Tа`lim nаzаriyasini o’qitish mеtоdikаsi - Педагогиka - Рефераты

Tа`lim nаzаriyasini o’qitish mеtоdikаsi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

38 KB

Tа`lim nаzаriyasini o’qitish mеtоdikаsi Reja: 1. Tа`lim nаzаriyasining vujudgа kеlishini o’qitish mеtоdikаsi. 2. Tа`lim tаmоyillаrini tushuntirish mеtоdikаsi. 3. Tа`lim mаzmunining аsоsiy shаkllаrini o’qitish. 4. Dаrsdа o’quv jаrаyonining qurilishini tаjribаlаr аsоsidа tushuntirish mеtоdikаsi

” “O’z mustaqil fikriga ega bo’lgan, o’z kuchiga, o’zi tanlagan yo’lning to’g’riligiga ishongan inson doimo kelajakka ishonch bilan qaraydi. U jamiyatdagi fikrlar xilma-xilligidan cho’chimaydi, balki zamonaviy bilim va falsafiy qarashlarga, hayot haqiqatiga suyangan holda har qanday g’arazli niyat, tahdid va intilishlarni fosh qilishiga qodir bo’ladi I. A. Karimov. Ta‘lim jarayonining ilmiy, nazariy uslubiy va amaliy asoslarini, ya‘ni ta‘lim, bilim berish, o’qitish nazariyasi bilan pedagogikaning mustaqil bo’limi didaktika shug’ullanadi. Didaktika - grekcha so’z bo’lib, "Didaktika", ya‘ni o’kitish, o’rgatish ma‘nolarini beradi. Ta‘lim qonuniyatlarini o’rganish, tahlil qilish jarayonida ta‘lim tushunchasi uning mohiyati mazmun va vazifalari, o’qitish irintsiplari, shakllari haqidagi bilimlarni bayon etiladi. Ta‘lim - inson bilish faoliyatining eng murakkab turlaridan biri bo’lib, individual psixik rivojlanishni va bi limlarni o’zlashtirishni ancha tezlashtiradi. O’qituvchi ta‘lim jarayonida faqat bilim berish bilan chegaralanmaydi, balki bu jarayonda o’quvchi, talabaga ta‘sir ko’rsatadi, bu esa ularning bilim olishlarini yanada faollashtiradi, natijada o’quvchi ta‘lim jarayonining faol ishtirokchisiga aylanadi. Ta‘limdagi yutuqlar, avvalo o’qituvchiga bog’liq. Mutaxassis sifatida o’z fanini chuqur bilishi, pedagogik muloqot ustasi bo’lishi, psixologik-pedagogik va uslubiy bilim va malakalarni egallagan bo’lishi, har xil pedagogik vaziyatlarni zudlik bilan o’rganish va baholash, pedagogik ta‘sir ko’rsatishning maqbul usul va vositalarini tanlab olish qobiliyatiga ega bo’lishi kerak. Ta‘limning asosiy vazifasi shaxsni ilmiy bilimlar ko’nikma va malakalar bilan qurollantirishdan iborat. Ta‘lim inson bilish faoliyatining bir turi sifatida bir necha ma‘noni bildiradi. Ya‘ni ta‘lim oluvchilarda bilim, ko’nikma va malakalar hosil qilish, ularda dunyoqarash, fikr va e‘tiqodlarni shakllantirish hamda ularning qobiliyatlarini o’stirishdir. Ta‘lim orqali yosh avlodga insoniyat tajribasi orqali to’plangan bilimlar beriladi, zaruriy ko’nikma va malakalar hamda e‘tiqodlar shallantiriladi. Ta‘lim o’qituvchi va o’quvchilarning birgalikdagi faoliyat bo’lib, u ikki tomonlama xarakterga ega, ya‘ni unda ikki tomon o’qituvchi va o’quvchi faol ishtirok etadi.

