Ta‘lim texnologiyasida bola shaxsi ob‘ekt va sub‘ekt sifatida - Педагогиka - Рефераты

Ta‘lim texnologiyasida bola shaxsi ob‘ekt va sub‘ekt sifatida

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

55 KB

Ta‘lim texnologiyasida bola shaxsi ob‘ekt va sub‘ekt sifatida Reja: 1. Shaxsning rivojlanishi 2. Bola shaxsiga ta’sir etuvchi omillar. 3. Ta’lim jarayoniga sh axsiy insonparvar yondashuv. 4. Shaxsga yo‘naltirilgan texnologiya.

Asosiy tushunchalar : Milliy modei, shaxs, ob’ekt, sub’ekt. Shaxsning shakllanishiga ta’sir etuvchi omillar. makro omil, mezo omil, mikro omil, shaxsiy insonparvar yondashuv, shaxsga yo‘naltirilgan ta’lim. Kadrlar tayyorlash Milliy modelida shaxsning funksiyasi quyidagicha belgilanadi: “Shaxs – kadrlar tayyorlash tizimining bosh sub’ekti va ob’ekti, ta’lim sohasidagi xizmatlarning iste’molchosi va ularni amalga oshiruvchi”. 1 Demak Kadrlar tayyorlash Milliy dasturining bosh maqsadi bo‘lgan ta’lim tizimini isloh qilishdan asosiy maqsad ham kadrlarni, ya’ni shaxsni tarbiyalash masalasidir. S hunday ekan ta’lim tizimida bola shaxsinining rivojlanishi masalasini o‘rganish muhim muammolardan biridir. Ta‘lim – tarbiyadagi mohirlik uning sub‘ektini yaxshi bilish bilan bog‘liq. Shaxs yoki ma‘lumot sub‘ekti biologik, ijtimoiy va ruhiy komillikni o‘z ichiga olgan, o‘zaro bog‘liq, o‘zaro ta‘sir qiladigan butun bir tuzilma. Bu tuzilma avvalo individ – tabiatning bir bo‘lagi sifatida shakllanadi va tashqi olam bilan aloqaga kirishadi, natijada ijtimoiy mavjudod, ya‘ni shaxsga aylanadi. U atrofdagilarni, tabiatni, olamni, insonlarni tushuna boshlaydi, keyin u rivojlanib, ta‘lim – tarbiya natijasida insonga aylanadi. Shaxsning rivojlanishi – ob‘ektiv tabiiy jarayon. Bu jarayon asosini inson tabiatining biopsixik(I) rivojlanishi tashkil etadi. Ijtimoiy(II) mihit inson tabiati rivojlanishini psixologik-pedagogik mexanizmini shakllantiradi. Psixologiya nuqtai –nazaridan inson shaxs sifatida quyidagicha tavsiflanadi: 1-faollik: o‘z imkoniyatlaridan o‘laroq yuqori ko‘rsatgichlarga erishish, o‘z faolyatini kengaytiradi. 2-xarakteri: ya‘ni, insonning mustahkam individual xususiyatlari jamlanmasi. Ma‘lum bir faoliyat turini muvaffaqiyatli bajarishni ta‘minlovchi, qobiliyat, xususiyat va sifat. 1 Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi. Barkamol avlod – O‘zbekiston taraqqiyotining poydevori. – N., “Sharq”, 1998 y. 41-bet.

Ta’lim texnologiyasini ishlab chiqishda bu xususiyatlar e’tiborga olinsagina kutilgan natijaga erishish mumkin. Buning uchun shaxsni mukammal o‘rganish, unung shakllanish jarayonini bilish zarur. Bola shaxsining shakllanishiga ta‘sir etuvchi omillar. Ichki. Avloddan avlodga o‘tuvchi qobiliyat, - makromuhit (keng ijtimoiy shaxsning ehtiyoji, qiziqishi ma‘nodagi tarbiya) tufayli vujudga keladigan - mezomuhit, tabiiy va ijti - faolligi. m oiy (keng pedagogik ma‘no dagi tarbiya) - mikro muhit, tabiiy va ij timoiy (tor pedagogik ma‘no dagi tarbiya) avloddan avlodga - organizmni avloddan avlodga o‘tuvchi qobiliyat (meros) o‘tuvchi o‘xshash xususiyatlarini takrorlash. Makro omil (muhit) har xil mamlakatlarda yashovchi odamlarning hayot tarziga ta‘sir etuvchi ob‘ektlar, xodisalar, munosabatlar, vaziyatlar. Mezi omil (muhit) insonning ma‘lum ijtimoiy mu hitga mansub xayot tarzi, sharoit lari, shu jamiyatda qabul qilingan qadriyatlar ma‘naviy-axloqiy mu- nosabatlari. Mikro omil (muhit) insonningn moddiy –ma‘naviy yashash sharoiti, uning atrofidagi muhit.

