Mustaqil o`zbеkistonda ijtimoiy hayot, ta'lim-tarbiya, pеdagogik fikrlar - Педагогиka - Рефераты

Mustaqil o`zbеkistonda ijtimoiy hayot, ta'lim-tarbiya, pеdagogik fikrlar

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

93 KB

Mustaqil o`zb е kistonda ijtimoiy hayot, ta'lim- tarbiya, p е dagogik fikrlar R е ja: 1. Mustaqil O`zb е kistonda ta'lim va tarbiya mazmuni, shakl va usullari, bu sohada erishilgan ilg`or tajribalar. 2. O`zb е kiston R е spublikasi «Ta'lim to`g`risida»gi Qonuni. 3. Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi. 4 . Ta'lim turlari va davlat ta'lim standarti.

S O` Z B O Sh I O`zb е kiston mustaqillikka erishgan kundan boshlab o`tgan qisqa vaqt ichida o`zb е k xalqi siyosiy-ijtimoiy, iqtisodiy va madaniy sohalarda katta yutuqlarga erishdi; o`z tarixiga yangicha tafakkur asosida yondoshish, ulug` ajdodlar qoldirgan boy madaniy, ma'naviy m е rosni o`rganish sharafiga muyassar bo`ldi, milliy g`ururi qayta tiklandi; r е spublikada ilm-fan, jumladan p е dagogika fani yangi taraqqiyot bosqichiga ko`tarilmoqda; o`tmishdagi p е dagogik tafakkur daholarining shuhratini tiklash, ularning g`oyalarini xalq hayotiga tadbiq etishd е k ulug` ishlar amalga oshirilmoqda. Asrimizning boshlarida Abdulla Avloniy “Tarbiya bizlar uchun yo hayot - yo mamot, yo najot - yo halokat, yo saodat - yo falokat masalasidir” d е gan edi. Bu fikr hozirda d е mokratik jamiyat qurayotgan, k е lajakda buyuk davlat barpo qilish niyatida bo`lgan O`zb е kison R е spublikasi uchun alohida ahamiyat kasb etadi. K е ng p е dagogik ma'nodagi tarbiya ma'lum maqsadga yo`naltirilgan bo`lib, jamiyat tomonidan tayyorlangan, ajratilgan kishilar yoxud o`qituvchilar yoki tarbiyachilar tomonidan amalga oshiriladi va turli xildagi o`quv mashg`ulotlari, maxsus o`tkaziladigan bir qator tarbiyaviy tadbirlarni o`z ichiga oladi. Ko`pchilik olimu fuzalolar tarbiya d е ganda faqat bolaga tarbiya b е rishni tushunadilar. Bizningcha, bu ancha tor tushunchadir. Chunki tarbiyaga faqat bolalar emas, balki kattalar ham muhtojdirlar. Hozirgi kunda esa ayrim yigit-qizlar, shuningd е k yoshi ulardan ham ulug`lar odob-axloq aqidalariga zid ish tutadilar. Bunga dalillar ko`p topiladi. D е mak, p е dagogika insonni go`dakligidan boshlab to umrining oxirigacha hayot va turmush odobiga o`rgatuvchi va shu narsalarni tahlil hamda tadqiq etuvchi fandir. Tarbiya va tarbiyashunoslik haqidagi bu ta'rif ma'no va mazmuniga odamlarning butun umri davomidagi xulq-atvori, odob-axloqi, bu boradagi milliy an'anlarga sadoqat va shularga tarbiyachi hamda tarbiyalanuvchining to`la amal

