Muhandis – pedagogning pedagogik qobiliyatlari - Педагогиka - Рефераты

Muhandis – pedagogning pedagogik qobiliyatlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

57.5 KB

Muhandis – pedagogning pedagogik qobiliyatlari Reja: 1. Pedagogik faoliyat bilan shug'ullanish. 2. Muhandis-pedagogining pedagogik qobiliyatlari. 3. Pedagogik munosabatining mahorati. 4. Pedagogning nutqsiz munosabati.

Mustaqil O'zbekistonimizda uzluksiz ta'lim tizimini isloh qilishni, yangi ta'lim standartlari asosida ta'lim-tarbiya jarayonini qayta tashkil etishga kirishilgan hozirgi kunda o'qituvchi faoliyatiga, uning pedagogik mahoratiga alohida e'tibor berilmoqda. Pedagogik faoliyat – yosh avlodni hayotga, mehnatga tayyorlash uchun xalq, davlat oldida javob beradigan, bolalarga ta'lim-tarbiya berishda maxsus tayyorlangan odamlarning mehnat faoliyatidir. Pedagogik faoliyat, u bilan kimlar shug'ullanishlari xususida O'zbekiston Respublikasi Ta'lim to'g'risidagi qonunining 5-moddasida quyidagicha izoh berilgan: «Tegishli ma'lumoti, kasb tayyorgarligi bor va yuksak axloqiy fazilatlarga ega bo'lgan shaxslar pedagogik faoliyat bilan shug'ullanish huquqiga egadir. Pedagogik faoliyat bilan shug'ullanish sud hukmiga asosan man etilgan shaxslarning ta'lim muassasalarida bu faoliyat bilan shug'ullanishiga yo'l qo'yilmaydi». O'qituvchilik faoliyati inson shaxsini shakllantirishga qaratilgandir. O'qituvchining barkamol insonni tarbiyalash, unda milliy va umuminsoniy fazilatlarni tarkib toptirish vazifasi eng oliyjanob, yuksak va eng murakkab vazifadir. Har bir bola o'z hulq-atvoriga, xarakteriga ega. Yoshlarni tarbiyalashda ularning ana shu o'ziga xos xususiyatlarini hisobga olish, o'rganish nihoyatda murakkab. Bunda odamlar o'rtasidagi ijtimoiy munosabatlarning murakkabligiga mos keladigan maxsus usullardan foydalaniladi. Pedagogik faoliyatga tayyorgarlik ko'rayotgan yoshlar ana shunday xususiyatlarini bilishlari lozim. O'zbekiston Respublikasi ta'lim muassasalarida ishlash uchun tayyorlanayotgan o'qituvchilar: pedagogik faoliyatga qobiliyatli, ijodkor, ishbilarmon, umuminsoniy va milliy-madaniy qadriyatlarni, dunyoviy bilimlarni mukammal egallagan, shuningdek, umuminsoniy qadriyat sifatida ilohiy

