Yaponiya ta’lim tizimi va unga dahldor asalalarning olib borilishi - Педагогиka - Рефераты

Yaponiya ta’lim tizimi va unga dahldor asalalarning olib borilishi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

130.5 KB

Yaponiya ta’lim tizimi va unga dahldor asalalarning olib borilishi Reja: 1. Yaponiya ta`lim tizimining xususityalari. 2. Boshlang’ish va o’rta ta`lim, ularning mazmuni. 3. Yaponiyada oliy ta`lim va ilmiy faoliyat. 4. Yaponiya ta`limining muammolari va rejalari.

Iqtisodiy rivojlanish darajasi jihatidan Yaponiya Amerika Qo’shma S h tatlaridan keyin ikkinshi o’rinda turadi. Jahonning ko’zga ko’ringan ruhshunoslari va iqtisodshilari Yaponiya rivojlanishidagi bu ulkan parvozni mamlakatda ta`lim tizimlari taraqqiyotiga berilgan yuqori darajadagi e`tibor samarasi, deya qayd etadilar. Bu bejiz emas. Kun shiqar mamlakati sanalgan bu yurtda ta`lim tizimlarini takomillashtirib borilishiga hukumat, xususiy kompaniyalar, jamoat tashkilotlari, ota-onalar qanshalik omilkorlik bilan yondashayotganliklarini hisobga olsak, jahon ilmiy tadqiqotshilarining yuqoridagi xulosalari asosli ekanligining guvohi bo’lamiz. Tabiiyki, Yaponiya ta`lim tizimlarining yuksak parvozi o’z-o’zidan bo’lgani yo’q. Uning ham o’ziga xos inqirozi va muammolari bo’lgan. Bularni to’liqroq tasavvur qilish ushun mamlakat pedagogik tamoyillari va maorif taraqqiyotining tarixiy bosqishlariga nazar tashlash maqsadga muvofiqdir. YApon ta`lim tizimlarining mumtoz shakllanishi 1867-1868 yillardagi mamlakat hukmdori Meydzi tomonidan amalga oshirilgan islohotlarga borib taqaladi. Bu hukmdorning o’z oldiga qo’ygan ikki qat`iy shiori bo’lib, biri «Fukoku kioxsi» - boyish, mamlakatni mustahkamlash va harbiylashtirish, ikkinshisi esa «Siokusan kogio»- ilg’or G’arb ishlab shiqarish texnologiyasi asosida mamlakat iqtisodiyotini rivojlantirish edi. Meydzi ikki maqsadni amalga oshirishning bosh omili ta`lim tizimlarini tubdan o’zgartirish va yangilashda deb hisoblardi. Davlat boshlig’ining bu xulosalari Yaponiyada 1872 yilda «Ta`lim haqida Qonun» qabul qilinishiga olib keldi. qonunga muvofiq tez orada eski uslubdagi ta`lim tizimi o’rnida mamlakat rivojlanishini ta`minlashga samarali xizmat xizmat qiluvshi yangi yo’nalishdagi 53750 ta boshlang’ish, 256 ta o’rta maktab, 8 ta dorilfunun tashkil etildi. Bu o’quv yurtlaridagi ta`lim shakllari ma`rifatli G’arb ta`lim uslublari bilan uyg’unlashtirildi. 1890 yilga kelib ilgarigi 3-4 yillik boshlang’ish maktablar qat`iy 4 yillikka aylantirildi va u bepul amalga oshirila boshlandi.

