Укувчиларнинг синфдан ўқишини ташкил этиш ва унинг вазифалари - Педагогиka - Рефераты

Укувчиларнинг синфдан ўқишини ташкил этиш ва унинг вазифалари

Загружено в:

23.09.2022

Скачано:

0

Размер:

42.6572265625 KB

Укувчиларнинг синфдан ўқишини ташкил этиш ва унинг вазифалари Топишмоқ, латифа ва тез айтиш ларни ўрганиш методикаси Режа: 1. Топишмоқ, латифа ва тез айтиш ларни ўрганиш методикаси 2. Уқишдан умумлаштирувчи дарсларни ташкил этиш 3. Укувчиларнинг синфдан ўқишини ташкил эти шва унинг вазифалари 4. Сту дарсларининг турлари

Топишмоқлар нарса ёки ҳодисаларнинг атайлаб яширилган белгиси, шакли, хатти-ҳаракати, ҳолати ва вазифасини бошқа нарса ёки ҳодисаларга қиёслаш асосида топишга асосланган шеърий ёки насрий тузилишдаги савол ва топшириқлардир. Топишмоқлар халқ турмуши билан чамбарчас боғлиқ ҳолда яратилади. Уларнинг заминида кишиларнинг қадимий эътиқод ва тасаввурлари, оламни билиш ва идрок этишга бўлган интилишлари ётади. Топишмоқда яширилган нарсалар унинг жавоби ҳисобланади. Топишмоқнинг жавобини топиш учун топишмоқ матнини яхшилаб ўқиш, нимага ишора қилинаётганлигини фаҳмлаш, топишмоқнинг асосий хусусият ва белгилари айнан нимага қаратилганлигини тахмин қилиш билан ҳам топишга ҳаракат қилиш керак. Топишмоқ ўқувчиларни топқирлик ва ҳозиржавобликка ўргатади. Шу сабабли халқ оғзаки ижодининг бу жанридан дарсликларда ҳам кенг қўлланилган. 1-2-синф «Ўқиш китоби» да топишмоқлар кўпроқ ҳар бир матн остида келтирилган. Бундан кўзланган мақсад матн мазмунини топишмоқлар асосида ҳам ўзлаштирилишига эришишдир. Масалан, 1-синф «Ўқиш китоби» да «Китобга меҳр» матни остида «Қат-қат қатлама, Ақлинг бўлса ташлама» топишмоғи келтирилган ва мавзуга жуда мос танланган. Топишмоқлар бундай шаклда берилганда уларнинг жавоби осон топилади. 1-4-синф ўқиш дарсликларида «Топишмоқлар» мавзуси остида ҳар хил топишмоқлар ҳам берилган бўлиб, улар ўқувчиларнинг топқирлигини янада оширади, тафаккурини ўстиради. Дарсликларда топишмоқ жавоблари остига ёзиб қўйилган ёки расмлар орқали берилган. 3-4-синфларга ўтгач эса жавоблар қайд этилмаган. Бунинг сабаби шуки, бу даврга келиб ўқувчилар топишмоқлар устида ишлаш кўникмаларини ҳосил қилган бўлади. Топишмоқлар болалар шоирлари томонидан ҳам яратилиб келинмоқда. Бундай топишмоқлар шўх, қизиқарли бўлади. Масалан, 4-синф «Ўқиш китоби» да «қувноқ топишмоқлар» (А. Акбар), «Буни топинг, қизларим» (Ғ. Ғулом) каби топишмоқлар келтирилган.

Латифа халқ оғзаки ижодининг энг оммавий жанрларидан бири бўлиб, нозик, майин киноя, қочириқлар иштирок этувчи кулгули, кичик ҳажмли ҳикоядир. Халқ ўртасида «афанди» деб ҳам юритилади. Латифалар ягона қаҳрамон (Насриддин Афанди) билан боғлиқ ҳолда яратилади, ихчам сюжетга эга бўлади. Латифаларнинг энг муҳим хусусиятларидан бири унинг ҳамма вақт ҳаёт билан ҳамнафас, ҳамқадам боришидир. Латифа матни устида ишлашда ҳам ҳикоя матни устида ишлашда қўлланган усуллардан фойдаланиш мумкин. Лекин бунда латифа жанрининг ўзига хос жиҳатларига ҳам аҳамият қаратиш лозим. 1-синф дарслигида «Уйқум қочиб кетди», «Туя эшикдан сиғмайди» каби латифалар келтирилган бўлса, 3-синфда «Латифалар» мавзуси остида бир неча латифалар берилган. Латифалар устида ишлаганда уларда танқид қилинган иллатлар ҳақида алоҳида тўхталиб ўтиш, ўқувчиларга яхши фазилатли бўлиш кераклигини уқтириб ўтиш керак. Умуман олганда, латифалар орқали ҳам ўқувчиларни тарбиялаб бориш лозим. Тез айтишлар маълум сўзни, сўз бирикмасини ёки товушни тўғри талаффуз қилишга, уни бошқа товушлардан фарқлашга ўргатадиган, хотирани мустаҳкамлайдиган ва нутқни ўстирадиган жанр ҳисобланади. Шу сабабли 1-синфда кўпгина тез айтишлар келтирилган. Мисол учун «Ботир ботмас ботқоққа», «Қобил қозонда қовурдоқ қовурди», «Баҳодир байроқни Ботирга бердими, Ботир Баҳодирга байроқни бердими?», «Олим олдидаги олтита олмани олди» ва бошқа. Шуни алоҳида таъкидлаб ўтиш керакки, бошланғич синф дарсликларига ўқувчилар ёшига мос, мавзулар бўйича танлаб олинган, кўпроқ тарбиявий аҳамиятга эга бўлган топишмоқ, латифа ва тез айтишлар танлаб киритилиши мақсадга мувофиқдир. Топишмоқ, латифа ва тез айтишларни ўрганиш бошланғич синфларда дастлаб ҳар бир дарсда амалга оширилиб борилади. Алоҳида дарс сифатида ўрганишда эса ўқитувчилар турли усуллардан фойдаланишлари мумкин. Қуйида топишмоқ ўтиш дарси намунасини келтирамиз:

Мавзу: Топишмоқлар. Дарснинг мақсади: 1. Ўқувчиларга топшириқларнинг жанрий хусусиятлари ҳақида маълумот бериш. Уларнинг топишмоқни ифодали ўқиш, жавобини тез топиш малакаларини ошириш, зийракликка ўргатиш. 2. Ўқувчиларнинг муомала маданиятини ошириш. 3. Ўқувчиларнинг мантиқий фикрлаш қобилиятини шакллантириш. Ижодий фаолиятинига йўллаш. Дарснинг тури. Янги билим берувчи, топишмоқ ўқиш дарси. Дарснинг бориши. I . Даъват босқичи. Мақсад. Ўқувчиларнинг топишмоқ ҳақидаги тушунчаларини аниқлаш, янги мавзуга қизиқиш уйғотиш. Метод. Суҳбат, изланиш методи. 1. Ўқитувчи доскага осмондаги юлдузлар, ёнғоқ, ерёнғоқ, арра расмларини илиб қўяди. Доскага қуйидаги топишмоқни ёзади: Тунда кўриб, чўғ дейсан, Тонгда кўриб йўқ дейсан. — Шу расмлар ичидан топишмоқнинг жавобини топинг. — Қайси сўзлар орқали топишмоқларнинг жавоби юлдуз эканини билдингиз? Доскага 2-топишмоқ ёзилади: Қўшалоқ товоқ. Ичи тўла ёғ. — Қайси белгиларига кўра топишмоқнинг жавобини топдингиз? 3-топишмоқ ёзилади. Пилла каби бўғиндор. Ҳар бўғинда мағзи бор. — Ер ёнғоқнинг қайси белгилари топишмоқда келтирилган? 4-топишмоқ. Оғзи йўғ-у тиши бор, Дурадгорда иши бор. — Жавоб қайси сўзлар орқали топдингиз? Ўқитувчи. Топишмоқларни топишда сизга нималар ёрдам берди? — Топишмоқда нарсанинг белгиларини ифодаловчи сўзлар бўлади.