ilmlardan ham xabardor, ma'naviy barkamol, O'zbekistonning mustaqil davlat sifatida ravnaq topishiga ishonadigan vatanparvarlik, fuqarolik burchini anglagan, ixtisosga doir bilimlar, ko'nikmalarni, ijtimoiy-gumanitar bilimlarni, psixologo-pedagogik, metodik bilim va ko'nikmalarni mukammal egallagan, o'qituvchilik kasbini va bolalarni yaxshi ko'radigan, insonparvar, talabchan, adolatli, pedagogik odobli, erkin va ijodiy fikrlay oladigan, har bir shogirdi ulg'ayib yaxshi odam bo'lishiga ishonadigan, ularning barkamol shaxs, ishbilarmon bo'lib etishishlariga ko'maklashadigan kishi bo'lmog'i kerak. Yuqoridagi vazifalarni bajarish uchun o'qituvchilar tayyorlash va ularning malakasini oshirish tizimini yanada takomillashtirishni taqozo qiladi. 19.2. Muhandis-pedagogining pedagogik qobiliyatlari. Qobiliyat-shaxsning muayyan faoliyat yuzasidan layoqati va uning ishini muvaffaqiyatli bajarishdagi sub‘ektiv shart-sharoitini ifodalovchi individual psixik xususiyatlaridir. Pedagogik faoliyatning samarali bo‘lishi uchun o‘qituvchida qobiliyatning quyidagi turlari mavjud bo‘lmog‘i va tarbiyalanmog‘i lozim: 1. Bilish qobiliyati - fanning tegishli sohalariga oid (matematika, fizika, iqtisod, adabiyot va hakozolarga doir) qobiliyatlardir. Bunday qobiliyatga ega bo‘lgan o‘qituvchi fanni o‘quv kursi hajmidagina emas, balki ancha keng va chuqurroq biladi, o‘z fani sohasidagi materialni ipidan ignasigacha biladi, unga nihoyatda qiziqadi, oddiy tadqiqot ishlarini bajara oladi. 2. Tushuntira olish qobiliyati - o‘quv materialini o‘quvchilarga tushunarli qilib bayon eta olish, yoshlarda mustaqil ravishda faol fikrlashga qiziqish uyg‘otish qobiliyatidir. O‘qituvchi zarur hollarda o‘quv materialini o‘zgartira olishi, qiyin narsani oson, murakkab narsani oddiy, noaniq narsani tushunarli qilib o‘quvchi-talabalarga yetkaza olishi darkor. Qobiliyatli, mahoratli o‘qituvchi dars materialini bayon etishda turli o‘quvchilarning qanday o‘zlashtirayotganliklarini qator belgilar asosida payqab oladi va zarur hollarda bayon qilish usulini o‘zgartiradi.

3. Kuzatuvchanlik qobiliyati - o‘quvchining ichki dunyosiga kira olish, o‘quvchi shaxsini va uning vaqtinchalik ruhiy holatlarini juda yaxshi tushuna bilish bilan bog‘liq bo‘lgan psixologik kuzatuvchanlik va boshqalar. 4. Nutq madaniyati – nutq yordamida, shuningdek, imo-ishora vositasida o‘z fikr hamda his-tuyg‘ularini aniq va ravshan ifodalash qobiliyati. Bu o‘qituvchilik kasbi uchun juda muhimdir. O‘qituvchining nutqi aniq, jonli, obrazli, talaffuzi jihatidan yorqin, ifodali bo‘lib, unda gramatik, fonetik nuqsonlar uchramasligi lozim. O‘qituvchining sekin nutqi lanjlik va zerikishga sabab bo‘ladi. Haddan tashqari keskin va baqiroq nutq o‘quvchilarning asabini buzadi, tez toliqtirib quyadi. 5. Tashkilotchilik qobiliyati – birinchidan, o‘quvchi-talabalar jamoasini uyushtirishni, jipslashtirishni, muhim vazifalarni hal etishga ruhlantirishni; ikkinchidan, o‘z ishini to‘g‘ri uyushtirishni nazarda tutadi 6. Obro‘ orttira olish qobiliyati - o‘quvchilarning hissiyoti va irodasiga bevosita ta’sir ko‘rsatish va shu asosda obro‘ qozona olishdir. Obro‘ o‘qituvchining fanni yaxshi bilishi, xushmuomalaligi, mehribonligi asosida ham qozoniladi. 7. To‘g‘ri muomala qila olish qobiliyati – yoshlarga yaqinlasha olish, ular bilan pedagogik nuqtai nazardan juda samarali o‘zaro munosabatlar o‘rnata bilishi, pedagogik nazokatning mavjudligini bildiradi. 8. Oldindan ko‘ra bilish qobiliyati - o‘z harakatlarining oqibatini ko‘ra bilishda, o‘quvchining kelgusida qanday odam bo‘lishini tasavvur qila olishda, tarbiyalanuvchida qanday fazilatlarni taraqqiy ettirish lozimligini oldindan aytib bera olishda ifodalanadi. 9. Diqqatni taqsimlay olish qobiliyati - o‘qituvchida diqqatning barcha xususiyatlari – hajmi, kuchi, kuchuvchanligi, idora qilinishi, safarbarligi kabilar taraqqiy etgan bo‘lishi muhimdir. Diqqatni ayni bir vaqtda taqsimlash qobiliyati - o‘qituvchilik uchun alohida ahamiyat kasb etadi. Xullas, o‘qituvchida bu kabi