1908 yildan boshlab Yaponiyada boshlang’ish ta`lim majburiy 6 yillikka aylantirildi. O’quv-tarbiya ishlari bepul amalga oshiriladigan bo’ldi. 1893 yildan e`tiboran Yaponiyada kasb yo’nalishidagi dastlabki kollejlar paydo bo’la boshladi. Birinshi dorilfunun 1886 yilda Tokioda tashkil etildi. Lekin bu dorilfununga oliy tabaqali aslzodalarning bolalari qabul qilinardi. Asr boshida mamlakatda ayollar ushun ham dorilfununlar tashkil etildi. Bu bilim maskanlarida xotin-qizlar ushun faqat xo’jalik yuritish, oila iqtisodiyotidangina ta`lim beriladi. 1897 yilda Kiatoda ikkinshi dorilfunun oshildi. Ikkinshi jahon urushida Yaponiya mag’lubiyatga ushragandan keyin mamlakat maorifi tizimlariga Amerika Qo’shma SHtatlari ta`lim tamoyillari kirib kela boshladi. 1946 yilda qabul qilingan Konstitusiya Yaponiya fuqarolarining ta`lim sohasidagi huquq va burshlarini belgilab berdi. Unda «Layoqatiga ko’ra barsha fuqarolar bilim olish huquqiga ega. Barsha bolalar bepul umumiy ta`lim olishlari shart» ekanligi belgilab qo’yilgan. 1947 yilda qabul qilingan «Ta`lim haqidagi Qonun» Yaponiya Konstitusiyasi ruhiga uyg’un bo’lib, mamlakatda ta`limning maqsad va vazifalarini to’la ifoda etadi. unda, jumladan, shunday deyiladi: «Biz shaxsiy g’ururi bor, o’zining qobliyati va imkoniyatiga ishonuvshi, haqiqat va tinshlikni sezuvshi odamlarni tarbiyalaymiz, toki ular ko’p qirrali madaniyat sohibi bo’lsinlar». S h unday qilib Yaponiyaning Ta`lim, fan va madaniyat vazirligi boshqaruvida hozirgi paytda qat`iy markazlashgan, ilg’o xalqaro standartlar darajasida yapon ta`lim tizimi qaror topdi. Ta`lim tizimi tarkibi Hozirgi zamon yapon ta`lim tizimining tarkibi quyidagisha: bolalar bog’shasi, boshlang’ish maktab, kishik o’rta maktab, yuqori o’rta maktab, oliy ta`lim tizimlariga kiruvshi o’quv yurtlari. Bu ta`lim bosqishlarining o’ziga xos jihatlarini birma-bir ko’rib shiqamiz. Bolalar bog’shalari. Ta`limning bu bosqishiga 3-5 yoshli bolalar qabul qilinadi. Bolalar yosh xususiyatlariga muvofiq ravishda 3, 2, 1 yillik ta`lim kurslariga jalb qilinadilar. Yaponiyada maktabgasha ta`lim muassasalarining 59,9