— Топшимоқларда кўпинча ким?, нима? сўзларига жавоб бўладиган сўзлар яширинади. 2. Топишмоқлар ҳақида маълумот бериш.Ўқитувчининг ҳикояси. Топишмоқ матнида — нарса ёки ҳодисаларнинг белгиси, — Ҳар бир бўлимга мос сарлавҳа топинг шакли, ҳаракати, ҳолати, вазифаси ва бошқа томонлари берилган бўлади. Топишмоқлар қадимда жумбоқ, топ-топ деб юритилган. Ҳар бир топишмоқ уни яратган халқнинг ҳаёти, урф-одати, ўзига хос расм-русмлари билан боғлиқ бўлади. II . Англаш босқичи. Мақсад. Дарсликда берилган топишмоқлар билан таништириш. Му c тақил ўқишга, топишмоқлар юзасидан ўзаро муҳокама қилишга ўргатиш. Метод. му c тақил иш, кроссворд ечиш, суҳбат методи. 1.Топишмоқни Ифодали ўқиш ва жавобини топиш. 2. Савол-жавоб ўтказиш. Саволлар. — Биринчи топишмоқнинг жавоби нимага ўхшатилган?(Ғўзага) Тунги осмон нимага ўхшатилган? (кўк кўйлакка) . — 2-топишмоқда ой нима деб таърифланган? ( патир) — 3-топишмоқда карамни қайси белгиларига кўра топдингиз? (Карамнинг қават-қават барги қат-қат тўнга ўхшатилган). 3. Кроссвод ечиш. Ўқитувчи кроссвордни ватманга олдиндан қуйидагича тайёрлаши мумкин. Кроссвод саволлари топишмоқлар кўринишда бўлади. Синфни 3 гуруҳга бўлиб, ҳар бир гуруҳга 1 тадан кроссвод ечиш учун берилади. Бу, болаларнинг топишмоқни тез топишга иштиёқини оширади. 1-гуруҳ учун кроссворд. Бўйига 1. Керагида сувга ўтасан Қимирлашин пойлаб ётасан. 2. Касби доим тақир-туқур, Қайда илон кўрса чўқир.

6. Бирлаштириб кийимни Иссиқ тутади сизни. Энига 2. Қўлсиз, оёқсиз эшик очар. 4. Катта оппоқ дастурхон Ер юзини қоплаган. 5. Оғзи йўғ-у, тиши бор, Дурадгорда иши бор. Жавоблари: 1. Қармоқ. 3. Лайлак. 6. Туғма. 3. Шамол. 4. Қор. 5. Арра. 2-гуруҳ учун кроссворд. Бўйига 1. Тикувчимас, Бичувчимас, Игнаси анча экан. 3. Кундалик тарих ўзи Ҳар ерда унинг сўзи 5. Бир онадан юз бола, Юзови ҳам бўз бола. Энига 2. Уйнинг шифтида ини, Куйлаб берар ҳар куни Баҳорда кутиб олиб Кузатамиз куз уни. 4. Хўппа семиз, бир туки йўқ,. 6. Узун терак, ичи коврак. Жавоблар. 1. Типратикан. 2. Газета. 5. Узум. 2. Қалдирғоч. 4. Тарвуз. 6. Қамиш. 3-гуруҳ учун кроссворд

Бўйига 1. Пиширсанг ош бўлур, Пиширмасанг қуш бўлур. 3. Гулсиз мева қилади, Кўп есанг — тил шилади: Ғир-ғилдирак ой кулча, Бу нима, ким билади? 4. Чопса чопилмайди, Кўмса кўмилмайди. 5. Бодом каби япроғи, Солланади бутоғи, Ўзи ширин, туклигина, Мазаси ҳам тотлигина Энига 2. Икки ажиб қулоғи бор: Бири тинглар, бири сўзлар. 6. Ўзи қизил, гўзал бирам, Қирга ёзар қизил гилам. 7. Пак-пакана бўйи бор, Етти қават тўни бор. Жавоблар:1. Тухум. 3. Анжир. 4. Соя. 5. Шафтоли. 2. Телефон трубкаси. 6. Лола. 7. Пиёз. III . Фикрлаш босқичи. Мақсади. Дарсликдаги савол-топшириқларга жавоб олиш орқали эгаллаган билимларини аниқлаш. Ўйинлар орқали ижодий изланиш кўникмасини шакллантириш. 1.Дарсликдаги савол ва топшириқлар устида ишлаш. — Топишмоқларни ким яратган?

— Топишмоқлар қадимда нима деб номланган? — Топишмоқнинг қандай фойдаси бор? — Ўзингиз қандай топишмоқлар биласиз? 2. Ўқувчилар бир неча қаторларга ажратилади. Қатор бошлиқлари ўқувчиларга бирор нарса расмини беради. Ўқувчи расмга оид топишмоқ айтади. У айтолмаса, орқадаги ўқувчига узатади. Ўқувчиларнинг ўзларига шунга доир топишмоқни ўзингиз тўқишингиз ҳам мумкин деб айтилади. Қайси қатор топишмоқни биринчи айтса, ўша ғолиб саналади. 3. Уйга вазифа. Дарсликда ўқилмаган янги топишмоқлар топиб, дафтарга ёзиб келиш. 4. Ўқувчиларни рағбатлантириш. Уқишдан умумлаштирувчи дарсларни ташкил этиш Укишдан утказиладиган умумлаштирувчи дарс укувчилар билимини бир тизим комил, урганиладиган такрорлаб умумлаштириш максадига хизмат к5илади. Умамлаштирувчи дарс одатда укиш дастуридаги у ёки бу мухим мавзу юзасидан утказилади. Умумлаштирувчи дарс праграмани бутун бир булимини якунлашга хизмат килиши хам мумкун. Умумлаштирувчи дарс болалар тасуввури ва тушунчаларни кенгайтиришга йёрдам беради ; бундай дарсларда укувчилар эгаллаган билимларнинг синф ва мактаб коллективи хаётида, хар бир укувчи хаётида кандай ахамиятга эга эканини тушунадилар. Бу дарсда укитувчи болалар билимини бойитадиган шу темага оид кушимча материаллар хам бериши мумкин. Умумлаштирувчи дарсда такрорлаш илгари укилганлар мазмунини укувчилар ёдида кайта тиклаш эмас, балки умумлаштирувчи характерда булиши, болалар билимини системалаштиришга, айрим тасаввур ва тушунчаларни тартибга солишга ёрдам бериш лозим. Шундай экан, бундай дарслар учун китобдан укиганларгина эмас, балки болаларнинг кузатишлари натижасида бевосита идрокланган табиатдаги предметлар ва ходисалар,

