Ўқув дарсларининг турлари ва уларнинг мутахассислар тайёрлашдаги роли - Педагогиka - Рефераты

Ўқув дарсларининг турлари ва уларнинг мутахассислар тайёрлашдаги роли

Загружено в:

25.04.2023

Скачано:

0

Размер:

115.5 KB

Ўқув дарсларининг турлари ва уларнинг мутахассислар тайёрлашдаги роли Режа: 1. Маъруза дарслари ва уларнинг мутахассислар тайёрлашдаги роли. 2. Лаборатория ва амалий дарслар. 3. Мутахассислар шаклланишида битирув малакавий ва курс ишларининг аҳамияти. 4. Педагогик технологиялар ва уларнинг талабалар билимини оширишдаги аҳамияти. 5. Талабалар билимини баҳолашнинг рейтинг тизими.

1. Маъруза дарслари ва уларнинг мутахассислар тайёрлашдаги роли Олий ўқув юртларида ўқувчиларга ўқув ва илмий-техник ахборотларни етказишнинг бир неча хил усулларидан фойдаланилади. Шуларнинг энг асосий шаклларидан бири маърузалар ҳисобланади. Вақт нуқтаи назаридан олганда ва таъсир кучи бўйича маъруза усули ўрин алмаштирмайдиган усуллардан бири ҳисобланади. Маъруза бу- ўқитувчи томонидан ўқув, илмий, илмий-услубий ва бошқа материалларни систематик ва кетма-кетликда оғзаки баён этишдан иборатдир. У бошқа дарсларнинг ҳам асосий мазмунини ифодалайди. Яхши ўқилган маъруза дарси талабанинг билимга интилишини юксалтиради ва бу билимларни эгаллашда фаоллигини оширади. Маъруза маълум фан соҳасида унинг назарий ва амалий йўналишлари билан таништиради, талабаларнинг мутақил иш йўналишларини белгилайди, илмий ижод қилиш қобилиятларини ривожлантиради, илмий муаммоларга муносабатини шаклантиради. Маъруза ўз фикрини, илмий муаммо бўйича тавсияларини аниқ баён этишни, дарслик, илмий-техник ва маълумотнома адабиётлари асосида ишлашни ўргатади ва шу асосда бўлғуси мутахасисларнинг ишларга ижодий ёндашишига асос яратилади. Маъруза ҳамма ўтиладиган фанлардан ўқилади. Маъруза ўз мақсадига эришишни ва қўйилган вазифани бажариш учун юқори малакали мутахассислар-профессорлар ёки доцентлар томонидан ўқилади. Шу сабабли маъруза фақатгина дарслик ёки ўқув қўлланмадаги материалларни баён қилиш эмас, балки ўқитувчининг шахсий ижод маҳсули ҳисобланади. Ўқитувчи маърузага эртан маъруза ўқийман деган куни эмас, балки ўзининг бутун фаолияти давомида тайёрланиб боради. Шу сабабли маъруза ўқитувчининг малакавий даражасини ва ўқитувчининг педагогик маҳоратини ўзида акс эттиради. Маърузада маърузачи фақат фаннинг фундаментини баён

этиб қолмасдан, балки ўзининг илмий ғоясини ўрганилаётган объектга ўзининг муносабатини ҳам баён этади. Агар талаба маърузага қатнашмасдан, маърузачининг жонли чиқишини кўрмасдан туриб, материалларни дарслик ва ўқув қўлланмалардан ўқиб оламан деб фикр юритса, албатта бундан талаба жуда катта хатога йўл қўйган бўлади. Яхши маъруза – бу аудиторияда маърузачи ва талабанинг биргаликдаги ижодий иши маҳсули ҳисобланади. Маърузани эшитиш учун талаба тайёр ҳолда келиши керак. Агар у касал, чарчаган, яхши ухламаган, ўз вақтида нонушта қилмаган ҳолда келса, у ҳолда бундай талабани маърузада «қатнашмаган» деб ҳисоблаш мумкин. Чунки, у дарс жараёнида ҳеч нарсани ўзлаштириб олмайди. Умуман олганда талаба маърузани эшитиш ва ўзлаштиришга психологик жиҳатдан тайёр бўлиши керак. Унинг мияси бегона фикрлардан бутунлай холи бўлиши керак. Унинг бутун эътибори маърузага қаратилган бўлиши керак. Аудиториядаги ҳамма талабалар ўқитувчини кутиб олишга ва маърузани эшитишга тайёр бўлишлари керак. Буни қуйидагича тушуниш керак: маърузачи келгунча талаба аудиториядаги ўз жойини эгаллаши, дафтар, ручка, қаламини тайёрлаши керак. Маърузада ҳар қандай қоидадан четланишлар маърузанинг сифатига ёмон таъсир кўрсатади. Олий таълимда маъруза тайёрланган аудиторияга мўлжалланади. Аниқ фандан терминларни яхши тушунган талаба, маъруза эшитишга тайёр талаба ҳисобланади. Маърузанинг мазмунини яхши тушуниб етиш учун, талаба ўтган маърузани яхши ўзлаштирган бўлиши шарт. Маъруза матнини чуқур ўзлаштирмоқчи бўлган талаба, дарслик ва бошқа материлалар орқали ўтиладиган маърузани қараб чиқиши керак. Қачонки талаба материални конспект қилиб қолмасдан, маърузачининг сўзини эшитиб, материал бўйича ўз фикрини баён қила билса, унда маъруза ўз мақсадига эришди деб ҳисоблаш мумкин.