O’qituvchi aniq maqsadni ko’zlab, reja va dastur asosida bilim, ko’nikma va malakalarni singdiradi, o’quvchi esa uni faol o’zlashtirib oladi. Bildirish, bilish murakkab, qiyin, ziddiyatli jarayondir. Bu jarayonda inson psixikasiga tegishli sezgi, idrok, tasavvur va tafakkur kabi jarayonlar faol ishtirok etadi va muhim rol o’ynaydi. Ta‘lim berish, yoshlarga bilim berish, ularda ko’nikma va malakalarni hosil qilish, yangi hakiqatlarni ocha olishga qodir bo’lgan ijodiy mantiqiy tafakkurni tarbiyalashdir. Ta‘lim o’quvchi-talabalarning o’zlashtirish, o’zida bilish qobiliyatlarini hamda fikrlash operatsiyalari va harakatlarini hosil qilish jarayonidir. Bu passiv jarayon emas, balki o’quvchiga noma‘lum faol, ijodiy faoliyat, mehnat jarayonidir. Ta‘lim jarayonida ta‘lim oluvchi bilmaslikdan bilishgacha, noto’g’ri va noaniq bilishdan tobora to’liqroq va aniqroq, chuqurroq bilishgacha bo’lgan yo’lni bosib o’tadi. Bilimlarni o’zlashtirish jarayonida sezgi, idrok, tasavvur, tafakkur kabi psixik jarayonlar faol ishtirok etadi va amaliyotda sinab ko’riladi. O’qituvchi, o’quvchi va talabalardagi fikrlash jarayonni to’g’ri yo’lga solish uchun amaliyot har qanday bilishning negizidir, degan qoidani xisobga olishi zarur. O’quvchi va talabalarning erkin fikrlash qobiliyatini o’quv va amaliy mashg’ulotlar o’tkazish yo’li bilan o’stirish lozim. O’quvchi, talaba tafakkur jarayonida voqelikni taxlil qilishni va taqqoslashni, bilimlarning o’zlari uchun tushunarli sohalaridagi sabab-xulosalar chiqarishni o’rganadilar, ya‘ni oddiy, so’ngra esa ancha murakkab tushuncha hamda fikr-mulohazalar hosil qilishni bilib oladilar. Ta‘limda o’qituvchi bilim berish bilan cheklanmaydi, u o’kuvchilarning fikrlash faoliyatiga ham rahbarlik qiladi, o’kuvchilarda ishdagi mustaqillik, ijodkorlik qobiliyatlarini o’stiradi va shu tariqa o’rganilayotgan narsaning ongli ravishda o’zlashtirib olinishga erishiladi. Materialni idrok qilishlari va tushunib olishlari bilan birga, uni puxta esda saqlab qolishlari to’g’risida ham g’amxo’rlik qiladi. O’qituvchi o’quvchi-talabaning bilish faoliyatlarini tashkil qilish maqsadida o’quv ishlarini olib borar ekan, avvalo ta‘lim jarayoni orqali uch vazifani, ya‘ni bilim berish

orqali uch maqsadni hal qilishi lozimligini unutmasliti ke rak. Bu maqsadlar o’qituvchi va o’quvchilar faoliyatini birlashtiradi. Ta‘limiy maqsad — o’quv materiallarining mazmunini bilish, ya‘ni ushbu fanga tegishli ilmiy bilimlarni o’zlashtirish va amaliyotga tadbiq qila olishdir. Tarbiyaviy maqsad - fan asoslarini o’zlashtirish orqali uning mazmunida yotgan g’oyalar, dunyoqarashlar ta‘sirida o’zining shaxsiy sifatlarini, iymon-e‘tiqodlarini shakllantirishdir., Rivojlantiruvchi maqsad — ta‘lim jarayoni ta‘sirida shaxsning aqliy kamolotini bilish qobiliyatini, o’qishga, mehnatga bo’lgan munosabatini rivojlantirishdan iborat. Bu maqsadlarni amalga oshirish natijasida o’quvchi- talabada mustaqil ishlash iste‘dodi paydo bo’ladi. Uni o’ylashga o’rgatadi, ta‘lim jarayonida tafakkur hukmronlik qiladi. Ta‘lim turli boskichlarda amalga oshadi: Birinchi bosqich — o’quv materiallarini idrok qilishdan iborat. Bunda o’quvchi- talaba ta‘limning mazmuni bilan tanishib, o’zining bilish vazifalari nimalardan iborat ekanini tushunib oladi. Bunda sezgi, idrok, tasavvur kabi jarayonlar faol ishtirok etadi. Ikkinchi bosqich — ular o’quv materiallarini tushunib oladilar, uning mohiyatini anglaydilar va umumlashtiradilar. Natijada ularda yangi bilimlar paydo bo’ladi. Buning uchun ular analiz, sintez, taqqoslash, xulosa chiqarishdan foydalanadilar. Uchinchi bosqich — yangi bilimlar, mashqlar, mustaqil ishlar, o’qituvchining qo’shimcha izohlari orqali mustahkamlanadi. To’rtinchi bosqichda — ular o’zlashtirib olgan bilimlarini imkoniyatga qarab amaliyotga tadbiq qiladilar. Bularni bilish orqali o’qituvi ta‘lim-tarbiya jarayonini samarali boshqarishi mumkin. Shuning uchun o’quv jarayonining hamma bosqichlarida o’qituvchi yetakchilik va boshqaruvchilik rolini o’ynaydi. Yuqoridagi fikrlardan xulosa chiqaradigan bo’lsak, o’qitish jarayoni bilish faoliyatining muhim tarmog’i sifatida qator vazifalarni bajaradi.Jumladan: o’quvchi va talabalarda bilim, ko’nikma va malakalarni hosil qiladi;ularda dunyoqarashni, ishonch va e‘tiqodlarini o’stiradi;yoshlarni muayyan darajada o’qimishli, madaniyatli, tarbiyali kishilar bo’lib yetishishlariga, qobiliyat va iste‘dodlarini o’stirishga erishiladi.Bu vazifalarni muvaffaqiyatli hal etish uchun o’qituvchida o’z kasbiga layoqat bo’lishi lozim. Layoqatlilik pedagogik mehnatni muvaffaqiyatli bajarishga

