Ta’lim sifatini boshqarish. - Педагогиka - Рефераты

Ta’lim sifatini boshqarish.

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

60.5 KB

Ta’lim sifatini boshqarish. Reja: 1. Ta’lim va kadrlarni kasbiy tayyorlash sifatiga ta’sir etuvchi omillar. 2. Ta’lim muassasalarini akkreditatsiya va attestatsiyadan о‘tkazish. 3. Oliy ta’limda monitoring tizimining mohiyati.

1. Ta’lim va kadrlarni kasbiy tayyorlash sifatiga ta’sir etuvchi omillar. Oliy ta’lim sohasida sifat kо‘p qirrali konsepsiya hisoblanadi. U ta’lim sohasidagi barcha funksiya va faoliyat turlari - о‘quv va akademik dasturlar, ilmiy tadqiqot va stipendiyalar, mutaxassis xodimlar bilan tо‘liq ta’minlanganlik, ta’lim oluvchilar, binolar, moddiy-texnika bazasi va jihozlarni, jamiyat va akademik muhim farovonligi yо‘lidagi barcha ishlarni qamrab olishi kerak. Ta’lim va kadrlarni kasbiy tayyorlash ta’lim sifatining asosiy yakuniy sifatidir, bu quyidagilarni о‘z ichiga oladi: - insonlar : professor-о‘qituvchilar tarkibi, ta’lim oluvchilar, о‘quv-yordamchi faoliyat xodimlari, ma’muriy xodimlar va b.; - texnologiyalar: pedagogik, tarbiyaviy, informatsiyaviy, boshqaruv, nazorat qiluvchi va b.; - moddiy-texnikaviy ta’minot : binolar, jihozlar, laboratoriya va amaliyot bazasi va b.; - meyoriy-huquqiy va о‘quv-metodik ta’minot ; - rag‘batlantirishlar va asoslar; - tashqi ta’sirlar : bozor iqtisodiyoti talablari, korxonalar, jamiyat va davlat. Ta’lim tizimining yuqorida keltirilgan tarkibiy unsurlari ustunlik qiluvchi omillar majmuini belgilaydi, bular ta’lim va xodimlarni kasbiy tayyorlash sifatiga ta’sir etadi. Asos (fundament ) о‘rta maxsus, kasbiy ta’lim muassasi bitiruvchilarni tayyorlash sifati bilan bog‘liq omillarga aloqadordir hamda oliy ta’lim bilan vorisligiga bog‘liq. Yomon poydevor ustiga yaxshi imorat qurib bо‘lmaydi. О‘ng devor professor-о‘qituvchilar tarkibi bilan bog‘liq omillarga aloqador: kasbiy malaka, psixologik-pedagogik tayyorgarlik, ma’naviyat-ma’rifat va madaniyat, asoslash va rag‘batlantirishlar, ta’lim oluvchilar bilan hamkorlik darajasi