2. Лаборатория ва амалий дарслар Олий ўқув юртларида лаборатория ва амалий дарслар маъруза эшитиш давомида олган билимларини мустаҳкамлаш учун ўтказилади ва назарияни амалиёт билан боғловчи бўғин ҳисобланади. Амалий дарслар бутун гуруҳда ўтказилса, лаборатория дарсларини ўтишда эса гуруҳ икки кичик гуруҳга бўлинади. Ҳар бир кичик гуруҳ ўқитувчи раҳбарлигида мустақил шуғулланади. Лаборатория ва амалий дарсларга маъруза ва олдинги дарсларни ўзлаштирган талабаларгина қўйилади. Янги дарсни ўтишдан олдин ўқитувчи жорий назоратни амалга ошириб, талабалар билимини баҳолайди. Лаборатория ва амалий дарслар махсус янги ўқув-илмий жиҳозлар билан жиҳозланган лаборатория ва кабинетларда ўтказилади. Бўлғуси «Хизматлар соҳаси (фаолият турлари ва йўналишлари бўйича)» йўналиши бакалавриатлари бу дарс жараёнлари давомида шу соҳа бўйича амалий кўникмаларни ҳосил қила бошлайдилар. Лаборатория-амалий дарсларни ўқиш сифати ва самарадорлиги нафақат лаборатория ва кабинетларнинг жиҳозланганлик даражасига, балки ўқитувчининг педагогик маҳоратига ва талабаларнинг ўзига ҳам боғлиқ бўлади. Лаборатория дарсларини юқори савияда ўтиш учун талабалар дарсларга аввалдан тайёрланган бўлишлари керак. Талабалар дарс бошланишигача лаборатория ва амалий дарсларнинг мазмуни, тадқиқотларнинг ҳам мазмуни, ҳажми, жиҳозлардан фойдаланиш қоидалари билан олдиндан таниш бўлиши керак. Лаборатория экспериментини бажаргандан кейин талаба дафтарига топшириқни бажариш услубини ёзиши, натижаларни ҳисоблаши ва олинган натижаларни текшириш учун ўқитувчига топшириши керак. Амалий дарсларнинг турларидан яна бири семинар дарслари ҳисобланади. Семинар дарсларни асосан гуманитар фанлардан ўтказилади. Бунда ҳар бир талаба қўйилган саволларга жавоб бериб, ўзининг тайёргарлик

