangan. Bolaga 9-rasmdagi tasvirlar ko`rsatilib, quyidagi yo`riqnoma beriladi: «Diqqat bilan ushbu rasmdagi tasvirlarni ko`rib chiq va ularni iloji boricha ko`p guruhlarga bo`l. Har bir guruhga, umumiy belgisi bir xil bo`lgan figuralarni kirit va har bir figuraning nomini ayt hamda qanday belgilar asosida bo`lib chiqqaningni tushuntirib ber». 9 -rasm Topshiriqni bajarishga 3 daqiqa vaqt berilgan. Natijalarni baholash. 10 ball — bola hamma figuralarni 2 daqiqadan kam vaqtda guruhlarga bo`lib chiqsa qo`yiladi. Bu figuralar guruhi quyidagicha: uchburchak, aylanalar, kvadratlar, romblar, qizil figuralar (rasmda ular qora rangda berilgan), ko`k figuralar (ular to`g`ri chiziq bilan shtrix qilingan), sariq figuralar (kataklar bilan belgilangan), katta figuralar, kichik figuralar;

8 - 9 – ball bola hamma figuralarni 2,0 daqiqadan 2,5 daqiqagacha bo`lib chiqsa qo`yiladi; 6 - 7 ball – bola hamma figuralarni 2,5 daqiqadan 3,0 daqiqagacha bo`lib chiqsa qo`yiladi; 4 - 5 ball – 3 daqiqa mobaynida bola 5 dan 7 tagacha guruhga bo`lib chiqsa qo`yiladi; 2- 3 ball – 3 daqiqa mobaynida bola 2 dan 3 tagacha guruhga bo`lib chiqsa qo`yiladi; 0-1 ball – 3 daqiqa mobaynida bola 1ta guruhdan ko`p guruhga bo`la olmasa qo`yiladi. Taraqqiyot darajasi haqida xulosa Yuqoridagi metodika singari chiqariladi. KO`RGAZMALI - HARAKATLI TAFAKKUR TURINI BAHOLASh UCHUN METODIKALAR «Konturlarni birlashtirish» metodikasi Bolalarga 10- rasm ko`rsatiladi va ushbu metodikadagi topshiriqning maqsadi tushuntirib beriladi, ya'ni qalam ruchka yordamida imkoni boricha tez va aniq chap tomondagi konturlarni o`ng tomonda berilgan rasmlarga ko`chirib chiqish zarur. Bunda bolaning chiziqlarni to`g`ri chizganligiga va figuralarning burchaklarini aniq birlashtira olishiga e'tibor qaratish zarur. Topshiriq bajarib bo`lingandan so`ng vazifaning toza, aniq va tez bajarilganligi baholanadi.

10-rasm Natijalarni baholash Topshiriq bajarish tezligi va sifatiga qarab ballarda baholanadi. 10 ball – bola hamma topshiriqni bajarishga 90 soniyadan kam vaqt sarflab, figuralarning burchaklarini to`g`ri va aniq birlashtira olsa hamda chiziqlar berilgan konturlarga aniq mos kelsa qo`yiladi; 8 - 9 ball – topshiriqni bajarishga 90 soniyadan 109 soniyagacha vaqt sarflansa, ammo quyidagi kamchiliklarning birortasi mavjud bo`lsa: bir ikkita chiziqning to`g`ri emasligi; ikki yoki uchta chiziq figura burchaklari noto`g`ri birlashtirilgan bo`lsa; ikkitadan to`rttagacha chiziqlar konturdan tashqariga chiqib ketgan bo`lsa; to`rttadan beshtagacha figura burchaklarini birlashtirishda noaniqlikka yo`l qo`yilgan bo`lsa qo`yiladi; 6- 7 ball – hamma topshiriqni bajarishga 105 dan 120 soniyagacha vaqt sarflansa, ammo quyidagi kamchiliklarning birortasi mavjud bo`lsa: uch yoki to`rtta chiziqning egriligi; to`rttadan oltitagacha figura burchaklarining noto`g`ri birlashtirilganligi; beshtadan oltitagacha chiziqlar konturdan tashqariga chiqib ketganligi; oltitadan ettitagacha figura burchaklarini birlashtirishdagi noaniqlik bo`lsa qo`yiladi; 4-5 ball – topshiriqni bajarishga 120 dan 135 soniyagacha vaqt sarflansa, ammo quyidagi kamchiliklarning birortasi mavjud bo`lsa qo`yiladi: besh yoki oltita chiziqning egriligi; ettitadan o`ntagacha burchaklarning noto`g`ri birlashtirilganligi; ettita sakkizta chiziqning konturdan chiqib ketganligi; sakkiztadan o`ntagacha burchaklarning noaniq birlashtirilganligi; 2 - 3 ball – topshiriqni bajarishga 135 dan 150 soniyagacha vaqt sarflansa, quyidagi kamchiliklardan birortasi mavjud bo`lsa qo`yiladi: 7 tadan 10 tagacha chiziqning egriligi; 11 tadan 20 tagacha burchaklarning noto`g`ri birlashtirilganligi; 9 tadan 10 tagacha chiziqlarning konturdan tashqariga chiqib ketganligi; 11 tadan 17 gacha burchaklarning noaniq birlashtirilganligi;