Ta’lim muassasi о‘zida ishlayotgan о‘qituvchilardan yaxshiroq bо‘la olmaydi. Sо‘l devorga Davlat ta’lim standarti (DTS)da belgilangan omillar – о‘quv rejalari va fanlar dasturini, о‘quv-metodik ta’minot, moddiy-texnikaviy ta’minot, malakaviy amaliyot va .lar ta’sir etadi. Yaxshi meyoriy-huquqiy asos – yaxshi tashkil etilgan о‘quv –tarbiya jarayoni va uni boshqarishning asosi. Old devor ta’lim, fan va ishlab chiqarish uyg‘unlashuvi bilan bog‘liq omillarga aloqador: о‘quv jarayonida malakali mutaxassislar, fan va texnikaning zamonaviy moddiy-texnikaviy bazasidan foydalanish, ularning muammolarini hal etishda ishtirok etishga. Ta’lim, fan, ishlab chiqarishning uyg‘unlashuvi – raqobatbardosh iqtisodiyot garovi. Orqa devorga ta’lim muassasasi va uning bо‘linmalarini tashkil etish va boshqarish bilan bog‘liq omillar ta’sir etadi: boshqarish tizimi, boshqarish usuli va uslubi, rahbarning individual, jamoaviy-ruhiy sifatlari. Boshqaruv faoliyati о‘z mazmuni va tavsifiga kо‘ra mehnat jamoasi hayotida aqliy-tartibiy ahamiyat kasb etadi. Tom ga bozor iqtisodiyoti raqobat muhiti va istiqbollari belgilaydigan omillar ta’sir etadi: korxona ehtiyoji va manfaatlari, mehnatni moddiy va ma’naviy rag‘batlantirish, ijtimoiy muhofaza. Eshik – omillar uchun kirish, u bilan bog‘liq: - о‘qitilayotgan shaxslarning individual va jamoaviy-ruhiy sifatlarini shakllantirish; - о‘quv-tarbiya jarayonini nazorat qilish. Ta’lim va xodimlarni kasbiy tayyorlash sifati muammolariga tizimli yondashish zarur. Omillar butun majmuini ular bog‘liqligi va aloqadorligida, bir zanjirning xalqalari sifatida boshqarish zarur. Mazkur zanjirdan biror xalqa(omil) yoki xalqalar(omillar)ning tushib qolishi ta’lim sifatini boshqarish tizimida uzilish sodir bо‘lishiga olib keladi. Mazkur tizimdagi uzilishlar biror omil yо‘l qо‘yilgan

chegaradan chiqqanida ham sodir bо‘ladi. Shuning uchun omillar majmuini bozor iqtisodiyoti, korxona, jamiyat va davlat belgilaydigan talab chegarasida utib turish ta’lis sifatini boshqarish tizimining asosiy vazifasi hisoblanadi. Sifat omillarining haqiqiy qimmati qanday belgilanadi? Bu savolga О‘zbekiston Vazirlar Mahkamasi (ta’lim tizimini boshqarishning birinchi bosqichi) tasarrufidagi ta’lim muassasalarini akkreditatsiyalash va attestatsiyalash tartibidan javob olish mumkin. 2. Ta’lim muassasalarini akkreditatsiya va attestatsiyadan о‘tkazish Ta’lim muassasalarini akkreditatsiyalash – ta’lim muassasasini baholash va tan olish bо‘yicha tadbirlar tizimi, shuningdek, ular tavsiya qilgan tayyorlov dasturlarini mazmuni, tо‘laqonligicha, о‘qitish darajasi va uning sifatini tan olish. Rivojlangan mamlakatlarda ta’lim muassasasini va uning dasturini akkreditatsiyalash ta’lim tizimining va о‘zi xizmat qiladigan keng jamoatchilikning unga ishonch bildirish marosimidir. Akkreditatsiya ixtiyoriy – hukumatga aloqadorsiz (AQShda) va majburiy – hukumatga aloqador (G‘arbiy Yevropa mamlakatlarida) bо‘lishi mumkin. Har ikki holda ham akkreditatsiyadan о‘tkazuvchi tashkilot tan olish mezonini belgilaydi, mazkur mezonlarga ta’lim muassasalari muvofiqligini belgilash maqsadida joylarda tekshiruvlar tashkil etadi va ta’lim muassasasi hamda uning tayyorlov dasturlariga akkreditlangan maqomini berish tо‘g‘risida qaror qabul qiladi. Ta’lim muassasasiga akkreditlangan maqomi nima beradi? Birinchidan, mazkur maqom bir qator moliyaviy muammolarni hal etish imkonini beradi. Masalan, AQShda federal byudjet agentligi akkreditatsiyaga muayyan ta’lim muassasasiga moliyaviy yordam kо‘rsatish tо‘g‘risida qaror chiqarish uchun asos sifatida qaraydi.