ижтимоийст хаёт вокеалари, шахсий тажрибалари хам материал булади. Мактаб хаёти, оила темасига ёки табиатшуносликка од темага багишланган умумлаштирувчи дарснинг вазифаси китоб материалини укувчиларнинг кузатишлари, экскурсиялар жараёнида олган билимлари Билан боглик хисобланади. Умумлаштирувчи дарсларда иш турлари хилма - хил булиб, курилган ва кечирилганлар юзасидан, иллюстратив материалларни (расмлар, мисоллар) курсатиш ва тахлил килиш, укувчиларнинг айрим асарлардан парчалар укиш, экскурсия ва кузатишлар ъакида болаларнинг огзаки хикояни кабилардан фойдаланилади. Умумлаштирувчи дарс учу ниш тури дарснинг аник максадидан келиб чикиб танланади. Умумлаштирувчи дарсларга асосан куйидаги педагогик талаблар куйилади: Укувчилар муайян мавзу устида ишлаб, укиганлари, курганлари, эшитганлари, кузатганлари хакида уз икр - мулохазаларини дадил ва эркин айтиш имкониятига эга булсинлар. Масалан, маълум бир мавзуни якунлаб утказилган умумлаштирувчи дарсда болалар китбдан шу мавзуга оид укиган хикоя ва маколлардан кайси бири кизикарлирок эканини, шунингдек, у ёки бу хикоя ёки маколда катнашувчи шахслар, уларнинг хулк - атворлари хакида уз фикрларини айтадилар, айрим зарурий холларда укилган асар мазмунини киска баён киладилар. Агар мавзуни урганиш жараёнида укувчилар билан экскурсия утказилган булса, улар экскурсияда курганларидан нималар кизикарли булганини, кайсилари кучли тассурот колдирганини айтиб беришларига укитувчи ёрдам беради. Булар укувчилар тафаккурини активлаштиради, уларни актив фикрлашга ургатади, устирувчи таълимнинг асосий шартларидан бири хисобланади. 4 - синфда Ватан хакида билим берадиган “Узбекистон - Ватаним маним” мавзусида берилган “Серкуёш улка” шеъри (З.Диёр),“Тошкентнома” (М.Шайхзода), “Дехкон бобо ва ун уч болакай киссаси” (А.Орипов), “Харита” (Н.Норкобилов), “Мадрлик ва акл ёруглиги” (М.Аъзам) шеър, хикоя укилгандан

кейин утказиладиган умумлаштирувчи дарснинг вазифаи укувчиларнинг укиганларини, Ватан буйлаб килган экскурсиялари жараёнида курганлари, хозирда кураётганлари билан боглаб, умумий хулоса чикарадлар. Бунда укувчиларнинг шахсий тажрибаси, оила ва мактаб, колхоз, шахар хаёти хакидаги билимлари ката ахамиятга эга. Бундай дарсларда умумий хулосани укитувчининг ёрдамисиз укувчиларнинг узлари мустакил равишда чикаришлари жуда мухим булиб, бу уларнинг келгуси ишончларини шакллантириш учун уларнинг келгуси ишончларини шакллантириш учун мустахкам асос хисобланади. Укиш китобларида берилган савол ва топшириклар болалар кизикишларида берилган савол ва топшириклар болар кизикишига якин, уларнинг ёш хусусиятларига мос, шунинг учун улар юзасидан болалар тугри якун ва умумий хулоса чикара оладилар. Мустакил хулоса чикариш тарбияловчи таълимда мухим ахамиятга эга. Умумлаштирувчи дарсни муваффакиятли утказиш унга укитувчининг кандай тайёргарлик курганига боглик. Бундай дарсда жуда куп материал юзасидан умумий хулоса чикаришни планлаштириш мумкин эмас; бу дарсга куп материал юклаш укувчилар диккатини таркатиб юборади, идрок этиш кобилиятларини пасайтиради ва актив фикрлаш имконини чегаралайди. Укитувчи умумлаштирувчи дарсда укувчилардан нималарни сурашни, тема юзасидан Яна нималарни умумлаштиришни белгилаб олади; дарснинг максади хакида уйлаб, болалар тафаккури ва фаолиятини активлаштиришга таъсир этадиган иш формаларидан фойдаланишни планлаштиради. Умумлаштирувчи дарсни укиш программасидаги хар бир мавзу урганилган сунг утказиш шарт эмас. Уни факат укиш дарсининг муухим ва ката булимии материаллари урганилгандан кейин утказиш максади мувофик. Мавзуларни урганиш даврида фойдаланилган кургазма кулланмалардан, савол ва топшириклардан, экскурсия, кузатиш, учрашув ва сухбат материалларидан умумлаштирувчи дарсларда шундайлигича - бир хилда фойдаланиш тавсия этилмайди.

Умумлаштирувчи дарс олдига куйилган вазифаларни муваффакиятли амалга ошириш учун укитувчи кундалик машгулотларида фойдаланилган жуда куп материаллардан хар бир мавзу учун жуда мухим ва характерлиларни танлаши, укувчилар мустакил хулоса чикара олишларига ва уз фикр - мулохазаларини мустакил равишда баён этишга имкониятни экскурсия ва кузатишда ёзган хотираларни (агар булса) укиб чикишлари, илгари тайёрланган расмларини йигишлари, китобдаги материалларни куздан кечириб, кизикарли уринларини белгилашлари, у ёки бу асардан айрим парчани ёдлашлари ёки текстга якин баён этишга тайёрланишлари лозим. Умумлаштирувчи дарс намунаси: Мавзу. Мавзу. Мустақиллик — шараф-шоним.Мустақиллик — шараф-шоним. «Истиқлолим — истиқболим» бўлими юзасидан умумлаштирувчи дарс.«Истиқлолим — истиқболим» бўлими юзасидан умумлаштирувчи дарс. Дарс мақсади.Дарс мақсади. 1. «Истиқлолим — истиқболим» бўлими юзасидан ўқувчилар эгаллаган1. «Истиқлолим — истиқболим» бўлими юзасидан ўқувчилар эгаллаган билимларни системага солиш.билимларни системага солиш. 2. Ўқувчиларнинг бўлим юзасидан олган билимини такрорлаш,2. Ўқувчиларнинг бўлим юзасидан олган билимини такрорлаш, умумлаштириш.умумлаштириш. 3. Бўлим юзасидан эгаллаган билимларнинг, ҳаётдаги аҳамиятини3. Бўлим юзасидан эгаллаган билимларнинг, ҳаётдаги аҳамиятини тушунишларига, мустақиллик буюк неъмат эканлигини англашларигатушунишларига, мустақиллик буюк неъмат эканлигини англашларига эришиш.эришиш. Дарс тури. Умумлаштирувчи дарс.Дарс тури. Умумлаштирувчи дарс. Дарс методи. Суҳбат, тармоқлаш, мустақил иш методи.Дарс методи. Суҳбат, тармоқлаш, мустақил иш методи. Дарс жиҳози. «Истиқлолим — истиқболим" бўлимини ўрганишдаДарс жиҳози. «Истиқлолим — истиқболим" бўлимини ўрганишда қўлланган расмлар ва оқувчилар чизган расмлар. Тест топшириқлари.қўлланган расмлар ва оқувчилар чизган расмлар. Тест топшириқлари. Дарснинг бориши.Дарснинг бориши. Синф ўқувучилари икки гуруҳга бўлинади. 1-гуруҳ илмий-оммабопСинф ўқувучилари икки гуруҳга бўлинади. 1-гуруҳ илмий-оммабоп асарлар устида ишлайди. Гуруҳ номи: «Мустақил юрт фарзандлари».асарлар устида ишлайди. Гуруҳ номи: «Мустақил юрт фарзандлари». 2-гуруҳ саҳна ва шеърий асарлар устида ишлайди. Гуруҳ номи2-гуруҳ саҳна ва шеърий асарлар устида ишлайди. Гуруҳ номи «Истиқболи порлоқ болалар».«Истиқболи порлоқ болалар».

