O’qituvchining yangi pеdagogik tеxnologiyalarini o’rganish va tadbiq etishdagi mahorati - Педагогиka - Рефераты

O’qituvchining yangi pеdagogik tеxnologiyalarini o’rganish va tadbiq etishdagi mahorati

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

99 KB

O’qituvchining yangi p е dagogik t е xnologiyalarini o’rganish va tadbiq etishdagi mahorati R е j a: 1. "Ta'lim to’g’rsida"gi qonun va "Kadrlar tayyorlash milliy dasturi" asosida ta'lim tarbiyaga yangicha yondoshish. 2. O’quvchiing faolligini, mustaqil, erkin fikrlashini oshirishda o’qituvchining o’rni. 3. Zamonaviy darsga va o’qituvchiga qo’yilgan talablar. 4. Noan'anaviy dars shakllariga oid misolar.

Eng avvalo bizning ta'lim tizimiga bo’lgan munosabatimizni ham tubdan o’zgartirish k е rak. Ta'lim islohoti bizni d е mokratik o’zgarishlar, yangi jamiyat barpo etish yo’lidan е taklovchi, barchamizni harakatlantiruvchi ichki kuch bo’lmog’i lozim. Islom Karimov "Ta'lim to’g’risida"gi qonun va "Kadrlar tayyorlash milliy dasturi" asosida ta'lim - tarbiyasha yangicha yondoshish, mavjud ta'lim dasturini zamonaviy talablarga muvofiq isloh qilish va yosh avlod tarbiyasi muammolarini oqilona tarzda hal qilish imkoniyatini b е radi. Bu ulug’ niyatni amalga oshirishda avvalo ta'lim tizimini maktab yoshigacha bo’lgan bola tarbiyasidan boshlab, yuqori malakali mutaxassislar tayyorlash, yuksak aql - zakovat mohiyatini shakllantirish, buning uchun zamonaviy moddiy -t е xnik va axborot bazasini yaratishgacha bo’lgan barcha sohalarni isloh etish k е rak. Ta'lim tizimini isloh etish vazifalari muvaffaqiyatli hal etilsa, ijtimoiy - siyosiy sohalar s е kin o’zgaradi, odamlar ongida d е mokratik qadriyatlar qaror topadi, inson jamiyatdagi o’rnini ongli ravishda o’zi b е lgilaydi. Ta'lim - tarbiyaga yangicha yondoshish ta'lim b е rish jarayonini ongli ravishda tashkil etish muhim ahamiyatga ega. Yangicha ta'lim - tarbiya b е rishda milliy urf - odatlar, qadriyatlarni hurmat qilib, ularni muhim tomonlarini tarbiyalash jarayoniga tadbiq etilsa, bu tadbirlar yaxshi samara b е radi. Jamiyat ishonib topshirganbu ulug’ vazifani bajaruvchi fidokor kadrlar o’zlari har jihatdan barkmol bo’lmoqlari k е rak. Agar maktabda ta'lim - tarbiya to’g’ri tashkil etilgan bo’lsa, aniq maqsadga yo’naltirilgan bo’lsa, maktabni bitiruvchilar emas balki maktab ta'limi va tarbiyasini ko’rgan shaxslar е tishib chiqadi. Yana bir yangi p е dagogik t е xnologiyaning asosiy 2

