Таълим усуллари методлари ва воситалари - Педагогиka - Рефераты

Таълим усуллари методлари ва воситалари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

100 KB

Таълим усуллари методлари ва воситалари Режа: 1. Таълим усуллари (методлари) ҳ а қ ида тушунча. 2. Таълим усуллари, воситалари классификацияси ва уларнинг қ ис қ ача тафсилоти. 3. Ҳ озирги замон таълим усулларига б ў лган педагогик талаблар.

Кишилик жамиятида бажарилиши лозим бўлган ҳар қандай ижтимоий функциянинг бажариш лозим бўлган методлари, усуллари, чоралари, йўл – йўриқлари ҳамда воситалари мавжуд. Мактабда ёш авлодга фан асосларини сингдиришда, уларни билим, малака ва кўникмалар билан қуроллантиришда ўқитиш усуллари, методлари ва воситалари катта роль ўйнайди. Одатда, кенг маънода қўлланиладиган «метод» термини кишиларнинг ўз олдига қўйган мақсадларига эришиш, маълум объектни ўзлаштириш борасидаги назарий ва амалий фаолиятлари усулларини англатади. Бошқача қилиб айтганда, ўқитиш методлари ҳар иккала фаолиятнинг, яъни ўқитувчи томонидан ўқувчиларни билим, малака ва кўникмалар билан қуроллантириш ҳамда ўқувчилар томонидан ўша назарда тутилган илмий кўникма ва малакаларни ўзлаштириш фаолиятида қўлланиладиган йўл – усулларни ўз ичига олади. Демак, ўқитиш методи ҳар иккала томоннинг фаоллиги бирлигини таъминлашга қаратилган. Мактаб таълими системасида ўқитиш методлари билан бир қаторда «усул» ҳамда «восита» тушунчалари ҳам ишлатилади. Усул – маълум ўқув материалларини ўтишда қўлланилаётган асосий ўқитиш методи билан бирга иккинчи бир ўқитиш методининг айрим элементларидан фойдаланишдир. Масалан, маълум бир мавзуни мактаб маърузаси методи билан баён қилатуриб, йўл – йўлакай ўқувчилар билан савол – жавоб юритилса, ёки кўргазмали материаллардан фойдаланиб, изох бериб ўтилса, (булар бошқа мустақил метод элементлари) асосий методнинг (маъруза методининг) йўналишини ўзгартиради ва у шу методга нисбатан методик усул бўлиб қолади. Восита эса – маълум ўқитиш методи ёки методик усулларни муваффақиятли амалга ошириш учун зарур бўлган ёрдамчи ўқув материаллари – асбоб, қурол, аппарат ва бошқа шу кабилардан фойдаланиш тушунилади.

Шунингдек, методик усул тушунчаси ҳ ам ишлатилади. Масалан, ўқ увчилар билимини ёз ма текшириш усули га хатоларни тузатиш усул и киради. Х ў ш, таълим методи деб нимага айтилади. Таълим методи , - деб ўқ итувчи томонидан, ўқ ув режаси, ўқ ув дастури талаблари асосида ўқ увчини билим, малака, к ў никмалар билан қ уроллантириш билан бирга тарбия беришнинг й ў лига, усулига ҳ амда чораларига айтилади. Таълим методлари, усуллари ҳ амда воситалари ёрдамида ўқ итувчи ҳ ар бир фандан илмий ва системали, изчил маълумот беради, уларнинг илмий дунё қ арашини кенгайтиради ва амалий малакасини оширади. Ўрта Осиёлик буюк аллома Абу Наср Форобий моддий дунёни илмий асосда билишда уларнинг сирларини, хоссаларини англашда жонли мушоҳаданинг ролини кўрсатиб, бундай деган эди: “Дунёдаги жамики борлиқни, нарса ва ходисаларни билишда, унинг хоссаларини англашда жонли мушоҳададан бошлаш, яъни бизнинг тушунчаларимизни тайёр ва ўзгармайдиган деб тушуниш ҳамдир, балки қандай қилиб билмасликдан билишликка боришни, қандай қилиб тўлиқ ва аниқ бўлмаган билимларни тўлароқ ва аниқроқ билишнинг йўл ва усулларини билиш керак”. Мактабларнинг таълимий иш тажрибасида қуйидаги ўқитиш усуллари қўлланилади: 1. Ўқ ув материалини о ғ заки баён қ илиш усули. 2. Таълимнинг к ў ргазмалилик усули. 3. Таълимнинг амалий маш ғ улотлар усули. 4. Су ҳ бат усули 5. Дарслик ва китоб билан ишлаш усули. 6. Муамммоли таълим усули. 7. Р е п родуктив усул.(Лотинча “ ишлаб чи қ иш ” , бирор нарсани унинг о ғ заки ёки шартли ифодаси – чизмалар, схемалар воситасида тушуниш.)