Ta’lim jarayoni shaxsiy insonparvar yondashuv asosida tashkil etilsa o‘quvchi faolligi yanada oshadi. Insonparvar g‘oyalarga asoslangan ta‘lim birinchi navbatda o‘quvchilarning ma‘naviy tuyg‘ularining uyg‘onish faolligiga e’tibor qaratadi. Shaxsiy insonparvar yondashuv, bu pedagogik texnologiyaning shaxsga yo‘naltiruvchi kommunikativ asosi. U quyidagilarni o‘z ichiga jamlaydi. - Ta‘lim maqsadiga qarash kabi, shaxsga yangicha qarash. - Pedagogik munosabatlarning insonparvarligi va demokratligi. - Natija bermayotgan majburiy uslubdan voz kechish. Shaxsga yangicha qarash pozitsiyalari quyidagilar. - shaxs sifatida shakllanish erta yoshdan boshlanadi, maktabdan bolani to‘la shakllangan shaxs sifatida yetishtirish lozim. - Pedagogik jarayonda shaxs ob‘ekt emas sub‘ekt sifatida e‘tirof etiladi. - Shaxs – ta‘lim tizimining maqsadi. - Har bir bolada o‘ziga xos qobiliyat mavjud, ko‘p bolalar iqtidorli bo‘lishadi. Shaxsning sifatli fazilatlari qatoriga quyidagilarni kiritish mumkin. (mehribonlik, muhabbat, mehnatsevarlik, insof, g‘urur, sodiq fuqarolik). Bolalarga insonparvar ezgu yondashish deyilganda quyidagilar tushuniladi. - pedagogik muhabbat; - bolaga kelajakka ishonch bilan qarash ruhini shakllantirish; - hamkorlik, mahoratli muloqot; - ijobiy omilarning ustuvorligi; - bola kamchiliklariga bardoshlilik. Munosabatlar demokratizatsiyasi:

- o‘qituvchi va o‘quvchi huquqi tenglik darajasi; - bolaning erkin tanlash huquqi; - xato qilish huquqi; - shaxsiy nuqtai nazar huquqi; - bolalar huquqi konventsiyasiga rioya qilish; - o‘qituvchi va o‘quvchi munosabatlari usuli; Erkin ta‘lim tavsifi. -ishonchga asoslangan erkin talabchanlik; -darsni mazmunli o‘tilishi natijasida vujudga kelgan qiziqish; -majburiy ta‘limni, muvaffaqiyat keltiruvchi ixtiyoriy bilan almashtirish; -bolalar iqtidoriga ishonch bildirish; -ikkilamchi talablarni jamoa orqali qo‘llash; Individual yondashuvning yangicha shakli. - o‘rtacha o‘quvchi moslashuvidan voz kechish; - shaxsning eng yaxshi sifatlarini izlash; - shaxsga psixologik-pedagogik tashxiz qo‘llash; - o‘quv-tarbiyaviy jarayonda shaxs xususiyatlarini hisobotini olib borish; - shaxs rivojlanishining tahlili; - mustaqil rivojlanish dasturini shakllantirish, uning korrektsiyasi. Shaxsga yo‘naltirilgan ta‘limning pedagogik texnologiyasi . Shaxsga yo‘naltirilgan ta‘limnda pedagogik jarayon shaxsda belgilangan sifatlarning shakllanishiga qaratiladi. Pedagogik jarayon bu belgilangan maqsadga erishish hamda shaxsning xususiyat va sifatlarini ijobiy tomonga o‘zgartirishga qaratilgan tarbiyachi va tarbiyalanuvchi

