Телевидение, тележурналистика, унинг истиқболли йуналишилари - Педагогиka - Рефераты

Телевидение, тележурналистика, унинг истиқболли йуналишилари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

53 KB

Телевидение, тележурналистика, унинг истиқболли йуналишилари Режа: 1.Телевидение кўрсатуви. 2. "Жонли" кўрсатув. 3. ТВ ва газета. 4. ТВ ва Радио. 5. ТВ ва кино. Умумийлик, ўхшашлик ва ўзига хослик. 6. Телевидение табиати ( спецификаси ).

"... Воқеанинг шоҳиди, иштирокчиси бўлдим..."Бу маърузада телевидение кўрсатувлари қандай тайёрланади, улар қандай талабларга жавоб бериши керак. Нима учун айрим кўрсатувларнинг савияси паст. Кўрсатувларнинг таъсирчанлигини ошириш учун нималар қилиш кераклиги ҳақида амалий маслаҳатлар берилади, кўрсатувлар чуқур ва атрофлича илмий - назарий таҳлил қилинади. Кўрсатувларнинг турлари ҳақида маълумот. Кўчма телевизион станция ( КТС ) ёрдамида тайёрланадиган тўғридан-тўғри " жонли кўрсатув"ларнинг ўзига хос хусусиятлари ҳақида батафсил тўхталиб ўтилади. ТВ нинг ОАВ ларининг бошқа турларидан фарқи нимада? Телевидение ижтимоий-сиёсий ҳаётда, инсон тақдирида ўз ўрни ва мавқеини эгаллаб бўлди, хўш энди газета, радиоэшиттириш, театр ва кинематография қандай шакл ва мазмунда фаолият кўрсатиши ва қандай йўналишда ривожланиши кераклиги тўғрисида сўз боради. ТВ нинг ўзига хос хусусияти, "спецификаси" - табиати нимада эканлиги конкрет ва ёрқин мисолларда очиб берилади. Владимир Саппакнинг " Телевидение ва биз", Д.Миллерсоннинг "Телевидение кўрсатувларини тайёрлаш технологияси" номли ва қатор бошқа илмий - назарий китоблар ҳақида маълумот. Телевидение ва кино. Келинг, шу ерда 2002 йилда Америкадаги энг нуфузли " Оскар" мукофотига сазовор бўлган бир фильм мисолида бу санъатнинг икки турига хос бўлга хусусиятлар тўғрисида фикрлашиб олайлик. Америка киноакадемиясининг энг нуфузли "Оскар" мукофотига созовор бўлган бу фильм ўзбек миллатига мансуб бўлган таниқли Америка журналисти, Колумбия университетининг профеесори Зулфия Назарнинг " Тафаккур ўйинлари" китоби асосида шу номда режиссёр Рон Ховард томонидан суратган олинган. Америкалик ватандошимиз Зульфия Назар ҳақида икки оғиз сўз. Зульфия Назарнинг отаси Марғилонлик ўзбек, онаси - немис аёли. Зульфия Мюнхендан 53 килолметр масофада бўлган Розенхейн шаҳрида туғилган. Унга Зульфия деб исм қўйишади. Зульфияни ғарбда Сильвия деб ҳам чақиришади. Зульфия 5 ёшга тўлганда унинг оиласи яшаш учун Нью-Йоркка кўчади. Зульфияга "Сен кимсан?" - дев берган саволларга у ёшлигидан доимо "Мен ўзбек қизиман!" — дев жавоб берарди. Зульфия мактабданоқ ҳикоялар ёзиб юради. Ўрта мактабни у Анқарада тугатди. Ўша йиллари Зулфиянинг отаси Туркияда ишлар эди. Зульфия АҚШ га келиб Вашингтон университетида ўқиб уни муваффақиятли тугатиб бакалавр унвонини олди. Нью-Йоркда ўқиб саньат соҳасида магистрлик унвонига сазовор бўлди. Мюнхен, Сорбонна университетларида малака оширди. Иқтисодий таҳлил институтида илмий ходим бўлиб ишлади. Зульфия Назар Америкалик машҳур иқтисодчи Нобель мукофоти лауреати С.Леонтьев билан ҳамкорликда " АҚШ нинг ноёб ер ости металларининг 2035 йилга қадар заҳираси ва уларнинг иқтисодиётга таъсири"