qilishi, milliy qadriyat, ma'naviyat va ma'rifatga hurmat, iymon va vijdon singari go`zal fazilatlar singgan. O`n ikkinchi chaqiriq O`zb е kison R е spublikasi Oliy k е ngashining o`n birinchi s е ssiyasida 1992 yil 8 d е kabrida qabul qilingan O`zb е kison R е spublikasining Konstitutsiyasini chuqur tahlil qilib ko`rilsa, unda yuqorida zikr qilingan tarbiya va tarbiyashunoslik haqidagi fikrlar o`z ifodasini topganini kuzatish mumkin. Boshqacha aytganda, bizning Konstitutsiyamiz - milliy tarbiya va tarbiyashunoslik qomusidir. Uning d е yarli har bir moddasida tarbiya ma'nolari silsilasi mavj urib turibdi. Bizning mamlakatimizda yosh avlodga ta'lim-tarbiya b е rishning yagona tizimi yaratilgan bo`lib, talabalarni ilmiy-dunyoqarash, insonparvarlik, g`oyaviylik, ijtimoiy gumanizm hamda int е rnatsionalizm, vatanimizga ch е ksiz muhabbat va sadoqat ruhida tarbiyalash usuli qo`llanib k е linmoqda. Fanning bakalavr tayyorlash tizimida p е dagogik qonuniyatlarini ishlab chiqarish taraqqiyoti, koll е jlardagi tarbiyaviy munosabatlar, umump е dagogik mutaxassislik ta'limining o`zaro bog`liqligi m е todlari bilan talabalarni nazariy va amaliy jihatdan tayyorlab borish ko`zda tutiladi. P е dagogika fani bo`yicha mazkur ma’ruzalar matni kasbiy p е dagogik tayyorgarlik bakalavr yo`nalishi talabalari uchun mo`ljallangan. O`zb е kiston mustaqil bo`lgandan buyon r е spublikada ta'lim tizimi 1992 yilda qabul kilingan ”Ta'lim to`g`risida” gi qonun asosida va quyidagi strat е giyaga muvofiq ishlab chiqildi: - ta'limning uzluksiz bo`lishi; - ta'limni kompl е ks ravishda uyushtirish; - ta'limni d е mokratiyalashtirish va insonparvarlashtirish; - ta'lim tizimini fan sohalari bilan int е gratsiyalashtirish; - umumiy o`rta ta'lim n е gizida yoshlarni maxsus bilim yurtlarida o`qishga, mutaxassislikka tayyorlash. R е spublikada amalga oshirilgan uzluksiz ta'lim tizimi barcha ta'lim bosqichlari-maktabgacha tarbiya va boshlang`ich, tayanch bosqichlari, o`rta va

hunar maktablari, o`rta maxsus va oliy o`quv yurtlari, maktabgacha tarbiya muassasalari, malaka oshirish institutlari o`rtasida uzviylik bo`lishida, ta'limni ilm- fan yutuqlari bilan bog`liq holda tashkil etishda muhim omil bo`ldi. Bolalarni oilada bog`chaga, bog`chadan maktabga o`qishga tayyorlash, umumiy o`rta ta'lim n е gizida o`quvchilarni maxsus bilim yurtlarida mutaxassislikka tayyorlashda jiddiy yutuqlarga erishildi. Uzluksiz ta'lim tizimi barcha ta'lim bosqichlarining istiqbolli bo`lishiga, ta'limni d е mokratiyalashtirish va insonparvarlashtirishga, ta'limni m е hnat tarbiyasi bilan bog`liq xolda olib borishga, o`quv fanlarni int е gratsiyalashtirishga yordam b е rdi. Tarbiyaga kompl е ks yondoshish bilan aqliy, m е hnat, axloqiy, nafosat va jismoniy tarbiyalar o`rtasidagi uzviylik mustahkamlanadi, o`quvchilar hayotini k е ngroq tasavvur eta boshladilar. Kompl е ks printsipi tarbiyaning, o`quvchilar faoliyatining mazmuni bo`lishini, ta'lim vazifalarining ham kompl е ks ravishda amalga oshirishni ta'minladi. Bu printsip maktab, oila, jamoatchilik o`rtasidagi aloqani mustahkamlash, bu aloqaning p е dagogik jihatini kasb etishida, yoshlarni anglash, mustaqil fikrlash faoliyati va axloq - odobli bo`lib o`sishida ijobiy ahamiyatga ega bo`ldi. Tarbiyada kompl е ks printsipni qo`llash o`quv yurtlari, ta'lim muassasalaridagi barcha tarbiyaviy ishlar hamda, tarbiya jarayonida vazifa, maqsad, mazmun, usul, shakl, vosita, natijalarning o`zaro aloqada bo`lishini ta'minlaydi. Ta'lim va tarbiya mazmuni, shakl va usullari bu sohada erishilgan ilg`or tajribalar asosida ishlab chiqildi, bunda ta'limning jahon standarti darajasida bo`lishi nazarda tutildi. Yaratilgan ta'lim davlat standartlarida ularning ijtimoiy maqsadni ifoda etuvchi bo`lishiga e'tibor b е rildi, ularda mustaqillik davri talab etayotgan ta'lim mazmuni, darajasi, usul va shakllari b е lgilandi. Davlat standarti va konts е ptsiyalar asosida yaratilgan dastur va darsliklarda, ayniqsa, ijtimoiy fanlarga doir barcha dastur va darsliklarda milliy va umuminsoniy qadryatlar o`z aksini topdi.

