Уй-рўзғор маданияти ва унга тегишли таъмирлаш ишларини бажариш кўникмаларини шакллантириш методикаси - Педагогиka - Рефераты

Уй-рўзғор маданияти ва унга тегишли таъмирлаш ишларини бажариш кўникмаларини шакллантириш методикаси

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

90.5 KB

Уй-рўзғор маданияти ва унга тегишли таъмирлаш ишларини бажариш кўникмаларини шакллантириш методикаси . . Режа: 1. ДТС да ўқувчилар эгаллашлари шарт бўлган ҳаётий кўникмаларнинг меъзонлари. 2. Меҳнат таълими бўйича ўқув дастурида ўқувчиларга ҳаётий кўникмаларни сингдириш. 3. Уй-рўзғор маданияти ва юритиш асослари. 4. Уй-рўзғорда таъмирлаш ишларини турлари ва ўқувчиларга етказиш методикаси.

Ўқувчиларни ҳар томонлама баркамол шахслар бўлиб шаклланишлари учун уларга меҳнат турлари, касблар ҳақида билим бериш, уларда дастлабки меҳнат кўникмалари ва малакаларини, меҳнатга қизиқиш ва касбларни қадрлашга, аҳамиятини тушунишга ўргатиш каби ҳаётий кўникмалар шакллантирилади. Уй-рўзғор ишлари, уй тутиш маданияти, турмушда майда таъмирлаш ишларини бажариш, уларни мустақил ҳаётларида, кундалик турмушда учрайдиган меҳнат турлари ва воситалари билан таништириш мехнат таълими машғулотларининг барча йўналишларида сингдириб борилади. ДТС да таъкидланганидек, бошланғич (1-4) синфларда уй-рўзғор маданиятидан ўқувчилар қуйидаги билим кўникма ва малакаларни эгаллашлари шарт: - аҳлоқ ва кийиниш меъёрларини билиш; - уй тутишни билиш; - меҳмонларга, атрофдагиларга мулозамат кўрзата олиш; - дастурҳон тузатишни билиш; - уй-рўзғор ишларини бажара олиш; - дурадгорликка оид содда ва енгил ишларни бажара олиш (ўғилболалар учун); - оддий бичиш-тикиш ишларини бажара олиш (қиз болалар учун); - бозор, сотувчи, ҳаридор каби тушунчаларни билиш. Умумий ўрта таълим (1-9 синфлар) якунида ўқувчилар меҳнат таълимига оид қуйидаги билим, куникма ва малакаларни эгаллашлари шарт: - уй тутиш маданияти (уйни дид билан безатиш, рўзғор тутиш, маданиятли кийиниш) кўникмасига эга бўлиш; - уй рўзғор электр асбоблари ва газдан ҳавфсизлик қоидалари га риоя қилган ҳолда фойдалана олиш; - содда дурадгорлик ишларини бажара олиш (ўғил болалар учун); - кундалик турмушда зарур бўладиган бичиш-тикиш ишларини бажара олиш (қиз болалар учун);

- пазандачилик махоратини эгаллаш; - оила иқтисодиёти (оила бюджети, кирим-чиқим, оила меҳнат тақсимоти, оилавий ишлаб чиқаришни ташкил этиш) кўникмаларига эга бўлиш. ДТС талаблари асосидаги меҳнат таълими дастурида юқорида айтиб ўтилган талабларни бажаришга катта эътибор берилган. Меҳнат таълимининг барча йўналишларида ўқувчиларга ҳаётий кўникмалар сингдириб борилади. Масалан: Газламага ишлов бериш технологияси ва пазандачилик асослари йўналиши бўйича ўқувчилар уй рўзғор ишларини, кийим-кечакларга қараш. ремонт ишларини бажариш, дастуҳон тузаш, безаш, меҳмонларни кутиб олиш ва маданиятли ҳизмат қилиш, мазали таом тайёрлашни билиш, электр, газ асбобларини ишлата билиш, оила бюджетини ишлата олиш, супуриш, дераза оиналарини тозалаш, чангларни тозалаш, дераза пардаларни тута олиш, экинларни, чорва моллар ва паррандаларни парвариш қилишни ўргатиш кўрсатилган. Ёғоч металлага ишлов бериш технологияси йўналишида асбоб ва ускуналардан ҳавфсизлик техника қоидаларига мувофиқ фойдалана олиш, уй рўзғорда учрайдиган ремонт ишларини бажара олиш; эшикни, шкафларни, дераза ромларини, мебелларни таъмирлаш, дурадгорлик ёки чилангарликка оид содда ишларни бажара олиш, қулф, ошиқ-мошиқ, Шпонкалит, эшик ва ром тутқичини ўрната олиш, ромга ойна солиш, уйни таъмирлаш, девор ва шифтни, полни бўяш,дизайнерлик ишларини бажариш кўникма ва малакаларни эгаллашлари лозим бўлади. Юқоридагилар бўйича билим, кўникма ва малакалар ҳар бир машғулот жараёнида шакллантириб борилади. Ҳар бир синф якунида ўқувчилар меҳнат таълими фанидан эгаллашлари лозим бўлган билим кўникма ва малакалар мезонларидан уй-рўзғор маданияти ва унга тегишли таъмирлаш ишларини бажариш бўйича талаблар берилган.