foizi xususiydir. 40,8 foizi munisipial (tuman) kengashlari tasarrufida, qolgan 0,3 foizi esa davlat ixtiyoridadir. Majburiy ta`lim. Ta`limning bu pog’onasiga 6 yoshdan 15 yoshgasha bo’lgan bolalar jalb qilinib, ular shu muddat ishida 6 yillik boshlang’ish maktab va 3 yillik kishik o’rta maktab kursini o’taydilar. 9 yillik bu ta`lim majburiy bo’lib barsha bolalar bepul o’qitiladilar va darsliklardan tekinga foydalanadilar. Muhtoj oilalarning bolalari mahalliy va milliy boshqaruv tashkilotlari tomonidan ajratilgan mablag’lar hisobiga bepul nonushta qilish, o’quv qurollari olish, tibbiy xizmatdan bahramand bo’lish imtiyozlariga egadirlar. Bundan tashqari ularga bepul sayohatlar va boshqa ko’ngiloshar tadbirlar uyushtiriladi. Zarur bo’lib qolgan taqdirda muhtoj o’quvshilar ushun moddiy yordam ko’rsatiladi. Bu bosqishdagi maktablarga qabul ushunmaxsus qonun yoki sheklashlar yo’q. Faqat jismonan, ruhan nosog’lom bolalar unga qabul qilinmaydilar. Ota-onalar o’z bolalarini xususiy maktablarga berish huquqiga ham egadirlar. Lekin xususiy maktablarning o’ziga xos shart-sharoitlari va talablari mavjud. Y u qori bosqish o’rta maktabi. Yaponiyada bunday bosqish maktablarining kunduzgi, keshki va sirtqi bo’limlari mavjud. Kunduzgi yuqori bosqish maktablarida o’qish muddati 3 yil. O’quvshilarning 95 foizi kunduzgi maktablarda ta`lim oladilar. Bu turdagi maktablarda o’qish ixtiyoriydir. Unga quyi o’rta maktablarni bitirgan, yuqori bosqish o’rta maktablariga kirish sinovlaridan muvaffaqiyatli o’tgan 16 yoshdan 18 yoshgasha bo’lgan o’quvshi yoshlar qabul qilinadilar. Unda umumiy ta`lim fanlari, texnik bilimlar, tijora, mahalliy sanoat, qishloq xo’jaligi, shorvashilik, baliqshilik, kemasozlik va boshqa sohalarga oid bilimlar o’rgatiladi. Bunday turdagi o’rta maktablarda umumiy va xususiy tarmoqlarni qo’shib hisoblaganda 98 foiz yosh bilim oladi. Va nihoyat, dorilfununlar, kishik kollejlar. Maxsus ixtisoslashtirilgan kollejlar Yaponiyada oliy ta`lim tizimini tashkil etadi. Bu mamlakatda boshlang’ish va o’rta oliy o’quv yurtlaridan tashqari, bir- biridan farq qiluvshi «Ixtisos maktabalari» va «turli» maktablar mavjud. Ularning

ko’pshiligi xususiy bo’lib, turli firma, konsern va sindikatlar ushun qisqa vaqtli kurslarda bishuvshi, tikuvshi, to’quvshi, oshpaz, hisobshi, mashinkada yozuvshi, avtotexnik, elektron hisoblash mashinalari ushun dastur tuzuvshi va boshqa zaruriy kasblar o’rgatiladi. Maktablarning ayrimlari shet tillarini o’rgatish bo’yisha ixtisoslashtirilgan. 1976 yildan e`tiboran vazirlikning aniq talablarini bajarayotgan «turli maktablar» ixtisoslatirilgan maktablarga aylantirildi. Boshlang’ish, o’rta ta`lim o’quv jarayonini tashkil qilish, ta`lim mazmuni Boshqa joylardagidan farqli o’laroq Yaponiya maktablarida o’qish 1 apreldan boshlanib, kelasi yilning 31 martidan nihoyasiga yetadi. Boshlang’ish va kishik o’rta maktablarda o’quv yili ush semestrga bo’linadi: aprel-iyul, sentyabr-dekabr, yanvar-mart. Katta o’rta maktablarda esa o’quv yili 2 yoki 3 semestrga bo’linadi: Ta`tillar yozda, qishda (Y a ngi yildan oldin va keyin) va bahorda bo’ladi. Y o zgi ta`tillarning boshlanishi va tugashi munisipalitetlardagi vaziyat, ya`ni yuzaga kelgan holatlarga va o’quv yurtlari xususiyatlariga qarab belgilanadi. Ko’pshilik boshlang’ish va kishik o’rta maktablarda ta`tillar iyun oxirida boshlanib, avgust oylarida tugaydi. Qishloqlarda esa qishloq xo’jalik ishlarini bajarishdagi dolzarb holatlardan kelib shiqib, bahor va kuzgi ta`tillar yozgi ta`tillar hisobidan qisqartiriladi. O’quv yili Yaponiyada 240 kun yoki Amerika Qo’shma S h tatlaridagidan 60 kun ko’pdir. Darslar 7 soat. Ko’pshilik maktablarda darslar ertalab soat sakkiz yarimda boshlanib, ushdan o’n besh daqiqa o’tganda tugallanadi. O’quvshilar haftasiga 2-3 soat sinfdan tashqari klub ishlarida, 7 soat ixtisos bo’yisha mashg’ulotlarda yoki repetitorlar ixtiyorida bo’ladilar. Y u qori bosqish o’rta maktablarida butun o’quv jarayonida o’quvshilar 80 ta sinov topshirishadi. O’quvshilar majburiy asosiy fanlardan tashqari o’z hohishlariga ko’ra ingliz tili, texnik ta`lim va maxsus fanlardan sinovlarga jalb etiladilar.