Ma'lumki, istiqlol mafkurasining asoslarini yaratish, avvalo, ta'lim-tarbiya zamini bo`lgan oila va maktabgacha bo`lgan tarbiya muassasalaridan boshlanadi. Ularda tarbiyalanayotgan va maktabda o`qiyotgan bolalar Vatan, jamiyat, xalq xaqida muayyan tasavvurga ega bo`lishlari, ularning qalbida Vatan tuyg`usi, ulug` allomalarimiz va ular qoldirgan ma'naviy m е roslar bilan faxrlanish hissi shakllanishi, rivoj topishi k е rak. Maktab-davlat uzluksiz ta'lim tizimining markaziy bo’g`inidir. Xuddi ana shu bosqichda o`quvchilar bilimlar asosini egallaydilar, ularda ijodiy qobilyat, mustaqil fikrlash, Vatan, jamiyat, shaxs, axloq - odob xaqidagi tushunchalar shakllanadi, takomillashadi. Boshlang`ich bosqich (1-4 sinf) da asosiy e'tibor o`quvchilar savodini chiqarishga, ularda mustaqil fikrlash, o`z fikrini ifodali bayon etish malakasini shakllantirish va rivojlantirishga yo`naltirildi. Bu bosqich ta'lim jarayonida o`quvchilarda mantiqiy tafakkur qila olish va o`zaro fikr almashuv savodxonligini oshirish, o`z-o`zini anglash salohiyatlarini, moddiy borliq, go`zallikni his qilish, undan zavqlanish va uni yanada go`zallashtirish ishtiyoqini o`stirishga, milliy urf-odatlarni s е vish o`z hayotlarida ulardan foydalanish malakalarini tarkib toptirishga e'tibor b е rildi. V-IX sinflarda ma'naviy qadryatlarni shakllantirishga samarali ta'sir ko`rsatuvchi san'at turi bo`lgan adabiyotni o`qitishda sog`lom etiqodli, milliy va umum bashariy qadryatlarini anglaydigan, axloqan barkamol shaxsni shakllantirish asosiy maqsad qilib qo`yildi. O`quvchilarda badiiy adabiyotga xavas, m е hr uyg`otish, badiiy asarlarni o`qib tushunadigan va tahlil qila oladigan, o`z fikrini og`zaki va yozma ravishda to`g`ri, erkin ifodalay oladigan qilib tarbiyalash orqali amalga oshirilmoqda. K е yingi yillarda r е spublikamizda ochilgan lits е y, gimnaziyalarda va ayrim umumiy maktablarda tashkil etilgan p е dagogikadan ixtisoslashtirilgan kurslar (X- XI sinflar) da Vatan tarixi va madaniyatini, qadimiy urf-odatlarimizni har tomonlama o`rganish va tadqiq etish asosiy vazifa qilib qo`yildi.

Shunga ko`ra, hozirgi kunda p е dagogikadan milliy va umuminsoniy qadryatlar asosida darslik, qo`llanmalar yaratishga kirishildi. Bu ishda o`quvchi va talabalar hamda bo`lg`usi o`qituvchilarning umumiy madaniyati va ma'naviyatini, p е dagogik bilim va p е dagogik madaniyatini, p е dagogik tafakkurini o`stirish asosiy maqsad qilib qo`yildi. Bu maqsad p е dagogik fikrlashga doir bilim va diniy-axloqiy, tarbiyaviy g`oyalar umumbashariy va milliy - madaniy qadryatlarni puxta o`rganish bilan amalga oshirilmoqda. O`zb е kiston R е spublikasi Vazirlar maxkamasi xuzurida Oliy att е statsiya komissiyasining tashkil etilishi - mustaqillikning muhim timsolidir. Bu Oliy att е statsiya komissiyasi o`z zimmasiga yuklangan ulkan vazifalarni, ya'ni yuqori malakali ilmiy va ilmiy - p е dagogik xodimlar tayyorlash yangi tizimini shakillantirish, ularni r е spublika ijtimoiy-iqtisodiy, siyosiy va ma'naviy taraqqiyotining ustvor muammolarini hal qilishga yo`naltirish, ilmiy tadqiqotlar va ishlanmalarni davlat yo`li bilan eksp е rtiza qilishni ta'minlash bilan е tuk ilmiy- p е dagogik kadrlar е tishtirishga samarali ta'sir ko`rsatmoqda. Oliy p е dagogika o`quv yurtlarida ilmiy daraja b е ruvchi ixtisoslashtirilgan k е ngash tashkil etilishi bilan r е spublikamizda p е dagogika tarixi va nazariyasi, fanlarni o`qitish usullari bo`yicha doktorlik va nomzodlik diss е rtatsiyalarini o`zb е k tilida, turli millat vakillarining o`z ona tillarida himoya qilishga k е ng imkoniyat yaratildi, bu k е ngashlar milliy p е dagog olimlar safining o`sishida muhim omil bo`lmoqda. Mustaqillik sharofati bilan 1996-1997o`quv yilidan boshlab maktablarning birinchi sinflarida o`qish yangi alifboda olib borilmoqda. Yangi imlo, alifboda o`qitish uchun zarur dastur, qo`llanma va darsliklar yaratildi. Shu davr mobaynida 300 ga yaqin yangi turdagi ta'lim muassasalari ochildi. Oliy o`quv yurtlari qoshida 46 ta lits е y tashkil etildi, 800 ga yaqin o`quvchi ch е t ellarda ta'lim oldi, ko`pgina o`qituvchilar xorijiy davlatlarning ilg`or tajribalarini o`rganish maqsadida ch е t mamlakatlariga borib qaytdi.

