O’zbekistonda xalq maorifi tizimi - Педагогиka - Рефераты

O’zbekistonda xalq maorifi tizimi

Загружено в:

13.11.2023

Скачано:

0

Размер:

28.54296875 KB

O’zbekistonda xalq maorifi tizimi Reja 1. O’zbekistonda xalq ta’limi va maorif tizimining rivojlanish xususiyatlari. 2. Mustaqillik davrlarida ta’lim sohasidagi islohotlar. 3. O’zbekistondagi yagona ta’lim tizimining tarkibiy qismlari. 4. Ta’lim sohasidagi davlat siyosatining asosiy printsiplari. 5. Ta’lim jarayonidagi hamkorlik .

Xalq maorifi tushunchasi. Xalq ta’limi deganda, aniq maqsadni ko’zlab mamlakat yoshlariga ta’lim-tarbiya beradigan muassasalar tushuniladi. Har bir mamlakat xalq ta’limi tizimining taraqqiyoti shu mamlakatda ishlab chiqarish kuchlarini, ishlab chiqarish munosabatlarining rivojiga va jamiyat taraqqiyotiga ta’sir etadigan ijtimoiy, iqtisodiy masalalarga va milliy xususiyatga bog’liq bo’ladi. Xalq ta’limi tizimi deb muayyan mamlakatlar ichki va tashqi taraqqiyotiga tavsif beruvchi hamda ma’lum bir qoidalar asosida tashkil etilgan barcha ta’lim - tarbiya muassasalarining tuzilishiga aytiladi. Fan-texnika taraqqiy etayotgan hozirgi davrda xalq ta’limi tizimining barcha tarmoqlarini muttasil takomillashtirish, uni oqilona uyushtirish va boshqarish masalalariga katta ahamiyat berilmoqda. O’zekistonda xalq maorifi tizimining rivojlanish xususiyatlari. O’zbekistonda xalq ta’limi tizimi respublikamizning ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy rivojlantirishning ustivor sohasi hisoblanadi. Xalq ta’limi tizimi respublikamizning ilm borasidagi kuch-quvvatini, jamiyat, oila va davlat oldidagi o’z mas’uliyatini anglaydigan erkin shaxsni shakllantirish maqsadini ko’zlaydi. Xalq ta’limi tizimi O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi va O’zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligi asoslari to’g’risidagi Qonunga muvofiq tashkil etiladi va nazorat qilinadi. Respublikamiz Konstitutsiyasining 18- va 41-moddasida ko’rsatilganidek barcha fuqarolar jinsi, irqi, millati, tili, dini, ijtimoiy kelib chiqishi, e’tiqodi, shaxsi va ijtimoiy mavqeidan qat’iy nazar bilim olish huquqiga egadirlar. Shuningdek, fuqarolarga bepul umumiy ta’lim olishning hamma turlari tekinligi, yoshlarga umumiy majburiy o’rta ta’lim berishni amalga oshirishni o’qitishni hayot, unumli mehnat bilan bog’lash asosida rivojlantirish negizida tashkil qilish izohlanadi.

Ta’lim tizimi va turlari. Ta’lim tizimi davlat siyosatining asosiy tamoyillari asosida yosh avlodga ta’lim-tarbiya berish yo’lida faoliyat yurituvchi barcha turdagi ta’lim muassasalari majmui demakdir. Har bir mamlakatning ta’lim tizimi uning ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy va madaniy hayoti bilan chambarchas bog’liq bo’ladi. O’zbekiston Respublikasining ta’lim tizimi davlat ta’lim standartlariga muvofiq ta’lim dasturlarini amalga oshiruvchi davlat va nodavlat ta’lim muassasalari, ta’lim tizimining faoliyat ko’rsatishi va rivojlanishini ta’minlash uchun zarur bo’lgan tadqiqot ishlarini boshqaruvchi ilmiy-pedagogik muassasalar, ta’lim sohasidagi davlat boshqaruv organlari, shuningdek, ularga qarashli korxonalar, muassasalar va tashkilotlarni o’z ichiga oladi. Respublikaning ta’lim tizimi yagona va uzluksizdir. Respublika «Ta’lim to’g’risida»gi Qonunida ta’kidlanganidek, O’zbekiston Respublikasida ta’lim quyidagi turlarda amalga oshiriladi: Maktabgacha ta’lim – bolaning sog’lom, har tomonlama kamol topib shakllanishini ta’minlovchi, unda o’qishga intilish hissini uyg’otuvchi, uni muntazam ta’lim olishga tayyorlovchi hamda bola olti-yetti yoshga yetguncha davlat va nodavlat maktabgacha ta’lim muassasalari va oilalarda amalga oshiriluvchi ta’lim bosqichi. Umumiy o’rta ta’lim o’quvchilarning fan asoslari bo’yicha muntazam bilim olishlarini, ularda bilim o’zlashtirish ehtiyojini, asosiy o’quv-ilmiy va umummadaniy bilimlarni, milliy va umumbashariy qadriyatlarga asoslangan ma’naviy-axloqiy fazilatlarni, mehnat ko’nikmalarini, ijodiy fikrlash va atrof- muhitga ongli munosabatda bo’lishni va kasb tanlash ko’nikmalarini shakllantirish 1 bosqichi. Umumiy o’rta ta’lim ikki bosqichda amalga oshiriladi. Ular quyidagilardir: 1) boshlang’ich ta’lim (1-4-sinflar); 2) umumiy o’rta ta’lim (1-9-sinflar). Boshlang’ich ta’lim o’quvchilarga murakkab bo’lmagan ilmiy bilimlarni 1 Kadrlar tayyorlash milliy dasturi //Oliy ta`lim: me`yoriy hujjatlar to`plami. – Toshkent: Sharq nashriyot-matbaa aktsiyadorlik kompaniyasi Bosh tahririyati. 2001. – 35-bet.

