Текшириш ва укитиш натижасини бахолаш - Педагогиka - Рефераты

Текшириш ва укитиш натижасини бахолаш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

50.5 KB

Текшириш ва ўқитиш натижасини баҳолаш Режа: 1. Текширишнинг мазмуни ва вазифалари, ўқитишнинг натижасини баҳолаш. 2. Текширишнинг ташкил қилиниши, формалари (шакл), усуллари.

Ўқишнинг натижасини текшириш ва баҳолаш, айниқса ўқитувчининг ишида энг мураккаб методик муаммо ҳисобланади. Текшириш ва баҳолаш тарихини ўқитиш жараенида ҳар хил функцияларни амалга ошириш билан бирга, у билимни тўлиқтириш, чуққрлаштириш, мустаҳкамлаш, умумийлаштириш, ўқувчиларни янги билимларни ўзлаштиришга тайерлаш, кўникма ва малакаларни, дунеқараш ва эътиқодни шакллантириш вазифасиниечади. Шунингдек текшириш жараенида ўқувчиларнинг сўзлаб бериш ва уйлашини ривожлантириш амалга оширилади. Тизимли (системали) назорат ўқувчиларнинг билиш имкониятларини кенгайтиради. Ўқувчиларнинг ўқитувчи олдида ҳисоб беришлари тарбиявий сифатга ҳам эгадир. Текшириш жараенида ўқитувчи ва ўқувчининг ва ўқувчиларнинг ўзлари орасидаги бирга ишлашиш вужудга келади. Бу муносабатлар юқори талабчанликга айланади. Ўқитиш натижасини текшириш ўқитувчининг педагогик фаолияти учун ҳам аҳамиятли. Ўқитувчи бу орқали қўлланиб юрган методлари натижасини кўради, камчиликларини йўқотишга, педагогик билимларини етиштиришга, дарсликлар, янги ўқув қўлланмаларни излаб топиш имконияти пайдо бўлади. Текшириш орқали ҳаттоки бутун бир мактабнинг иш фаолияти натижаси ҳақида маълумот олишга бўлади. Демак, боғликлик ҳосил бўлади. Текширишнинг мазмуни-тарих курси бўйича дастур (программа) талабига лойиқ

аниқланади. Шунинг учун ўқитиш даражаси фақат ўқувчиларнинг билим ҳажми билан аниқланиб қўймасдан, балки уларнинг шу билимни амалда қўллана билиши билан ҳам аниқланади. Масалан: ”Биринчи салб юриши” деган мавзуни олсак, ўнда 1) камбағалларнинг ва биринчи рыцарьлар юриши ҳақида изчил айтиб бериш 2) ўни бадиий қилиб таърифлаб бериш (армия таркиби ва қуролланишлари, Византияга салбчиларнинг келиши, Иерусалимни эгаллаши); 3) салибчиларнинг мақсадини очиб бериш ; 4) Иерусалим қироллигини типик феодаль давлат сифатида таърифлаш; 5) Крест юришининг натижасида ким ютиб чиққанлигини тушунтириш; 6)номлар, саналар, жуғрофик намларни едлаб қолиш, ўларни харитадан курсатиш талаб қилинади. Билимни текшириш жараенида кўникма ва малакаларни текшириш ҳам амалга оширилади. Ўқувчи қўйидагиларга ўрганиш керак; 1) таърифлаб бериш яъни баенлаш; 2) Изчилликни сақлаш, тараққиетнинг асосий этапларини билиш; 3) Белгиланган тушунчаларнинг мазмунини очиш; 4) воқеа ва ҳодисаларга таҳлил бериш ва аҳамиятини кўрсатиш; 5) ном, атама, саналарни эслаб қолиш; 6) Белгиланган терминларни билиш ; 7) Харитани билиш, режа, схема, таблицаларни фойдалана билиш. Шундай қилиб, текширишнинг вазифаси ва мазмуни кўрсатадики, улар нафақат назорат ва

