Матн ва график мухаррирлари - Педагогиka - Рефераты

Матн ва график мухаррирлари

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

138 KB

Матн ва график муҳаррирлари РЕЖА: 1. Матн муҳаррири ва унинг вазифаси. Матн муҳаррири «меню» си ва унда бажариладиган ишлар. Матн териш, форматлаш ва уни компьютер хотирасида сақлаш. 2. График муҳаррир ва унинг вазифаси. График муҳаррир ёрдамида шакл яратиш, унга сайқал бериш ва уни компьютер хотирасида сақлаш.

Microsoft Word матн Microsoft Office пакетининг асосий дастурларидан бири ҳисобланади. Матнни таҳрирлашнинг асосий босқичларини қуйидагича таърифлаш мумкин: ҳужжатни яратиш, сақлаш, ўзгартириш, безаш, бир нечта ҳужжатдан бир бутун ҳужжат яратиш ва ҳ.к. Ушбу матн муҳаррирининг имкониятларини қуйида келтирилган баъзи амаллардан ҳам билиш мумкин:  Матннинг орфографияси ва грамматикасини текшириш.  Жадваллар билан ишлаш, уларнинг чегаралари ва ички рангини танлаш.  Расм чизиш.  Электрон ҳужжатларни яратиш, сақлаш, таҳрир қилиш ва ҳ.к.  Электрон почта қутисидан олинган хабарларни таҳрирлаш ва бошқа имкониятлар киради. Word матн муҳарририни ишга тушириш учун иш столидаги унинг ёрлиғининг устига сичқонча кўрсаткичини олиб келиб, сичқонча чап тугмачасини икки марта тезликда босинг. Агар бу ёрлиқни иш столидан топа олмасангиз, экраннинг қуйи қисмида жойлашган сатр (Масалалар панели) даги «Пуск» тугмачаси устига сичқонча кўрсаткичини олиб келиб чап тугмачасини бир марта босинг. Очилган менюдан «Программў» қисмини, сўнгра ўнг томонда ҳосил бўлган рўйхатдан Microsoft Word қаторини танланг ва сичқончанинг чап тугмачасини бир марта босинг. Бу амалларни бажаргандан сўнг Word матн муҳаррири ишга тушади ва Microsoft Word дастури ойнаси пайдо бўлади. 1) Ойнанинг энг юқорисида дастур номи ёзилган катор мавжуд. Шу қаторнинг ўнг томонида, бурчакда учта бошқарув пиктограммалари (белгилар) жойлашган: Улардан биринчиси— «Свернуть» (Йиғиб олиш) номли пиктограмма. Агар унинг устида сичқонча босилса, илова ойнаси «Масалалар панели»

қаторига ( «Пуск» тугмачаси жойлашган қаторга) тўртбурчак шаклдаги тугмача куринишида (дарчадек) йиғиб олинади. Сичқончанинг чап тугмачасини «дарча» устида бир марта босиш ойнанинг олдинги ўлчовини ва жойланишини тиклайди. Иккинчиси— «Развернуть» (Ёйиш) тугмачаси. Агар унинг устида сичқонча босилса, илова ойнаси бутун экранга (ёки ҳужжат ойнаси бутун илова ойнасига) ёйиб ташланади. Шунга аҳамият бериш керакки, «Масалалар панели» ойна катталашган ҳолда ҳам кўриниб туради. «Развернуть» пиктограммаси устида сичқонча бир марта босилгандан кейин эски пиктограмма ўрнида янги, иккита устма-уст жойлашган квадрат шаклидаги пиктограмма пайдо бўлади. Ҳосил бўлган пиктограмманинг устида сичқонча босилса, ойна олдинги ҳолатига қайтади. Учинчиси— «Закрўть» (Ёпиш) пиктограммаси. У жорий илова ойнасини ёпади ва бажарилаётган ишнинг сақлаб қолинмаган натижаларини сақлайди. Унда кўрсатилган меню турларининг бирортаси устига сичқонча кўрсаткичини келтириб, чап тугмачаси босилса, ижро этилиши мумкин бўлган амалий буйруқлар рўйхати чиқади. Танлаб олинган амалий буйруқ ижро этилиши учун унинг устида сиқончани бир марта босиш зарур. Аввало матн нималардан ташкил топади, унинг элементлари қайсилар каби саволларга жавоб бериб ўтамиз. Матн —символ, сўз, қатор, абзац (хат боши), саҳифа кабилардан ташкил топган. Символ (белги) —бу матннинг энг кичик элементидир. У ўлчов, ёзилиш усули (оддий, қалин, ёзма, чизиқли), ранг, шрифт, позиция (ёзилиш ўрни) каби хусусиятларга эга. Символлар кетма-кетлиги қуйидаги объектларни ташкил этади: сўз, абзац, матн саҳифаси. Сўз —бу икки томондан ажратувчи символлар (бўш символ, нуқта, вергул ва ҳ.к.) билан чегараланган символлар кетма-кетлигидир. Келтирилган хусусиятларга қўшимча: биринчи (охирги) символ мавжудлиги ҳамда символлар сони чекланганлиги (сўз узунлиги).