o‘rtasidagi aniq bir muddat va ma‘lum tarbiyaviy tizimda maxsus tashkil etilgan rivojlanuvchi o‘zaro munosabat. Jarayon (lot. Prosessis– oldinga intilish) holat davomiyligi, insonning rivojlanishi, biror bir natijaga erishi yo‘lidan uzviy davom etayotgan harakatlar jamlanmasi. Pedagogik jarayn – tarbiya jarayonining asosiy tizim birligi: uning xususiyati shundnn iboratki, u o‘qituvchi va o‘quvchining pedagogik munosabat tizimini belgilaydi. Agar tarbiya jarayoni tushunchasi maqsadga yo‘naltirilgan, shaxsga ma’lum sifatlarni shakllanish ta‘sirini amalga oshirishga qaratilgan harakat bo‘lsa, pedagogik jarayon tushunchasi oldindan tashkil etilgan tarbiyaning o‘zaro ta‘sir tizimini birdiradi. Bunday ish turida ta‘lim jarayoni vazifalari. - o‘quvchilarni bilim olish faoliyatini kuchaytirish; - bilim olish faoliyatini takomillashtirish; - fikrlash, ijodkorlik qobiliyatini rivojlantirish; - dialektik-materialistik dunyoqarash va insonparvar-estetik madaniyatini shakllantirish; - ta‘lim (tarbiya) malakalarini takomillashtirish. Pedagogik jarayonninng asosiy vazifalari. Ta‘lim beruvchi - ilmiy bilim asoslarini o‘zlashtirish, amaliy faoliyat va o‘quv tarbiyaviy taj- ribaning motivatsion shakllanishi Tarbiyaviy - odamlar munosabatidagi ma‘lum bir sifat, xususiyatnig shaklanishi Rivojlanuvchi - shaxsning psixik jarayonini, xususiyati va sifatini shakllanishi hamda rivoj- lanishi.

- Pedagogik jarayonni shakllantirish va tashkillashtirishning asosiy printsiplari. - tarbiyaga yaxlit yondashish prinsipi; - uzluksiz tarbiya prinsipi; - tarbiyani maqsadga yo‘naltirish prinsipi; - pedagog va tarbiyalanuvchilarning birgalikdagi (qo‘shma) faoliyati; differentsiatsiya va integratsiya prinsiplari; - Tabiiy muvofiqlik prinsipi; - Madaniy muvofiqlik prinsipi; - Faoliyat va jamoadagi tarbiya prinsipi; - Ta‘lim va tarbiyada davomiylik, batartiblik prinsipi ; - pedagogik jarayonida o‘z-o‘zini boshqaruv va boshqaruv yaxlitligi prinsipi; - Qulaylashtirish prinsipi; Pedagogik jarayon tarkibi. Pedagogik jarayonning tarkibi olti komponentdan iborat: Maqsad – qonun qoidalar – mazmun – uslub – vositalar – shakl. O‘quv jarayonining tarkibiy komponentlari. 1. Tahlil, sintez, taqqoslash, tizimlash. 2 . Ilmiy q arash va qon unuyatlarni bilish, sababli aloqalarni tushunish, anglash. 3 . Mahorat egallash va tizimlash. 4 . Amaliyotda mavjud muammolarni mustaqil hal etish faoliyati. 5 . O‘z-o‘zini nazorat qilish erishilgan bilimlarni tashxiz qilish. 6. Faoliyat natijasini ideal darajada bo‘lishini oldindan bilish. Boshlang‘icg ta’lim jarayoninida shaxs imkoniyatlarini ro‘yobga chiqarish yo‘lida tinimsiz izlanish zarur. Shaxsning ongiga ta‘sir etish yo‘llarini belgilashdan oldin uning ichki aloqa elementlarini aniqlash zarur. Bular uning layoqati, imkoniyatlari, ehtiyoji, mavjud bilimlari va qobiliyatidir. Insondagi qobiliyat, layoqat o‘rganilib, undagi bor bilim yoki bilim o‘zlashtirish uchun mavjud bo‘lgan imkoniyatlar aniqlanib, uning ehtiyojiga e‘tibor qaratiladi. Ma‘lum maqsad asosida ta‘sir