Y a pon maktablari elektron hisoblash mashinalari va boshqa o’quv-texnika vositalari bilan to’la ta`minlanganligiga qaramay, mutaxassislarning fikrisha, asosiy e`tibor o’qituvshi faoliyati va darslikka qaratilmog’i kerak. Ularning fikrisha, o’qituvshi bilan o’quvshi o’rtasidagi jonli muloqot o’rnini har qanday takomillashgan mashina ham bosa olmaydi. Deyarli barsha darsliklar xususiy bosmaxonalarda shop etiladi. Ularni shop etishga mablag’ni vazirlik ajratadi. Y u qorida qayd etilganidek, darsliklar boshlang’ish va quyi o’rta maktablarda bepul, yuqori pulli maktablarda esa pullidir. Darsliklar narxi shundayki, ularni xarid qilishga hammaning imkoniyati bor. Foydalanilgan darsliklar pullik bo’lsa ham, tekin bo’lsa ham o’quvshining o’zida qoldiriladi. Y a poni ya da o’qituvshi kadrlash tayyorlash sifatiga juda katta talablar qo’yiladi. Bu talablar shundayki, mazkur kasbga iqtidorli va yo’nalishi to’g’ri kelmaydigan tasodifiy kishilarning kirib qolishiga yo’l qo’yilmaydi. O’qituvshilar 4 yillik dorilfununlarda va 2 yillik kollejlarda tayyorlanadi. Bu o’quv yurtlarining bitiruvshilariga birinshi va ikkinshi darajali guvohnoma beriladi. Maktab direktori bo’lish ushun 1 darajali guvohnomaga ega bo’lish shart. Y a pon o’qituvshilarning jamiyatda tutgan obro’-e`tibori katta. Binobarin ularning maoshlari ham yuqori, 74 foiz o’qituvshi jamoa va kasb-korlik asosiasiyasiga a`zo. O’qituvshilar o’zlariga ishonib topshirgan 35-40 o’quvshining bilimi va tarbiyasi ushun javobgardirlar. S h u bois ular darsdan bo’sh vaqtlarini o’quvshilar, ularnng ota-onalari bilan suhbatlarga, xonadonlarga tashrif tashrif ishlariga bag’ishlaydilar. Ota-onalar va bolalar Yaponiyada oilaviy byudjetning katta qismi bolalarning sara maktablarida puxta bilim olishlarini ta`minlashga, universitetlarga kirib bilim olishlariga sarflanadi. Oilada bola yaxshi bilim olishi ushun barsha shart-sharoitlar yaratib beriladi. Imtixon paytlarida esa bolalar uy yumushlaridan ozod etiladilar. Ota-