Ўқитувчи ҳар бир гуруҳ вакиллари учун савол-топшириқлар тузади ваЎқитувчи ҳар бир гуруҳ вакиллари учун савол-топшириқлар тузади ва уни олдиндан ўқувчиларга бериб қўйилиши мумкин. Савол-уни олдиндан ўқувчиларга бериб қўйилиши мумкин. Савол- топшириқлар дарс вақтида конвертда гуруҳ сардорига берилади.топшириқлар дарс вақтида конвертда гуруҳ сардорига берилади. Топшириқларни ўқувчилар дарсда жамоа бўлиб бажарадилар.Топшириқларни ўқувчилар дарсда жамоа бўлиб бажарадилар. 1-тур топшириқ. 1-гуруҳ учун. «Мангуликка татигулик кун» асари1-тур топшириқ. 1-гуруҳ учун. «Мангуликка татигулик кун» асари юзасидан саволлар тузинг ва 2-гуруҳ аъзоларидан жавоб олинг.юзасидан саволлар тузинг ва 2-гуруҳ аъзоларидан жавоб олинг. 2-гуруҳ учун: «Ўзбекистон Республикаси Конститутсияси» саҳна асари2-гуруҳ учун: «Ўзбекистон Республикаси Конститутсияси» саҳна асари юзасидан савол-топшириқлар тузинг ва 1-гуруҳ аъзоларидан жавобюзасидан савол-топшириқлар тузинг ва 1-гуруҳ аъзоларидан жавоб олинг.олинг. Ўқувчилар тахминан қуйидагича саволлар тузадилар.Ўқувчилар тахминан қуйидагича саволлар тузадилар. 1-гуруҳ аъзолари:1-гуруҳ аъзолари: 1. 1991- йил 31- август нима учун «Мангуликка татигулик кун»1. 1991- йил 31- август нима учун «Мангуликка татигулик кун» дейилади.дейилади. 2. Мустақиллик шарофати билан биз қайси алломаларимизни таниб2. Мустақиллик шарофати билан биз қайси алломаларимизни таниб олдик?олдик? 3. Мустақиллик йилларида Ўзбекистонда нималар ривожланди?3. Мустақиллик йилларида Ўзбекистонда нималар ривожланди? 4. Мустақилликка эришгач, Ўзбекистонда пахтадан ташқари нима4. Мустақилликка эришгач, Ўзбекистонда пахтадан ташқари нима экила бошланди?экила бошланди? 5. Асакада қандай завод қурилган? У нималар ишлаб чиқармоқда?5. Асакада қандай завод қурилган? У нималар ишлаб чиқармоқда? 2-гуруҳ аъзолари2-гуруҳ аъзолари 1. Ўзбекистон халқининг ҳуқуқи, бурчи ва вазифаси қайси китобда ўз1. Ўзбекистон халқининг ҳуқуқи, бурчи ва вазифаси қайси китобда ўз ифодасини топган?ифодасини топган? 2. Конститустия мамлакатимизнинг нимасини ифодалайди?2. Конститустия мамлакатимизнинг нимасини ифодалайди? 3. Конститустия неча бўлим, боб ва моддадан иборат?3. Конститустия неча бўлим, боб ва моддадан иборат? 4. «Ўзбекистон қонуний давлат» гапининг маъносини тушунтириб4. «Ўзбекистон қонуний давлат» гапининг маъносини тушунтириб беринг.беринг. 5. «Истиқболи буюксан» шеърини ёд айтиб беринг.5. «Истиқболи буюксан» шеърини ёд айтиб беринг. Гуруҳларни 1-тур бўйича баҳолаш.Гуруҳларни 1-тур бўйича баҳолаш.

2-тур топшириқ. Берилган шеърни ифодали ўқинг ва унинг нима ҳақида2-тур топшириқ. Берилган шеърни ифодали ўқинг ва унинг нима ҳақида эканини айтинг.эканини айтинг. 1-гуруҳ учун.1-гуруҳ учун. Аждодлардан мерос бўлиб қолган тупроқ,Аждодлардан мерос бўлиб қолган тупроқ, Боболарнинг қон ва тери томган тупроқ.Боболарнинг қон ва тери томган тупроқ. Қизғалдоқлар очилганда қилмай канда,Қизғалдоқлар очилганда қилмай канда, Қир, адирлар гулхан бўлиб ёнган тупроқ,Қир, адирлар гулхан бўлиб ёнган тупроқ, Тўкин-сочин дастурхонни солган тупроқ.Тўкин-сочин дастурхонни солган тупроқ. (Турсунбой Адашбоев.) (Турсунбой Адашбоев.) 2-гуруҳ учун;2-гуруҳ учун; Алла бўлиб жаранглаганАлла бўлиб жаранглаган Она тилим — жон-у дилим.Она тилим — жон-у дилим. Мир Алишер бобомлардан,Мир Алишер бобомлардан, Мерос бўлиб қолган тилимМерос бўлиб қолган тилим Бобур Мирзо шеъриданБобур Мирзо шеъридан Ранг ва оҳанг олган тилим.Ранг ва оҳанг олган тилим. Шундай тилдан тонар бўлсамШундай тилдан тонар бўлсам Ёки ўгай санар бўлсам,Ёки ўгай санар бўлсам, Қийма-қийма бўлсин тилим.Қийма-қийма бўлсин тилим. Она тилим — жон-у дилим.(Турсунбой Адашбоев).Она тилим — жон-у дилим.(Турсунбой Адашбоев). 3-тур топшириқ. «Зинама-зина» ўйини. Шоҳсупага биринчи чиққан3-тур топшириқ. «Зинама-зина» ўйини. Шоҳсупага биринчи чиққан гуруҳ унга«Ўзбекистон байроғини» ўрнатади.Шема.гуруҳ унга«Ўзбекистон байроғини» ўрнатади.Шема. 1-гуруҳ учун савол-топшириқлар:1-гуруҳ учун савол-топшириқлар: 1. Ўзбекистон Республикаси қачон мустақиликка эришди?1. Ўзбекистон Республикаси қачон мустақиликка эришди? 2. Ўзбекистоннинг ривожланиб бораётганини асослаб беринг.2. Ўзбекистоннинг ривожланиб бораётганини асослаб беринг. 3. Ўзбекистон Республикаси байроғини таърифлаб беринг.3. Ўзбекистон Республикаси байроғини таърифлаб беринг. 4. Истиқлолни улуғлашимизнинг сабаби нимада деб биласиз?4. Истиқлолни улуғлашимизнинг сабаби нимада деб биласиз? 2-гуруҳ учун савол-топшириқлар:2-гуруҳ учун савол-топшириқлар: 1. «Ўзбекистон келажаги буюк давлат» гапини ким айтган?1. «Ўзбекистон келажаги буюк давлат» гапини ким айтган? Ўзбекистоннинг буюклигини қандай изоҳлайсиз?Ўзбекистоннинг буюклигини қандай изоҳлайсиз? 2. Ўзбекистон Республикаси Конститутсияси қачон қабул қилинган?2. Ўзбекистон Республикаси Конститутсияси қачон қабул қилинган? 3. Ўзбекистон Республикаси Гербини таърифлаб беринг.3. Ўзбекистон Республикаси Гербини таърифлаб беринг.