номли китобини ёзади. Зульфия Назар С.Леонтьев билан 3 йил бирга ишлайди. Энг қизиги шундаки, истеъдодли иқтисодчи Зульфия Назар ёзувчи бўлишни ҳеч ҳам ўйламаган эди. Америка президентлари тарихида катта из қолдирган Рональд Рейган президент бўлиб сайлангандан кейин одатга кўра ўз иқтисодий дастурини эълон қилади. Зульфия Назар эса унинг бу дастурига қарши чиқиб, "Нью-Йорк Таймс" газетасида ўзининг танқидий мақоласини эълон қилади. Бу мақола катта шов-шувга сабаб бўлади. Шундан сўнг мақола муаллифи Зульфия эса "Фортуна" номли йирик бизнес журналига муҳаррир ўринбосари лавозмига таклиф этилади. Шу-шу унинг катта журналистик фаолияти бошланиб кетади. Кейин уни янада нуфузли "Ю.С.Нью энд Ворлд рипорт" журналига ишга таклиф этишади. Журналда у етакчи муҳаррир бўлиб ишлаб, кунига "Иқтисодий истиқболлар" колонкасини чоп этиб боради. Шундан сўнг Зульфия " Нью- Йорк Таймс" да иқтисодий мавзуларни ёритадиган мухбир бўлиб 10 йил ишлайди. Иқтисодчи сифатида машҳурликка эришган Зульфияни йирик корпорациялар иштирокида ўтадиган иқтисодий семинарларга таклиф этишади. Унинг "Тафаккур ўйинлари" номли китоби 1998 йили чоп этилиб, шу заҳоти эш машҳур асарга айланади. Китоб " Таржимаи хол" бўлими бўйича журналистика соҳасидаги Америкадаги энг обрўли Пулитцер мукофотга сазовор бўлади. Китоб бу конкурснинг финалигача бориб етади.Бунинг ўзи асар учун энг энг юксак мукофот эди. Зульфиянинг бу асари кейинчалик кўпгина мукофотларга сазовор бўлди. Америка адабий танқидчиларининг Миллий ассоциацияси мукофоти ҳам ана шундайлардан биридир.Асар кейин қатор чет тилларга таржима қилинади. Англия, Франция, Испания, Голландия, Япония, Хитойда ҳам чоп этилади. Китоб 3 хафта ичида 50.000 нусхада сотилади. Муаллифлик қалам хақи 700 000 долларни ташкил этади. Китобни Россияда ҳам рус тилига таржима қилишга хозирлик кўрилмоқда. Китоб ҳақида икки оғиз сўз. "Тафаккур ўйинлари" асарининг бош қахрамони Джон Нэш — 1928 йили Вирджиния штатининг ғарбидаги Блюфильд деган жойида туғилади. Ёшлигидан кўзи-бурни доимо намланиб юрадиган бесўнақайроқ бола балоғат ёшига етгач узун бўйли, қадди-қомати тик, билак- болдиргалари пайдор, қисқаси аёллар диққатини ўзига тортадиган келишган йигитга айланади.Аммо табиатан камтарин, камсуқумлиги сабабли одамлар билан тез киришиб кетаолмас эди.Унинг ақли, тафаккури, идроки шунчалик устун, шунчалик кучли эдики, бу фарқни сезган тенгдошлари ўзларини ундан олиб қочар эдилар. Нэш ҳам ўзини мағрур тутар, ўзининг кескин сўзи, беэтироз ҳатти-ҳаракатлари билан уларнинг нафсониятига тегар эди.Буни у очиқчасига ҳам намойиш этишдан қочмасди. Джон Нэш 16