Shu bilan birga talabalarga stipendiya berish bо‘yicha komissiya va turli xayriya jamg‘armalari о‘z grantlarini, odatda, akkreditlangan ta’lim muassasasi yoki о‘quv dasturlariga ajratadi. Ikkinchidan, bunday maqom ta’lim jarayonining subyektlariga: ma’muriyat, professor-о‘qituvchilar tarkibi va ta’lim oluvchilarga sezilarli ta’sir о‘tkazadi. AQShda kollejlar va universitetlarning ma’muriyati о‘qituvchilar akademik muvaffaqiyatlarini baholash hamda ularga mukofot belgilashda akkreditatsiya qarorini hisobga oladilar, ya’ni ular mehnati natijalariga mos ma’naviy va modiy rag‘batlantirishni amalga oshiradilar. Akkreditatsiya qarori ma’muriyat va professor-о‘qituvchilar tarkibi uchun ta’lim muassasasining maqsad va vazifasi, о‘quv dasturlarini ishlab chiqarishda foydalidir. Bо‘lajak talabalar uchun akkreditatsiya qarori kollej yoki universitetni, ya’ni ta’lim sifatiga qо‘yiladigan minimal talablarga javob beradigan ta’lim muassasasini tanlashlarida kerak bо‘ladi. Uchinchidan, akkreditatsiya qarori ishga oluvchilar va bо‘lajak xodimlar о‘rtasida о‘ziga xos “kо‘prik” vazifasini о‘taydi. Ishga oluvchilar bо‘lajak xodimlarning ma’lumoti tо‘g‘risidagi hujjatlarni baholashda tegishli oliy ta’lim muassasasi va uning о‘quv dasturlari akkreditatsiyalangan maqomiga asoslanadi. Shu bilan bir vaqtda maktab konsultantlari kasbga yо‘naltirishda akkreditatsiya maqomidan, muhim omil sifatida, bо‘lajak talabalarga muayyan ta’lim muassasasi va о‘quv dasturini tavsiya etishda foydalanadi. Nihoyat, akkreditatsiya jarayoni ta’lim muassasasi uchun ta’lim mezonlari va ta’lim sifatini yaxshilashga yuqori talablar qо‘yish uchun zarur. Akkreditatsiya jarayoni о‘z-о‘zini attestatsiyalashdan boshlanadi. Bunda ta’lim muassasalari о‘zining ahvoli va faoliyatini, о‘z tayyorlov dasturlarini erishilgan muvaffaqiyatini va uning о‘z oldiga qо‘ygan avvalgi maqsadlariga mosligini har tomonlama aniqlash maqsadida baholaydi. О‘z-о‘zini attestatsiyalashda qatnashchilar – ta’lim olayotganlar, о‘qituvchilar , ma’muriyat, sobiq talabalar uyushmasi, xomiylik kengashi , qator hollarda mahalliy jamoa keng doirasi manfaatlari obyektiv tarzda tadqiq etiladi. Mazkur tadqiqot attestatsiya komissiyasi