даражасини кўрсатиши керак. Шу сабабли семинар дарсларига гуруҳнинг ҳар бир талабаси тайёр бўлиши керак. Семинар дарсларига тайёрланиш ўтган семинар дарсларига тайёрланишни ҳам ўз ичига олади. Бу материалларни яхши ўзлаштиргандан кейин кейинги семинар дарсларига тайёргарлик бошланади. Бунинг учун эса манбалардан ҳам фойдаланиш мақсадга мувофиқ ҳисобланади. Шу сабабли талаба манбаларни конспект қилиши керак. Талабанинг семинар дарсларидаги жавоби ҳам жорий назорат балларида ўз аксини топади. 3. Мутахассислар шаклланишида битирув малакавий ва курс ишларининг аҳамияти Олий ўқув юртларида бакалавр битирув малакавий ишини бажаришга қўйиладиган талаблар Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 1998 йил 31-декабрда қабул қилинган №362-сонли буйруғи талаблари асосида амалга оширилади. Битирув малакавий ишни бажаришнинг мақсад ва вазифалари. Битирув малакавий ишни бажариш (кейинги сатрларда малакавий иш) - олий ўқув юрти бакалавриатида талабаларни ўқитишнинг якуний босқичидир. Малакавий ишни бажаришнинг мақсади қуйидагилар ҳисобланади: таълим бўйича назарий ва амалий билимларни мустаҳкамлаш ва кенгайтириш, олинган билимларни муайян илмий, техникавий, ишлаб чиқариш, иқтисодий, ижтимоий, маданий вазифаларни ҳал этишда қўллаш; ижодий ишлаш, ишлаб чиқарилаётган масаланинг (муаммонинг) қўйилиш жараёнидан бошлаб, уни тўла ниҳоясига етказиш бўйича қарор қабул қилишда бўлган масъулиятни ҳис этишга ўргатиш; замонавий ишлаб чиқариш, иқтисодиёт, техника ва маданиятнинг ривожланиши шароитида талабаларни мустақил ишлашга тайёргарлигини таъминлаш.

Битирув малакавий ишларнинг мавзуси. Малакавий ишлар мавзуси муаммонинг замонавий ҳолатини ва иқтисодиёт, ишлаб чиқариш, техника, ижтимоий соҳалар, фан, таълим ва маданиятнинг истиқболий ривожланишини акс эттириши керак. Малакавий ишлар мавзуси мутахассис чиқарувчи кафедра томонидан белгиланади ва олий ўқув юрти ёки факультетнинг илмий кенгаши томонидан тасдиқланади ҳамда уч йилда бир мартадан ортиқ қайта кўриб чиқилмайди. Малакавий ишлар мавзусининг йиллик рўйхати битирув амалиёти бошланишига қадар ёки битирув курсининг бошида эълон қилинади. Талабаларга (рейтинглар бўйича камайиш тартибида) малакавий ишларнинг мавзуларини танлаш хуқуқи берилади. Талаба ёки талабанинг ўқиши учун тўлов контракт маблағини тўловчи буюртмачи зарурий асослар билан малакавий ишлар мавзуси бўйича ўз вариантларини таклиф этишлари мумкин. Малакавий иш мавзуси ва раҳбарни талабага бириктириш кафедранинг тақдимномаси бўйича ректорнинг буйруғи билан расмийлаштирилади. Иш раҳбари, малакавий ишнинг мавзусига мувофиқ талабага малакавий ишга тегишли материалларни тўплаш бўйича (жумладан, малакавий амалиёт ўтказиш даврида ҳам) топшириқ беради. Топшириқнинг шакли олий ўқув юртининг ўқув бўлими томонидан белгиланади. Топшириқ малакавий иш билан биргаликда Давлат аттестация комиссиясига тақдим этилади. Малакавий ишни бажаришга раҳбарлик қилиш. Малакавий ишларга раҳбарлик ушбу олий ўқув юртининг профессор ва доцентлари ёки илмий ходимлари бошқа муассаса ва корхоналарнинг юқори малакали мутахассислари сафидан тайинланади. Малакавий иш раҳбари: - топшириқ беради; - малакавий ишнинг бажарилиш жадвалини режалаштиради;