4. Мустақиллик ўзбек халқига қандай эркинликлар берди?4. Мустақиллик ўзбек халқига қандай эркинликлар берди? 4-тур топшириқ. 1. Конститутсиядан ёд олган моддаларингиздан айтиб,4-тур топшириқ. 1. Конститутсиядан ёд олган моддаларингиздан айтиб, унинг маъносини изоҳлаб беринг..унинг маъносини изоҳлаб беринг.. 2. «Истиқлолим — истиқболим» мавзусида тузган 5-6 гапли2. «Истиқлолим — истиқболим» мавзусида тузган 5-6 гапли матнингизни ўқинг ёки ижод этган шеърингизни айтинг.матнингизни ўқинг ёки ижод этган шеърингизни айтинг. 3. «Истиқлолим — истиқболим» мавзусида чизиб келган расмлар3. «Истиқлолим — истиқболим» мавзусида чизиб келган расмлар кўргазмасини намойиш қилинг.кўргазмасини намойиш қилинг. 5-тур топшириқ. Ифодали ўқиш мусобақаси. Ўқитувчи бўлимдаги5-тур топшириқ. Ифодали ўқиш мусобақаси. Ўқитувчи бўлимдаги асарлардан белгилаб келган парчаларини ўқитади.асарлардан белгилаб келган парчаларини ўқитади. Масалан, — «Мангуликка татигулик кун» асаридан буғдой ҳақидагиМасалан, — «Мангуликка татигулик кун» асаридан буғдой ҳақидаги парчани ифодали ўқинг. Шу асардан Ўзбекистондаги ер-мулк эгаларигапарчани ифодали ўқинг. Шу асардан Ўзбекистондаги ер-мулк эгаларига билдирилган истакларни ифодали ўқинг.билдирилган истакларни ифодали ўқинг. — Конститустияда келтирилган моддаларни ифодали ўқинг.— Конститустияда келтирилган моддаларни ифодали ўқинг. — Автомобил заводини ташкил этилиши ҳақидаги парчани ифодали— Автомобил заводини ташкил этилиши ҳақидаги парчани ифодали ўқинг.ўқинг. 6-тур. Тест ечиш. Бўлим юзасидан тестлар илова қилинади.6-тур. Тест ечиш. Бўлим юзасидан тестлар илова қилинади. Гуруҳларнинг ҳар бир тур топшириқлари бўйича тўплаган баллариГуруҳларнинг ҳар бир тур топшириқлари бўйича тўплаган баллари эълон қилинади. Гуруҳларда фаол иштирок этган ўқувчиларэълон қилинади. Гуруҳларда фаол иштирок этган ўқувчилар баҳоланади.баҳоланади. Дарсга якун ясаш.Дарсга якун ясаш. 7-тур топшириқ. Кроссворд ечиш. Кроссворд иккала гуруҳга7-тур топшириқ. Кроссворд ечиш. Кроссворд иккала гуруҳга берилади,биринчи ечган гуруҳ ғолиб саналади.берилади,биринчи ечган гуруҳ ғолиб саналади. Бойига.Бойига. 1Мустақиллик сўзига маънодош сўз.1Мустақиллик сўзига маънодош сўз. 2.Ўзбекистон рамзи.2.Ўзбекистон рамзи. 3. Чақалоқ беланадиган нарса номи.3. Чақалоқ беланадиган нарса номи. 4. Энг моътабар зот.4. Энг моътабар зот. 5. Фарзандига она айтган қўшиқ.5. Фарзандига она айтган қўшиқ. 6. Ўзбекистон рамзи.6. Ўзбекистон рамзи. 7.Мадҳияга куй басталаган композитор.7.Мадҳияга куй басталаган композитор.

8. Календар сўзига маънодош сўз.8. Календар сўзига маънодош сўз. 9. Юлдузлар илми билан шуғулланган олим.9. Юлдузлар илми билан шуғулланган олим. 10. Давлат қомуси.10. Давлат қомуси. 11. Автомобил номи.11. Автомобил номи. 12. Автомобил заводи жойлашган шаҳар.12. Автомобил заводи жойлашган шаҳар. 13. Автомобил номи.13. Автомобил номи. Жавоблар тўғри топилса, энига шу бўлимда ёд олинган шеър номини Жавоблар тўғри топилса, энига шу бўлимда ёд олинган шеър номини ўқийсиз.(Иқболи буюксан) ўқийсиз.(Иқболи буюксан) Ўқувчиларни рағбатлантириш.Ўқувчиларни рағбатлантириш. "Истиқлолим – истиқболим" бўлими юзасидан тестлар."Истиқлолим – истиқболим" бўлими юзасидан тестлар. 1. Ўзбекистон Республикаси Давлат мадҳияси сўзини ким ёзган?1. Ўзбекистон Республикаси Давлат мадҳияси сўзини ким ёзган? А. Абдулла Орипов.А. Абдулла Орипов. Б. Эркин Воҳидов.Б. Эркин Воҳидов. Д. Зафар Диёр.Д. Зафар Диёр. 2. «Серқуёш», «Олтин водийлар», «Истиқлол машъали» каби сўзлар2. «Серқуёш», «Олтин водийлар», «Истиқлол машъали» каби сўзлар қайси шеър матнида учрайди.қайси шеър матнида учрайди. А. “Иқболи буюксан”А. “Иқболи буюксан” Б. «Ўзбекистон Республикаси Давлат мадҳияси».Б. «Ўзбекистон Республикаси Давлат мадҳияси». Д. «Серқуёш ўлка».Д. «Серқуёш ўлка». 3. Қайси кун «Мангуликка татигулик кун» ҳисобланади.3. Қайси кун «Мангуликка татигулик кун» ҳисобланади. А. 1992-йил 2-март.А. 1992-йил 2-март. Б. 1992-йил 5-ноябр.Б. 1992-йил 5-ноябр. Д. 1991-йил 31-август.Д. 1991-йил 31-август. 4. Ўзбекистон Республикаси Конститусияси қачон қабул қилинган?4. Ўзбекистон Республикаси Конститусияси қачон қабул қилинган? А. 1989-йил 21-октабр.А. 1989-йил 21-октабр. Б. 1992-йил 2-декабр.Б. 1992-йил 2-декабр. Д. 1992-йил 8-декабр.Д. 1992-йил 8-декабр. 5. Ўзбекистон Конститусияси неча боб ва неча моддадан иборат?5. Ўзбекистон Конститусияси неча боб ва неча моддадан иборат?

