Таълим жараёни психологияси. Укув фаолиятини бошкариш - Педагогиka - Рефераты

Таълим жараёни психологияси. Укув фаолиятини бошкариш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

128 KB

Таълим жараёни психологияси. Ў k ув фаолиятини бош k ариш Р е ж а : 1. Бошқарув функциялари 2. Бошқарувда муомиланинг роли 3. Раҳбарлик усулллари 4. Таълим тарбия жараёнини, педагагик тизим ва унинг технологияси бошқариш психологияси 5. Жамоа руҳий муҳитининг асосий хусусиятлари. 6. Бошқарувнинг психологик асослари механизми

Юртимизда юз бераётган улкан ўзгаришлар барча соҳаларга , шунингдек , ўрта таълим жараёнига ҳам ўз таъсирини ўтказмоқда . Эски ижтимоий муносабатлар шаклларининг бузилиши ва янги демократик ҳаёт тарзининг вужудга келиши шахснинг ижодий фаоллигини талаб қилади. Ижодкор, фаол, мустақил фикрловчи шахсни тарбиялаб вояга етказиш учун ўрта таълимда муҳим ўзгаришлар ва қайта қуриш ҳаётий зарурат бўлиб қолмоқда. Шу боисдан ўрта мактабда туб ўзгариш ясаш, фаол, ижодкор, ақл- заковатли, болаларни тайёрлашнинг янада такомиллаштириш муҳим аҳамиятга эга. Таълим жараёнида шахсни камол топтириш шарт- шароитларини яратиш таълим муассасаларида ишларни тўғри ташкил этилганлиги бевосита бошқарув жараёни билан боғлиқдир. Бошқарув функциялари . Бошқарув кенг маънода зарур натижаларни қўлга киритиш мақсадидаги қандайдир тизимнинг (моддий-нарса, ижтимоий) ҳолатини бошқаришни ифодалайди. Бошқарувнинг асосини белгиловчи нарса натижа ҳисобланади. Психологияда натижага олиб келадиган фаолият элементи мақсад деб номланади. Шу боис мактаб педагогик жамоани бошқариш икки мақсадга таянади. Улардан бири ўқув-тарбия, ўқув ишлаб чиқариш жараёни , иккинчиси, мактаб жамоаси аъзоларининг шахсий эҳтиёжи ва манфаатларини қондиришдан иборат. Улар биргалашиб мактаб ички бошқарувининг мақсадли функцияларини ҳосил қилади. Биринчи функция – ишлаб чиқариш функцияси бўлиб , унга болаларга таълим-тарбия бериш, уларни ҳаётга тайёрлаш бўйича буюртмаларни бажариш киради. Иккинчиси, ижтимоий функция: педагогларнинг манфаатларини аниқлаш, уларнинг моддий ва маънавий талабларини қондириб бориш учун ишда қулай шарт- шароитлар яратиш, педагогик жамоада меҳнат қилиш учун микроиқлим, кўтаринки кайфият ҳосил қилув шароитларни шакллантириш

педагогик жамоа аъзоларининг самарали ишлашлари учун ижтимоий психологик ҳолат ва хусусиятларни шакллантириш Педагогик жамоалардаги бошқарувнинг мақсадли функция-ларидан ташқари ижтимоий психологик функцияси ҳам мавжуд : Унинг мақсади педагогик жамоа аъзоларнинг самарали ишлашлари учун ижтимоий психологик ҳолат ва хусусиятларни шакллантириш билан белгиланади. Педагогик жамоани бошқаришнинг ижтимоий психологик функцияси ҳам бир неча таркибий қисмларга эга бўлиб, уларга :  жипслаштириш  фаоллаштириш  такомиллаштириш  ўзини ўзи бошқариш киради. Бошқарув жараёни билан боғлиқ психологик муаммоларнинг кенг кўламли масалалар мажмуидан иборатлиги унинг функция-ларидан ҳам маълум. Шунинг учун мактабдаги педагогик жамоани бошқарувчи ёки раҳбарлик қилувчи шахс унга боғлиқ психологик муаммоларни таҳлил қила олиши ва билимларга эга бўлиши муҳим. Бугунги кунда бошқарув муаммосини психологик ўрганиш масаласи бир неча хил қарашларгша таянади. Чунки бошқарув тизими серқиррали ва ижтимоий гуруҳларнинг характеридан келиб чиққан ҳолда бир неча босқичларга ҳам эга. Бошқарув жараёнининг психологик масалалари бир неча муаммоларни ўзида қамраб олинишини инобатга олган ҳолда уларнинг қисқача ва асосий мазмунини берувчи айрим жиҳатларини кетма-кетликда ёритиб бериш мақсадга мувофиқ. Мактаб раҳбарлари ҳамда педагогик жамоа ўртасида ҳамкорлик фаолиятини амалга ошириш жамоадаги муҳитни ҳамда педагогик жараённинг самарадорлигини таъминлашнинг асосий шарти ҳисобланади.