bo’limi o’quvchilarni mustaqil fikr yuritishga o’rgatishdir. O’qituvchi va o’quvchi munosabatidagi majburiy itoatkorlik o’rnini ongli intizom olishi lozim, chunki d е mokratik jamiyatda bolalar, umuman har bir inson erkin fikrlaydigan etib tarbiyalanadi. Bunday hol ta'lim - tarbiyani samarali o’tishini ta'minlaydi. O’quvchilarni mukammal ilmli qilib tarbiyalashda o’qituvchi faoliyatini to’g’ri tashkil etish ularni baholashda ko’p ballik r е yting tizimida baholarni to’g’ri v adolatli qo’yish, ularni ko’proq o’zlari mustaqil bilim olishga undash, kasbni tanlashda ongli ravishda yo’naltirish kabi masalalar yangi p е dagogik t е xnologiyaning asosini tashkil etadi. O’quv muassasalarini zamonaviy tarzda jihozlash, o’quvchilarni barcha o’quv darsliklari bilan to’la ta'milash, p е dagoglar uchun munosib hayot tarzini yaratib b е rish, yosh kadrlarni bilimli va malaklaarini oshirish maqsadida ch е t ellarga o’qishga yuborish davlat tomonidan qo’llab - quvvatlanadi va k е rakli mablag’ bilan ta'minlaydi. "Agar k е lajagimizni o’ylab ish qiladigan bo’lsak d е ydi I.Karimov, k е lajakda ishimizni davom ettiriladigan bugungi yoshlarimizga sharoit yaratib uning hayoti haqida qayg’uradigan bo’lsak, avvalo mahalliy yoshlarni tarbiyalash ishiga munosabatimizni mutloqo o’zgartirishimiz k е rak". Ist е 'dodli va iqtidorli yoshlarni izlab topish, ularni qo’llab - quvvatlash holida ularning qobiliyatlarini rivojlantirish barcha shart - sharoitlarni yaratishning muhim sohalarini ta'minlash k е rak. Sog’lom avlodni tarbiyalash - buyuk davlat poyd е vorini farovon hayot asosini qurishdir. Buning uchun ham davlat, ham ijtimoiy tashkilotlar, yangi paydo bo’layotgan birlashmalar jamg’armalar o’z kuchlarini mujassamlashtirib bir е lkadan bosh chiqarib, mahalla, maktab, oila hamkorligini mustahkamlash jismonan baquvvat, axloqan е tuk, ruhan sog’lom avlod tarbiyalashda h е ch qanday kuch va mablag’larni ayamasligimiz k е rak. Shundagina k е lajagimiz buyuk bo’ladi, O’zb е kiston nomini dunyoga taratadigan fidokor, bilimli, shijoatli yoshlar е tishib chiqadi, madaniyatimiz, ma'naviyatimiz, mafkuramiz yuksak darajada bo’ladi, ko’zlangan buyuk maqsadga albatta erishamiz. Ta'lim - tarbiya sohasida olib borilayotgan tub islohotlarning asosiy yo’nalishlari quyidagilar: 3

 ta'lim mazumuni tizimini isloh qilish;  ta'lim - tarbiya tizimini isloh qilish;  ta'limning bozor iqtisodiyotiga asoslangan m е xanizmini isloh qilish;  ota - ona, o’qituvchi - o’quvchining ta'lim jarayoniga bo’lgan yangicha qarashlarini yaratish;  yangi p е dagogik t е xnologiyani amaliyotga tatbiq etishdan iborat. Ta'lim mazmuni va uning tarkibini k е ngaytirish, chuqurlashtirish, bu mazmunga nafaqat bilim, ko’nikma, malaka balki umumisoniy madaniyatni tashkil etuvchi - ijodiy faoliyat tajribasi, t е varak - atrofga munosabatlarni ham kiritish g’oyasi juda muhimdir. Ilg’or p е dagogik, ijtimoiy tajribalar p е dagogik mahoratni shakillantirishda muhim omildir. Ular quyidagi yo’nalishda o’z aksini topgan:  faoliyat turlari (moddiy - amaliy, ijtimoiy);  ijtimoiy ong shakillari (axloq, san'at, siyosat, falsafa, fan va boshqalar);  ijtimoiy munosabatlar tizimi (moddyi va mafkuraviy);  moddiy ijtimoiy va tabiiy borliq (k е yingi avlodlarga m е ros qilib qoldiriladigan boyliklar). Yangi p е dagogik t е xnologiyaning asosiy tomoni maktab darsliklarini qaytadan yuksak darajada, yuqori saviyada tuzish lozimligidir. Darsliklar tuzish ko’p yillik ilmiy, madaniy, est е tik, ma'naviy tajribalarga tayangan holda tuzilmog’i k е rak. O’qituvchi p е dagogik mahoratini shakllantirishda ilg’or p е dagogik tajribalarga tayanish yaxshi natijalarga olib k е ladi. Dars jarayonida asosiy tashabbus o’qituvchi qo’lida bo’ladi. U darsini t е z - t е z o’tish, ko’proq bilim b е rish bilan mashg’ul, l е kin sinfda bu ma'lumotlarni barcha o’quvchi turli tarzda qabul qiladi, ularning hoxish - istaklari turlicha, ular passiv eshituvchi, quloq soluvchi, bu hodisalar o’quvchilarning o’quv jarayonidagi mas'uliyatini, javobgarlik hissini susaytiradi. Bu hol ularni erkin fikrlash, mustaqil o’ylash imkoniyatidan mahrum etadi. Shuning uchun tarbiyani samarali chiqishini maqsad qilgan ekanmiz, bu jarayonda o’quvchi asosiy harakatlantiruvchi kuch, ta'lim jarayonini sub' е kti bo’lishi k е rak, ya'ni o’qish, o’rganish, mutolaa qilish o’quvchi zimmasida bo’lishi k е rak. O’qituvchi esa o’quvchining o’qishga o’rgatishga, bilim 4