баҳолаш функциясини бажаради, балки улар тарих ўқитишнинг аниқ бир этапи ҳисобланади: 56 Назорат ва баҳолаш: а) билимларни ўзлаштиришда; б) билиш имкониятларини ривожлантиришда; 3) ғоявий-сиесий қарашлар, эътиқодни шакллантиришда аҳамиятга эга. Ҳаттоки, бўлар ўқувчиларнинг шахс сифатида шаклланишига ҳам ердам беради. Текшириш вазифаси ва мазмуни унинг ташкил қилинишини, форма (шакл) ва услубларини аниқлайди. Тарих бўйича текшириш мақсадли йўналишда бўлиши керак. Уй вазифаларини текшириш яъни сўраш учун ҳам янги материални баенлашга тайергарлик каби ҳар томонлама тайергарлик куришлари методик жиҳатдан талаб қилинади. Шу тайергарлик жараенида ўқитувчи маълум мавзуни ўрганиш олдидан қандай асосий мақсад турганлигини ҳисобга олиши шарт. Бунда қандай тушунчалар, сабаб-натижа боғланишлар факт, ном, сана, жуғрофик кўрсаткичларни ўзлаштириш зарурлиги аниқланади. Текшириш ташкил қилишда, бутун барча материални сураш шарт эмас. Сурашда юбориладиган асосий камчилик, бу билимни текширишда фактларни ва маълумотларни таърифлашни сўзма-сўз талаб қилиш ҳисобланади. Бу ўқитувчининг бош масалага эътиборни жамлай олмаслигини кўрсатади. Текшириш учун материал танлай ўтириб, ўқитувчи 2 критерияни

бошчиликга олади: ə) Мазмуннинг аҳамияти ва ғ) уни ўзлаштиришнинг мураккаблиги. Тарих курси мазмунини ўқувчиларнинг ўзлаштиришларини текшира утириб, ўқитувчи саволларнинг мазмунини, уларнинг шаклларини, усулларини уйлаб топади, изланади, ишлаб чиқади. Бунда текширишнинг қизиқли бўлиши учун ҳаракат қилинади. Ўқитувчи томонидан ташланган саволга ҳамма ўқувчилар тайерланиши шарт. Шунинг учун синфга: ”Келинглар аниқлаймиз..” , ”Қани эсимига тушурайликчи...”, ”Сизлар қандай уйлайсиздарЎ..”, ”Бу туғримиЎ...”, каби саволлар билан мурожаат қилингани мақсадга мувофиқ. Бу эсда сақлаш уйлаш, мустаққилликни ривожлантиришга ердам беради. Бу ўқувчиларнинг мукоҳамага фаол қатнашишларига имкон қилади. Текширишни ташкил қилишда маълум шартларни сақлаш зарур: Сўраш пайтида дарсликлар епиб қўйилгани маъқул, бу ҳамманинг бирга ишлашга ҳалақт бериши мумкин. Агарда зарур маълумотлар куриладиган бўлса, ўқитувчи керакли саҳифасини айтиш шарт. Ташланган саволлар бўйича ўқитувчи ўқувчини доскага чиқариш мумкин, еки картина, карта бўйича ишлайди. Ўқувчи бутун синфга ва ўқитувчига жавоб беради. Ўқувчини фақат мавзудан чиқиб кетган пайитдагина тухтатилади. Ўқитувчининг вазифаси уларга йўналтирадиган саволлар бериш.

Айрим _________ўқувчилар бўлиб юборилган баенини давом эттириши қийин бўлади. Шу сабабдан уларга чекланган тарзда кўрсатувлар авайлаб берилади. Айниқса секин уйлайдиган ва гапирадиган ўқувчиларга нисбатан усуллар ҳар томонлама уйланиб олиб борилади. Агар ўқувчи хатога йўл қўйса, дастлаб унинг ўзини туғрилашига имкон бериш керак. Синфдошларининг жавобларини туғрилаш ва тулиқтиришда айниқса IV-VI синф ўқувчилари фаоллик курастади, юқори синфларда бу фаоллик сўстлашади. Бу ”ажралиб” туришини ҳоқламаслик, тортиниш ва ҳ. сабаблар билан изоҳланади. Бу шароитдан қандай чиқиш мумкинЎ Бунда услубчилар тавсия қилган синфдошларининг жавобарини езма равишда рецензия қилиш қўлланилади. Текшириш ташкил қилиш тарих ўқитиш жараенида билим ва кўникма шакллантиришнинг барча этапларида: ўқувчиларнинг янги материални ўзлаштиришга тайергарлигида, янги мавзуни ўрганиш ва мустаҳкамлашда, уй вазифасини текширишда, такрорлашда ҳам амалга оширилади. Текширишни ташкил қилишда ўқитувчи дифференциаль ҳолатни сақлаши керак. Фақат паст ўзлаштирадиганларни сўраб, қуймасдан талабчан ўқувчиларни ҳам назорат остига олиш талаб этилади. Кўникма ва малакаларини эгаллашга ердам берадиган усуллар қўлланилади: битта ўқувчига режа тузиш, иккинчисига картина (тасвир) бўйича ҳикоя қилиш, учинчисига эса янги