oanalar maktab hayotining barsha sohalarida faol ishtirok etadilar, ular o’z farzandlariga barsha sohada o’rnak namunadirlar. Ular o’z bolalari o’qishiga yordam berish ushun juda ko’p o’qiydilar, maktab o’quv dasturini mukammal o’rganib oladilar. Bolalar tarbiyasida onalarning roli va ma`suliyati kattadir. Ular o’zlarini farzandlarining oqil, dono, muloyim, odil va mehnatsevar bo’lib o’sishlari ushun oila sulolasi va davlat oldida mas`ul deb hisoblaydilar. Yaponiyada oilaviy tarbiya xususida ko’plab metodik qo’llanmalar va tavsiyanomalar nashr etiladi, radio va televidenie orqali ko’plab pedagogik maslahatlar berib boriladi. Maktabgasha tarbiya yoshdagi bolalar ushun ota-onalar oyiga o’rtasha 2-3 kitob sotib olishadi. SHu yoshdagi bolalar ushun oyiga 40 jarida nashr etiladi, ota- onalarning mutlaq ko’pshiligi bu jaridalarga obuna bo’lishadi.Bola maktabga borgunga qadar o’qishni, yozishni, oddiy hisoblash ko’nikmalarini egallashi zarur. Yaponiya oilalaridagi uy partalari diqqatga sazovordir.U mukammal yon tomonidan muxofozalangan qo’rilma bo’lib, parta ustida kitob javoni, yoritqish, soat, qalam,qog’oz, mikrokalkulyator va zaruriy ashyolar, shuningdek, kerak bo’lib qolgan taqdirda ota-onasini shaqiradigan signal tugmashalarigasha o’rnatilgan. Ijtimoiy shart-sharoitlar Turli ta`limiy ko’nikmalarni bolalar ongiga singdirish yapon maktablariga xos fazilatdir.Masalan,2-sinf o’quvshisi ko’pshilik oldida nutq so’zlash qobiliyatiga ega bo’lishi, 6-sinf o’quvshisi kamida 2 ta sholg’u asbobida kuy shala bilishi,boshlang’ish sinf o’quvshisi suvda bemalol suza olishi kerak. Mana endi,Yaponiya muallimi o’z kasbiga qo’shimsha ravishda yana nimalarni o’rganishi lozimligini bilish qiyin emas. O’qituvshi qo’shiq aytishi, sholg’u asboblarida kuy shala olishi, notiqlik san`atini bilishi, yaxshi sportshi bo’lishi kerak.. Yaponiyaliklar to’g’ri va halol turmush tarzini qadrlaydilar. 1-sinfdan to 9- sinfgasha axloq tarbiyasi maktab faoliyatining zaruriy shartidir. O’qituvshi o’z o’quvshilari bilan doimo birga doimo birga bo’ladi.

Y a pon bolalari tashkilotshilik ishlariga ham maxsus o’rgatiladi.Bolalarning o’zlari ekskursiyalar uyushtiradilar, majlislar tayyorlaydilar va o’tkazadilar. Bolalar xulq atvoridagi barqarorlik Yaponiyada bebaho boylik hioblanadi. Bolalarning o’zlari o’qish o’zlashtirishni, o’z-o’zini tarbiyalashni muhokama qiladilar. Axloq normalari aniq ishlab shiqilib,uni ro’yobga shiqarish ushun darslarning ma`lum bir qismi ajratiladi. Axloqiy jihatdan aybdor bola ushun eng oliy jazo o’qituvshining o’quvshidan ixlosi qaytishi bo’lib,bu ixlosni qaytadan barpo qilish ushun o’quvshi va uning ota-onasi ansha- munsha ishlashi kerak. Y a pon o’qituvshisi o’quvshining eng yaqin maslakdoshi, maslahatguyi, murabbiysidir. O’qituvshi o’z o’quvshisi bilan hatto ta`til paytlarida ham aloqasini uzmaydi. Ta`lim tizimini sinshiklab o’rgangan kishi AQS h , Fransiya, Germaniya ta`lim tizimlaridagi barsha yaxshi va ibratli jihatlarni yaponlar ijodiy o’zlashtirganliklariga guvoh bo’ladi.Yaponiya o’rta maktablarining saviyasi AQS h o’rta maktablari saviyasidan bir-munsha yuqori turadi. Oliy ta`lim Oliy ta`lim doirasiga Yaponiyada dorilfununlarnigina kiritish mumkin. Dorilfununlarga katta o’rta maktablar yoki 12 yillik oddiy dasturda faoliyat ko’rsatuvshi maktablarning bitiruvshilari qabul qilinadilar. Ma`lumotlarga ko’ra, bu mamlakatda 460 ta universitet bo’lib, ulardan 95 tasi davlat tasarrufida, 34 tasi munisipal, 331 tasi xususiydir. Ularda 1 million 843 ming talaba tahsil oladi. Talabalarning 77,4 foizi yigitlar, 22,6 foizi qizlardir. Aspiranturalarda tahsil olayotgan aspirantlarning bor yo’g’i 12,9 foizi ayollar bo’lib, ular asosan gumanitar fanlar, san`at, maorif va dorishunoslik sohasida izlanishlar olib boradilar. Kishik kollejlarda esa ahvol buning tamoman aksi bo’lib, bu yerda erlar 10,1 foizni, ayollar 89,9 foizni tashkil etadi. umuman olganda, qishloq xo’jaligi muhandislikdan tashqari barsha fakultetlarda ayollar ham ta`lim oladilar. Kafedralar tarkibiga asosan professor, dosent va o’qituvshi kiradi. kafedra 4 nafar yuqori kurs talabasini bakalavr dasturida, 4 nafarini magistr va 3 nafarini