Ҳамкорликдаги фаолиятни таҳлил қилишда у билан боғлиқ бўлган қуйидаги жиқатлар инобатга олинади: Ҳар қандай таъсирлашув маълум шарт-шаротларга кўра юзага келади ва ривожланади. I -Блок. Ҳукмронликнинг тавсифи Ҳукмронлик II -Блок. Рақобатнинг тавсифи Рақобат III - Блок. Ҳамкорликнинг тавсифи Ҳамкорлик Ўзаро таъсирлашувда кучлар нисбати эмас, балки гуруҳ аъзоларининг манфаатлари тенглик тамойилига асосланади. Асосий усулл ари: ўзаро ҳамжиҳатлик, яъни маслаҳат, муҳокама, моддий ва маънавий жиҳатдан фикр алмашиш, ўзаро ёрдам, илтимос, таклиф киритиш, кўрсатмалар бериш . Ҳамкорлик фаолияти бир неча шарт-шароитларга асосланиб амалга оширилади : 1.Симпатиянинг намоён қилиш; 2.Ҳурматнинг шакллантириш; 3.Ишонч ҳосил қилиш; 4.Обрў-эътиборга эга бўлиш.Бир томонлама устунликка эришиш қонуниятига асосланган шахслар ўртасидаги ўзаро таъсирлашув Асосий характеристикаси Фаолият юритувчи шахсларнинг биридаги ожизликни англаши боис иккинчи шахснинг ўз устунлигига эришиши ҳамда ўз манфаатларига бўйсундириши Ҳукмронликнинг асосий усуллари: кўрсатма бериш, тажовуз қилиш, жазолаш, дағдаға қилиш ҳамда куч ишлатиш Шахслараро муносабат зиддият асосида қурилган Асосий характеристикаси: Манфаатни ўз томонига буришга интилиш ҳамда қарама-қаршилик тамойилига асосланиш Рақобатлашувнинг асосий усули : мунозара, баҳслашиш, ихтилоф, низолашув Келтириб чиқарувчи асоратлари ; юрак-қон айланиш тизимини бузилиши, ошқозон-ичак касалликларини келиб чиқиши

Ҳамкорликдаги фаолият шахслараро муносабат жараёнида шаклланади. Шу боис унинг қуйидаги жиҳатлар билан таҳлиллаш мумкин: а)рационал; б)ҳиссий ; в)иродавий; г)амалий. Улардан ҳиссий, иродавий ва амалий жиҳатлари кишилар ўртасидаги психологик боғланишни шакллантиришнинг манбаи ҳисобланади. Шахслараро муносабат Келтириб чиқарувчи сабаб : эҳтиёжлар Амалга оширилишини таъминловчи механизмлар : “Уйғунлик”- раҳбарнинг фикри, кечинмалари, баҳолари, ишончи ходимларини билан бир хилда бўлиши; “Эталон”- раҳбарнинг жамоа аъзолари билан эҳтиёжларни маънавий бирликда намоён қилиши; “Танқислик” - раҳбарнинг ижтимоий муносабатларида ходимларида йўқ сифатларни намоён қилиши; “Эмоционал акс-садо”- кайфият орқали бошқаларнинг ҳис-туйғусига таъсир ўтказиш; “Кўмаклашиш”- раҳбарнинг ходимлари билан тил топишиши ва уларнинг мақсадларига эришишида ёрдам кўрсатиши; “Гўзаллик” -раҳбарнинг ходимлари билан муносабатида ўзининг ташқи қиёфасига эътибор қаратиши Раҳбарлик фаолиятининг белгиловчи омиллар: 1.Кишиларга таъсир ўтказувчанлик хусусиятига эгалик; 2.Таваккалчилик; 3.Масъулиятни ўз зиммисига олиш ва шахсий намуна кўрсатиш ола билиши. Раҳбар билан ходимлари ўртасидаги ҳамкорликни белгилашда раҳбардан талаб қилинадиган жиҳатлар: 1.Обрў-эътиборга эгалик; 2.Жамоанинг ишончини қозониш; 3.Ходимлар фаолиятини тўғри идрок қилиш; 4.Талабчанлик;