- асосий адабиётлар, маълумот ва архив материалларини ҳамда мавзу бўйича бошқа манбаларни тавсия этади; - талабалар билан мунтазам равишда консультациялар ўтказади; - малакавий ишнинг бажарилиш жараёнини назорат этади; - талаба бажарган малакавий ишнинг сифати ва муаллифлигига жавоб беради, мавзуларининг қайтарилишига ёки кўчирилишига йўл қўймайди. Малакавий иш раҳбарининг таклифига биноан, кафедра малакавий ишга раҳбарлик қилишга ажратилган вақт бюджети ҳисобидан ишнинг айрим бўлимлари бўйича консультантларни таклиф этиши мумкин. Малакавий ишнинг бўлимлари бўйича консультантлар этиб, олий ўқув юртларининг профессорлари ва доцентлари, илмий ходимлари ва бошқа муассаса ва корхоналарнинг юқори малакали мутахассислари тайинланиши мумкин. Консультантлар талаба бажарган ишнинг мувофиқ қисмини текширадилар. Мутахассис чиқарувчи кафедра малакавий ишга қўйиладиган мажбурий талаблар ҳажмини белгиланган ҳолда малакавий ишни бажариш бўйича услубий қўлланмаларни ишлаб чиқади ва талабаларни таъминлайди. Малакавий иш берилган топшириқ асосида шахсан талаба томонидан бажарилади. Малакавий ишнинг ҳар бир бўлими мувофиқ асослар, қарорлар ва хулосалар билан ёритилади. Малакавий ишда, илгари бажарилган мустақил ишларнинг натижалари ёки бошқа муаллифларнинг (илмий маърузалар ва мақолалари, ҳисоб-графика ишлари, курс ишлари ва лойиҳалари, албатта номлари кўрсатилган ҳолда) ишлари акс эттирилиши ёки улардан фойдаланиш мумкин. Тушунтириш қисми (пояснительная записка) малакавий ишнинг мазмунини қисқа ва муайян шаклда ифодалаши лозим. Зарурий ҳолларда тушунтириш қисмга графиклар, расмлар, эскизлар, диаграммалар, схема ва бошқалар, шунингдек, зарурий қўшимча ахборот ёзилган дискетлар илова этилиши мумкин.

Тушунтириш қисми қўл ёзма тарзида расмийлаштирилган бўлиши шарт. Тушунтириш қисми камида 10-15 минг сўз ҳажмида белгиланади. Чизмаларнинг формати, шартли белгилари, шрифт ва масштаблари амалдаги ГОСТлар талабларига қатьий мувофиқ келиши зарур. Одатда, чизмалар А2 форматли қоғозда (5-6 варақ ҳажмида) қаламда бажарилади ёки техника воситалари орқали экранда кўрсатилади. Кафедранинг тавсиясига биноан малакавий иш чет тилларнинг бирида бажарилиши мумкин. Чет тилда бажарилган ишга давлат тилидаги аннотация илова этилади ва ҳимоя вақтида таржима таъминланади. Малакавий ишнинг бажарилиши. Малакавий иш олий ўқув юртининг, одатда, ушбу мақсадда махсус ажратилган хоналарида бажарилади. Айрим ҳолларда, малакавий иш корхоналар, муассасалар, илмий, лойиҳалаш ва бошқа муассасаларда бажарилиши мумкин. Малакавий ишнинг бажарилиши бўйича талабанинг ҳисобот бериш муддатларини деканат назорат этади. Деканат белгилаган муддатларда, талаба малакавий ишнинг бажарилиши ҳақида раҳбар ва кафедра мудири олдида ҳисобот беради. Кафедра мудири малакавий ишнинг тайёргарлик ҳолатини белгилайди. Талаба – иш муаллифи, танланган қарорнинг тўғрилигига ва унинг топшириққа мувофиқлигига, малакавий ишда кўчирмачилик ҳолатининг йўқлигига жавоб беради. Малакавий ишни ҳимоя қилиш. Белгиланган тартибда расмийлаштилган малакавий иш талаба томонидан раҳбарга тақдим этилади. Раҳбар, малакавий иш талаб даражасида бажарилганлигига ишонч билдиргандан сўнг, ишни ўз тақризи билан бирга кафедра мудирига тақдим этади. Тақризда талабанинг фаоллиги, қабул қилинган қарорлардаги янгиликлар ва малакавий ишнинг бошқа ижобий тамонлари тавсифланади. Кафедра мудири, тақдим этилган материаллар асосида, малакавий ишни талаба томонидан ДАК да ҳимоя қилишга киритиш ҳақида қарор қабул қилади. Агар, кафедра мудири талабанинг малакавий ишини ҳимояга