5-синфда ўқувчилар бир ва икки лампали ёриткични электр тармоғига улаш қоидаларини, уй-рўзғор электр асбобларининг бузилган вилка ва шнурларини алмаштиришни билиши, электр плиталари, сув қайнатиш қурилмаларидан ҳавфсиз фойдаланиш қоидалари, турли пишириқлар, қатиқ, сузма, сарёғ,, қаймоқ тайёрлаш қоидаларини билиши зарур. Уй ҳайвонларини, паррандаларни парвариш қилиш қоидаларини билиш. 6-синфда ёғоч ва металлга ишлов беручи асбобларни ва улардан фойдаланиш қоидаларини билиш, ўлчам ва режалаш асбоблари билан ишлаш усулларини билиш, миллий таомлар тайёрлаш, мева-сабзавотларни қуритиш, сақлаш, мураббо, компотлар, томат тайёрлаш усулларини, дастурҳон тузатиш қоидаларини 7-синфда ёғоч буюмларига ишлов беришда ишлатиладиган қўл асбоблари билан ишлаш ёғочдан оддий миллий ҳунармандчилик буюмларини тайёрлаш усулларини билиш, газламаларни бичиш, қирқиш асбоблари ва мосламалардан фойдаланиш қоидалари, хамирдан таом ва нон, булка махсулотларини тайёрлаш усулларини билиш, ҳонадонда озиқ-овқатлар учун ҳаражатлар юзасидан иқтисодий ҳисоб китобларни бажариши қоидаларини билиш.. 3.Умумий технология ва уй рўзғор меҳнати. 4.Умумий техника асослари. 5.Қишлоқ хўжалик асослари. 1. Ўқувчиларга ҳаётий кўникмалар меҳнат таълимининг қайси йўналишларида сингдириб берилади? 1. Ёғочга ишлов бериш йўналишида. 2. Газламага ишлов бериш йўналишида. 3. Пазандачилик технологияси йўналишида. 4. Барча йўналишларда. 2. Ҳар бир синф якунида ўқувчилар эгаллашлари лозим бўлган билим, кўникма ва малакалар мезонлари қайси бир хужжатда кўрсатилган? 1. ДТС да. 2. Ўқув дастурда.

3. Таянч ўқув режада. 4. Барча хужжатларда. УЎТДТС асосидаги меҳнат таълими ўқув дастурида ўқувчиларни меҳнатга тайёрлаш жараёнида касб-ҳунарга йўналтиришни янада кучайтириш, уларни замонавий ишлаб чиқариш асослари, ёғочга, металлга ва газламага ишлов бериш технологияси, пазандачилик асослари, қишлоқ хўжалик асослари, бадиий меҳнат технологияси ва машина элементлари йўналишлари бўйича билим, кўникма ва малакаларни эгаллашлари кўзда тутилган. 5-7 синфларда ўқувчиларнинг ижтимоий-эстетик диди ва дунёқарашини кенгайтира-диган, оилавий ҳаёт турмушда керак бўладиган ўқув курслари ўқувчиларда миллий маданият ва анъаналарга меҳр – муҳаббат уйғотади. Халқ бадиий ҳунармандчилигининг миллий этник, тарихий, маҳаллий, жуғрофик жиҳатлари, халқ миллий ҳунармандчилигининг соҳалари: ганчкорлик, ўймакорлик, наққошлик, ёғоч, тош ва суяк ўймакорлиги, кандакорлик, мисгарлик, кулолчилик, заргарлик, чилангарлик, чопон тикиш, дўппидўзлик, шарқ миниатюраси, рехтагарлик, ошпазлик, миллий ўйинчоқлар тайёрлаш, от-улов анжомлари тайёрлаш, косибчилик, иморатсозлик ва бошқалар ҳақида билимлар бериш ўқувчиларнинг бадиий эстетик тарбиясида катта аҳамиятга эга. Бошланғич синфлар меҳнат таълими ўқув дастури қуйидаги ўқув курслардан иборат: 1. Умумий ва бадиий меҳнат. 2. Умумий технология асослари 1-4 синфларда умумий ва бадиий меҳнат ўқув курси ҳар бир синфда 17 соатдан ўқитилади. Бадиий меҳнат турлари инсонларнинг ҳар-хил фаолиятларида гўзаллик ва нафосатгаинтилишлари натижасида шакилланиб, ривожланиб боради. Ўқувчиларни меҳнат таълимини амалга оширишда. бадиий меҳнат воситаларидан фойдаланиш-машғулотларнинг мазмунини