choralarini belgilash bu elementlarda o‘zgarish bo‘lishiga olib keladi. Shunday ta‘sir natijasida shaxsning rivojlanishida tub o‘zgarishlar bo‘lishi mumkin. Shuning uchun ham boshlang‘ich sinflardan boshlaboq o‘quvchilarning qobiliyati, imkoniyati va ehtiyojini aniqlab qilingan amaliy ta‘sir zoe ketmaydi. Bolaning intellektual imkoniyatlari haqida birdan xulosa chiqarish yaxshi natija bermaydi. Chunki insondagi intellektual imkoniyatlar birdaniga ko‘zga tashlanmaydi. U asta- sekinlik bilan ro‘yobga chiqishi mumkin. Shuning uchun ham bolaga “sening kallang ishlamaydi”, “sen odam bo‘lmaysan” qabilidagi so‘zlarni aytmaslik lozim. Bunday so‘zlar bolani o‘zi haqida tez xulosa chiqarib qo‘yishga, o‘z kuchiga ishonmaslikka, o‘qish motivlarini susayib ketishiga sabab bo‘lishi mumkin. O‘qituvchi o‘quvchilardagi o‘ziga xoslikni bilishi va shu asosda faoliyatni tashkil etishi shaxsda bor bo‘lgan imkoniyatlarning ro‘yobga chiqishiga sabab bo‘ladi. O‘qituvchi mahorati bu imkoniyatlarni ro‘yobga chiqarish orqali shaxs faolligini oshirishga qaratiladi. Agar o‘quvchilar o‘quv-bilish faoliyatiga qiziqsalar bu ta‘lim samaradorligini va o‘quvchilarning intellektual rivojlanish darajasini ta‘minlaydi, bilimga qiziqish va ehtiyojini shakllantiradi. Ayniqsa keyingi hayot yo‘lini tanlashda bu qiziqishlar asos vazifasini o‘tashi mumkin.

ADABIY O TLA R 1. Karimov I.A. Barkamol avlod - O‘zbekiston taraqqiyotining poydevori. – T.: Sharq, 1998. B. 4-19. 2. O‘zbekiston Respublikasining «Ta‘lim to‘g‘risida»gi Qonuni. Barkamol avlod – O‘zbekiston taraqqiyotining poydevori. – T.: 1998. B. 20-29. 3. Kadrlar tayyorlash milliy dasturi. Barkamol avlod – O‘zbekiston taraqqiyotining poydevori. – T.: Sharq, 1998. B. 31-61. 4. Azizxo‘jaeva.N.N.Pedagogik texnologiya va pedagogik mahorat.–T.:2003.-174 b. 5. Barkamol avlod orzusi. – T.: O‘zbekiston. 2000. - 245 b. 6. Beruniy. Qadimiy xalqlardan qolgan yodgorliklar Tanlangan asarlar. 1-jild. – Toshkent: 1968. 106-107 b. 7. Bespalko V.P. Slagaeme pedagogicheskoy texnologii. –Moskva: Pedagogika, 1989. - 190 b. 8.Bob Kizlik.Lesson Planning,Lesson Plan Formats and Lesson Plan Ideas.. www ADPRIMA. com 9. Bugatov V.M. Pedagogicheskie tainstva didakticheskix igr. Ucheb.-metodicheskoe posobie. 2-e izd.. – M.: Flinta, 2003. -152 s. 10. Gromkova M.T Pedagogika obrazovaniya vzroslx (uchebnoe posobie) – M.: TOO. Intl.Tex. 1995 g. - 96 s.

Похожие

Zamonaviy pedagogik texnologiya nazariyasining umumiy asoslari

Ta‘lim qonuniyatlari va qoidalari

Ta‘lim usullari

Ijtimoiy pedagogika fani haqida umumiy ma‘lumot

Xitoy va Yaponiya ta’lim tizimi (Xitoy va Yaponiya ta’lim tizimi ( maktablarida ta‘lim )maktablarida ta‘lim )