tomonidan, shu jumladan о‘qituvchilar tarkibi bо‘yicha tadqiqot natijalari ham ularning о‘z-*о‘zini attestatsiyalashi asosida umuman ta’lim muassasasini baholashga asos bо‘ladi. Akkreditatsiya komissiyasi yana о‘qituvchi xodimlar tashqi attestatsiyani о‘tkazadi va uning natijalarini о‘z-zini attestatsiyalash natijalari bilan taqqoslanadi. Tashqi attestatsiya nozirlar guruhi tomonidan о‘tkaziladi, bular ta’lim tizimi mutaxassis xodimlardan iborat attestatsiya komissiyasi tarkibiga kiradi. Ta’lim muassasalari, shu jumladan о‘qituvchi xodimlar tashqi attestatsiyasi va о‘z-о‘zini attestatsiyalash deyarli barcha rivojlangan mamlakatlarda о‘tkaziladi. Har ikki tur attestatsiya о‘z afzallik va kamchilik tomonlariga ega bо‘lgan holda, bir-birini tо‘ldiradi va ta’lim muassasasi haqida tо‘liq tasavvur beradi. Tashqi attestatsiya davlat ta’lim standartlarini joriy etishda ta’lim muassasasini hosil tekshirish kafolatini beradi. U о‘quv-tarbiya jarayoni butkul muammolarini ochishga va unda yaxshi tomonga о‘zgarish yasash keng istiqbolini ta’minlashga xizmat qiladi. О‘z-о‘zini attestatsiyalashda ta’lim muassasasidagi ish maromini buzishga hojat yо‘q. О‘z-о‘zini attestatsiyalash asosiy e’tiborni о‘qituvchilar malakasiga qaratadi va ularga tashqi attestatsiyadan farqli о‘laroq kamroq ruhiy ta’sir о‘tkazadi. Shu bilan birga о‘z-о‘zini attestatsiyalar ozmi kо‘pmi muntazam jarayon hisoblanadi va ta’lim muassasasini har qanday faoliyat turiga taaluqli bо‘lishi mumkin. Lekin о‘z- о‘zini attestatsiyalash ta’lim muassasasi va uning о‘qituvchilari tarkibining faoliyati obyektiv baholanishini kafolatlamaydi. Attestatsiyada va о‘z-о‘zini attestatsiyadan о‘tkazishda (ta’lim muassasasi va о‘qituvchilar tarkibini) talabalar va ularning ota-onalaridan sо‘rab о‘tkazish muhim о‘rin tutadi. Talabalar bevosita ta’limiy xizmat talabgorlari hisoblanadilar. Rivojlangan mamlakatlarda attestatsiya va о‘z-о‘zini attestatsiyalash bir-biri bilan turlicha muddat va funksiyaviy bog‘liqlikka ega. U, norveg ma’rifatparvari Trond Alevik tasnifiga kо‘ra, bir vaktda, ketma-ketlikda yoki birgalikda о‘tkazilishi mumkin.

Bir vaqtda (parallel) о‘tadigan attestatsiya va о‘z-о‘zini attestatsiyalashda tashqi idora hamda ta’lim muassasasi har biri о‘z bahosini beradi. Tekshiruv sо‘ngida natijalarni almashadilar va ularni qiyoslaydilar. Ketma-ket attestatsiyada va о‘z-о‘zini attestatsiyalashda avval ta’lim muassasasi о‘z faoliyatini baholaydi, sо‘ng tashqi idora bulardan о‘z nazoratida asosi sifatida foydalanadi. Birgalikdagi attestatsiyada tomonlar baholash jarayoni xususida kelishib oladilar. Bunda manfaatlar turliligi va shu bilan bir vaqtda barcha nuqtai nazarlar e’tiborga olinadi. Hozirgi vaqtda kо‘pchilik rivojlangan mamlakatlarda attestatsiya va о‘z-о‘zini attestatsiyalashni ketma-ket yoki birgalikda о‘tkazishga harakat qilinadi, bunda ta’lim oluvchilar va ular ota-onalari sо‘rovini о‘tkazishga katta e’tibor beradilar. О‘zbekistonda ta’lim muassasasini davlat akkreditatsiyasidan о‘tkazishda Vazirlar Mahkamasi qoshidagi Davlat test markazi tarkibidagi Kadrlar tayyorlash sifatini nazorat qilish pedagog xodimlar va ta’lim muassasasining attestatsiyalash boshqarmasi о‘tkazgan davlat attestatsiyasi qо‘shib olib boriladi. Agar ta’lim muassasasi Vazirlar Mahkamasi Qarori bilan ta’sis etilgan bо‘lsa, unda u attestatsiyadan о‘tguniga qadar akkreditatsiyadan о‘tgan hisoblanadi. Uzluksiz ta’lim tizimini davlat attestatsiyasidan о‘tkazish О‘zbekiston Respublikasining “Ta’lim tо‘g‘risida”gi va Kadrlar tayyorlash milliy dasturi tо‘g‘risidagi qonunlarga muvofiq amalga oshiriladi. U quyidagilarni о‘z ichiga oladi: - ta’lim muassasalarini, ularning о‘quv, metodika, ilmiy va tarbiyaviy faoliyati natijalari О‘zbekiston Respublikasi qonunlari, davlat ta’lim standartlari va bashqa meyoriy hujjatlarining talablarga muvofiqligi aniqlanadi; - ta’lim muassasalari rahbarlarini, ular kasbiy sifatlarini va Kadrlar tayyorlash milliy dasturi vazifalarini bajarish ; - pedagog mutaxassislar, ular kasbiy sifatlarini, о‘quv-tarbiya va ilmiy-tadqiqiy faoliyatlari oqibat-natijalarini obyektiv baholash maqsadida. Davlat attestatsiyasi 5 yilda kamida bir marta о‘tkaziladi.

