Ta’lim usullari. Ta’limni tashkil e’tish shakllari. Ta’lim jarayonida e’lektron mashinalari - Педагогиka - Рефераты

Ta’lim usullari. Ta’limni tashkil e’tish shakllari. Ta’lim jarayonida e’lektron mashinalari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

50 KB

Ta’lim usullari. Ta’limni tashkil e’tish shakllari. Ta’lim jarayonida e’lektron mashinalari Reja: 1. Ta’lim tizimning asosiy usullariga tavsif. 2. Ta’limni tashkil e’tish shakllari. 3. Darsga quyiladigan talablar. 4. Ta’lim jarayonida E’XM.

Umuman usul o’qitishning o’z oldidagi qo’ygan maqsadlariga e’rishish, ma’lum ob’ektni o’zlashtirish borasidagi nazariy va faoliy angalatadi. O’qitish usuli deganda–ta’lim jarayonida O’qituvchi va o’quvchilarning kutilgan maqsadga e’rishishga karatilgan birgalikdagi faoliyati tushuniladi.Maktab ta’lim tizimida o’qitish bilan bir qatorda «uslub» va «vosita» terminlari xam ishlatiladi. Uslub-ma’lum O’quv materillarini utishda qo’llanilayotgan asosiy o’qitish usuli bilan birga ikkinchi bor o’qitish usulining ayrim e’lementlaridan foydalanib ish ko’riladi. Vosita- ma’lum o’qitish usulini muvaffakiyatli amalga oshirmok uchun zarur bo’lgan yordamchi O’quv materillari asbob, qurol apparat foydalanishdir. Ta’lim tizimida o’quvchilarga bilim berishning e’ng qo’lay imkoniyatlariga asoslangan xolda o’qitish usullarini quyidagi turlarga bo’lamiz. 1) O’qitishning og’zaki usuli. 2) O’qitishning ko’rgazmali usuli. 3) O’qitishning amaliy usuli. 4) O’qitishning muammoli –izlanish va reproduktiv usuli. 5) O’qitishning induktiv va deduktiv usullari. 6) Mutsaqil ish usullari. 7) O’quvchilarning O’quv faoliyatlarini ragbatlantirish va asosiy usuli. 8) Uktishda nazorat va o’z o’zini nazorat qilish usuli. 9) Kitob bilan ishlash usuli. O’qitishning og’zaki usullari. Bu usul e’ng ko’p qo’llaniladigan usul sanaladi. Didaktikada o’qitishning og’zaki usuli uch turga: 1) O’qituvchi xikoyasi 2) O’qituvchi suxbati 3) maktab Ma’ruza si Xikoya-maktab ta’limining xamma bosqichlarida qo’llaniladi. Xikoya aniq va qisqa bo’ladi. Sinflari oshishi bilan davomiylik oshib boradi. Xikoya tugagach u suxbat va tushuntirishlar bilan tuldiriladi.

Ma’ruza asosan urta. Umumta’lim maktablarda, xunar texnika bilim yurtida, texnikumlarda, oliy O’quv yurtlarida uqiladi. Maktab Ma’ruza si –o’qitilayotgan mavzuning xaqiqiy ilmiy moxiyatini ochib berish ulardan ilmiy xulosalar chiqarish va umumlashtirish yo’li bilan bir soatlik mashg’ulot davomida bilimlarni izchillik bilan bayon e’tishdir. Suxbat usuli- og’zaki bayon qilish usulining asosiy turlarini biri bo’lib, e’ng ko’p qo’llaniladigan va samarali usullardan biri. Ko’pincha bu usul savol, javob usuli deb xam yuritiladi. Suxbat usuli bilan ish ko’rganda mashg’ulotni tashkil qilish va uni olib borishda O’qituvchi quyidagilarga amal qilishi kerak: 1. O’qituvchining suxbat uchun tayyorlab kelgan savollari sinf o’quvchilarining xammasiga taaluqli bo’lib, surok urtaga tashlanishi kerak. 2.O’quvchilardan biri javob berish uchun chiqariladi. 3.Boshqa o’quvchilar uni tinglaydilar va oydinlashtiradilar. 4.O’quvchilarning javoblari qanday bo’lishidan kat’iy nazar (to’g’ri yoki noto’g’ri ) O’qituvchi izoxlaydi va baxolaydi. O’qitishning ko’rgazmali usuli. Ta’limning ko’rgazmali usuli Illyutsratsiya va e’kskurtsiya tarikasida olib boriladi:Maktablarda qo’llaniladigan ko’rgazmali materiallar ikki turga bo’linadi: 1) Aslicha ko’rsatilishi mumkin bo’lgan narsalar: (usimlik,xayvon,asbob, mashina va boshqalar) 2) Tasviriy-ko’rgazmali materiallar. Ular xam ikki turga bo’linadi. a)buyum va narsalar yoki vokealarning tasvirini ifodalovchi materiallar (rasm, fotosurat, vidiofilm, kino va xakoza) b)buyum va narsa, xodisa va vokealarning biror shartli belgisi orqali ifodalanadigan simvolik va sxematik tasviriy materiallar (qartalar, chizmalar, jadvallar,diogrammalar) Ko’rgazmali materiallarning turliligi ularning xar xil qo’llanishini talab qiladi.