xususiyatlarning mavjud bo‘lishi uning pedagogik mahoratini oshiradi va tajribasini boyitadi. Pedagogik faoliyatning maqsadi jamiyat tomonidan aniqlab, belgilab beriladi. Ya’ni aynan shu jamiyat uchun zarur, uning yuksalish va taraqqiyotini, har tomonlama rivojlanishini ta’minlay oladigan, istiqlol g‘oyasiga sodiq, vatanparvar, zamonaviy bilimlarni egallagan komil insonlarni tarbiyalab berish - pedagogning bosh vazifasidir . 19 . 3. Pedagog munosabatining mahorati. Pedagog munosabati – pedagogning o’quvchi-talabalar bilan tarbiya maqsadida aloqa o’rnatishidir. Uni ma‘lum pedagog vazifalariga ega va o’quv- tarbiya faoliyatining optimallashga yo’naltirilgan pedagogning o’quvchiga kasbiy ta‘siri deb ta‘riflasa bo’ladi. Pedagog munosabat – uchun gapirish madaniyatiga (jonli nutq, talaffuz tarzi, nutq ohangi, orfoepiya) to’g’ri nafas olishga, ovozni qo’ya bilishga o’rganish muhim ahamiyatga ega. Og’zaki nutq mahoratini mukammallashtirish lozimligi sababi, o’qituvchining kasbida ko’p gapirish kerakligidagina emas, balki ma‘noli so’z pedagogik ta‘sir uslublarini qo’llashga yordam beradi. Pedagog o’z ovozini, yuzini boshqarishga, pauza tutishga, gavdani, mimikani, ishorani tutishga o’rganishi kerak. Pedagogik munosabat muammolariga amerikalik pedagoglar katta e‘tibor beradi. Yaqinda chiqqan Dj. Brofi va T. Guddning «O’qituvchi va o’quvchi munosabatlari» nomli kitoblarida o’qituvchining o’quvchilarni ajratib munosabat qilishga asoslangan «sub‘ektiv» munosabatlar xususiyatlari tahlil qilinadi. Masalan, shu narsa aniqlanganki, pedagoglar ko’proq yoqimtoy o’quvchilarga munosabat qilar ekan. Ular uchun beparv о o’quvchilar e‘tibordan chetda qolar ekanlar. O’qituvchilar aqilli, zakovatli, intizomli va bilimli o’quvchilarga yaxshiroq munosabat qilar ekanlar. Sust – erksiz, lapashang o’quvchilar ikkinchi o’rinda turar ekan. Pedagogik munosabat usullariga o’qituvchilarning uch xil turini ajratsa bo’lar ekan: «proaktiv» -faol, «reaktiv» -tezlik, «sierxaaktiv» -o’ta faol. Birinchi