ёшдан Карнеги технология институтига конкурсдан ўтади. Аммо ўқитувчилар бу истеъдодли болани ҳеч нарсага ўргата олмаслигини тезда сезадилар. Ва Нэшни " Бу даҳо!" дев, нуфузли Принстон университетига ўтказиб юборадилар. Ёш олим ўз ақли билан дунёни забт этишга жазм қилади. Уни математиканинг мураккаб масалаларидан бошқа нарса мутлақо қизиқтирмас эди. У ўзи билан қизиқаётган аёллар билан мулоқот қилишни ҳам билмас эди. Джон 21 ёшида докторлик диссертациясини ёқлади. У таклиф қилган математика модели иқтисодиёт, сиёсат ва эволюцион биологияни ўрганишга асос солади. Принстонда ўқиб юрган талабалик йилларидан унинг руҳий касалликка чалинганлиги сезила бошлайди. Айни ўша пайтларда у Нобель мукофотига сазовор бўлган диссертациясини ёзади. Бу пайтда касаллик ҳали унчалик ёрқин намаён бўлмаган эди. У эртаю-кеч университет коридорларида Бах мусиқасини ҳиргои қилиб юрар ва ҳаёлан ниманидир мушоҳада қилиб юрар эди. Ва ниҳоят ҳақиқий истедод ва тинимсиз меҳнат ўз натижасини беради. 1951 йили ёш олимни Массачусетс университетига ишга таклиф қилишади. Шу йиллари Нэш биринчи бор уйланади. Лекин бу бахт узоқ давом этмайди. Сўнгра у иккинчи бор уйланади. Энди бошқа кўнгилсиз воқеа унинг бахтига рахна солади. Джон Нэшда руҳий касаллик авж олади. Нэшни гоҳ қўрқув, ваҳима босар, гоҳ унга буюклик ишончи тинчлик бермас, қийнар эди. Джон гоҳ ёш боладай беозор бўлса, гоҳ шафқатсиз безорига айланар эди. У бир ақлини еган телба бўлиб кўринса, бир ҳақиқий донишман, даҳога айланар эди. У телевидение кўрсатувлари, дастурларида, газеталарда чоп этилган мақолаларда қандайдир сирли, яширинган маъно, мазмун бор дер ва уни тинимсиз қидирар эди. У хонасининг деворларини ана шундай газета қирқимлари билан елимлаб ташлайди. Бу холатда у мутлақо ишлай олмас эди. Нэшнинг иккинчи хотини - Алиса даҳо деб сиғинаётган энг яқин кишисини Вирджиниядаги руҳий касалликлар институтига жойлашга қарор қилади. Институтда уни ҳақиқий синовлар кутар эди. Жисми инсулин шокига чўкканда буюк олимнинг даҳоларга хос ақли, тафаккури институт деворлари орқасида оғриқ ва азобларга чидайолмай девор ва деразаларни энди ларзага келтириб чинқирар, додлар эди. Аммо шундай интенсив даволаниш ҳам бирон бир натижа бермайди. Чуқур руҳий касаллик домида у ўзида қандайдир ғайритабиий эркаклик кучини сезади. У хотинидан қочиб, дуч келган аёл ва эркак билан бирга туриб бетартиб ҳаёт кечиради. 1954 йили жамоат жойида номаъқул ҳатти-ҳаракатлари учун Санта Моникада ахлоқ полицияси уни хибсга олади. Шундан сўнг аввал у биринчи хотинига қайтади. Унинг бундай ҳатти-ҳаракатларига чидай олмаган хотини 6 ойдан кейин уни уйдан ҳайдаб чиқаради. Энди у иккинчи хотини Алисага боради. Иккинчи

хотини эса уни яна руҳий касалликлар шифохонасига жўнатади. Алиса ҳам қаттиқ руҳий холатларни, асабийликни бошидан кечиради. 1963 йили у иккинчи хотини билан ажрашади. Бу пайтларга келиб уни соғлиги бироз яхшиланади. Энди Нэшнинг ҳатти ҳаракатларида бошқа қандайдир ғалати холатлар пайдо бўлади. У гоҳ кўчада кир-чир юрган дайди кийимида, гоҳ рангбаранг масхарабоз либосида кўзга кўринар эди. Буларнинг устига устак, бир пайт у ўзини олтинчи қитъа — Антарктиданинг қиролиман ва тахтга ўтиришим учун Америка фуқаролигидан воз кечишим керак, деб эълон қилади. Шундан сўнг унинг соғлиги тўғрисидаги ғамхўрликни Принстон университети олимлари ўз зиммасига олади. Илгариги ҳамкасбларидан камдан-ками уни ёқтирар эди. Лекин уларнинг ҳаммаси Нэшнинг буюк доҳолигига ишонар ва унга ёрдам кераклигини жиддий ҳис қилишар, уни оғир ҳасталик чангалидан қутқариш лозимлигини яхши англашар эди. Севган хотини Алиса ҳам 1985 йили Нэшнинг соғлиги бироз барқарорлашгач кўнгли юмшаб унга қайтади. Фильм ижодкорлари Нэш оғир ҳасталикни ўзининг иродаси кучи билан енгди, деган ғояни илгари суришади. Нэш эса ўзининг касаллиги ҳақида: «...Бу касаллик ниҳоятда мураккаб бир теоремани эслатади ва мен уни 30 йил мобайнида ечишга уриндим...» - деб эслайди. Нэш соғая бошлаганда Принстондагилар ҳайратга тушадилар. Университет олимлари маслаҳат қилишиб Нэшнинг номзодини Нобель мукофотига тавсия этадилар. Пировардида касаллик устидан ғалаба қилинади. Ва Нэш Стокгольмга Нобель мукофотини олиш тантаналарига келиб, умрида ҳеч қандай касалликка дучор бўлмаган инсондек олимларнинг катта давраси олдида ажойиб нутқ сўзлайди! Бахтли якун дерсиз? Қанийди!... Фожеа эса давом этмоқда. Нэшнинг севган хотини Алисиядан туғилган иккинчи ўғли отасидан даҳшатли касалликни мерос қилиб олган. Бу фожеадан даҳшатга тушган Нэш ўзи зўр-базўр чиқиб олган жар домига йиқилаётган ўғлининг аҳволига ночор томошабин бўлиб қараб туришга мажбур. ("Дейли Мейл" газетаси материаллари асосида. 2002 йил ... ойлари.) Замонамизнинг буюк математик олими, Нобель мукофоти лауреати, 30 йил давомида шезофрениянинг оғир шаклига дучор бўлган Джон Нэшнинг таржимаи холи мисолида даҳолик ва телбалик бир-бирига ниҳоятда яқин холатлар эканлиги китобга асос қилиб олинган. Ва буни ҳам олим, ҳам журналист - Зульфия Назар тезда англаб олади.Нэшнинг ҳаёти билан танишгач Зульфия Назар: «...Эй Парвардигор-ей, Ахир бу юнон трагедияларига ўхшайди! Шекспир пьесаларининг худди ўзи-ку!» - деб юборади. У аввал "Нью-Йорк Таймс" газетасида " Нобель мукофоти лауреатининг йўқотилган йиллари"