I)Buyum va narsalarni tabiiy holda ko’rsatishni ikki usulda namoyon qilish mumkin. a) utilayotgan temaga oid badiiy ko’rgazma materallarni o’qituvchi bayon qilayotgan uquv materiali bilan bir vaktda faqat o’qituvchi tomonidan ko’rsatilishi mumkin. b)tabiiy-ko’rgazmali materiallar soni etarli bo’lsa,ular xar bir o’quvchiga tarkatib beriladi. 2)Tasviriy ko’rgazma materialining xur ikkala turini xam ikki xil usulda olib borish mumkin. a )ko’rgazma marerialini o’qituvchi namoish qiladi. b ) ko’rgazma materiallari o’quvchilarga tarqatiladi. E’kskursiya usuli. E’kskursiya ta’lim va tarbiya ishlarining shunday turidirki, bu usul bilan o’rganilayotgan narsa va hodisalarni tabiiy sharoitda (zavod, fabrika, kolxoz, sovxoz,tabiatni, muzey, ko’rgazma va xakoza) ta’limiy sharoitda beriladi.xar qanday e’kskursiyadan so’ng yakunlovchi dars o’tkaziladi. O’kitishning amaliy usullari. Labaratoriya mashg’ulotlari maxsus jixozlangan xonalarda, tajriba er uchatskalarida olib boriladi.Bunday darslar asosan 9-11 sinflarda o’tkaziladi.mashg’ulotlarning xarakteriga qarab turlicha bo’ladi. 1) O’quvchilar bilan yoppasiga olib boriladigan darslar. 2) Har bir o’quvchi bilan aloxida-aloxida olib boriladigan darslar. Amaliy mashg’ulotlar . Amaliy tajriba mashg’ulotlari maktabning jonli burchagi va tajriba uchatskasida olib boriladi.

Muammoli vaziyat yaratish usuli. Muammoli ta’lim deyilganda uquv materiallarini o’quvchilar ongiga ilmiy izlanishga uxshash bilish vazifalari va muommolari paydo bo’ladigan qilib o’rganish tushuniladi.bunda ma’lumotlar masala tarzida beriladi. Nazariy va e’ksperimental vazifaning bo’lishi o’qitishning o’z o’zidan muammoli qilib quymaydi.Ishning moxiyati, O’qituvchi va vazifalarga muommolik xarakterini qanchalik bera olishidadir. Vazifa quyidagi talablarni qondira olsagina shu masalaning tub moxiyatini bilish muommosiga aylanishi mumkin. 1)O’quvchilar uchun bilish qiyinchiligiga e’ga, ya’ni o’rganilayotgan muammo utsida fikr yuritish. 2)O’quvchilarga bilishga qiziqish uyg’otish. 3)Tahlil jarayonida o’quvchilarning avvalgi tajribasi va bilimlariga suyanish. Muammoli vaziyat fanning mazmunini, xarakteri va o’ziga xos xususiyatlari, uni o’rganish usullarini hisobga olgan holda yaratiladi. O’qitishning induktiv va diduktiv usullari. Induktiv yoki diduktiv usullarni qullash o’rganilayotgan mavzu mazmunining ochishning ma’lum mantig’ini-xususiydan umumiyga yoki umumiydan xususiyga utishni ta’minlashni anglatadi. Induktiv usullar texnik qurilmalarni o’rganishda va amaliy topshiriqlarni bajarishda keng qullaniladi. Deduktiv uslub-o’kuv materialini tezroq o’qitishga yordam beradi, tafakkurni bir muncha faolroq rivojlantiradi. Nazariy materialni o’zlashtirishda anchagina umumiy holatlardan ayrim oqibatlarni aniqlashni talab qiluvchi masalalarni echishda diduktiv usulni qo’llash maqsadga muofik bo’ladi. Ta’lim jarayonida o’quvchini Rag’batlantirish va tanbex berish usullari.