tur munosabatni qurishda –tashabbuskor, o’quvchilar bilan aloqalarni individual tarzda o’rnatadi, qo’yadigan vazifalari tajribaga munosib o’zgarib boradi. U nima kerakligini biladi va uning muomalasi maqsadga erishishga o’rdam berishini tushunadi. Ikkinchi turi ham – vazifalar qo’yishda egiluvchan, ammo dildan bo’shroqdir. U o’zi emas, ammo o’quvchilarning sinf bilan bo’ladigan munosabat tusiga amrini o’tkazadilar. Buning maqsadlari aniq emas va fe‘l atvori yaqqol munofiqona. Uchinchi turdagi o’qituvchi o’z o’quvchilariga haddan ortiq baholar qo’yadi va xayoliy munosabat modellarini quradi. Agar o’quvchi boshqalardan ko’ra faolroq bo’lsa – u isyonchi va bezori, agar u – sustkash bo’lsa, u dangasa va tentak. Bu kabi o’ylab chiqarilgan baholar bunday o’qituvchilarni munosib tarzda harakat qilishini majbur qiladi va u doim haddan oshib ketadi va o’qituvchilarni o’zining qoliplariga kiritadi. Agar munosabat o’qituvchi uchun tabiiy va quvonchli jarayon emas, ammo og’ir jabr-jafo bo’lsa - bu o’qituvchi maktabdan ketish kerak, degan xulosaga kelishadi Dj. Brofi va T. Gudd. 19 .4. Pedagogning nutqsiz munosabati. Pedagogning asosiy qudrati – so’zdan tashqari uning qurolxonasida – munosabat uchun nutqsiz vositalarning bir qatori mavjud. His-xayajonni ifodalaydigan harakatlar – ko’zga ko’rinadigan o’qituvchining harakatlari. Bu yerda axborot yetkazuvchi bo’lib gavdani tutish, mimka, ishora, nigoh katta rol o’ynaydilar. Masalan, kuzatuv tadqiqotlariga ko’ra o’qituvchining yuzi qimirlamasa, yoki ko’zga ko’rinmasa 10-15% axborot yetkazib berilmaydi. O’quvchilar o’qituvchi nigohiga juda ta‘sirchan bo’ladilar. O’qituvchining g’azablangan, noxush kayfiyati uning ko’z qorachig’ini toraytiradi. Uning yuzi iltifotsiz bo’lib qoladi va o’quvchilar shinamsizlik xis qiladilar va ishini samaradorligi pasayadi. Pedagogik faoliyatda ayrim o’qituvchilarning xirildoq ovozlari o’quvchilarga yoqmaydi, g’azablantirishi ham mumkin, hamda fanga nisbatan qiziqishni ham yo’qotadi va darsni zerikarli bo’lishiga olib keladi. Bu esa ta‘limdan ko’zlangan maqsadga erishishni

ruyobga chiqarmaydi. Shu boisdan avvalo pedagog bolalar bilan muloqat qilish san‘atiga ega bo’lishi lozim, kerakli muomala ohangi va munosabat usulini tanlashni bilishi kerak, boshqa so’z bilan aytganda, o’quvchilarga individual yondoshishni bilishi zarur. O’quvchilar bilan sun‘iy pand-nasihatli, oshna- og’aynilik ohangida gapirish mumkin emas. Pedagog texnikasining tarkibiy elementi – bu tarbiyachining o’zini e‘tibori va o’quvchilarning e‘tiborlarini boshqarishni bilishidir. Pedagog doimo bolalarning katta guruhi va ular bajarayotgan ko’p jarayonlar bilan ish olib boradi va ularning barchasi o’qituvchi nazaridan chiqib ketmasligi kerak. Shuningdek pedagog uchun yana bir muhim narsa shuki, bu o’quvchining tashqi ko’rinishidan uning ruhiy holatini aniqlash. Buni pedagogik usullarni tanlash chog’ida hisobga olmasa bo’lmaydi.

Похожие

Muhandis - pеdagogning pеdagogik qobiliyatlari

Muhandis-pedagog shaxsiga qo'yiladigan pedagogik talablar

Muhandis pеdagogning loyihalash faoliyati

Muhandis – pеdagog shaxsiga qo`yiladigan talablar

Pedagogik faoliyatning jamiyatimiz rivojlanishida tutgan o'rni. Pedagogik mahorat mohiyati