0-1 ball – topshiriqni bajarishga 150 soniyadan ko`p vaqt sarflansa, bir yoki ikkita chiziqdan tashqari, qolgan chiziqlarning noto`g`ri chizilganligi; bir yoki ikkita burchakdan tashqari, qolgan burchaklarni birlashtirishdagi xatoliklar uchun qo`yiladi.; Taraqqiyot darajasi haqida xulosa chiqarish. 10 ball – juda Yuqori 8 - 9 ball – Yuqori 4 - 7 ball – o`rtacha 2 - 3 ball – past 0-1 ball – juda past «Labirintdan chiqish, yo`lini top» metodikasi Ushbu topshiriqda bolalarga 11-rasm ko`rsatilib, topshiriqda labirintning tasvirlanganligi, unda strelka bilan labirintga kirish nuqtasi va chiqish joylari ko`rsatilganligi tushuntirib o`tiladi. Bunda bola uchli tayoqchani olib, rasm ichidan Yurgizib, labirintdan imkoni boricha tez chiqib ketishi hamda tayoqchani imkoni boricha aniq Yurgizib, labirint devoriga tegib ketmasligi kerak. 11 - rasm «Figuralarni qirqib chiq» metodikasi Ushbu metodika 4-5 yoshli bolalarning ko`rgazmali - harakatli tafakkurini o`rganishga mo`ljallangan. Topshiriqning maqsadi, qog`ozga chizilgan figuralarni tez va aniq qirqib olishdan iborat. 12-rasmda berilgan 6 ta kvadratda har xil figura tasvirlangan. Ushbu rasmlar bolaga bir butun holatda berilmaydi, balki har bir

kvadratdagi rasmlar alohida beriladi. Buning uchun tadqiqotchi rasmlarni oltita kvadratga qirqib chiqadi. Bolaga har bir kvadratdagi tasvirlar ketma- ketlikda beriladi. (Rasmlar tartib raqami bilan belgilangan) va qaychi bilan figuralarni imkoni boricha tez va aniq qirqib olish kerak. 12 - rasm Natijalarni baholash Metodika natijalarini baholashda, bola topshiriqni bajarishga sarflangan vaqt va aniqlikka e'tibor qaratiladi. 10 ball – hamma figuralar bola tomonidan 3 daqiqadan kam vaqtda qirqib olinsa hamda figuralar konturi andazadan 1 mm.dan ko`p farq qilmasa qo`yiladi; 8-9 ball – hamma figuralar 3 daqiqadan 4 daqiqagacha qirqib olinsa hamda figuralar konturi aslidan 1.mm dan 2 mm.gacha farq qilmasa qo`yiladi; 6-7 ball – hamma figuralar 4 daqiqadan 5 daqiqagacha qirqib olinsa hamda figuralar konturi aslidan 2.mm dan 3.mm gacha farq qilmasa qo`yiladi; 4-5 ball – hamma figuralar 5 daqiqadan 6 daqiqagacha qirqib olinsa hamda figuralar konturi aslidan 3 mm.dan 4 mm.gacha farq qilmasa qo`yiladi; 2-3 ball – hamma figuralar 6 daqiqadan 7 daqiqagacha qirqib olinsa hamda figuralar konturi aslidan 4 mm.dan 5 mm.gacha farq qilmasa qo`yiladi;