doktorantura dasturida tayyorlashga mas`uldir. Kafedralarga shu yo’sinda biriktirilgan talabalar xuddi ilmiy-tekshirish guruhlaridagidek faoliyat ko’rsatadilar. Y a pon dorilfununlariga kirish ushun ikki muhim bosqishdan o’tish lozim. birinshi bosqish abiturientlarning turar-joyida amalga oshirilib, ular yapon, eski yapon tili, matematika, fizika, ximiya, jamiyatshunoslik, tarix va boshqa fanlar bo’yisha test sinovlaridan o’tadilar. Test sinovi natijalariga ko’ra, ular qaysi dorilfununga munosibligi belgilab shiqiladi. Y u qori natijalarga erishgan abiturientlar Tokio universitetiga, Kioto, Osako, Sapporo dorilfununlariga qabul imtihonlari topshirishlari ushun yo’llanmalar beriladi Xususiy dorilfununlar esa qabul imtihonlarini. Kirish imtihonlari suhbat tarzida o’tkazilib, unda ko’rsatilgan fanlarni bilishdat tashqari tez fikrlash, topqirlik, zukkolik mahoratlari xam sinab ko’riladi. Bir qator xususiy dorilfununlar o’z tarkibida maktabgasha tarbiya muassalariga ega. Unda tabilanuvshilar ta`limning barsha bosqishlarini shu dorilfununning o’zida o’taydilar, pirovard natijada kirish imtixonisiz dorilfununga qabul qilinadilar. Dorilfununlarda tahsil olayotgan talabalar o’rtasida kasb nisbati qo’yidagisha: Jamyatshunoslik fanlari 40 foiz; Texnik falar 20 foiz; Gumanitar fanlar 14 foiz; Pedagogik fanlar 8 foiz; Qishloq xo’jalik, tibbiyot, tabiiy fanlar 3 foiz; Y a pon dorilfununlarida talabalar o’quv jarayonida 140-150 sinov birligi topshiradilar. Ularda baho mezoni – «a`lo», «yaxshi», «qoniqarli», «qoniqarsiz». Y a pon dorilfununlari asosan yuqori malakali mutaxassislar tayyorlaydi. S h unga qaramay, Yaponiyada «Dorilfunun kishini bilim va kasbga yo’naltiradi xolos, uni takomillashtirish, mukammallashtirish kishining o’ziga bog’liq», deb hisoblaydilar.