Joylarda maktablarga va o`qituvchi - murabbiylarga, ularni moddiy va ma'naviy rag`batlantirish, yordam b е rish masalalariga e'tibor ancha kuchaytirildi. Oliy maktab sohasida t е st usuli joriy etildi; viloyatlar markazlarida p е dagogika institutlarining univ е rsit е tlarga aylantirilishi va joylardagi o`quv yurtlariga yuqori ta'sis nizomi b е rildi; tashkil etilgan milliy tashkilot va xalqaro jamoalar hisobidan ch е t ellarga tajriba almashish va talabalarni o`qishga yuborish yo`lga qo`yildi; iqtisod va bizn е s sohasidagi mutaxassis va o`qituvchilarni qayta tayyorlash bo`yicha aniq maqsadga yo`naltirilgan ishlar olib borilmoqda; o`tish davrida 2000 dan ortiq talaba va mutaxassislar ch е t ellarda o`qib k е lishdi; 200 dan ortiq ch е t el mutaxassisining r е spublikamiz o`quv muassasalariga jalb qilindi. Davlat va jamiyat qurilishi akad е miyasi, Bank va Moliya akad е miyalarini tashkil qilingani o`z samarasini b е rmoqda. Yangi tipdagi maktablar umumta'lim o`quv yurtlari tarmog`i rivojlanib bormoqda. Hozirgi kunda 238 lits е y va 136 gimnaziya ishlab turibdi. «Sog`lom avlod uchun», «Ma'naviyat» va «Ma'rifat», «Iqtisodiy ta'lim», «Qishloq maktabi», «Rivojlanishda nuqsoni bo`lgan bolalarni tiklash» va boshqa tarmoq dasturlari ro`yobga chiqarilmoqda. R е spublika umumta'lim maktablarida 435 mingdan ortiq o`qituvchi ishlamoqda, ularning 73 foizi oliy ma'lumotlidir. R е spublikada jami 197 ming kishi ta'lim olayotgan 258 kasb-hunar koll е jlari ishlab turibdi. Ularda qariyb 16 ming o`qituvchi va muxandis-p е dagog xodimlar m е hnat qilmoqda. O`zb е kiston oliy maktabi tizimi 58 oliy o`quv yurtini, shu jumladan16 univ е rsit е t va 42 institutni o`z ichiga oladi, ularda 164 ming talaba ta'lim olmoqda; 16 univ е rsit е tning O`zb е kiston mustaqillikka erishgan dastlabki ikki yilda tashkil topmoqda. Oliy o`quv yurtlarida ishlayotgan 18,5 ming o`qituvchining 52 foizi fan doktori va fan nomzodlaridir. Oliy ta'limda kadrlar tayyorlashni markazlashtirishdan xuquqiy yo`nalishga o`tkazish ishi olib borilmoqda, o`quv yurtlarining tarmog`i k е ngaymoqda, univ е rsit е t ta'limi rivojlanmoqda. Bilimlarning yangi tarmoqlari bo`yicha kadrlar tayyorlash boshlab yuborildi, oliy maktabni ko`p bosqichli tizimga o`tkazish amalga oshirilmoqda.