0-1 ball – bola topshiriqni 7 daqiqadan ko`p vaqt mobaynida bajara olmasa hamda qirqib olingan figuralar konturi aslidan 5 mm.dan ko`p farq qilsa qo`yiladi. «Tasvirlarni ko`chirish» metodikasi Ushbu metodika 3 yoshdan 4 yoshgacha bo`lgan bolalarga mo`ljallangan. Topshiriqning mohiyati shundan iboratki, 13-rasmda o`ng tomondagi maxsus tayyorlab qo`yilgan kvadratlar ichiga, shu rasmdagi, chap tomonda berilgan kataklar ichidagi tasvirlarni ko`chirish kerak. Buning uchun bolaga qora flomaster hamda quyidagicha ko`rsatma beriladi: «O`ng tomondagi kataklarga, aynan chap tomondagi figuralarga o`xshash rasmlarni chizish kerak. Bunda iloji boricha toza va bo`yaladigan joylarda bo`shliq qoldirmaslikka hamda figuralar konturidan chiqib ketmaslikka harakat qilish lozim». Topshiriqni bajarishga ajratilgan vaqt – 5 daqiqa. 13-rasm. Natijalarni baholash. 10 ball – bola hamma topshiriqni 5 daqiqa mobaynida bajarib bo`ldi. Unda bo`yaladigan joylarda bo`shliq qolmasa, chizilgan figuralar konturi esa topshiriq andozasidan 1 mm.dan ko`p farq qilmasa qo`yiladi;

8 - 9 ball – bola topshiriqni bajarishga 5 daqiqa vaqt sarflasa, bo`yaladigan har bir figuralarning 1-2 joylarida bo`shliq qolsa, chizilgan figuralar konturi aslidan 1 mm.dan ko`p farq qilmasa qo`yiladi; 6 - 7 bal – bola topshiriqni bajarishga 5 daqiqa vaqt sarflasa, bo`yaladigan har bir figuralarning 3 - 4 joyida bo`shliq bo`lsa, chizilgan bir necha figuralar konturi aslidan 1,5 mm.dan ko`p farq qilmasa qo`yiladi; 4 - 5 ball – bola 5 daqiqada 4 - 5 figurani bo`yashga ulgursa, ammo bo`yalgan figuralarning 5 dan 1 qismidan kam joylarida bo`shliq bo`lsa va aslidan 2 mm.gacha farq qilmasa qo`yiladi; 2 - 3 – ball bola 5 daqiqada 2 - 3 figurani bo`yashga ulgursa, ammo bo`yalgan figuralarning 5 dan 1 qismidan kam joylarida bo`shliq bo`lsa va aslidan 2 mm.gacha farq qilmasa qo`yiladi; 0-1 ball – bola 5 daqiqada bitta figurani bo`yashga ulgursa hamda bo`yalgan figuraning 4 dan 1 qismida bo`shliq bo`lsa va figura aslidan 3 mm.gacha farq qilmasa qo`yiladi; Taraqqiyot darajasi haqida xulosa chiqarish. 10 ball — juda yuqori 8- 9 ball — yuqori 4- 7 ball — o`rtacha 2 - 3 ball — past 0 - 1 ball — juda past Bolalar topshiriqni bajarishda xatoga yo`l qo`yadilar. Lekin ular bu topshiriqni tezroq bajarish. 10-11 yoshli bolalar qo`llanmani yaxshi tushunadilar, o`z xatolarini o`zlari tuzatishadi.

Adabiyotlar: 1. Z.T.Nishonova, Z.Qurbonova, Sh.To‘lyaganova, A.Abdiyev Psixolodiagnostika T. Fan va texnologiyalar 2008 2. Z.T.Nishonova Z.Qurbonova, D.S.Qarshiyeva, N.B.Atabayeva Psixodiagnostika va eksperimental psixologiya T. Fan va texnologiyalar 20014 3. V,N.Drujinin, Eksperimentalnaya psixologiya M SpB 2001 4. P.Press, Eksperimentalnaya psixologiya M SpB 2003 5. Mirziyev.SH.M.Tankidiy taxlil kat’iy tartib intizom va shaxsiy javobgarlik xar bir rahbar faoliyatini kundalik qoidasi bo‘lishi kerak. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar maxkamasining 2016-yil yakunlari va 2017- yil istiqbollariga bag‘ishlangan majlisidagi O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining nutni Halq so‘zi gazetasi 2017-yil 16-yanvar №11 6. Mirziyev.SH.M. Erkin va farovon, demokratik O‘zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz ” O‘zbekiston” 2016 7. Mirziyev.SH.M. Buyuk kelajagimizni mard va oliyjanob xalqimiz bilan birga quramiz. ” O‘zbekiston” 2017 8. A.A. Ivin Logika M: 2002 (uchebnoye posobiye ) 9. R. S. Nemov Prakticheskaya psixologiya M 1998 (uchebnoye posobiye )

Похожие

Bilish jarayonlari psixodiagnostikasi

Bilish jarayonlari psixodiagnostikasi 2

Bilish jarayonlari korreksiyasi va taraqqiyoti

Intellekt psixodiagnostikasi

Shaxs psixodiagnostikasi