5.Тақдирлай билиш. Раҳбарлик усули- аниқ бир шароитда бошқарув функцияларини самарали амалга оширишни таъминловчи, ички уйғунлик ва яхлитликка эга доимий такрорланувчи фаолият усуллари тизимидан иборат Раҳбарлик усуллари ҳақида тўхталиб ўтишдан олдин раҳбар фаолиятига қисқача тўхталиб ўтиш жоиз. Раҳбар фаолиятининг моҳияти одамларнинг ҳамкорликда ишлашини уюштиришдан иборат. Раҳбарлик усуллари –бу раҳбарнинг ходимларни ташкилот, корхона мақсадларига эришишида ундаши, таъсир кўрсатишидан иборат жараён. Яъни: -Авторитар раҳбарлик усули қаттиққўллик, принципиаллик, ҳукмронлик, ягона шахснинг фикрини тан олиниши, шахслараро муносабат фақат бир кишининг ҳукмига кўра амалга ошириладиган, омманинг “Мен”ини инобатга олмаслик, якка ҳукмронлик тамойилига асосланади. -Либерал раҳбарлик усули фаолиятнинг эркинлаштириш , шахслараро муносабатда раҳбар билан ходимлар ўзаро ҳамжиҳатликка эга эмас, ўзаро бефарқлик тамойилига асосланади. - Коллегиал раҳбарлик усули ўзаро ҳамжиҳатлик, фикрларни инобатга олиш, тенг ҳуқуққа эга, тафовутламаслик, мустақил фикрлашга даъват этувчи, “биз”лик тамойилига амал қилади. Директор билан ўқув ишлари бўйича муовини ўртасидаги ҳамкорликдаги усулларининг ўзаро боғлиқлик самарадорлиги: № Раҳбар Муовини Ҳамкорлик индекси 1. Демократ Демократ 4,8 2. Автократ Автократ 2,2 3. Демократ Автократ 3,8 4. Автократ Демократ 3,5

Директорнинг ўқув ишлари бўйича муовини педагогик жамоа билан муносабатини самарали ташкил этишида у юзасидан аниқ маълумотларга эга бўлиши лозим. Психологик-педагогик тадқиқотларда ҳам бунга алоҳида эътибор қаратилган . Чунки фаолиятни амалга оширишни ўзи етарлича ижобий натижалар таҳлилини беравермайди. Бу амалий жиҳатдан ўрганишларни тақозо этади. Шу сабабли қуйида раҳбарларнинг мактаб педагог ходимларидаги қайси хусусияларни афзал ҳисоблашлари ҳамда айнан педагоглар нуқтаи-назарига кўра раҳбарларнинг қайси жиҳатлари анча мақсадга мувофиқлигини аниқлашга ёрдам берувчи психологик анкеталарни келтириб ўтилган. Бу анкеталардан фойдаланишда раҳбар (хусусан ЎИБДМ) мактаб психологи билан бамаслаҳат иш тутишлари мақсадга мувофиқ. Биринчи анкета мактаб педагогларининг сифатларини раҳбарлар томонидан маъқулланиш даражасига кўра баҳолашлари ўрганилса, иккинчиси, ўқитувчиларнинг мактаб раҳбарлари (Директор ва унинг ўқув ишлари бўйича муовини) тўғрисидаги қарашлари ўргангилади. Бу анкеталар билан танишиш амалий машғулотда амалга оширилади. Таълим муассасидаги педагогларни бошқаришни фаоллаштиришга тўсиқ бўлувчи бир қатор мотивлар мавжуд: а) таълим муассаси ишининг юксалтириш бўйича қандайдир таклифларни киритишнинг бефойдалиги. б) ўқув муассаси ҳаётидаги камчилликларни доимо танқид қилиш. в) педагогларни бошқарувда иштирок этишда ишончнинг йўқлиги. Буни бартараф этишда муассаса раҳбари қўйидаги жиҳатларга эътибор қаратиши лозим: 1) фақат жамоа фикрини талаб қилмай, уларни эркин фаолият юритишларига ҳам шарт-шароит яратиш; 2) ўқитувчилар фаолиятини фаоллаштириш учун танқидга тўғри муносабат билдириш.