8. Индуктив – усул. (Лотинча “ келтириб чи қ ариш ” – индукция жузъий ёки яккадан умумийга, айрим далиллардан умумийга қ араб боришдаги тафаккур шакли.) 9. Дедуктив усул (Лотинча келтириб чи қ ариш, умумийдан якка хулоса чи қ ариш, ёки бир неча маълум умумий ҳ укмлардан якка – якка хулоса чи қ аришдаги тафаккур жараёни.) 10. Программалаштирилган таълим усули. ҳ озирги кунда педагогика фани со ҳ асида қў лга киритилаётган фан ва техника юту қ ларини назарда тутиб, программалаштирилган таълимнинг: а) машиналар ёрдамида амалга ошириладиган маш ғ улотлар; б) машиналарсиз амалга ошириладиган маш ғ улотларга б ў линади. Машиналар воситасида амалга ошириладиган программалаштирилган таълимда ўқ увчилар ўқ ув дастури хажмидаги илмий билимларни ў злаштириб олишлари учун зарур б ў лган иш, ҳ аракат ва операцияларни шунга бо ғ ли қ к ў никма ва малакалар билан қ уроллантириш ҳ амда ўқ увчиларни нг билиш қ обилиятини т ўғ ри уюштиришга қ аратилгандир. Ҳ озирги кунда бундай дидактик ма қ садларни амалга оширадиган машиналар асосан қ уйидаги гурухларга б ў линади : 1. Информация - илмий ахборотлар берувчи ва унинг ў злаштири ли шини т ек ширувчи машиналар. 2. Маш қ қ илдириш учун ишлатиладиган «тр е нажор» деб ат а ладиган ва худди шу вазифани бажарадиган «реп и титор» машиналар. 3. Ў злаштиришни текшириб к ў радиган э к заменатор (комп ь ютер) машиналар, масофадан туриб ўқ итиш, ў ргатиш, синаб к ў риш (Интернет) ва х о казолар. 11. Таълимнинг фаол, ноанъанавий усуллари. Таълимни нг усуллари (методлари) қуйидаги берилган схемага қ аралсин.

Таълим усуллари (методлари). Таълимнинг о ғ заки баён усуллари усуллари (методлари ). Акроматик баён (м о нологик) Эрот е матик баён (савол – жавоб) (манологик) Ўқ итувчининг ҳ и к ояси Тушунтириш Мактаб маърузаси Су ҳ бат Таълимнинг су ҳ бат усули Эвристик су ҳ бат (топдим) Катехисиз су ҳ бат (мунозара) Ди а логик су ҳ бат ( савол – жавоб ) Янги маълумотлар бериш су ҳ бати Билимни муста ҳ камлаш су ҳ бати Билимни текшириш су ҳ бати Таълимда илльюстрация усули. ( расм, таблица , диаграмма,жадваллар) Демонстрация усули.( жонли ҳ аракатлар асосида намойиш акс эттириш)Таълимнинг к ў ргазмали усули МашиналарсизПрограммалаштирилган таълим усули Машиналар ёрдамидаТаълимнинг фаол – ноанъанавий усулллари Интерактив Инавацион Театрлашган мунозара в.х . Театрлашган, ақл хужуми

Таълим усулларига бўлган педагогик талаблар: 1. Таълим усуллари умуминсоний тарбиянинг мақсад ва вазифаларини амалга оширишга қаратилган бўлиши лозим. 2. Таълим усуллари – ўқитувчининг ўқувчига илмий ва системали, тугалланган маълумот беришни, ўқувчилар томонидан билимни пухта ва мустаҳкам ўзлаштириб олишни таъминлашга қаратилган бўлиши керак. 3. Таълим усуллари – дарс жараёнида ўқитувчининг раҳбарлик, етакчилик, ташкилотчилик ролини ҳамда ўқувчиларнинг мустақиллик, ижодий қобилиятини оширишга хизмат қилиши лозим. 4. Таълим усуллари – ўқувчиларнинг ёши ва ақлий тараққиёт даражаларига, дарснинг мақсади, мавзунинг характери ва мазмунига қараб танланиши зарур. 5. Таълим усуллари – ўқув материалини аналитик –синтетик йўл билан тўлдиришга, воқеликни ўсиш, ўзгариш ва уларнинг сабабларини илмий равишда исботлашга, ўқувчиларни индуктив ва дедуктив фикрлашга, мантиқий хулосалар чиқаришга ёрдам бериши лозим. 6. Таълим усуллари умумий дидактика принципларига мос ҳолда таълимнинг тарбияловчи характерини амалга оширишга хизмат қилиши керак. 7. Таълимда ҳеч қандай усул (метод) универсал усул сифатида қўлланилмаслиги лозим.

Похожие

Таълим методлари ва воситалари

Таълим методлари ва воситалари 1

Назарий таълим методлари

Таълим воситалари 2

Нутк устириш методлари ва усуллари