киритиш мумкин эмас деб ҳисобласа, масала кафедра мажлисида, раҳбар иштирокида муҳокама этилади. Кафедра мажлисининг баённомаси факультет декани томонидан тасдиқ учун ректорга тақдим этилади. Ҳимояга киритилган малакавий иш тақризга юборилади. Тақризчилар таркиби битирувчиларни истеъмол қилувчи соҳа мутахассислари сафидан танланади. Тақризчилар сифатида олий ўқув юртларининг профессор ва ўқитувчилари ҳам жалб этилиши мумкин. Факультет декани малакавий ишни тақриз билан ҳимоя учун ДАК га юборади. Битирув малакавий ишни ҳимоя қилиш тартиби Ўзбекистон Республикаси олий ўқув юртлари битирувчиларини якуний давлат аттестацияси тўғрисидаги низомда белгиланган. Малакавий иш ҳимоядан сўнг (камида 10 йил) олий ўқув юртида сақланади. Ҳар хил сабаблар бўйича малакавий ишни бошқаларга топшириш зарурияти мавжуд бўлган ҳолда (татбиқ этиш, танловлар ва ҳоказо), ишдан нусха олинади (ишнинг асл нусхаси олий ўқув юртида қолдирилади). 4. Педагогик технологиялар ва уларнинг талабалар билимини оширишдаги аҳамияти Илмий-техник тараққиёт нафақат аксарият ишлаб чиқариш соҳасини технологизациялаштиради, талки у маданият, таълим соҳаларига ҳам кириб бормоқда. Бугунги кунда информацион тиббиёт, таълим ва бошқа технологиялар тўғрисида фикр юритиш мумкин. Технология – грекча сўз бўлиб, технос-санъат, маҳорат; логос – таълимот деган маъноларни билдиради. Қуйида педагогик технологиянинг баъзи бир таърифларини келтирамиз. Б.Лихачев таърифи бўйича «Педагогик технология – психологик ва педагогик ўгитлар йиғиндиси бўлиб, шакллар, методлар, усуллар, ўқитиш

йўллари, тарбиявий воситаларнинг махсус тўпламидир. Айни замонда у педагогик жараённинг ташкилий-методик омилини ҳам билдиради». ЮНЕСКО ташкилоти таърифи бўйича «Педагогик технология – бу таълим шаклларини жадаллаштириш вазифасини кўзлаган ўқитиш ва билимларни ўзлаштиришнинг барча жараёнларини техника ва инсон омилларида ва уларнинг биргаликдаги ҳаракатлари воситасида яратиш, тадбиқ этиш ва белгилашнинг изчил методидир». «Педагогик технология – талаба ва ўқитувчининг уларга зарур шароит яратиш орқали ўқув жараёнини лойиҳалаштириш, ташкил этиш ва ўтказиш бўйича педагогик фаолиятининг ҳар томонлама ўйланган модалидир». Педагогик технологиянинг турларини қуйидагича кўрсатиш мумкин: a) инсонпарварлик ва демократик педагогик муносабатга асосланган педагогик технология; b) таълим олувчиларни фаоллаштириш ва жадаллаштиришга асосланган педагогик технология; c) ўқитиш жараёнини самарали ташкил этиш ва бошқаришга асосланган педагогик технология; d) ўқув материалини методик такомиллаштириш ва дидактик реконструкция қилишда педагогик технология; e) халқ педагогикасига асосланган технология; f) муқобил технология; g) умумий политехнология. Умуман олганда педагогик технология таълим мақсадларига эришиш ва шахснинг ривожланишига қаратилган педагогик фаолиятни муттасил равишда ривожлантириш тизими лойиҳасидир.

5. Талабалар билимини баҳолашнинг рейтинг тизими Олий таълим муассасаларида талабалар билимини назорат қилиш ва баҳолашнинг рейтинг тизими тўғрисидаги Низом Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўра махсус таълим вазирлигининг 2009 йил 11 июндаги 204-сон буйруғи билан тасдиқланган ва Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигида 2009 йил 10 июлда 1981-сон билан давлат рўйхатидан ўтказилган. Ушбу Низомга Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2010 йил 25 августдаги 333-сон буруғи билан Низомга ўзгариш ва қўшимчалар киритилган ҳамда Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигида 2010 йил 26 августда 1981-1-сон билан давлат рўйхатидан қайта ўтказилган. Мазкур Низом олий таълим муссасаларида талабалар билимини назорат қилиш ва баҳолашнинг рейтинг тизимини тартибга солади. «Рейтинг» сўзи инглиз тилидан олинган бўлиб, «баҳо», «шахсий коэффициент» деган маънони англатади. Талабалар билимини назорат қилиш ва рейтинг тизими орқали баҳолашдан мақсад таълим сифатини бошқариш орқали рақобатбардош кадрлар тайёрлашга эришиш, талабаларнинг фанларни ўзлаштиришида бўшлиқлар ҳосил бўлишини олдини олиш, уларни аниқлаш ва бартараф этишдан иборат. Рейтинг тизимининг асосий вазифалари қуйидагилардан иборат: - талабаларда Давлат таълим стандартларига мувофиқ тегишли билим, кўникма ва малакалар шаклланганлиги даражасини назорат қилиш ва таҳлил қилиб бориш; - талабалар билими, кўникма ва малакаларини баҳолашнинг асосий тамойиллари: Давлат таълим стандартларига асосланганлик, аниқлик, ҳаққонийлик, ишончлилик ва қулай шаклда баҳолашни таъминлаш; - фанларнинг талабалар томнидан тизимли тарзда ва белгиланган муддатларда ўзлаштирилишини ташкил этиш ва таҳлил қилиш;