3) меҳнатни рационал ташкил этиш-қоғозбозликдан, мажлисбозликдан, керак эмас ва кам фойдали ишлардан холос этиш. 4) педагогик маданиятни ўсиш учун шарт-шароит яратиш 5) бошқарувни фаоллаштириш фақат жазолашга эмас, балки рағбатлантиришга айлантириш лозим. Шунингдек таълим муассасаси раҳбарлари ўртасидаги ҳамкорлик фаолияти ундаги психологик муҳитни белгиловчи омил ҳисобланади. Шу боис директорнинг ўқув ишлари бўйича директор муовини билан муносабати таълим-тарбия жараёнини бошқаришда бир қатор аҳамиятга эга. Мабодо, директорнинг ЎИБДМ ёки ЎИБДМнинг директорга муносабатини оддий йўл билан тадқиқ қилишимиз мумкин.  Психологик тадқиқотларнинг кўрсатишича ЎИБДМ директорга хос кучли томонларга : биринчи навбатда ташкилотчилик, профессионал ишчанлик, муомалага киришимлилик ва ўзини тута олиши, талабчанлик, инсоний лик, касбий имконият, уддабуронлик, маслаҳат бера олишидан иборат сифатларни бўлишини афзал ҳисоблашар экан.  Директорларни ЎИБДМ ишлашларига тўсиқ бўлувчи сифатларига : -ишда педагогик йўналганликни етишмаслиги; -ўқув-тарбия жараёнини ташкил этишда уюшганликни мавжуд эмаслиги; -такт ва вазминликни етишмаслиги; -коллективдан талаб қилишнинг етишмаслиги; -ишдаги уддабуронлик ва жамоавий ёндашишнинг етишмаслиги; Директор билан ЎИБДМ ўртасида низони келтириб чиқарувчи жиҳат: -уларнинг позицияларини қўллаб-қувватламасликлари; -директорнинг муносабат ўрната олмаслиги; -ўқув-тарбия жараёнига етарли иштирок этмаслигидан иборат экан. Таълим муассаси раҳбарининг педагогик жамоа билан ҳамкорликдаги фаолияти ҳар хил муаммоларни ҳал қилишга ёрдам беради :

 Ўқитувчиларнинг касбий маданиятларини оширишга (методик ҳамкорлик ўрнатишга);  Педагогик кузатувчанлик, бошқа шахс, унинг хулҳ-атворидаги педагогитк ажратган ҳолда идрок этишни ва эътибор қаратишни;  иш юзасидан ишонч-ўқитувчиларнинг ЎИБДМ касбий компетентлигига ишонч билан қараши;  услубий ҳамкорлик учун рағбатлантирувчи фаолиятнинг бўлиши. Таълим муассаса раҳбарлариининг жамоа аъзолари билан ҳамкорликдаги фаолиятида раҳбатлантириш билан бир қаторда жазолаш ёки уларнинг фаолиятини танқид қилиш асосида улар фаолиятини тўғри йўналишга солишлари мумкин. Бунинг учун раҳбарнинг педагогларни танқид қилишларида бир қатор қоидаларни инобатга олишлари ўринли бўлади. Ушбу қоидаларнинг қўйида келтириб ўтамиз: Биринчи қоида: ўқитувчини лозим бўлмай қолган ҳолларда Иккинчи қоида: танқид шахс ҳадр-қимматини поймол қилмаган ҳолда аниқ белгиланган томонга қаратилиши лозим. Учинчи қоида: танқиддан ижобий баҳоланишни эътиборга олган ҳолда фойдаланиш. Тўртинчи қоида: агар сизда бу ўқитувчи билан эмоционал контакт бўлса, у сизнинг имкониятларингизга , очиқ кўнгилдан, батартиблигингизга ишонган тақдирда амалга оширилиши лозим. Бешинчи қоида: танқид қилиш кучини ошириб бориш. Олтинчи қоида: айнан кўз билан кўриб гувоҳи бўлинган камчиликларни танқид қилиш Еттинчи қоида: ўқитувчини жамоадаги бошқа аъзолари билан қиёслаб танқид қилиш маъқул эмас. Саккизинчи қоида: т анқид қилинаётган ўқитувчи шахснинг жамоадаги мавқеига алоҳида этибор қаратиш Тўққизинчи қоида: танқид ишга манфаатдорлик томонидан амалга оширилиши зарур.