А. 20 та боб, 100 модда.А. 20 та боб, 100 модда. Б. 24 та боб, 120 модда.Б. 24 та боб, 120 модда. Д. 26 та боб, 128 модда.Д. 26 та боб, 128 модда. 6. Чиниқтир майлига сен танни,6. Чиниқтир майлига сен танни, Унутма ва лекин Ватанни. Бу мисралар қайси шеърдан олинган?Унутма ва лекин Ватанни. Бу мисралар қайси шеърдан олинган? А. «Иқболи буюксан».А. «Иқболи буюксан». Б. «Тошкентнома».Б. «Тошкентнома». Д. “Серқуёш ўлка”Д. “Серқуёш ўлка” 7. Ўзбекистон ва Жанубий Кореянинг автомобил ишлаб чиқарадиган7. Ўзбекистон ва Жанубий Кореянинг автомобил ишлаб чиқарадиган қўшма корхонаси қайси шаҳарда жойлашган?қўшма корхонаси қайси шаҳарда жойлашган? А. Самарқанд.А. Самарқанд. Б. Фарғона.Б. Фарғона. Д. Асака.Д. Асака. 8. «Нексия», «Тико», «Дамас» автомобиллари қачондан бошлаб ишлаб8. «Нексия», «Тико», «Дамас» автомобиллари қачондан бошлаб ишлаб чиқарила бошланди?чиқарила бошланди? А. 1992-йил 5-ноябр.А. 1992-йил 5-ноябр. Б. 1993-йилдан.Б. 1993-йилдан. Д. 1996-йил баҳор.Д. 1996-йил баҳор. 9. «Ўзбекистон келажаги буюк давлат» гапини ким айтган?9. «Ўзбекистон келажаги буюк давлат» гапини ким айтган? А. Ислом Каримов.А. Ислом Каримов. Б. Шароф Рашидов.Б. Шароф Рашидов. Д. Амир Темур.Д. Амир Темур. УКУВЧИЛАРНИНГ СИНФДАН ЎҚИШИНИ ТАШКИЛ ЭТИ ШВА УНИНГ ВАЗИФАЛАРИ СИНФДАН ТАШКАРИ УКИШ МЕТОДИКАСИ СТУнинг максади – укиш малакаларини такомиллаштириш, китоб танлаб оладиган мунтазам китоб укийдиган, укилган китобни турри бахолай

оладиган, онгли китобхонни тарбиялаш. Мактабларда 1959 йилдан бошлаб махсус СТУ дарслари ташкил этилган. СТУ 1-2 синфда хафтада 1 марта, 3-4-синфда 2 хафтада 1 марта утказилади. Савод ургатиш жараёнида хафтадаги охирги алифбе дарсининг 17-20 дакикаси ажратилади. Бу дарсларнинг асосий вазифаси укувчида бадиий китобларни укишга хавас уйготиш, укиган китоблари юзасидан кундалик юрита олишга ургатиш, болалар адабиётининг машхур адиблари хаёти ва ижоди билан элементар тарзда таништириш. Методиканинг вазифаси СТУ учун укиладиган адабиётлар Руйхатини тавсия килиш, йиллик укув режаси ва даре структураси намуналарини ишлаб чикишдир. СТУ учун китоб танлашда куйидаги тамойилларга амал килинади: 1.Узбек ва чет эл болалар адабиёти ёзувчилари асарларини 2.Китоб танлашда укувчиларни хар томонлама тарбиялашга хизмат рдншнй кузда тутиш. 3.Асар жанри ва мавзусининг хилма—хиллигига эътибор бериш. 4.Укувчиларнинг ёши ва савиясига мувофиклигини хисобга олиш. 5.Укувчиларнинг шахсий кизикишини мустакил укишда хисобга олиш. б.Мавсумий тамойилга амал килиш. Синфда утспш — хаётга тайёрлаш, СТУ хаётнинг узидир. СТУга рагҳбарликнинг асосий шакли махсус СТО” дарсларидир, у эркин даре хисобланади. СТУ дарсларида укувчиларнинг китобхонлик кизнкишлари, билим доираси, эстетик таассурот, бадиий образларни идрок этиши, ижоди ривожланади, фаол китобхонга хос куникма ва малакалар ривожланади. СТУ дарсларига куйиладиган талаблар: -хар бир дарсни кириш сухбати билан бошлаш; - хар бир дарсда укувчилар укиган китоблар асарларни хисобга олиш; - хар бир дарсда укиш учун янги асарлар тавсия килиш;

- хар бир дарсда укилган асар юзасидан сухбат методида тахлил ишларини амалга ошириш; -укилган асарлар юзасидан кургазмалар тайёрлаш, асарга такриз ёзиш, асар муаллифи хасида маълумотлар туплаш, албомлар тайёрлаш, китобхонлик кундалигини юритиш; - хар бир дарсда тахлил килинган асарлар юзасидан умумлаштирувчи, якунловчи сухбат уюштириш. СТУ дарларинииг мухим вазифалари: -асар укиш асар танлашда укувчида мустакилликни тарбиялаш, бунинг учун мустакил бажариш учун топшириклар бериш; -кизикарли машк турларидан фойдаланиш, энг яхши иншоларни, такризларни, ёзувчи хакида тупланган маълумотларни укитишг "Тез айтиш", "Топишмоклар топиш", "Ифодали укиш", "Маколлар айтиш мусобакаси", "Эртак тукиш", "Билимдонлар анжумани", конку релар ташкил килиш, муайян мавзулар буйича савол жавоблар уюштириш, уйин тарзидаги иш турларидан фойдаланиш зарур. СТУ нинг йиллик таквим режасини тузиш. Бунда Н.Н.Светловская ишлаб чихен СТУ боскичларига риоя килиш, СТУга рахбарликнинг ёрдамчи шаклларига : 1.Китобии тарғиб килиш. СТУ га тавсия килинадиган асарлар руйхати синфга ёки мактабнинг махсус жойига осиб куйилади,улар вакти-вакти билан янгиланиб турилади, гургазмалар ташкил килинади.Укитувчи махсус сухбатлар уюштиради. 2.Якка тартибдаги ёрдам ва кундалик текширув. Укувчи укиган китоблари юзасидан сухбат уюштирилади, укиган китоблар хисобга олинади.Шахсий фикрлар аникланади, уй кутубхоналари билан танишилади, ота—оналари билан сухбатлашилади.