berish asosida ularda o’qish, yozish va hisoblashga oid dastlabki bilim, ko’nikma hamda malakalarni shakllantirish asosida ularda shaxsiy gigiena va sog’lom turmush tarzi elementlarini hosil qilish bosqichi. Umumiy o’rta ta’lim muassasalarida amalga oshirilib, o’quvchilarga I-IX sinflar hajmida davlat ta’lim standartlari talablariga muvofiq fan asoslari bo’yicha majburiy ta’lim beriladi. Bolalarning qobiliyati, iste’dodini rivojlantirish uchun ixtisoslashgan maktablarning tashkil etilishi esa ularning istiqbollarini ta’minlashda muhim ahamiyatga ega. Umumiy o’rta ta’lim negizida o’qish muddati uch yil bo’lgan majburiy o’rta maxsus kasb-hunar ta’limi amalga oshiriladi. Mazkur ta’lim uzluksiz ta’lim tizimida o’ziga xos o’ringa ega bo’lgan mustaqil tur hisoblanadi. O’rta maxsus kasb-hunar ta’limi – umumiy o’rta ta’lim negizida majburiy-ixtiyoriy ravishda tashkil etilib, o’quvchilarga ularning imkoniyatlari va qiziqishlari asosida tanlab olingan kasb-hunar bo’yicha bir yoki bir necha ixtisoslik asoslariga oid bilimlarni berish bosqichi. Mazkur muassasalarda ta’lim olish o’quvchilar tomonidan majburiy-ixtiyoriy ravishda tanlanadi. Akademik litsey o’quvchilarning imkoniyatlari va qiziqishlarini hisobga olgan holda ularning jadal intellektual rivojlanishi chuqur, sohalashtirilgan, tabaqalashtirilgan, kasbga yo’naltirilgan ta’lim olishlarini ta’minlash maqsadida davlat ta’lim standartlariga muvofiq o’rta maxsus ta’lim beruvchi, yuridik maqomga ega ta’lim muassasasi. Akademik litseylar asosan oliy o’quv yurtlari qoshida tashkil etiladi. Kasb-hunar kolleji o’quvchilarning kasb-hunarga moyilligi, bilim va ko’nikmalarini chuqur rivojlantiruvchi, tanlab olingan kasb-hunar bo’yicha bir yoki bir necha ixtisosni egallash imkonini yaratish maqsadida tegishli davlat ta’lim standartlari doirasida o’rta maxsus, kasb-hunar ta’limini beruvchi, yuridik maqomga ega ta’lim muassasasi. Kasb-hunar kollejlarining bitiruvchilariga davlat tomonidan tasdiqlangan namunadagi diplom beriladi. Ular bitiruvchilarga ta’limning keyingi bosqichlarida