Ўнинчи қоида: агар камчилик барча ўқитувчиларга хос бўлса, уни бир хилда йўналтириш лозим. Жамоа ишини ташкил этишда раҳбар шахсининг намуна сифатида ўрнак кўрсатиши муҳимдир. Чунки психологияда жамоада раҳбар шахсининг нуфузга эгалиги, шахсий намуна бўла олиши, ходимларга эмоционал таъсир кўрсатиши доимо эъзозланиб келинади. Тарихий фактларда ҳам раҳбар шахсининг қанчалик халқига, атрофидагиларга таъсир кўрсатиши ўлкан кучга эга эканлиги сир эмас. Таълимни ташкил этишни психологик асослари Узоқ давр таълимнинг психологик концепцияси шахс ва жамиятнинг ўзаро муносабатларига фақат бир томонлама ёндашилган, яъни таълим жараёни инсоният томонидан топилган билимларни ва амалий кўникмаларни ўзлаштириш, деб қаралиб келинди-ю, лекин бу жараёнда ўқувчиларнинг шахсий ҳаётий нуқтаи назари, фаол ва теран фикрлаши уларнинг интилишлари, ички руҳий имкониятлари, касбий жиҳатлар қарийб ҳисобга олинмай келинди. Таълим жараёнида шахснинг мустақиллиги, чекланганлиги сабабли такомиллаштириш ўқувчилар билимларини мустақил эгаллашга, ижодий фикрлашга, ўз шахсини такомиллаштириш ва индивидуал фаолиятини ташкил қилишда бир қатор қийинчиликлар сезадилар. Чунки таълим репродуктив ўқиш жараёни негизига қурилганлиги учун ўқитишнинг бошқа шаклларидан кам самара бериши билан ажралиб турар эди. Шунинг учун ўқитиш жараёнини негизига маҳсулдор фаолият деб тушуниш заминига қуриш орқали ўқувчиларда билимларни ўзлаштириш билан чекланиб қолмасдан, балки уларни комил шахс сифатида шаклланишни, ижодий изланиш кўникмаси, мустақил фикрлаш уқувини ва касбий малакаларини эгаллашни таъминлаш мумкин. Таълим ижодий ва маҳсулдор фаолиятга айланишида ўқитувчи билан ўқувчилар ҳамда ўқувчиларнинг ўзаро ҳамкорлиги муҳим аҳамият касб этади. Ҳамкорликдаги ўқув фаолияти таркибига қуйидагиларни киритиш мақсадга мувофиқ: мотивацион-маънавий, тахминий-қидирув, тахминий-