3.СТУ юзасидан оммавий ишлар:адабий эртаклар, викториналар, ёзувчилар билан учрашувлар, адабий экскурсиялар улар учун махсус тайёрланилади. 4.Кутубхонага ёзилиш. 1-синф укувчилари укитувчининг рухсати билан, тавсияси билан кутубхонага аъзо булади. 5«Укувчиларнинг укиганларини хисобга олишда уларнинг китобхонлик кундалигидан фойдаланиш. 1~синф укувчилари 2-ярим йилликдан бошлаб китобхонлик кундалигига ёзувчининг исми, фамилияси ва китоб номини ёзади. 2-синфда эса унга нашр этилган жойи ва йилини кушиб ёзадилар. 3-синфда укиган китобига такриз ёзади, уз мулох,азаларини ёзади. Мустакил укиш малакаларини шакллантириш боскичлари. СТУ дарсларининг турлари СТУ дарслари укувчиларда мустакил китоб танлаш ва укиш малакаларини шакллантиради. мустакил укиш малакасини шакллантириш 3- боскичга булинади: 1.Тайёрлов боскичи. Бу 1-синфнинг савод ургатиш даврига турри келади. Унга дарснинг бир кисми—17-20 дакикаси ажратилгани учун стУ маълумоти деб юритилади. Унинг узига хос хусусиятлари шундаки, укитувчи асарни узи танлайди, асарнинг кичик хажмда булишига ва бошка китоб танлаш тамойилларига эътибор беради. Асарни узи укиб беради. Укувчилар асарни эхитишга, эшитганларини идрок этишга, уларга соддагина баз^о беришга, асар мазмуни билан сарлавхасининг мослигини аниклашга ургатилади, асар мазмунини хикоялаб беришга Ургатилади. Укиш гигиенаси, китобга кандай муносабатда булиш билан танишадилар. 2.Бошлангич боскич. 1-синфнинг 2—ярим йиллигига тугри Келади. 1ва2-боскичдаги СТУ дафтарда 1 марта утказилади. «бошлангъич боскичда 45 дакикалик дарс ажратилади. Танланган яхши укийдиган укувчига

махсус тайёргарликдан сунг укитилади. Асарнинг осон укиладиган уринларини буш укийдиган укувчиларга укитиш мумкин.Бу уларда укишга кизикиш уйг-отади. Асар укилгач укувчилар асар номини, муаллифи билан танишадилар, расмларини томоша киладилар, китобхонлик дафтарларига у хакида киска ва соддагана килиб муаллиф, асар номини ёзадилар. Асар элементар тарзда тахлил килинади. 3 .Асосий боскич 2-4 синфга тугри келади. Бу даврда укувчиларнинг укиш малакаларни мустахкамланади. Бу боскичда укувчиларнинг синфдан ташкари укиганларига бахо куйилади. Бахо куйишда дастур талабларига асосланилади: синфнинг умумий ишларига катнашиши, укиган китобларининг сифат узлаштиришига миедорига, укиган китобига муносабат билдира олишига эътибор берилади. Бунда укувчилар муайян мавзуга дойр бир неча асарларни укиб келадилар, уларнинг айрим уринларини ифодали укиб берадйлар, укиган асарларини узаро таёрлайдилар. СТУ дарсларини хусусиятлари. СТУ боскичлари, дастур талаблари, тарбнявий вазифалари, укувчиларнинг кизикишлари билан белгиланади. Масалн, тайёрлов боскичида кичик хажмдаги асарни укитувх c и окиб берса,укилганлари юзасидан сухбат, кайта хикоялаш утказилса,- бошланшч боскичда бутун синф уқувчилари бир хил китсб билан таъминланади, барча уқувчилар битта матн устида ишлайдилар. Бунда битта ёзувчи ёки бир мавзудаги асарлар кургазмаси таншил қилинади. Асар ичда уқишга топшйрилиши хам мумкин, албомлар тайёрланади, киёфйлм, диафилмлардак нарчалар курсатилади, мусиқий дақиқалар утказилади, асар мазмуни шзасидан ижодий расмлар чиздирилади. Китобни сақдаш мақсадида китобни ямаш, ураш ургатилади, "Эртаклар байрамлари", "Ифодали укиш конкурс" утказилади. Асар тахлилига дойр ишлар кенгайтирилади, укувчилар укиганларини таккослашга умумлаштиришда, хулосалашга ургатилади. Кахрамонларни элементар тавсифлайди. Ролларга булиб укихдан фойдаланилади. Асосий боскичда СТУ дарслари 2-синфда хафтада 1 марта, 3-4 синфларда 2 хафтада 1 марта

утказилади. Укувчилар мустакил укишга ургатилади,улар "Гунча", "Гулхан" журналлари билан, "Тонг юлдузи" газетаси билан таништирилади, яъни болалар матбуоти билан таништирилади. Бу боскичда узбек кардош, чет эл адабиёти ёзувчиларининг турлк жанрдаги, турли мавзудаги асарларидан фойдаланилади. Бир дарсга укувчилар бир нечта асарлар укиб келиб, улар хакида уз фикрларинк айтиб берадйлар. Кахрамонларни тасвирлаб расм чизадилар. Ёзувчилар хаёти ва ижодига дойр кечалар уюштирилади. Шу тарзда адабиётни севадиган, мустакил фикр юрита оладиган китобхон шахси шакллантирилади. Дарс курилишига доир дарс намуналари: 1.Тайёрлов боскичи. Мавзу: Чупон йигит Широк. Дарснинг максади: а) афсонавий кахрамонлар хасида маълумот бериш. б)укувчиларда ватан тушунчасини, ватанпарварлик туйгуларини тарбиялаш; Дарснинг методи: сухбат. Дарснинг жихози: асар мазмунини ёритувчи расмлар. Дарснинг бориши: 1.Кириш сухбати. Укувчилардан ватанини душмандан асраган кахрамонлардан кимларни билишлари суралади. Тумарис, Жалолиддин Мангуберди, Нажмиддин Кубро номлари саналиб. Широк деган каҳрамон хам утганлигини, унинг кахрамонлиги хасида халкимиз, "Чупон йигит Широк" деган афсона яратгани айтилади. 2."Чупон йигит Широк" афсонаси укиб берилади. З.Афсона юзасидан дастлабки сухбат: Афсона сизга ёкдими? Унда кимнинг кахрамонлиги хикоя килиб берилган? Широк нима учун ханжари билан бурни, кулокларини кесди? Кейин Широк кимнинг олдига борди? У шох Дорога нима деди? Широк Доро кушинларини каерга олиб борди? Широк нима деб хайкирди?