бойитиш қизиқарлилигини ошириш, амалий безак санъатлари соҳасидаги билимлар, меҳнат кўникмалари ва малакаларини шакиллантириш имконинин беради. бунда машғулотлар мавзуси ва амалий ишлар бажариш бўйича вазифаларни ўқувчиларнинг ёш ҳусусиятларини ҳисобга олган ҳолда танлашга алоҳида эътибор берилади. Ушбу курс бўйича машғулотлар таркибига ўқувчи-ларнинг турли меҳнат мавзуларини ўзлаштиришлари учун зарур бўлган ҳар хил тавсиялар, жадваллар, эскизлар, расмлар, нақшлар, ишлашларини ташкил қилиш ҳамда айрим дизайнерлик масалаларини ҳал қилиш машқларини ўтказиш киради. Бу машғулотларда ўқувчиларга бадиий меҳнатнинг қуйидаги йўналишлари бўйича дастлабки билимлар, кўникма ва малакалар шакллантирилади. 1. Эскизлар, расмлар, жадваллар ва бошқа тасвирлар ишлаш. Бу машғулотларда ўқувчиларга меҳнат жараёнида бажариладиган ишларни турли тасвирлар ва жадваллар шаклида режалаш ва лойиҳалаш ўргатилади. бунда турли касблар соҳасида фойдаланиладиган график тасвирларни бажариш ва улардан амалда фойдаланиш кўникмаларини шакллантириш кўзда тутилади. Ҳар қандай меҳнат ҳаракатни ёки исталган жараённи тасвирлар ёрдамида ифодалаш мумкин. Ушбу ҳар икки усулнинг ўзига хос афзалликлари бўлиши билан биргаликда уларнинг ҳар бири бошқасининг ўрнини боса олмаслиги ҳам маълум. Аслида эса меҳнат жараёнини сифатли ташкил этилишида ҳар иккала усулдан унумли фойдалана билиш лозим бўлади. Машғулотлар учун оддий ва рангли қаламлар, расм дафтар, рангли қоғозлар, акварель бўёқлари, чўткалар, елим, қайчи, картон, газмол, чарм чиқиндилари, ўчиргич, дарахт ва бошқа ўсимликларнинг барглари ёғоч пайрахалари, пластмасса, фанера, оина парчалари ва бошқалар керак бўлади. Дарслр асосан ўқувчининг дарс мавзусига доир кўргазмали бажариб, зарур таҳлиллар бериши билан ўқувчиларнинг турли амалий ишлар бажаришларидан иборат бўлади. Бу ишлар мазмуни меҳнат машғулотлари жараёнид тайёрланадиган турли буюмларнинг тасвирларини