қатор —шу номли код билан тугаган символлар кетма-кетлиги. қўшимча хусусиятлар: қатор боши ва охири, матнда қатор тартиб рақами, қатор узунлиги, қаторнинг чап ва ўнг чегараси мавжудлиги. Блок —матннинг белгилаб олинган қисми. Абзац —абзац белгиси билан ажратилган символлар кетма-кетлиги. Абзац символи чоп этилмайди, матнга ENTER тугмачаси босилганда киритилади. Абзацнинг қўшимча хусусиятлари: чап ва ўнг чегаралари, абзац бошидаги силжиш, қаторлар сони, қаторлар ўртасидаги интервал, варақдаги жойланиши. Саҳифа —бу саҳифа коди билан тугалланувчи қаторлар тўплами. қўшимча хусусиятлари: саҳифа тартиб рақами, саҳифадаги қаторлар сони. Асосий глобал объект —матннинг ўзидир. қўшимча хусусиятлари: матн боши ва охири, матндаги қаторлар сони, матннинг варақда жойланиши. Компьютерга матн киритиш қоидалари қуйидагича: Символ курсор турган жойга киритилади. Сичқонча кўрсаткичи курсорни керакли жойга тез олиб бориш учун ишлатилади ва матн териш жараёнида қатнашмайди. ENTER тугмачасини фақат абзац охирида босиш зарур. Матнни ўртага жойлаштириш, абзац силжишини қўйиш ва матнни бир томонга суриш учун «Пробел» (Бўш жой) тугмачасидан фойдаланиш тавсия этил майди. Матн териш жараёнида уни тез-тез хотирага сақлаб қўйиш лозим. Саҳифаларга тартиб рақами клавиатурадан киритилмайди. Нуқта ва вергулдан олдин бўш символ қўйиш тавсия этилмайди, улардан кейин эса доимо бўш жой қўйиш шарт. Энди матнда ҳаракатланиш учун ишлатиладиган асосий тугмачаларни кўриб чиқайлиқ: Тугмача Нима мақсадда ишлатилади Shift қ(ҳарф) Катта ҳарфларни ёзиш учун Backspace ( ¬ ) Курсордан чапда турган белгини ўчириш Delete Курсордан ўнгда турган белгини ўчириш Caps Lock Фақат катта ҳарфлар билан ёзиш