Укувчилар жавоби умумлаштирилиб, улар ватанни севишга, унинг тинчлиги учун курашишга чорлайдилар. 4.Асарга ишланган расмлар курсатилади. 5.Широк расмини уйда чизиб келиш топширири берилади. Ота- оналаридан кахрамонлар хакида эртак, хикоя, билиб келишлари ва ота-оналарига Широк хакида гапириб беришлари айтилади. 1..Яна нималар хакида билишни исташлари укувчилардан суралади. 2.Бошланғич боскич. Мавзу: Табиат- менинг уйим. Дарснинг максади: Шеър мазмуни билан таништириш ва табиат хакидаги билим, малакаларини ривожлантириш. Шеър Укиш сифатларини такомиллаштириш. Табиатга мехр-мухаббат ҳиссини кучайтириш. Дарс типи: Янги билим берувчи. Дарс усули: сухбат, тушунтириш Дарс жихози: табиат манзараси тасвирланган плакат, расмлар, кушларнинг расмлари. Дарснинг бориши. А) саломлашиш. Б)давоматни аниклаш В) дарсга хозирлаш Янги мавзунинг баёни. 1.Бир неча укувчига "Табиат - менинг уйим" шеъри ёд айттирилади. Далаларни айлансам, Узок хаёлга ботсам, Чигирткалар кушигин Утлокда тинглаб ётсам. Табиат менинг уйим Табиат жонимда жон Шивирлайман мен унга ва онамга:-Онажон! Шунданми куксим огрир Захарланса она ер, Табиат менинг уйим Табиат энг гузал шеър Шивирласам гиёхга: Хаприкканча:-Ей кукат Нега келдим дунёга, сирин ургат? Тошни ёрган гиёхлар

Саботдан даре уқисин, Ой чумилган дарёлар Болага шеър туқисин Учади бола томон Шу сабаб менинг сузим: —Табиат— жонимда жон, Табиат менинг уйим шеър юзасидан сухбат. Баракалла болажонлар, жуда чиройли шеър айтдинглар. Жойингизга утиринг. -Табиат шоирнинг уйи экан (болаларнинг жавоби). -Табиат сизнинг уйингиз эмасми? -Тохира табиат сенинг ҳам уйингми? -Табиат менинг хам уйимдир. Шу табиат куйнида тугилдим, улгайдим. -Миразиз табиат сенинг ҳам уйингми? -Табиат менинг хам уйим. Негаки мен хам шу табиат куйнида яшайман. Табиат куйнида усган мевалардан истеъмол қиламан. -Болалар хозир уртокларингиз укиган шеърларнинг муаллифлари нимани куйлашяпти. Нима хакида гапиришяпти? -Табиат хакида. (болалар жавоби). -Сиз юкорида уртокларингиз иштирокида Х.Давроннинг "Табиат менинг уйим" шеърини тингладингиз. Шеърда нималар дейилган экан? -Шеърда далаларни айланаман, чигирткалар кушиигаи эиштаман, гулларни униб, булбулларни шод килсам, ут билан сухбатлашсам, мушукни сут билан мехмон килсам, хайрон булманг. Улар менинг дустларим. Улар билан кунглим хуш. Табиат менинг уйимдир, деб айтяпти. (болаларнинг жавоби). —Жуда яхши Умид. - Шахноза сен давом эттиргин. -Менинг томиримга туташ ут илдизи, тунлари, ою юлдузлари дафтаримни ёритади. Орол денгизи куриб боряпти. Она ер захарланса куксим огрияпти. Сен уни асра, мангу колсин, улмаош, деяпти. (болаларнинг жавоби).

-Демак, болалар биз танишган шеърларимизда табиат куйланган экан. Табиат бизнинг иккинчи онамиз. Чунки биз онамиз ва табиат кучогида яшаймиз. Шунинг учун хам биз уни "Она табиат" деб атаймиз. Унинг барридаги усимликларни, кушларни, хайвонларни, дснгизу кулларни ва бошка бояликларни асрашимиз, эъзозлашимиз керак. Табиат инсонга биргина тоза сув, хаво, озик-овкат, кийим-кечаккина эмас, сорлик, аъло кайфият хам беради. -Болалар табиатимизни кушларсиз тасаввур кила олмаймиз. Улар табиатнинг нодир ва галати жониворларидан бири. Улар заракунанда хашоратларни еб, кишиларга фойда келтиради. Ва эстетик завк бахш этади. Сиз уларни сайрашидан олам-олам завк оласиз. Масалан: Булбул, саъва, ва бошкалар. (Шу уринда кушларнинг расми курсатилади. Бахор валси эшиттирилади). Хашаротлардан капалак ва ниначилар табиатимизнинг жонли безагидир. Капалаклар уз чиройи билан узига мафтун ўтадилар. Гуллар чамани узра канот кокиб, хаёт қушигини куйлашади. Лекин хозирги кунда уларнинг турлари камайиб кетган. Буни хамиша ёдда тутинг. Уларни асранг, эрмакка капалак тутманг. (Расм курсатилади). Яъни бизнинг хаётимизда усимликлар хам катта урин тутади. Айникса, ялпиз, кокиут, откулок, каби кукатлар инсон саломатлигини тиклашда урни каттадир. -Болалар бизнинг ҳаётимизда яна бир мух,им нарса обиҳаётдир. Биз сувсиз хаётимизни тасаввур кила олмаймиз. Мана шу сув хам табиат куйнидан инжу булиб окади. Сувни хам асрашимиз керак. Бунинг учун дарёларни, кулларни, ирмокларни сакламогнмиз даркор. Турмушда кундалик хаётимизда сувларни тежаб ишлатинг... Демак, укувчилар табиатимизни бундан хам чиройли, обод булиши сиз билан бизнинг қулимизда экан . „ Уқувчиларнинг табиат ҳақида ёдлаган шеърларидан айттириш. Топишмоқ ва мақоллар биласизми? -Кани Зебо сен нима айтмоқчисан? -Топишмоқ.

Денгизу дарёда яшар, Асосан кукларда кезар Зерикса борми, осмондан Замин узра қайтиб тушар. (Сув.) Икки япроқ бир танда, Кезар гулзор чаманда. (Капалак.) Шоирларнинг шеърлар тупламлар кургазмасини утказиш. Уйга вазифа "Гуллар" ҳақида шеър ёд олиб келинг. Кейинги дарсимизда "Гуллар айтишуви" киламиз. Дарсни якунлаш. Текшириш учун савол ва топшириқлар. Синфдан ташқари укиш учун китоб танлашда уқитувчи қандай принтсипларга асосланади? 2.Синфдан ташқари уқиш системасида синфдан ташкари уқиш дарсларининг урни ва ролини айтинг. 3.Синфдан ташкари укиш дарсини уқиш дарсига қиёсланг, унинг хусусиятларини айтинг. Синфдан ташқари уқиш дарсига куйилган асосий талабларни санаб беринг. 4.Тайёргарлик, бошлангич ва асосий босқичлардаги синфдан ташқари укиш дареларида уқувчиларда китоб укишда мустақиллик кандай тарбияланишини изохланг.

Похожие

Ишлаб чиқаришни ташкил этиш ва бошқариш фанининг предмети ва вазифалари

Ўқувчиларнинг синфдан ташқари машғулотларини ташкил қилиш

Ўзбекистонда таълимни бошқаришнинг мақсади, вазифалари ва ошқариш фаолиятини ташкил этиш

Дидактика фани ва унинг вазифалари

Синфдан ва мактабдан ташкари тарбиявий ишлар курсининг предмети максади ва вазифалари