- талабаларда мустақил ишлаш кўникмаларини ривожлантириш, ахборот ресурслари манбаларидан самарали фойдаланишни ташкил этиш; - талабалар билимини холис ва адолатли баҳолаш ҳамда унинг натижаларини вақтида маълум қилиш; - талабаларнинг фанлар бўйича комплекс ҳамда узлуксиз тайёргарлигини таъминлаш; - ўқув жараёнининг ташкилий ишларини компьютерлаштиришга шароит яратиш. Назоарт турлари ва уни амалга ошириш тартиби. Талабаларнинг билим савияси ва ўзлаштириш даражасининг Давлат таълим стандартларига мувофиқлигини таъминлаш учун қуйидаги назорат турларини ўтказиш назарда тутилади: Жорий назорат – талабанинг фан мавзулари бўйича билим ва амалий кўникма даражасини аниқлаш ва баҳолаш усули. Жорий назорат фаннинг хусусиятидан келиб чиққан ҳолда, семинар, лаборатория ва амалий машғулотларида оғзаки сўров, тест ўтазиш, суҳбат, назорат иши, коллоквиум, уй вазифаларини текшириш ва шу каби бошқа шаклларда ўтказилиши мумкин. Оралиқ назорат – семестр давомида ўқув дастурининг тегишли (фаннинг бир неча мавзуларини ўз ичига олган) бўлими тугаллангандан кейин талабанинг билим ва амалий кўникма даражасини аниқлаш ва баҳолаш усули. Оралиқ назоратининг сони (бир семестрда икки мартадан кўп ўтказилмаслиги лозим) ва шакли (ёзма, оғзаки, тест ва ҳоказо) ўқув фанига ажратилган умумий соатлар ҳажмидан келиб чиққан ҳолда белгиланади. Якуний назорат – семестр якунида муайян фан бўйича назарий билим ва амалий кўникмаларни талабалар томонидан ўзлаштириш даражасини баҳолаш усули. Якуний назорат асосан таянч тушунча ва ибораларга асосланган «Ёзма иш» (тиббиёт олий таълим муассасалари учун «Ёзма иш» ёки ОТКС (объектив тизимлаштирилган клиник синов)) шаклида ўтказилади.

Таълим йўналиши ва мутахассисликлари айрим фанларининг хусусиятларидан келиб чиққан ҳолда факультет Илмий кенгаши қарори асосида кўпи билан 40 % фанлардан якуний назоратлар бошқа шаклларда (оғзаки, тест ва ҳоказо) ўтказилиши мумкин. Оралиқ назоратни ўтказиш жараёни кафедра мудири томонидан тузилган комиссия иштирокида даврий равишда ўрганиб борилади ва уни ўтказиш тартиблари бузилган ҳолларда, оралиқ назорат натижалари бекор қилинади ҳамда оралиқ назорат қайта ўтказилади. Олий таълим муассасаси раҳбарининг буйруғи билан ички назорат ва мониторинг бўлими раҳбарлигида тузилган комиссия иштирокида якуний назоратни ўтказиш жараёни даврий равишда ўрганиб борилади ва уни ўтказиш тартиблари бузилган ҳолларда, якуний назорат натижалари бекор қилинади ҳамда якуний назорат қайта ўтказилади. Ўқув йили тугаганидан кейин рейтин назорати натижаларига кўра талабаларни кейинги курсга ўтказиш тўғрисида белгиланган тартибда қарор қабул қилинади. Баҳолаш тартиби ва мезонлари. Талабаларнинг билим савияси, кўникма ва малакаларини назорат қилишнинг рейтинг тизими асосида талабанинг ҳар бир фан бўйича ўзлаштириш даражаси баллар орқали ифодаланади. Ҳар бир фан бўйича талабанинг семестр давомидаги ўзлаштириш кўрсаткичи 100 баллик тизимда бутун сонлар билан баҳоланади. Ушбу 100 балл назорат турлари бўйича қуйидагича тақсимланади: Якуний назоратга – 30 балл; Жорий ва оралиқ назоратларга – 70 балл (фаннинг хусусиятидан келиб чиққан ҳолда 70 билл кафедра томонидан жорий ва оралиқ назоратларга тақсимланади). Талабанинг рейтинг дафтарчасига алоҳида қайд қилинадиган курс иши (лойиҳаси, ҳисоб-график ишлари), малакавий амалиёт, фан (фанлараро) бўйича якуний давлат аттестацияси, битирув малакавий иши ва магистратура талабаларининг илмий-тадқиқот ва илмий-педагогик ишлари, магистрлик