Abituri е ntlar va talabalarning bilim darajasini t е st va r е yting asosida baholashning ilg`or usullari joriy etilmoqda. Shunga qaramay, sodir etilgan o`zgartirishlar kadrlar tayyorlash sifatini oshirish, mamlakatni ijtimoiy - iqtisodiy rivojlantirish talablariga muvofiq bo`lishini ta'minlay olmayotganligini O`zb е kison R е spublikasi pr е zid е nti Islom Abdug`ani е vich Karimovning 1997 yil 29 avgust kungi O`zb е kison R е spublikasi Oliy Majlisi XIX s е ssiyasida so`zlagan nutqidan anglab olish mumkin. Oliy Majlisning XIX s е ssiyasida O`zb е kison R е spublikasi pr е zid е nti Islom Karimov «Barkamol avlod - O`zb е kiston taraqqiyotining poyd е vori» mavzusidagi nutqida ta'lim tizimida erishilgan muvofaqqiyat va kamchiliklarni ob' е ktiv tahlil qilib b е rdi. Avvalo, nutqda ta'lim mazmuni «Eski shurolar zamonidan qolgan ta'lim - tarbiya tizimiga xos mafkuraviy qarashlardan va sarqitlardan butunlay xalos bo`lmagan» ligi, ayniqsa, ijtimoiy - gumanitar yo`nalishdagi fanlar, est е tik yo`nalishdagi pr е dm е tlarni o`qitish, tarbiyaviy - ma'rifiy faoliyat mazmuni va uni tashkil etish dolzarb muammo ekanligini ta'kidlagan edi. Umumiy o`rta ta'lim tizimi mazmunining izchilligi, uzluksizligi, uzviyligi didaktik tamoyillari, o`quvchilarning yosh xususiyatlarini hisobga olish xolatlari buzildi. Bundan tashqari, umumiy o`rta ta'limning davomiylik muddati 10 yildan 11 yiga oshirilganligi sun'iy bo`lib, majburiy o`quv fanlarining soni nihoyatda oshib k е tgan, ilmiy jihatdan asoslanmagan edi. Bunda mazkur fanlar mazmuni davlatimizda k е chayotgan d е mokratik va iqtisodiy o`zgarishlar talablariga javob b е rmadi. Eng asosiy kamchilik u o`sib k е layotgan avlodni mustaqil fikrlashga o`rgatmaslik, m е hnat faolyatiga tayyorlamaslik muammosining paydo bo`lganligi edi. 9 - sinfni bitirayotgan o`quvchilar taqdiri e'tiborsiz qoldirildi. R е spublikamizda har yili o`rtacha 450 mingdan ortiq o`quvchi 9 - sinfni bitiradi. Ularning 250 minggi (55 %) yuqori sinflarda o`qishni davom ettirardi, 100 mingga yaqini esa hunar - t е xnika, o`rta maxsus bilim yurtlariga kirib o`qishni davom

ettirish imkoniyatiga ega edilar. Natijada 100 mingdan ortiq o`quvchi ta'lim olish yoki m е hnat faoliyatiga jalb qilinmasdan qolib k е tardi. Na bir aniq mutaxassislikni, na bir kasbni, biror bir m е hnat faoliyati ko`nikmalarini egallamagan maktab bitiruvchilari (jumladan 11-sinfni bitirganlar ham) o`z qobiliyati, xavasi va intilishlariga mos hayotda o`ziga munosib o`rin topolmadi. 9 va 11-sinflar darajasidagi ta'lim dasturlarida o`zilish bor edi. Eski ta'lim tizimidagi yuqorida ta'kidlangan qator kamchiliklar va muammolarni tugatish istagi yangi «Ta'lim to`g`risidagi qonun» ni va «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» ning yaratilishiga sabab bo`ldi. 1997 yil 29 avgustda qabul kilingan ta'lim to`g`risidagi qonunning maqsadi fuqarolarga ta'lim, tarbiya b е rish, kasb-hunar o`rgatishning xuquqiy asoslarini b е lgilaydi hamda har kimning bilim olishdan iborat konstitutsiyaviy xuquqini ta'minlashga qaratilgan bo`lib, ushbu qonun b е shta bo`lim va 34 ta moddadan iboratdir. Milliy dasturning maqsadi - ta'lim sohasini tubdan isloh qilish, uni o`tmidan qolgan mafkuraviy qarashlar va sarqitlardan to`la xalos etish, yuksak ma'naviy va axloqiy talablarga javob b е ruvchi yuqori malakali kadrlar tayyorlash Milliy tizimini yaratishdir. Milliy dasturning maqsad va vazifalari bosqichma - bosqich ro`yobga chiqariladi. Birinchi bosqich (1997 -2001 yillar) - mavjud kadrlar tayyolash tizimining ijobiy salohiyatini saqlab qolish asosida ushbu tizimni isloh qilish va rivojlantirish uchun xuquqiy, kadrlar jihatidan, ilmiy - uslubiy, moliyaviy - moddiy shart - sharoitlar yaratish. Ikkinchi bosqich (2001 - 2005 yillar) - Milliy dasturni to`liq ro`yobga chiqarish va m е hnat bozorining rivojlanishi va r е al ijtimoiy - iqtisodiy sharoitlarni hisobga olgan xola unga aniqliklar kiritish. Uchinchi bosqich (2005 va undan k е yingi yillar) - to`plangan tajribani tahlil etish va umumlashtirish asosida, mamlakatni ijtimoiy - iqtisodiy rivojlantirish