номли мақоласини чоп этади. Мақола катта шов-шувга сабаб бўлади. Зульфия Назар китобни ёзишдан аввал Джон Нэшнинг ўзидан, умр йўлдоши Алисиядан, сўнгра уни биладиган жаъми мингдан ортиқ кишидан интервьюлар олади. Аввал унчалик назар писанд қилмаган Нэш Зульфия ишга жуда жиддий киришганини кўриб унга ҳурмат билан қарай бошлайди. Китоб билан танишиб чиққач эса Нэш Зульфия билан дўстлашади. Китоб асосида фильм сценарийсини Акива Голдстен ёзади ва фильмда асосан Нэш тақдирининг энг драматик лавҳаларига диққат-эътиборни қаратади. Фильм яратувчилари илтимосига кўра Зульфия уларга ёрдам кўрсатади, лекин сценарийни ёзишда ўзи бевосита иштирок этмайди. Режиссёр Рон Ховард китоб асосида тайёрлаган фильмига Зульфия Назар китобининг ўз номини қолдиради. "Тафаккур ўйинлари" фильми Америка киноакадемиясининг "Оскар" мукофотига "Энг яхши фильм", "Китобдан кинога энг яхши кўчирилган сценарий" номинациялари каби энг нуфузли, энг юқори категориялар бўйича 2002 йилда конкурснинг бош совринига ва яна 3 та, жаъми 4 та Оскар мукофотига сазовор бўлади. Фильмда бош рольни юксак маҳорат билан ижро этган Рассел Кроу гений образини яратганлиги ва бу рольни экранда яратиш унга насиб этганлиги учун Зульфия Назарни катта миннатдорчилик изҳор этади. Фильмдан энг катта мақсад бу оғир хасталикка дучор бўлган истеъдод тақдирини кўрсатиш ва бундай оғир асаб касалликларига учраган кишиларга жамоатчиликда ҳамдардлик ҳиссини уйғотиш бўлган ва фильм ижодкорлари бунга тўла маънода эришишган. Фильмда ҳам китобдагидек, буюклик ва телбалик, ақлдан озиш ва даҳолик, ўз ишига катта ишонч, эътиқод ва фаҳрийлик , соғайиш, машҳур бўлиш, яккалик ва кўпчилик диққат марказида бўлиш, умр йўлдошининг сабр-тоқати, айрим холлардаги ирода бўшлиги ва содиқлик, ҳамкасбларнинг ишончи каби бир-бирига қарама-қарши, лекин қарийб кўпчилик инсонга хос бўлган барча ҳаётий ҳиссиётлар тўлақонли холда аксини топган. Фильмнинг яна бир катта ютуги бу — даҳоликдан даҳрийликка, буюкликдан телбаликка ўтиш ва шу холатнинг акси яъни телбаликдан буюкликка, даҳрийликдан даҳоликка ўтиш каби мураккаб психологик холат жараёни актёр Рассел Кроу томонидан ниҳоятда ишонарли, табиий ва юксак маҳорат билан кўрсатиб бера олинган. Олимлар шезофрения билан касалланган математик даҳо миясининг тузилиши билан шу қадар қизиқиб қоладиларки, унинг ролини ҳақиқатдан ҳам юксак маҳорат билан ижро этган 38 ёшли Оскар мукофоти лауреати Рассел Кроу ўз миясини Сидней универеитетининг анатомия кафедрасига ўрганиш учун багишлашга шартномага имзо чекади.

Похожие

Телевидение ва тележурналистика тарихи

Тележурналистика жанрлари

ОАВ тизимида телевидениенинг ўрни

Дарс ва унинг турлари

Улуғбек расадхонаси ва унинг очилиши