qodir bo’lishdir. Bu avvalo, pedagogik kasbning ijgimoiy roli va zaruriyatini yaqqol tasavvur qila olishida ko’rinadi. Bundan tashqari o’qituvchi, o’quvchiga o’z faoliyatining ob‘ekti sifatida qiziqib qarashi, uning ehtiyoj va xususiyatlarini tushuna bilishi lozim.Bundan tashqari o’qituvchi ta‘lim jarayonida har bir o’quvchi-talabaning bilimi va tarbiyalanganlik darajasini aniqlay olishi va hisobga olishi, o’kuv materiallarini to’g’ri tanlay bilishi, taxlil qila olishi va umumlashtira bilishi pedago gik mahorat uchun zarur bo’lgai ta‘lim usullari, vositalari va shaklllarini mukammal bilish, o’quvchiga nisbatan talabchan bo’lish pedagogik vaziyatga qarab ulardan o’rinli foydalana olish, ta‘lim natijalarini dastlabki va keyingi ko’rsatkichlar bilan taqqoslash, taxlil qilish va xulosalash kabilar. Xullas, o’qituvchi keng ko’lamdagi didaktik bilimlarga, pedagogik mahoratga ega bo’lishi lozim.SHundagina o’qituvchi, kadrlar tayyorlash Milliy dasturi talablari darajasida ta‘lim jarayonini tashkil qiladi va boshqaradi.

АDАBIYOTLАR: 1. Kаrimоv IА Bаrkаmоl аvlоd — O’zbеkistоn tаrаkkiyotining pоydеvоri. T. 1997. 2. Kаrimоv I.А. Kаdrlаr tаyyorlаsh milliy dаsturi. T. 1997. 3. "O’zbеkistоn Rеspublikаsi Tа`lim to’g’risidа"gi Qоnuii.1997. 4. G’аybullаеv N.R., Yodgоrоv R., Jdаrkin L.P., Tоshmurоdоvа K... Mаmаtqulоvа R. vа bоshqаlаr. Pеdаgоgikа. "Univеrsitеt", 1999. 5. G’аybullаеv N.R. Yodgоrоv R., Jdаrkin L.P., Tоshmurоdоvа Q.А., Mаmаtqulоvа R. vа bоshqаlаr. Pеdаgоgikа (Bаrchа bаkаlаvr yo’nаldshlаri uchun). 2000. 6.Inоg’оmоv R., Tоshmurоdоvа Q. Pеdаgоgаkа fаni XXI аsrdа. T. 2000. "Yangi аsr аvlоdi" nаshriyoti.

Похожие

Tаrbiya nаzаriyasini o’qitish mеtоdikаsi

Tа`lim mаzmuni

Itаliya tа`lim tizimi

Frаnsiyadа tа`lim tizimi

Tа`lim jаrаyonining mоhiyati