диссертацияси бўйича ўзлаштириш даражаси – 100 баллик тизимда баҳоланади. Талабанинг фан бўйича ўзлаштириш кўрсаткичини назорат қилишда қуйидаги намунавий мезонлар (кейинги ўринларда намунавий мезонлар деб юритилади) тавсия этилади: - 86-100 балл учун талабанинг билим даражаси қуйидагиларга жавоб бериши лозим: хулоса ва қарор қабул қилиш, ижодий фикрлай олиш, мустақил мушоҳада юрита олиш, олган билимларини амалда қўллай олиш, моҳиятини тушуниш, билиш, айтиб бериш, тасаввурга эга бўлиш. - 71-85 балл учун талабанинг билим даражаси қуйидагиларга жавоб бериши лозим: мустақил мушоҳада юрита олиш, олган билимларини амалда қўллай олиш, моҳиятини тушуниш, билиш, айтиб бериш, тасаввурга эга бўлиш. - 55-70 балл учун талабанинг билим даражаси қуйидагиларга жавоб бериши лозим: моҳиятини тушуниш, билиш, айтиб бериш, тасаввурга эга бўлиш. - қуйидаги ҳолларда талабанинг билим даражаси 0-54 балл билан баҳоланиши мумкин: аниқ тасаввурга эга бўлмаслик, билмаслик. Намунавий мезонлар асосида муайян фандан жорий ва оралиқ назоратлар бўйича аниқ мезонлар ишлаб чиқилиб, кафедра мудири томонидан тасдиқланади ва талабаларга эълон қилинади. Намунавий мезонларга мувофиқ мутахассислик фанлар бўйича таянч олий таълим муассасалари томонидан якуний назорат учун баҳолаш мезонлари ишлаб чиқилиб, олий таълим муассасаси Илмий-услубий кенгаши томонидан тасдиқланади ва турдош олий таълим муассасаси илмий-услубий кенгаш томонидан тасдиқланади ва турдош олий таълим муассасаларига етказилади. Талабаларнинг ўқув фани бўйича мустақил иши жорий, оралиқ ва якуний назоратлар жараёнида тегишли топшириқларни бажариши ва унга ажратилган баллардан келиб чиққан ҳолда баҳоланади.

Талабанинг фан бўйича бир семестрдаги рейтинги қуйидагича аниқланади: Rt  V  Q 100 Бу ерда: V – семестрда фанга ажратилган умумий ўқув юкламаси (соатларда); Q – фан бўйича ўзлаштириш даражаси (балларда). Фан бўйича жорий ва оралиқ назоратларга ажратилган умумий балнинг 55 фоизи саралаш балл ҳаобланиб, ушбу фоиздан кам балл тўплаган талабалар якуний назоратга киритилмайди. Жорий ва оралиқ назорат турлари бўйича 55 ва ундан юқори бални тўплаган талаба фанни ўзлаштирган деб ҳисобланади ва ушбу фан бўйича якуний назоратга кирмаслигига йўл қўйилади. Назорат турларини ўтказиш муддати. Оралиқ ва якуний назорат турлари календарь тематик режага мувофиқ деканат томонидан тузилган рейтинг назорат жадваллари асосида ўтказилади. Якуний назорат семестрнинг охирги 2 ҳафтаси мобайнида ўтказилади. Талаба фан бўйича курс лойиҳаси (иши)ни ушбу фан бўйича тўплаган баллари умумлаштирилишига қадар топшириши шарт. Жорий оралиқ назоратларда саралаш балидан кам балл тўплаган ва узрли сабабларга кўра назоратларда қатнаша олмаган талабага қайта топшириши учун, навбатдаги шу назорат туригача сўнгги жорий ва оралиқ назоратлар учун якуний назоратгача бўлган муддатда берилади. Касаллиги сабабли дарсларга қатнашмаган ҳамда белгиланган муддатларда жорий, оралиқ ва якуний назоратларни топшираолмаган талабаларга факультет декани фармойиши асосида ўқишни бошлаганидан сўнг икки ҳафта муддатда топширишга рухсат берилади. Талабанинг семестрда жорий ва оралиқ назорат турлари бўйича тўпланган баллари ушбу назорат турлари умумий балининг 55 фоизидан кам бўлса ёки семестр якунида жорий, оралиқ ва якуний назорат турлари бўйича