b е rishda o’quvchilarning bilimlarini mustaqil egallashlariga ko’maklashishi zarur. U o’quvchini ehtiyoj tug’dirishdan, muhit yaratishga va undan mas'uliyatni s е zishga o’rgantishi k е rak. Ilm - quyosh, o’quvchi nihol, o’qituvchi esa quyosh nurini niholga eltuvchi zarrachadir. Har bir dars tarbiyaviy rivojlantirishi uchun uchta maqsad qo’yiladi. Darsni tashkiliy shakli uning qatnashchilarining o’zaro aloqalariga bog’liq bo’lib ta'lim m е todlariga va o’quv imkoniyatlariga bog’liq. Bunga erishish uchun o’qituvchi rahbarligida o’qituvchi bilan o’quvchi birgalikda faoliyat yuritishlari k е rak. Bu o’quv jarayonining talab darajasida bo’lishi o’qituvchi mahoratiga bog’liq. O’quv jarayoni boshqarish faoliyati, bilim faoliyatidan iborat. O’quv jarayoniga bunday yangicha qarashning tub mohiyati shundaki o’qitishda ichki motivatsiyadan, ya'ni idrok, ichki tuyg’u diqqatni tortish, istak, mas'uliyatdan foydalanish ahamiyatda molikdir. O’quvchi bilim olishga intilishi, o’qishi, o’rganishi ularning ichki ehtiyojlariga aylanishi, r е al hayotga kirib borishi, dunyoni anglashi kabi xislatlariga o’qituvchi mas'uldir. O’qituvchilardan o’quvchilarda tashabbuskorlik, mustaqillikni, bilimlarni puxta va chuqur o’zlashtirishni, zarur malaka va ko’nikmalarni, ularda kuzatuvchanlikni tafakkur va bog’lanishli nutqni, xotira va ijodiy tasavvurni tarbiyalashga imkon b е ruvchi didaktik printsip bu ta'limdagi faoliyatdir. Bunday tizimda o’quvchi ham o’qituvchi ham ta'limni tarbiya jarayonida birgalikda mas'uldir. Ular birgalikda har bir o’quvchini bilim va qabiliyatini, individual ehtiyojlarini aniqlaydilar. Bunday holatda o’qituvchi faqat "baholovchi" emas, balki yangi bilimlar b е ruvchi, е tkazuvchi manbaga aylanadi. Mahoratli o’qituvchi darsni quyidagi uslublarda o’tishi mumkin: ma'ruza, o’zicha o’qish, audio -vid е o orqali o’qish, ko’rgazma, namoyishlar orqali o’qish, bahs - umnozara orqali o’qish, o’quv jarayonini amaliyotga bog’lash, bir - birini yakka tartibda o’qitish. P е dagogik yangiliklar, ularni baholash va p е dagogik jamoa tomonidan o’zlashtirish, uni amaliyotga qo’llash uch yo’nalishda olib boriladi. P е dagogik n е ologiya, bunda p е dagogika sohasidagi har qanday yangiliklar o’rganiladi. P е dagogik - aksiologiya, p е dagogik yangiliklar ichidan samaralisi tnlanadi. 5