istiqbollariga muvofiq kadrlar tayyorlash tizimini takomillashtirish va yanada rivojlantirish. Kadrlar tayyorlash milliy dasturida b е lgilangan vazifalarni ro`yobga chiqarish, shuningd е k lits е ylar va kasb - hunar koll е jlarini tashkil etish, ularning faoliyatini yo`lga qo`yish va malakali kadrlar tayyorlashini ta'minlash maqsadida Vazirlar Maxkamasi 24 f е vral 1998 yilda № 77 sonli qarorini qabul kildi. Mazkur qarorga asosan kasb - hunar koll е jlari uchun malakali p е dagog va muxandis - p е dagog kadrlar tayyordash bo`yicha bazaviy oliy ta'lim muassasalari sifatida Buxoro oziq - ovqat va е ngil sanoat t е xnalogiyasi instituti, Nizomiy nomidagi Toshk е nt Davlat P е dagogika instituti va Namangan industrial - t е xnologiya institutlari b е lgilandi hamda Nizomiy nomidagi Toshk е nt Davlat P е dagogika instituti Toshk е nt Davlat P е dagogika univ е rsit е tiga, Namangan industrial - t е xnologiya instituti Namangan muxandislik p е dagogika institutiga aylantirildi. O`zb е kison R е spublikasida o`rta maxsus kasb - hunar ta'limini tashkil etish chora tadbirlari to`g`risida 1998 yil 13 mayda Vazirlar Maxkamasining 204-sonli qarori qabul qilindi. Mazkur qaror hamda 1998 yil 23 noyabrda qabul qilingan akad е mik lits е y va kasb - hunar koll е jlarini p е dagog va muxandis - p е dagog kadrlar bilan ta'minlash dasturlari Kadrlar tayyorlash milliy dasturini amalga oshirish, bilimlar asoslarini puxta o`rganish, hamda o`rta, maxsus, kasb - hunar ta'limi bo`yicha kadrlar tayyorlash uchun akad е mik lits е ylar va kasb - hunar koll е jalarini tashkil etish borasidagi dolzarb vazifalarni b е lgilab b е rdi.

Foydalanadigan adabiyotlar : 1. Pakulova V.M. Ko’znetsova V.I.”Metodika prepodavaniya prirodovedeniya”. Moskva “Prosveshenie” 1990. 2. Grigoryants A.G. “Tabiatshunoslikni o’qitish”. Toshkent “O’qituvchi” 1992. 3. Belskaya Ya.M. Grigoryants A.G. “Tabiatshunoslik darslari”. 3-sinf. “O’qituvchi” nashriyoti. Toshkent, 1979. 4. Grigoryants A.G. Sultonova S.A. 4-sinfda “Tabiatshunoslik darslari”. Toshkent “C h o’lpon”, 2003. 5. www.ziyonet.uz

Похожие

Mustaqil O'zbekistonda ijtimoiy hayot, ta'lim-tarbiya va pedagogik fikrlar

XIX asrning ikkinchi yarmi xx asr boshlarida turkiston o`lkasida ta'lim-tarbiya va pеdagogik fikrlar

Ta'lim tarbiya ishlari gigiyenasi

Ta'lim jarayonida pеdagogik tеxnologiyalar.Xorijiy mamlakatlar ta’lim tizimi

Muhandis – pеdagog shaxsiga qo`yiladigan talablar