o’qishni davom ettirish yoki egallangan ixtisoslik va kasb-hunar yo’nalishi bo’yicha mehnat faoliyati bilan shug’ullanish huquqini beradi. Oliy ta’lim - o’rta maxsus, kasb-hunar ta’limi negiziga asoslanib, ikki bosqich (bakalavriyat hamda magistratura)da tashkil etiladigan hamda mutaxassisliklar yo’nalishlari bo’yicha xalq xo’jaligining turli sohalariga oliy ma’lumotli mutaxassislarni tayyorlab beruvchi ta’lim bosqichi. Bakalavriat – mutaxassislik yo’nalishi bo’yicha fundamental va amaliy bilim beradigan, ta’lim muddati kamida to’rt yil davom etadigan tayanch oliy ta’limdir. Bakalavrlik dasturi tugatilgandan so’ng bitiruvchilarga «bakalavr» darajasi beriladi va davlat tomonidan tasdiqlangan namunadagi kasb-hunar faoliyati bilan shug’ullanish huquqini beruvchi diplom topshiriladi. Magistratura – aniq mutaxassislik bo’yicha fundamental va amaliy bilim beradigan, bakalavriat negizida ta’lim muddati kamida ikki yil davom etadigan oliy ta’limdir. «Magistr» darajasini beradigan davlat malaka attestatsiyasi magistrlik dasturining intihosidir. Magistrlarga davlat tomonidan tasdiqlangan namunadagi, kasb-hunar faoliyati bilan shug’ullanish huquqini beradigan diplom topshiriladi. Oliy o’quv yurtidan keyingi ta’lim jamiyatning oliy malakali ilmiy va ilmiy-pedagog kadrlarga bo’lgan ehtiyojlarini qondirish, shaxsning ijodiy ta’lim kasb-hunar manfaatlarini qanoatlantirishga qaratilib, oliy o’quv yurtlari va ilmiy- tadqiqot muassasalarida, doktoranturada ta’lim olish, shuningdek, mustaqil tadqiqotchilik faoliyatini tashkil etish asosida amalga oshiriladigan ta’lim bosqichi. Oliy o’quv yurtidan keyingi ta’lim bosqichlarida tahsil olish (doktorantura) muayyan ilmiy daraja (fan doktori ilmiy darajasi)ni olishga imkon beruvchi dissertatsiya himoyasi bilan yakunlanadi. Yakuniy davlat attestatsiyasi natijalariga ko’ra tegishli mutaxassislik yo’nalishlarida fan doktori ilmiy darajasi berilib, davlat tomonidan tasdiqlangan namunadagi diplomlar topshiriladi. So’nggi yillarda oliy o’quv yurtidan keyingi ta’lim sohasida bir qator islohotlar amalga oshirildi. Jumladan, O’zbekiston Respublikasi Prezidentining “Oliy malakali ilmiy va ilmiy-pedagog kadrlar tayyorlash va attestatsiyadan

o’tkazish tizimini yanada takomillashtirish to’g’risida” 2012 yil 24 iyuldagi PF- 4456-son Farmoni hamda Vazirlar Mahkamasining “Oliy o’quv yurtidan keyingi ta’lim hamda oliy malakali ilmiy va ilmiy-pedagog kadrlarni attestatsiyadan o’tkazish tizimini takomillashtirish chora-tadbirlari to’g’risida” 2012 yil 28 dekabrdagi 365-son qarori qabul qilindi. Unga asosan Respublikamizda bir bosqichli ilmiy daraja yani faqat fan doktori ilmiy darajasi beriladi. Kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash mutaxassislarning kasb bilimlari va ko’nikmalarini yangilash hamda chuqurlashtirish maqsadida tashkil etiluvchi ta’lim bosqichi. Kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash ta’lim muassasalaridagi o’qish natijalariga ko’ra davlat tomonidan tasdiqlangan namunadagi guvohnoma va sertifikat topshiriladi. Maktabdan tashqari ta’lim madaniy-estetik, ilmiy, texnikaviy, sport va boshqa yo’nalishlarda yo’lga qo’yiluvchi, bolalar hamda o’smirlarning ta’limga bo’lgan, yakka tartibdagi, ortib boruvchi talab-ehtiyojlarini qondirish, ularning bo’sh vaqti va dam olishini tashkil etish maqsadida tashkil etiladigan ta’lim bosqichi. Maktabdan tashqari ta’lim davlat organlari, jamoat tashkilotlari, shuningdek, boshqa yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan maktabdan tashqari davlat va nodavlat ta’lim muassasalarida olib boriladi. O’zbekiston Respublikasida ta’limning yagona tizimiga amal qilinadi. Yagona tizim quyidagilarni o’z ichiga oldi. 1. Maktabgacha ta ’lim . 2. Umumiy o’rta ta’lim. 3. O’rta maxsus , kasb-hunar ta’lim i . 4 . Oliy ta’lim. 5 . Oliy o’quv yurtidan keyingi ta’lim 6 . Kadrlar malakasini oshirish va ularni qayta tayyorlash 7 . Maktabdan tashqari ta’lim. 8. Oiladagi ta’lim.