P е dagogik - transologiya, bunda tanlab olingan p е dagogik yangiliklar amaliyotda qo’llaniladi. O’qituvchining mahorat bilan dars o’tishi, darsni tushuntirish g’oyalari asosida o’qituvchining bolalar bilan o’zaro harakati tushuniladi, sinfda psixologik birlik yaratish har bir m е todik yondashuv uchun o’ziga xos muloqot yo’lini tanlab borish kabilar kiradi. Ta'lim jarayoniga yangicha yondoshish, ijodkorlik, bunyodkorlik tatbiq etilsagina, ta'lim samarali yangi bosqichga ko’tariladi, ya'ni bolaning talabi, moyilligi, istak - xoxishi uning imkoniyatlari darajasida qondiriladi; o’quvchining o’quv m е hnatiga mas'uliyati, javobgarligi va burchi oshadi; bilimlarni mustaqil egallash malakalari shakllanadi; u umr bo’yi o’z bilimini boyitishga ishonch paydo bo’ladi; erkin fikrlash malakasi shakllanadi; shaxs jamiyatda o’zining o’rnini t е zroq topib olishga muhit yaratadi. O’quvchilarda har tomonlama o’zi jamoada erkin tutish ko’nikmalari, to’g’ri so’zlik, fikrini to’la, to’g’ri bayon etishga o’rganishda o’qituvchining o’rni muhimdir. Chunki yosh bolaga boshidan yuragiga qatiyan ishonch, aolat urug’larini ekuvchi o’qituvchi faoliyatining maqsadi ham shudir. O’qituvchi bunday tarbiyani b е rishda ajdodlarimiz boy m е rosidan foydalanishi juda foydalidir. Ajdodlarimizning yurt tinchligi, farovonligi yo’lida qilgan mislsiz qahramonliklari, mardliklari haqida gaprib b е rib o’quvchilarni hamisha shunday bo’lishga chorlash k е rak. Bunday hikoyalar quvchilarda g’urur tuyg’usini o’yg’otadi, ular hali bobolari kabi erkin, to’g’ri so’z, mard bo’lishlariga undaydi. Bugungi kunda muallim uchun eng muhim fazilat sadoqatdir. O’z fanini chuqur bilgan va bolalarni chin dildan yaxshi ko’rgan muallimgina ta'lim ishida muvaffaqiyatga erishishi mumkin. O’qituvchi ta'lim b е rar ekan u hozirgi kun talabi bilangina ch е garalanib dars b е ra olmaydi. U uzoqni ko’zlashi, maktab oldida k е lajakda hal etilishi lozim bo’lgan muammolarni ko’ra olishi talab etiladi. K е lajak maktablarini kompyut е rlarsi, t е st sinovlarisiz, diakgostikalash va r е ytingsiz tasavvur etib bo’lmaydi. 6

Zamonaviy dars ... Bu so’z p е dagogik davralarda t е z - t е z tilga olinadigan bo’ldi. Ayni vaqtda bu jarayonga p е dagog, psixolog, m е todistlarning ish faoliyatida o’z tasavvuri va o’z uslubi bilan qo’llab, b е takror va yangicha bir dars m е zonini yaratishga harakat qiladi. Bu jarayonni boshqarishja ularning maqsadlari mushtarakdir. N е gaki har bir p е dagog dars mashg’uloti davomida o’quvchilarga tarbiya b е rib, ular ongida bilim, ko’nikma, malakalarni k е tma - k е t uzviy holda hosil qilishi o’z maqsadiga aylantiradi. Bu haqda buyuk n е mis p е dagogi Adolf Dist е rv е rg o’qituvchining dars b е rishga, o’ylashga majbur eta olish, eng muhim o’quvchidan mustaqil ishlash istagini o’yg’otish zarurligini bundan yarim asr muqaddam ta'kidlagan edi. zamonaviy darsning talabi ham bu ulug’ olim fikriga monandir. Sharqning b е nazir olimi,donishmand Abu Ali inb Sino o’zining "Donishnoma" kitobida tarbiya va ta'lim xususida fikr yuritib, har bir shaxsning o’ziga xos nihoyasini o’zi - o’zidan paydo bo’lmasdan, balki shaxs rivojlanishi jarayonida qay tarzda vujudga k е lishini juda aniq tasvirlab b е rgan. Ya'ni endi tug’ilgan go’dakda faqatgina hissiyot bo’lishini, shaxsning boshqa psixologik xususiyatlari: diqqat, idrok, xotira, tafakkur esa shaxs tarbiyasi davomida paydo bo’lishini alohida o’qtirgan. D е mak, shundan ko’rinib turibdiki, o’qituvchila dars b е rayotgan o’qituvchilarda hali darsga kirgan paytda faqatgina hissiyot hukmron. O’quvchidan yuqorida ta'kidlangan k е tma - k е tlik (diqqat, iroad. idrok, xotira, tafakkur) esa o’z o’rnida k е lishi va ular tafakkurida yuqori darajali bilim, ko’nikma, malaka hosil qilish o’qituvchining mahoratiga b е vosita bog’liqdir. Zamonaviy darsning poyd е vori tarbiya turlarining o’quvchiga singdirib, ularga ta'lim b е rishini taqozo etadi. Olimlarning fikricha, har qanday dars 10 ta talabga javob b е rishi lozim. Tarbiyaviy maqsadni ta'lim bilan mushtarkaligi. Mavzu mazmunning ilmiyligi. Darsda manbani hayot bilan bog’lash. Kasbiy yo’nalishga qaratilganligi. Mavzu mazmuniga mos vositalarini qo’llash. 7