Ta’lim muassasasini akkreditatsiyalash bо‘yicha mamlakatimiz modelining kamchiligi bо‘lib, о‘z-о‘zini attestatsiyalashning mavjud emasligi hisoblanadi. Bu esa о‘ziga xos xususiyatga ega о‘z-о‘ziga tashxis qо‘yishdir. Rivojlangan mamlakatlarda mazkurtartib natijalariga kо‘ra ta’lim muassasasini rivojlantirish yillik rejasi tuziladi va amalga oshiriladi. Bu О‘zbekiston Respublikasi uzluksiz ta’lim tizimi uchun ham maqsadga muvofiqdir. Tashqi attestatsiya va о‘z-о‘zini attestatsiyalashning mazmuni. Ta’limning raqobati sohasida ishlab chiqaruvchilar (ta’lim muassasasining о‘qituvchilar va xodimlari, uning rahbarlari, ta’lim boshqaruv idoralari) va ta’lim xizmati iste’molchilari (ta’lim oluvchilar va ular ota-onalari, xodim buyurtmachilari)ga muntazam ravishda quyidagi savollar beriladi: - О‘quvchilar qay darajada muvaffaqiyatli о‘qimoqdalar? - Ta’lim muassasasining yutuqlari qanday? - Ta’lim muassasasiga rahbarlik qanday darajada muvaffaqiyat bilan olib borilmoqda? - Ta’lim muassasasining kuchli tomonlari nimalarda kо‘rinadi? - Qaysi yо‘nalishlarda hali ishlashga tо‘g‘ri keladi? Ana shunday savollar javobi orqali ta’lim muassasasi, shu jumladan, uning о‘qituvchi mutaxassisliklarini attestatsiya va о‘z-о‘zini attestatsiyalash jarayoniga qaraladi va о‘tkaziladi. Ta’lim muassasasini tashqi attestatsiyasi va о‘z-о‘zini attestatsiyalash faoliyatini ayni bir jabhasini qamrab oladi. Har ikki holda ham ta’lim samaradorligini ayni bir xil kо‘rsatkichlaridan foydalanib, u baholanadi. Masalan, tashqi attestatsiyada ta’lim standartlari va b.larning bajarilishi nuqtai nazaridan milliy kо‘lamda ta’lim muassasasi faoliyatiga baho beriladi. О‘z-о‘zini attestatsiyalash sifatli ta’limni ta’minlashga yо‘naltiradi.

Adabiyotlar: 1. Peregudov L.V.Saidov. “Oliy ta’lim menejmenti va iqtisodiyoti”. T., 2005. 2. Sharifxо‘jayev M.,Abdullayev YO. “Menejment”.Darslik. T., “О‘qituvchi”. 2001 . 3. G‘ulomov S.”Menejment asoslari”. T., 2002 y. 4. Dixtl K.”Prakticheskiy marketing”.M., 1996. http://www.budgetrf.ru/ http://www.press-service.uz http :// www . gov . uz /

Похожие

Ta’lim jarayonini boshqarish

Pedagogik nazorat va ta`lim sifatini baholash va ma`rifiy tizimlarni boshqarish

Ta’lim tarbiya jarayonini tashkil kilish. Boshqarish tizimi va ishlab chiqarish

Ta’lim jarayonida ta’lim oluvchi shaxsi

Masofaviy ta’lim