изланув, операционал-ижроий, назорат-тузатув, ташкилий-ижтимоий, ташкилий-предметли кабилар. Ҳамкорлик фаолиятининг шакллари: 1) фаолиятга кириш, 2) мустақил ҳаракатлар, 3) тақлидий ҳаракатлар, 4) мадат ҳаракатлари, 5) ўзини ўзи ташкил қилувчи ҳаракатлар, 6) ўзини ўзи бошқариш ҳаракатлари, 7) ўзини ўзи қўзғатувчи ҳаракатлар, Тажрибаларда ўзлаштиришга ижодий таъсир қилувчи ўқувчи шахсининг хусусиятлари ҳисобга олинди, чунончи: шахснинг юксак мотивацияси, унинг курс жамоасида пешқадам бўлишга нисбатан интилиши, ўзига ва атрофдаги одамларга юқори даражада талабчанлик, ўспиринларда тормозланишга нисбатан жараёнининг кучлилиги, қизларда иккинчи сигналлар тизимининг (нутқ ва тафаккурнинг) ривожланганлиги ва бошқалар. Натижаларнинг кўрсатишича, юқори даражада ўзлаштирувчи ўқувчилар ўқиш моҳиятини ақлий ривожланишнинг воситаси деб, паст ўзлаштирувчилар эса ўқиш бўлажак касб учун билим, кўникма ва малака эгаллаш деб тушунишда ўзаро тафовутга эгадирлар. Педагогик ва психологик адабиётларда таълимни такомиллаштириш, ўқув-тарбия жараёнини оптималлаштириш, ривожлантирувчи таълим, таълимнинг фаол янги (инновацион) методлари, муаммоли ўқитиш методи, программалаштириш таълим каби атамалар негизида ўнлаб назариялар, ёндашишлар тўғрисида маълумот берилган. Ҳар қайси концепция ўз замонаси учун илмий прогрессив ғояни илгари сурган ва таълим-тарбия жараёнининг самарадорлигини муайян даражада оширишга хизмат қилиб келган. Лекин уларнинг ҳар бири алоҳида илмий услубий жиҳатдан таҳлил қилинса, ўзининг бир томонламалиги билан мангуликка дахлдор эканлиги кўзга яққол ташланади. Бундай умумий нуқсоннинг асосий сабаби педагогик технологиянинг барча таркибий қисмларининг ҳам назарий мулоҳазада, ҳам амалий фаолиятда қамраб олинмаганлигидир. Ушбу камчиликни келтириб чиқарувчи бош омил-таълим (тарбия) жараёнига субъект (ўқитувчи) сифатида мақом (статус) ва рол бериб келинганлигидир. Бинобарин, таълим-тарбия жараёни бир тамонлама таъсир

ўтказиш ва ахборот (маълумот, билим) узатиш, ҳар хил хусусиятли малакалар шакллантириш тамойилларига бўйсундирилгандир. Натижада таълим-тарбия жараёнининг иштирокчилари ўқитувчи билан ўқувчилар ўртасида тенг ҳуқуқийлик бузилиши юз берганлиги туфайли бирининг иккинчиси устидан устуворлиги ҳукмронлиги қонуний аҳамият касб этган. Ўқувчилар (ўқувчиларнинг эҳтиёжи, ўқув мотивлари табиий майллари истеъдоди, салоҳияти, савияси, уқуви) зеҳни мазкур жараёнда ҳисобга олинмаган. Таълим тарбия жараёнида субъект (ўқитувчи)-субъект (ўқитувчи ёки ўқувчи) муносабати яратилмас экан, самарадорлик мустақил (ижодий) фикрлаш тўғрисида гап бўлиши мумкин эмас. Таълим тарбия жараёнини, педагагик тизим ва унинг технологияси бошқаришда қуйидагиларга эътибор бериш керак:  таълим-тарбия иштирокчилари (ўқитувчи ва ўқувчилар) шахсиятига қўйиладиган ижтимоий талаблар (жамиятнинг комил инсонга нисбатан эҳтиёжи).  ҳамкорлик фаолияти аъзоларининг касбий тайёргарлиги даражасига нисбатан ижтимоий эҳтиёж .  таълим ва тарбия жараёнининг мақсади.  таълим ва тарбия жараёнининг мазмуни, моҳияти.  таълим ва тарбия жараёнининг амалга ошириш воситалари (методлар, усуллар, техник воситалар, дарсликлар,қўлланмалар ва ҳ.к):  таълим ва тарбия жараёнини индивидуаллаштириш ёки дифференциаллаштириш:  реал шароит, фавқулоддаги вазият, иккиёқлама (ўқитувчи билан ўқувчилар хоҳиши) иштиёқини ҳисобга олиб технологик ўзгартиришлар киритиш.  Ижодийлик, ихтиёрийлик амалиётининг назариядан устуворлиги муаммоси бирламчи эканлигига риоя қилиш кабилар. Таълим-тарбия мазмуни то ҳозирги кунгача коммуникация, яъни бирёқлама ахборот узатиш (ўқитувчи ахборот манбаи, ўқувчи эса уни қабул қилувчи) асосида қурилиб келинмоқда, ваҳоланки, у коммуникация (узатиш,