O’quv faoliyatini Rag’batlantirish deb kishining aktiv faoliyatiga bo’lgan tashqi mayliga aytiladi. Rag’batlantirish va tanbex berish usullari o’ziga xos xususiyatlarga e’ga. -baxo bilan Rag’batlantirish -baxosini pasaytirish -kundalikka yozish -xatolarini ko’rsatish -koyish – bu ilojsiz kolgandagina chora -so’kish (yomon gaplar bilan) urish mumkin e’mas Ta’limni tashkil e’tish vakillari. Respublikamizda Xalq ta’limi oldiga qo’ygan talab va e’xtiyojlardan kelib chiqkan xolda maktab ta’limini tashkil qilishning yangi-yangi vakillari yaratilmokda. Sinf-bu yoshi va bilimi jixatidan bir xil ma’lum miqdordagi o’quvchilar guruxi. Dars-deb bevosita o’quvchining rahbarligida muayyan o’quvchilar guruxi bilan olib ta’lim mashg’ulotiga aytiladi. Dars o’quv ishlarining markaziy qismidir. Hozirgi maktablarimizda qo’llanayotgan sinf-dars tizimi quyidagi tashkiliy shakllarda olib boriladi. 1) Har qaysi sinf yoshi va bilimiga ko’ra bir xil darajadagi bolalarning doimiy guruxiga e’ga bo’ladi. 2) Dars bevosita o’qituvchining rahbarligida jamoa va yakka shaklda olib boriladi. 3) Dars bevosita o’qituvchining rahbarligida jamoa va yakka shaklda olib boriladi. Hozirgi kunda ta’lim shakli ikki turda olib borilmoqda. 1) Sinf-dars shaklida olib boriladigan mashg’ulotlar 2) Amaliy va mashg’ulot tajriba shaklida olib boriladigan mashg’ulotlar. (sinfdan tashqari) utsaxona va uchatskada va boshqalar.

Darsda bo’lgan talablar. Darslar quyidagi umumiy didaktiv talablarga javob berishi kerak. 1)Har bir dars ma’lum bir maqsadni amalga oshirishga qaratilgan va puxta reja asosida bo’lmog’i lozim. 2)Har bir dars mutsahkam g’oyaviy-siyosiy yo’nalishga e’ga bo’lmog’i kerak. 3)Har bir dars turmush bilan, amaliyot bilan bog’langan bo’lmog’i kerak 4)Har bir dars xilma-xil usul, uslub va vositalardan foydalanilgan bo’lmog’i kerak 5)Darsga ajratilgan vaqtdan tejamli foydalanish kerak 6)Har bir dars o’qituvchi va o’quvchilarning faolligi bilan ta’minlanishi lozim. 7)Ko’rsatmali qurollar bo’lmog’i lozim. 8)Dars umumiy barcha o’quvchilarga olib borilishi bilan birga har bir o’quvchining o’ziga xolligi hisobga olinishi kerak. 9)Har bir darsda mavzuning xarakteridan kelib chiqib,xalqimizning boy pedagogik merosidan keng foydalanish lozim. Sinf dars shaklidagi dars turlari va ularning tuzilishi. Bir soatlik darsga mo’ljallangan datsur materiallarining mazmunini bayon e’tish uchun didaktik maqsad va talablarga muvofiq ravishda tashkil qilingan mashg’ulot turi dars turi deyiladi. Quyidagi dars turlari mavjud. 1)Y a ngi bilimlarni bayon qilish darsi. 2)O’tilgan materiallarni mutsahkamlash darsi. 3)O’quvchining bilim malaka va ko’nikmalarini tekshirish va baholash darsi 4)Takroriy-umumlashtiruvchi va kirish darsi. 5)Aralash dars(yuqoridagi bir nechasi aralashdir)