фактларни талқин қилишни топшириш мумкин. 57 Текширишнинг асосий формалари (шакллари)- бу кенгайтирилган оғзаки жавоб, ўринда туриб қисқа жавоб бериш, доскада езма ва графикалик иш, фронталь езма ва график жавоблар. Билим ва кўникмани ҳисобга олишнинг асосий тури-бу оғзаки сўраш. Ўқитувчи мавзу мазмунини очадиган саволларни бериши керак, ушнга биноан жавоб талаб қилинади. Ўқувчи жавобни дарслик бетидаги сузма-сўз қаторларни изламаслиги керак, еки ўқувчи мазмун ҳақида уйлаши керак. Асосий савол билан бирга ўқитувчи ҳар хил йўналишда қўшимча саволлар ҳам беради. Масалан: Франк империяси инқирози ҳақидаги саволга қўшимча савол тариқасида бу инқирознинг Араб u1093 халифатлиги инқирози билан ухшаш томонини сўраш мумкин. (Иккита давлат ҳам майда мулкларга бўлиниб кетади. i43 й. Франк имп: Германия, Франция ва Италия, Араб халифатлиги: Боғдод, Кордова ва б. халифатликлар). Езма текширишнинг синфга эскиртмасдан олиш методик жиҳатдан туғри ҳисобланади. Бу билимни аниқлашга яхши ердам қилади. Езма текширишга 15 минут берилади. Бу вақтни тежашга ҳам имкон беради. Янги мавзуни ўрганишда контур карта билан, таблица тузиш, схема, режа тузиш билан боғлик мустаққил иш ташкил қилиш мумкин.

Тарих ўқитишда янгиликларга кирадиган текширишда компьютерларда ҳам фойдаланиш яхши натижа беради. Тарих ўқитишда билим, куникма, ўқувчиларнинг мустақил ишлаши баҳоланади. Ўқитиш жараенида ўқитувчи кундалик баҳо қуяди ва албатта, черак, ярим йил ва йиллик баҳолар бўлади. Баҳолар критерияси белгиланган бўлади. Ўқувчилар буни тушуниб билишлари керак. Баҳонинг кўтарилиш еки туширилиши сабабларини англай билишлари лозим. Ўқитувчи қайси уқувчидан нимани сўрашни, уларнинг имкониятларини билиши керак. Журналнинг дублети ҳисобланувчи ўқитувчининг ўзида дафтар бўлади. Унда ўқувчилар ҳақида барча маълумотлар бўлади. Унда ҳар хил баҳолаш белгилари қўийлади. Масалан: “к”-картани яхши билмаслик, “хр” -хронологияни билмаслик. Шунингдек қўшимча жавоблар учун + ва - лар билан белги қўйилади. Уларнинг сонига қараб, маълум баҳони журналга қўйиш мумкин. Ҳозирги вақтда мактаб ўқувчиларининг билимларини кўп балли рейтинг усулида аниқлаш вазифалари қўйилмоқда. Баҳолаш беш балли тизимда олиб борилмоқда.

Адабиетлар: 1. Саъдиев А. Мактабда тарих ўқитиш методикаси.Т., 1988. 2. Дчири Н.Г. Проверка знаний и познавательная деятельность учащихся класса.М.,1960 3. Гора П.В. Повышение эффективности обучения истории в средней школе.М.,. 1988 4. Гора П.В. Об опросе на уроках преподавание истории в школе.М.,1960 5. Гаффаров Я.Х., Гаффарова М. Ўзбекистон халқлари тарихини ўқитиш усуллари.Т.,1996 6. Махмутов М. Мактабда муаммоли таълимни ташкил қилиш.Т.,1981 7. Методика преподавания истории в средней школе.с.236-243 М.,1986

Похожие

Текшириш хамда бахолаш

Гупрокшуносликни ва агрокимёни укитиш шакллари ва укитиш шаклларининг узаро богланиши

Болаларни текшириш

Лексика укитиш методлари

Тупрокшуносликни ва агрокимё укитиш жараёнида тарбия