қалам ва бўёқ билан чизиш рангли қоғозлардан қирқиб елимлаш ва бошқа материаллардан тасвирлар ясашдан иборат бўлади. 2. Дизайн асослар билан танишиш. Бу машғулотларнинг мақсади - ўқувчиларга бадиий лойиҳалаш бўйича энг оддий назарий билимлар бериш, уларда дастлабки амалий иш, кўникмаларни шакллантириш ва бадиий эстетик фикрлашларини ривожлантиришдан иборат. Ўқувчиларга буюмларнинг чиройли шаклда ва рангда ҳамда фойдаланиш қулай бўлиши учун нималар қилиш кераклиги қандай қоидаларга риоя қилиш зарурлиги бўйича билимлар берилади, сўнгра шу билимлардан фойдаланган ҳолда амалий топшириқлар бажариш таклиф қилинади. Бу машғулотлар учун расмлар, эскизлар, чизиш қуроллари билан бирга ҳажмли моделлар ясаш учун турли табиий ва сунъий материаллар ҳамда уларга ҳар турли ишлов бериш асбоблари керак бўлади. Дарслар асосан ўқитувчининг ва турли вариантларлдаги кўргазмали воситалар асосидаги тахлили ва назарий қоидаларни тушунтириб бериши билан ўқувчиларнинг мавзулар бўйича амалий топшириқларни топширишдан иборат бўлади. Топшириқлар мазмуни турли касбларда тайёрланадиган буюмларнинг турли дизайнерлик ечимларини ижодий равишда излаб топишга ўрганишни назарда тутади. Бунинг натижасида ўқувчиларда ўзлари бажарадиган ҳар қандай ишга нисбатан ўзига хос бадиий эстетик дид билан ёндаша билиш қоьилиятлари ривожлантирилади. 3. Меҳнат таълими вазифалари билан боғлиқ бўлган наққошлик асосларини ўргатиш. Бу машғулотлар мақсади ўқувчиларга турли буюмлар ва махсулотларни бадиий эстетик безаш учун нақшлардан фойдалана олиш бўйича билимлар бериш, кўнкма ва малакаларни шакллантиришдан иборат. бу курсда ўқувчилар халқ ҳунармандчилигининг ва ишлаб чиқаришнинг турли соҳаларида қўлланиладиган амалий безак ишлари билан танишадилар, ушбу амалий безак усулларининг айрим касбларга хос (мактаб муҳитидан

келибчиққан ҳолда) технологияларни ўрганадилар. Буни буюм ёки махсулотнинг шаклини хосил қилишда бадиий стиллаштириш усулидан фойдаланиш ва шу билан бирга безак элементларини мазмун ва ўлчам жихатидан шу буюм ёки махсулот учун мутаносиблигини таъминлаш қоидаларини ўргатиб борилади. Машғулотлар учун турли буюмлар ва махсулотларга безак бериш нақшлар ишлаш материаллари ва асбоблари керак бўлади. Масалан:қандолат махсулотларини безатиш учун турли рангдаги кремлар, қандолатчилик шприци, турли қоидалар ва шулар каби каштадўзлик учун рангли иплар, игналар ва шу кабилан: ёғочсозлик буюмлари учун ишлаш асбоблари бўёқ, лак ва шу кабилар: лой, сопол: ва чинни буюмлар тайёрлаш ва безаш учун бўёқ, ганж, чўтка, кескичлар чизғич ва шу кабилар мисгарлик, темирчилик, пичоқчилик буюмлари учун махсус асбоблар ва шу каби ҳар бир касбнинг ўзига хос материал ва асбоблари талаб қилинади. Наққошлик машғулотлари ўқувчиларнинг маълум буюмлар ва махсулотлар тайёрлашлари билан боғлиқ ҳолда олиб борилади яъни бирор буюм тайёрлашда унинг шакли ва ранги дизайнерлик қоидалари асосида белгиланса, унинг безакларини бажариш наққ-ошлик қоидалари асосида бажарилади. Наққошлик дарсларининг асосий усули ўқитувчиларнинг мавзуга тегишли кўргазмали воситалар ва намуналар асосида таҳлил ўтказиши, зарур қоидаларни тушунтириб бериш ва шундан сўнг ўқувчиларни мустақил ижодий ишлар бажаришдан иборат бўлади. Умумий ва бадиий меҳнат курсининг ушбу учта йўналиш бўйича ўқув соатлари қуйидагича тақсим қилинади. № Маърузалар Синфлар ва соатлар 1 2 3 4 1. Расм, эскизлар ва жадваллар чизиш 9 9 4 4 2. Дизайн асослари - - 8 8 3. Наққошлик асослари. 8 8 5 5 Жами: 17 17 17 17 5-7 синфларда меҳнат таълими йўналишларининг ҳаммаси учун уйғунлаштирилган бадиий меҳнат технологияси машғулотлари ўтказилади.