таъсир ўтказиш), интеракция (ўқитувчи билан ўқитувчиларнинг ўзаро таъсир ўтказиши), перцепция (инсонни инсон томонидан идрок қилиш, яъни ўқувчиларнинг ўқитувчи ёки ўқитувчининг ўқувчи томонидан идрок қилиш) сингари таркиблардан иборат бўлиши лозим. Илғор педагогик технологияга асосланган ривожланган мамлакатларнинг педагогик тизими тажрибаси амалий кўникмаларни назарий билимлардан устунроқ (60% ва 40%)бўлишни тасдиқламоқда. Биринчи галдаги вазифа-таълим-тарбия мазмунини давр, замон талабига мослаштиришдан иборатдир. Таълим-тарбия фаол, инновацион. ноанъанавий йўлларни ўқув фанларнинг ўзига хослигидан келиб чиққан ҳолда яратиш ва уларни (ўқувчи, ўқувчи ёшига, жинсига, фавқулоддаги вазиятга биноан) амалиётга татбиқ этиш. Педагогик тизимни такомиллаштириш ва педагогик технологияни таълим-тарбия жараёнига муваффақиятли татбиқ этиш ва боқариш учун қуйидаги вазифаларни амалга ошириш мақсадга мувофиқ;  Ўқитувчи ва ўқувчи (ўқувчи) шахсини:  Одам-инсон-шахс-индивидуаллик-субъект-комил инсон шаклида шакллантириш:  Ўқитувчи профессиограммаси (психограммаси) ни замон талабига биноан яратиш:  Ўқувчи (ўқувчи) савияси, шахси, характери, истеъдоди, интеллекти, хулқи, малакаси, иродаси, эҳтиёжи, мотиви ва ҳис-туйғусини баҳолаш тестларини ишлаб чиқиш:  Ўқувчилар (ўқувчилар) ва ўқитувчиларда муайян фазилатлар, хислатлар, сифатлар, хусусиятларни шакллантириш учун тренинг, ишбилармонлик ўйинлари,психодрама, фикрлар жанги ва махсус машқлардан унумли фойдаланиш:  Ўқитувчи малакасини ошириш ва қайта тайёрлаш йўлларини такомиллаштириш, уларда ижодий изланишларни шакллантириш.  Рейтинг, тест, модель тизимлари самарадорлигини оширишда бошқа методларни амалиётда қўллаш.

 Ўқувчилар (ўқувчилар) ёшига, фанларнинг моҳиятига биноан педагогик технологиянинг воситаларини саралаш ва замонавийсини кашф қилиш:  Матнларда баёнийликдан чекиниш ва муаммолик, ижодийлик, мустақил фикрлашга ўтиш.  Таълим (тарбия) дастурининг инвариантларини, модификацияларини яратиш ва амалиётга жорий қилиш:  Ўқув (ўқиш) мотивларини шакллантириш учун алоқани амалга ошириш, токи такрорий билимларга йўл қўймаслик:  Таълим-тарбия жараёнининг фаол, инновацион, ноанъанавий, ижодий услублари ва шаклларини амалиётда қўллаш: дарснинг тузилиши ва босқичлари тўғрисидаги расмиятчиликдан қутилиш, мажбурийликдан халос бўлиш орқали ихтиёрийликка ўтиш ва ундан шахслараро мосликка, тенгликка эришиш: Таълим-тарбия жараёнини (ўқитувчи билан ўқувчилар ва ўқитувчиларнинг ўзаро) ҳамкорлик фаолиятига айлантириш “Кадрлар тайёрлаш Миллий дастури” нинг амалий ифодасини қарор топтиришни тезлаштиради. Тингловчиларга тавсия этиладиган адабиётлар 1. Аникеева Н.П. “ Жамоада руҳий муҳит ”. 2. Верченко А. Психология управления.: Курс лекции. Н.:1996. 3. Генов Ф. Психология управления. М.: “Прогресс”, 1982. 4. Кричевский Р.Л. Если вў-руководитель. “Элементў психологии менежмент в повседневной работе”. М.: Дело, 1996 . 384 5. Михеев В.И. Социально-психологические аспектў управления. М., 1975 6. Э.ғозиев “ Психология ” 1994 й. 7. қоплонова М., Авлаев О.У. “Бошқарув психологияси” 2004 й.

8. www.ziyonet.uz

Похожие

Таълим психологияси

Таълим психологияси

Таълим технологиясини бошкариш

Таълим жараёни мохияти, таълим жараёни ягона тизим сифатида

Укув жараёни техналогиялаштиришда дидактик масалаларни хал килинилиши