O’rta maxsus va texnik hunar ta`limi O’rta maxsus va texnik hunar ta`limi tizimiga kiruvshi bilim maskanlari Yaponiyada garshi oliy ta`lim tizimiga kiritilsa-da, u bizdagi hunar-texnika bilim yurtlariga to’g’ri keladi. Ular asosan kishik kollej, texnik kollej, maxsus tayyorgarlik kollejlariga bo’linadi. Kishik kollejlar o’z maqomiga ko’ra o’ziga xos dorilfunundir. Ularga kasbga yo’naltirish jarayoni juda shuqur va puxta. O’qish muddati 2-3 yil, bitirgash, «bakalavr» nomi berilmaydi. 1984 yilda Yaponiyada 336 ta shunday kishik maktab bo’lib, ularning 37 tasi davlat tasarrufida 51 tasi munisipal, 448 tasi xususiy kollejlardir. Texnik kollejlarda 5 yil o’qiladi, unga kishik o’rta maktabni bitiganlar qabul qilinadilar. Ular o’rta texnik ta`limni beradilar. Bu bilim maskanida katta maktab dasturi asosida mexanika, elektronika, ximiya, texnologiya, qurilish, metallurgiya kabi maxsus texnik fanlar o’qitiladi. Kollejni bitirgan o’quvshilar dorilfununning 2-yoki 3-kursiga kirib o’qishlari mumkin. Maxsus tayyorgarlik kolleji, 1976 yilda tashkil etilgan yalpi tipdagi o’quv yurtidir. U faqat yuqori malakali mutaxassis tayyorlabgina qolmay, balki madaniy saviyani o’stirishni ta`minlaydi. O’qish muddati 1 yil, kurs 800 soatdan iborat. Bu kollej bitiruvshilari dorilfununning tegishli kurslariga qabul qilinmaydilar. Ilmiy faoliyat Yaponiya yuksak ilmiy qudratga ega mamlakatdir. U dunyoda ta`limni rivojlantirishga mablag’ sarf etishda AQS h dan keyin ikkinshi o’rinda turadi. Mamlakatda ilmiy izlanishlarga xususiy sektorni ham qo’shib hisoblaganda, umumiy fanni rivojlantirishga ajratilgan mablag’ning beshdan to’rt qismi ajratilmoqda. Keyingi 10-15 yilda tabiatshunoslik va texnologiya sohasidagi oliy o’quv yurtlari rivojlantirildi, bunga ilmiy izlanishlarga mo’ljallangan mablag’ning qariyb 60 foizi sarf etildi. Dorilfununlar qoshida ilmiy-tadqiqot markazlari tuzilib, unda olimlar mustaqil ilmiy tadqiqot markazlari tuzilib, unda olimlar mustaqil ilmiy-tadqiqot

ishlari olib boradilar. Mamlakatdagi 32 foiz ilmiy-tadqiqot ishlarini dorilfununlarning olimlari bajarmoqdalar. Boshqaruv va moddiy ta`minot Yaponiyada ta`limni xalq ta`limi, fan va madaniyat vazirligi markazlashgan holda boshqaradi. Uning boshqarish huquqi kafolatiga ta`lim, fan, madaniyat va diniy muassasalar, shuningdek, kosmik fazoni tadqiq qilish ham kiradi. Ma`muriy jihatdan Yaponiyada 47 prefektura, 3262 munisipalitetga bo’linadi. Munisipalitetlar prefekturalar tarkibiga kirishiga qaramay boshqaruv ishida ma`lum mustaqilliklarga egadirlar. Har bir prefektura va munisipalitet qoshida 5 kishidan iborat kengash bo’lib, bu kengash ta`lim masalalari ilan shug’ullanadi. Kengash a`zolarini tenghuquqli asosda prefektura gubernatori va munisipalitet boshlig’i tayinlandi. Bu tizim 1948 yilda joriy qilingan. Munisipalitet majburiy ta`limni boshqaradi va uning taqdiri ushun javob beradi. Prefektura esa katta o’rta maktab, nogironlar maktablari, nodir san`at, tabiat, tarix muzeylari va sport inshootlarini boshqaradi. O’qituvshilar malakasini oshirishga, maktab, muzey, fuqarolar klubi, yoshlar markazi, qiroatxonalar ushun pul mablag’larini mahalliy hokimiyat ajratadi. Ta`limga ajratilgan jamoat fondi quyidagi tarkibga ega: - mahalliy hokimiyat hissasi 47,3 foiz; - prefektura hissasi 26,1 foiz; - munisipial boshqarma hissasi 24,6 foiz; Umuman, Yaponiya ta`limga o’z yalpi daromadining 8,6 foizini sarflaydi. Oliy ma`lumotlilar. Bitiruvshilarning mutlaq ko’pshiligi xalq xo’jaligining turli sohalarida samarali mehnat qiladilar. Oliy ma`lumotli mutaxassislar soni jihatidan Yaponiya jahonda ikkinshi o’rinda turadi: ming ishshiga 190 oliy ma`lumotli mutaxasis to’g’ri keladi. Bu ko’rsatkish AQS h da har ming kishiga 294, Buyuk Britaniyada 138, Fransiyada 115 nafardir. Bitiruvshilarga eng yuqori haq to’lanadi. Erkaklarga nisbatan ayollar bajarilgan bir xil ish ushun 10 foiz kam haq oladilar.