maktablarda e’ng ko’p qo’llanadigan dars turi-bu yangi bilimlarni bayon qilish darsidir.Bu dars turi quyidagilarga bo’linadi. a) yangi bilimlarni bayon qilish b) yangi bilimlarni mutsahkamlash v) yangi bilimlar utsida mashq qilish g) yangi bilimlarga bog’lik holda uy vazifalarini topshirish Dars tuzilishini biridan ikkinchisiga utishi va shu orqali darsning shakli xamda usullarining o’zgarishi dars deb yurtiladi. Ms: Aralash dars turining tuzilishi! 1) uy vaziflarini surash tekshirib ko’rish 2) yangi materiallarni bayon qilish 3) yangi materiallarni mutsaxkamlash 4) uy vazifalarini topshirish Ta’lim jarayoni E’XM Ta’limda kompyuterning roli xaqida gapirish kerak. E’XM ning takomillashuvi bosqichni o’z ichiga oladi 1-bosqich (1944-45) bu davrda mashinalar bir sekundda 100000 operatsiyani amalga oshirgan, xotirasi 1000 bayt 2-bosqich (19955-64) yarim o’tkazgan asboblardan kurilgan E’XM. Bir sekundda 1000000 operatsiya amalga oshirgan, xotirasining xajmi bir necha ming bayt 3-bosqich 1964-71 integral mikrosxemalar asoisda yaratilagn E’XM. Bir sekndda bir necha milion operatsiya bajaradi Xotirasi bir necha un ming bayt 4-bosqich 1971 dan bosh katta integral sxemalarni qo’llash muommoli yunaltirilgan mikro va mini E’XM Xozirgi kunda sekundiga 800 mln, amalni bajaradigan E’XM mavjud. 4-bosqich 1975 dan boshlab integratsiya darajasini oshirgan BIS asosida keyinchigi avlod E’XM. E’XM ning takomillasha borishdan kelib chiqqan xolda ularni oliy urta umumiy ta’lim maktablarining O’quv jarayonida qo’llashning uch yo’nalishi belgblandi.

1) E’XM dan laboratoriya ishlarning yakunini xisbolashda, misollar echishda, matematik modullashtirishda, chizma loyixalar chizishda ilmi tadqiqotni kritish. 2) Ma’muriy boshqaruv ASUg’VO’Z 3) E’XM dan ta’lim berishda.

Qo’llanilgan adabiyotlar: 1. Munavvarov A.K. Pedagogika, Toshkent, O’qituvchi, 1996, 86-110 b. 2. Tursunov I, Nishonaliev U. Pedagogika kursi: darslik,Toshkent «O’qituvchi», 1997 118-136 b. 3. Gaybo’llaev N va b. Pedagogika, Toshkent, 2000, 104-123 b. 4. Baranov S.P. va b. Pedagogika, Toshkent, «O’qituvchi» 1990, 114-153 b. 5. Savin N.V. Pedagogika, Toshkent, «O’qituvchi». 1975. 115-142 b. 6. Babanskiy YU.K. va b. Pedagogika, Moskva, 1988. 342-433 b. 7. www.ziyonet.uz

Похожие

Ta’lim jarayonida ta’lim oluvchi shaxsi

Ta’lim jarayonida texnologik yondashuv tamoyillari

Ta’lim-tarbiyaning zamonaviy tashkiliy shakllari

Ta’lim jarayonida ko’rgazmali vositalaridan foydalanish metodikasi

Interfaol ta’lim, uning shakllari va ishtirokchilari