Дастурда бадиий меҳнат тахнологияси машғулотлари барча йўналишлар учун умумлаштирилган ҳолда берилган, улардан тегишли йўналишга доир мавзулар ўқитувчи томонидан ажратиб олиниши лозим. 5-синфда бадиий меҳнат технологияси меҳнат таълимининг барча йўналишлари учун умумий қуйидаги асосилаги тегишли мавзуларга сингдирилга ҳолда ўтказилади. Оддий объектларни конструкциялаш ва моделлаштириш халқ ҳунармандчилиги турлари. Бу мавзу бўйича амалий ишларда қуйидаги йўналишлардан бири бўйича мустақил ижодий машқлар бажарилади. Дурадгорлик-бешик, сандиқ ва бошқалар, каштачилик-сочиқ, белбоғ, рўмолча, дўппи ва бошқалар, наққошлик-бирор буюмни нақш билан безаш, пичоқчилик-пичоқнинг умумий шаклини, бандини, қинини безаш, пазандалик- таомларни чиройли кўринишларда тайёрлаш. Касблар соҳасидаги безатиш қоидалари. Турли материаллардан тайёрланадиган буюмларни безашда нақшдан фойдаланиш. Кандакорлик буюмларининг турлари, уларнинг номи, шлатилиши, шакли, безаклари ва тайёрлаш усуллари, безак элементларини кўчириш ҳамда мустақил ижодий нақшлар тузиш ҳақида билимлар берилади. 6-синфда бадиий меҳнат технологияси бўйича ўқувчиларда қуйидаги билимлар шакллантирилади. Ёғоч, қоғоз ва бошқа материалларни елимлаш, бўёқлар тайёрлаш, бўяш, безаш, турли безаш ишлари учун трафаретлар вабошқа ёрдамчи воситалар тайёрлаш қоидалари. Нақшларнинг турлари ва айрим ҳусусиятлари ҳақида дастлабки тушунчалар. Оддий бадиий безаш ишларини бажариш ҳамда мустаҳкамлиги, фойдаланишга қулайлиги, технологик жиҳатдан осон тайёрланиши, унга бўлган эҳтиёж миқдорини ва бошқа талабларни ҳисобга олишнинг аҳамиятини тушунтириш, айрим буюмларнинг дизайнерлик ечимларини ҳал қилиш машқларини бажариш.

7-синфда бадиий меҳнат технологияси бўйича қуйидаги мавзулар асосида билимлар шакллантирилади. Бадиий безаш ишлари. Меҳнат таълимидаги бадиий безаш ишлари ҳақида умумий маълумот. Бадиий безаш ишларида шакл, ранг, тасвирлар ва нақшлардан фойдаланиш. бадиий ҳарфлар ёзиш. Сайқал берувчи безатиш асбоблари билан ишлаш технологияси. Миллий нақшлар асосидаги бадиий безаш ишларини бажариш. Меҳнат таълими дарсларида бадиий меҳнат технология-сини ўқувчиларга сингдириш 1-4 синфларда умумий ва бадиий меҳнат технологияси ўқув курси орқали, 5-7 синфларда меҳнат таълимининг йўналишлари бўйича тузилган мавзуларга уйғунлаш-тириладиган ҳолда амалга оширилади.

Адабиётлар : 1. Умумий ўрта таълимнинг давлат таълими стандарти ва ўқув дастури. 1999 йил. 4-махсус сон. 2. И.Азимов "Ўзбекистон нақшу нигоралари". Тошкент 1987 3. С.Булатов. "Ўзбек халқ амалий безак санъати". Тошкент 1995 й. 4. В.Манакова. "Ўзбекистон хонадонининг бадиий безак маданияти". Тошкент 1989 йил. 5. М.Мирзаахмедов "Материлларга бадиий ишлов бериш". Тошкент 1986 йил. 6. М.Мирзаахмедов "Ёғоч ўймакорлиги". Тошкент 1995 йил. 7. К.Қосимов. "Наққошлик: халқ наққошлик тўгараги". Тошкент 1990 йил.

Похожие

Умумий ўрта таълим давлат таълим стандарти асосидаги меҳнат таълими дастурининг илмий-услубий таҳлили

Меҳнат таълими дарсларида электротехник ишлар ҳамда таъмирлаш асосларини ўтиш методикаси

Дарслик бўйича уй вазифалари (биология ўқитиш методикаси)

Ўзбекистон Республикасининг “таълим тўғрисида” қонуни ва кадрлар тайёрлаш миллий дастури

Бакалаврларга куйиладиган талаблар, мутахассислик фанларини укитишни режалаштириш