тўпланган баллари йиғиндиси 55 баллдан кам бўлса, бу академия қарздор ҳисобланади. Академик қарздор талабаларга семестр тугагандан кейин қайта ўзлаштириш учун бир ой муддат берилади. Шу муддат давомида фанни ўзлаштира олмаган талаба факультет декани тавсиясига кўра белгиланган тартибда ректорнинг буйркғи билан талабалар сафидан четлаштирилади. Талаба назорат натижаларидан норози бўлса, фан бўйича назорат тури натижалари эълон қилинган қақтдан бошлаб бир кун мобайнида факультет деканига ариза билан мурожаат этиши мумкин. Бундай ҳолда факультет деканининг тақдимномасига кўра ректор буйруғи билан 3 (уч) аъзодан кам бўлмаган таркибда апелляция комиссияси ўзида хулосасини билдириши керак. Рейтинг натижаларини қайд қилиш ва таҳлили этиш тартиби. Талабанинг фан бўйича назорат турларида тўплаган баллари семестр якунида рейтинг қайдномасига бутун сонлар билан қайд қилинади. Рейтинг дафтарчасининг «Ўқув режасида ажратилган соат» устунига семестр учун фанга ажратилган умумий ўқув юклама соатлари, «Фандан олинган баҳо» устунига эса 100 баллик тизимдаги ўзлаштириши қўйилади. Талабанинг саралаш балидан паст бўлган ўзлаштириши рейтинг дафтарчасига қайд этилмайди.

Адабиётлар: 1. Мирзиѐв Ш.М. Танқидий таҳлил, қатъий тартиб интизом ва шахсий жавобгарлик – ҳар бир раҳбар фаолиятининг кундалик қоидаси бўлиши керак. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар маҳкамасининг 2016 йил якунлари ва 2017 йил истиқболларига бағишланган мажлисидаги Ўзбекистон Республикаси Президентининг нутқи. // Халқ сўзи газетаси. 2017 йил 16 январь, №11. 2. Мирзиѐев Ш.М. Эркин ва фаровон демократик Ўзбекистон давлатини биргаликда барпо этамиз. Тошкент, ―Ўзбекистон‖ НМИУ, 2017. –29 б. 3. Мирзиѐев Ш.М. Қонун устуворлиги ва инсон манфаатларини таъминлаш юрт тараққиѐти ва халқ фаровонлигининг гарови. ―Ўзбекистон‖ НМИУ, 2017. – 47 б. 4. Мирзиѐев Ш.М. Буюк келажагимизни мард ва олижаноб халқимиз билан бирга қурамиз. ―Ўзбекистон‖ НМИУ, 2017. – 485 б. 5. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги ―Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича ҳаракатлар стратегияси тўғрисида‖ ги ПФ-4947-сонли Фармони. Ўзбекистон Респубикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2017 й., 6-сон, 70- модда 6. Ўзбекистон Республикаси Президентининг ―Олий таълим тизимини янада ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида‖ги

Похожие

Она тили дарсларининг максадга кура турлари

Олий ўқув юртларида бошқарув ва уларнинг структураси

Махсус муассасаларда грамматик холатлар ва уларнинг турлари

Ахборот ресурс маркази ва уларнинг талабалар билимини оширишдаги роли

Ўқувчининг ўқув фаолияти ва ўқув фаолияти тузилиши