Muammolar va rejalar. Yaponiya ekonomika va texnologiya sohasida katta yutuqlarni qo’lga kiritdi . Bunga sabab aholi bilim darajasining yuqoriligidir. Yaponiya ta`limining asosiy maqsadi va mazmuni aholini zamonaviy texnik va texnologik jarayonlar bilan jihozlangan hozirgi zamon sanoatida samarali ishlashga moslashtirishdir. Mamlakatda maktabga muhim ijtimoiy vazifani bajaruvshi, jamiyatning olg’a siljishini ta`minlovshi dargoh deb qaraladi va xalq tomonidan e`zozlanadi. YApon ta`limi muammolaridan biri yuqori baho ushun kurashdir. Lekin bu intilish hamisha ham oqilona hal bo’lavermaydi. S h unki yuqori toifali oliy o’quv yurtlariga faqat badavlat oilalarning bolalarigina kiri o’qiydilar. 1960 yillardan boshlab shu muammo atrofida noroziliklar kushayib bormoqda. Fuqarolar xususiy bilim maskanlarini kengaytirib, davlat tasarrufidagi o’quv yurtlarini ko’paytriishni talab qilmoqdalar. 1984 yilda Yaponiya hukumati ta`lining muvaqqat qo’mitasini tuzdi. Xuddi shu yili Yaponiya o’qituvshilari Kengashi ta`limni isloh qilish bo’yisha o’z kengashini ta`sis etdi. Isloh loyihasida quyidagilar bor: - tinshlik va xalqaro birdamlik; - inson huquqlari va ijtimoiy tenglik; - bilim olishga umrbod huquqiy kafolat; - ta`limda mustaqillik, o’zaro tajriba almashish, muloqot; - islohotni amalga oshirishda xalqning keng ishtirokini ta`minlash. Bu kengash tarafdorlarining fikrisha, bilim olish majburiy emas, huquqiy bo’lishi, bilim olish intiluvshilar birikishlari, uning taraqqiyoti ushun kurashuvshilar kerak. Har holda, yapon ta`limi konsepsiyasida yaqin kelajakda o’zgarishlar bo’lishi ham ko’zda tutilmoqda. Yaponiya talimi tizimidagi: - bolani maktabga puxta tayyorlash; - bolalar ta`lim tarbiyasiga ota-onalar mas`uliyatini kushaytirish; - o’quvshilarning nafosat va jismoniy tarbiyasiga katta e`tibor;

- o’qituvshi kadrlarga yuksak talabshanlik; yosh iqtidorlar bilan alohida ishlash kabilar boshqalar ushun ham namuna olsa arzugulik tomonlardir.

Похожие

Fransiyada ta’lim siyosatining olib borilishi

Turkiyada ta’lim siyosatining olib borilishi

Xitoy va Yaponiya ta’lim tizimi (Xitoy va Yaponiya ta’lim tizimi ( maktablarida ta‘lim )maktablarida ta‘lim )

1917-1991 yillarda O’zbekistonda ta’lim tizimi va pedagogik fikrlar rivoji. Mustaqil O’zbekiston ta’lim tizimi

O’zbekiston Respublikasi ta’lim tizimi islohotlari.