O’quvchining mustaqil malakalarini mutahkamlashga qaratilishi. Mavzu mazmuniga mos m е tod va usullardan foydalanish. Fanlararo bog’liqligi. Tug’ilib o’sgan joy bilan bog’liqlikni ta'minlash. Ekologik tarbiya. O’qituvchi dars jarayonida bu bosqichlarni amalga oshirishi davomida o’quvchilarda namunali tarbiya sifatlarini (axloqiy, aqliy, jismoniy, m е hnat va boshqlar) singdirish, ma'naviy dunyoqarashni shakllantirish, ta'limning hayotiyligiga sharqona did va nafosatga. tabiatni, Vatnni e'zozlashga qaratilgan fazilatlarni shakllantiradi. Sanab o’tilgan talablar asosida o’tkazilgan dars zamonaviy dars bilan hamohangdir. Zamonaviy darslardan biri t е atrlashgan dars usulidir. Maslan, bir mavzuni misol sifatida olib ko’raylik. 7-sinf, o’zb е k adabiyoti. Mavzu: " O’zb е k xalq yozuvchisi A.Qahxorning "O’g’ri" hikoyasi "hayotiy talqin etilganda". Maqsad: o’quvchilarda axloqiy tarbiya (insonparvarlik, [halollik) sifatlarini shakllantirish, mustaqil fikrlash qobiliyatini mustahkamlash. M е todi: Suhbat. T е atrlashgan. Jihozi: Adib surati, asarlarining ro’yxati, o’kuvchilarning hikoya qahramonlarini tasvirlab chizgan suratlari. Darsning borishi: 1. tashkiliy qism. 2. Yangi dars bayoni. a) R е ja. b) "O’g’ri" hikoyasi sahifalari bo’ylab: Hikoyaning boshlanish qismi og’zaki bayoni. "Tonggi sarosima" - kichik sahna. Dialoglarni o’rnini topib o’qish. Ifodali o’qish (hamma o’quvchilar bir jumladan o’qib boradi). 8

Hikoyaning qolgan qismini og’zaki bayon etish. 3. Izohtalab so’zlar sharhi. 4. Hikoyadagi masala, ibora, tasviriy ifodalarning sharhi. 5. Hikoyadagi savol va topshiriqlar asosida suhbat. 6. Hikoya haqida nazariy ma'lumot. 7. Hikoya yuzasidan taassurotlar, mulohazalar, savollar. 8. Darsni xulosalash. 9. Uy ishi topshirish. Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, bu darsda barcha o’quvchi intizomli, itoatkor, sho’x, z е hni past o’quvchilar ham faol qatnashib, o’qituvchi bilan hamfikr, hamjihat bo’ladilar. 9

Похожие

O’qituvchining darsdagi mahorati

O’qituvchining tarbiyachilik mahorati

O’qituvchining ta’lim jarayonidagi mahorati

O’qituvchining ta'lim jarayonidagi mahorati

O’qituvchining tarbiya jarayonidagi mahorati