9. Mustaqil ta’lim.

Ta’lim sohasidagi davlat siyosatining asosiy printsiplari. Ta’lim sohasidagi davlat siyosatining asosiy printsiplari quyidagilardan iborat: • ta’lim va tarbiyaning insonparvar va demokratik xarakterda ekanligi; • ta’limning uzluksizligi va izchilligi; • umumiy o’rta, shuningdek, o’rta maxsus, kasb-hunar ta’limining majburiyligi; • o’rta maxsus, kasb-hunar ta’limining yo’nalishini: akademik litseyda yo’ki kasb-hunar kollejida o’qishni tanlashning ixtiyoriyligi; • ta’lim tiziminind dunyoviy xarakterda ekanligi; • davlat ta’lim standartlari doirasida ta’lim olishning hamma uchun ochiqligi; • ta’lim dasturlarini tanlashga yagona va tabaqalashtirilgan yondashuv; • bilimli bolishni va iste’dodni rag’batlantirish; • ta’lim tizimida davlat va jamoat boshqaruvini uyg’unlashtirish. Shunday qilib, Respublikamiz Konstitutsiyasining 18- va 41-moddasida ko’rsatilganidek barcha fuqarolar jinsi, irqi, millati, tili, dini, ijtimoiy kelib chiqishi, e’tiqodi, shaxsi va ijtimoiy mavqeidan qat’iy nazar bilim olish huquqiga egadirlar. Shuningdek, fuqarolarga bepul umumiy ta’lim olishning hamma turlari tekinligi, yoshlarga umumiy majburiy o’rta ta’lim berishni amalga oshirishni o’qitishni hayot, unumli mehnat bilan bog’lash asosida rivojlantirish negizida tashkil qilish bilan izohlanadi.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati 1. I.A.Karimov Inson manfaati, huquq va erkinliklarini ta’minlash, hayotimizning yanada erkin va obod bo’lishiga erishish – bizning bosh maqsadimizdir. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 20 yilligiga bag’ishlangan tantanali marosimdagi ma’ruza. Xalq so’zi. 2012 yil 8-dekabr 2. Karimov I. A. “Barkamol avlod O’zbekiston taraqqiyotining poydevori”. Toshkent, “Sharq”, 1997 yil 3. Karimov I.A. Asosiy vazifamiz – Vatanimiz taraqqiyoti va xalqimiz farovonligini yanada yuksaltirishdir. Toshkent, “O’zbekiston”, 2010 yil 4. Karimov I.A. “Barkamol avlod yili” Davlat dasturi to’g’risidagi Qarori. Toshkent, 2010 yil 29 yanvar 5. Bikbayeva N. U. “Boshlang’ich sinflarda matematika o’qitish metodikasi”. Toshkent, “O’qituvchi”, 1996 yil 6. Jumayev M. E., Tadjieva Z. G’. “Boshlang’ich sinflarda matematika o’qitish metodikasi” Toshkent, 2005 yil 7. Jumayev M.E., Tadjiyeva Z.G’. “Boshlang’ich sinflarda matematikadan fakultativ darslarni tashkil etish metodikasi” Toshkent, “TDPU” 2005 yil 8. Jumayev M.E. Bolalarda matematik tushunchlarni rivojlantirish nazariyasi va netodikasi (KHK uchun) Toshkent, “Ilm-Ziyo” 2005 yil 9. Jumayev M.E. Boshlang’ich matematika nazariyasi va netodikasi (KHK uchun) Toshkent, “Arnoprint” 2005 yil 10. Toshmurodov B. “Boshlang’ich sinflarda matematika o’qitishni takomillashtirish Toshkent “O’qituvchi”, 2000 yil 11. Jumayev M. E. “Matematika o’qitish metodikasidan praktikum” Toshkent “O’qituvchi” 2004 yil 12. Omonov B. “Qiziqarli matematika” Toshkent “O’qituvchi”, 1994 yil 13. Mavlonova R. A. Raxmonqulova N.X. “Boshlang’ich ta’lining integratsiyalashgan pedagogikasi” Toshkent “Ilm ziyo”, 2009 yil

Похожие

O'zbekiston Respublikasi xalq ta'limi tizimida maxsus muassasalar tizimi

O’zbеkistonda xalq ta'limi tizimi va uni tashkil etish tamoyillari

1917-1991 yillarda O’zbekistonda ta’lim tizimi va pedagogik fikrlar rivoji. Mustaqil O’zbekiston ta’lim tizimi

Ta’lim tarbiya va shaxsning rivojlanishi. Shaxs va uning ivojlanishi. O’zbekitsonda xalq ta’lim tizimi

O’zbekistonda tasviriy san’atni o’qitilishi