End Курсорни қатор охирига олиб бориш Home Курсорни матннинг биринчи ҳарфига олиб бориш Page Up Экрандаги варақларни юқорига ўтказиш Page Down Экрандаги варақларни пастга ўтказиш Битта бўш қатор киритиш учун курсорни олдинги қаторнинг охирги символидан кейин қўйиб, ENTER тугмачаси босилади. Битта қаторни иккига бўлиш учун янги қатор бошланиши керак бўлган позицияга курсорни олиб бориб, ENTER тугмачаси босилади. Иккита қаторни бирлаштириш учун курсорни биринчи қаторнинг охирги символидан кейин қўйиб, Delete тугмачаси босилади. Word матн муҳарририда янги ҳужжатлар яратиш бир неча усуллар билан амалга оширилади: 1. Стандарт пиктограммалар қаторида Создать пиктограммаси устида сичқонча босилади. Экранда «тоза қоғоз» пайдо бўлади. Янги ҳужжат очилишини ойнанинг сарлавҳа қаторида Документ сўзи ёнидаги тартиб рақамининг ўзгаришидан биламиз. 2. Худди шу амални «Файл» менюсидаги «Создать» (Яратиш) буйруғи орқали ҳам амалга ошириш мумкин. Матннинг қоғоздаги чегараларини қўйиш учун «Файл» менюсидан ўрин олган «Параметрў страницў» (Саҳифа параметрлари) буйруғи ишлатилади. қоғозга матнни тўғри ва кўндаланг ҳолатларда чоп этиш мумкин. Буни «Ориентация» қисмида аниқлаб кетиш зарур. «Книжная» —тўғри чоп этишни, « Альбомная» —кўндаланг чоп этишни англатади. Асбоблар панелидаги дарчаси ёнидаги учбурчак тугмачани босиб шрифтлар рўйхатини чиқариб, керакли шрифт танланади ва у фаоллаштирилади. Мазкур дарчанинг ёнида шрифтлар ўлчови тугмачаси ёрдамида белгиларнинг катта ва кичиклиги ўзгартирилади. Ҳужжат тайёр бўлгандан сўнг уни сақлаб қўйиш лозим. Бунинг учун «Файл» менюсидаги «Сохранить как» буйруғини ишлатамиз. Пайдо бўлган ойнада папка дарчасида ҳужжатни эслаб қолиш лозим бўлган жилд ёки диск номи туради. Кўпинча «Мои документў» (Менинг ҳужжатларим) жилди акс эттирилади. Агар рўйхатдан жилд нинг номи алмаштирилмаса, компьютер

ҳамиша ҳужжатни «Мои документ» (Менинг ҳужжатларим) жилдига сақлайди. Агар ҳужжатни дискетада сақлаш талаб этилса, рўйхатдан (Диск 3,5 А) диск номи танлаб олинади. «Имя файла» (Файл номи) дарчасида ҳужжатга ном берилади. Уни кирилл ёки лотин алифбосида беришингиз мумкин. Ном бир сўздан, жумладан, гапдан, сондан иборат бўлиши мумкин. «Тип файла» (Файл тури) дарчасида файл тури танланади. У doc, rtf, html файл ёки Word муҳаррирининг олдинги версияларида сақланиши мумкин. Барча зарур маълумотлар киритилгандан сўнг, «Сохранить » (Сақлаш) тугмачаси босилади. Мазкур ҳужжатга ишлов бериш тугаганидан кейин уни ёпиш зарурияти туғилади. Бунинг учун «Файл» менюсидаги «Закрўть» (Ёпиш) буйруғини фаоллаштириш лозим. Мавжуд ҳужжатни таҳрирлаш учун WORD дастурида алоҳида буйруқлар тўплами киритилган. Уларнинг барчаси «Правка» ( Тузатиш ) менюсида жамланган. Расмлардан ёки матндан нусха олиш, жойини ўзгартириш мумкин. Матн ва расмларни бир ҳужжатнинг ўзида, шунингдек, бир ҳужжатдан бошқасига, хатто бошқа иловага кўчириш ва улардан нусха олиш мумкин. Бу ишларни ёки амалларни бажаришдан олдин матн ва расмлар белгилаб олинади. Бекор қилиниши зарур бўлган амаллар рўйхатини чиқариш учун «Отменить» (Бекор қилиш) тугмачаси олдидаги учбурчакли кўрсаткич босилади. Сичқонча бекор қилиниши керак бўлган амал устида бир марта босилади. Амални бекор қилиш жараёнида рўйхатда ундан олдин турган барча амаллар бекор қилинади. Охирги бекор қилинган амални қайта бажариш учун «Отменить» (Бекор қилиш) тугмачаси босилади. Расмлар, матн қисмини маълум масофага ёки бош қа ҳужжатга кўчириш, улардан нусха олиш учун кўчирилувчи ёки нусха олинувчи матн қисмини ёки расмни белгилаб олиш керак. Белгиланган парчани жойида қолдирмасдан кўчириш учун « Вўрезать » (қирқиб олиш) тугмачасини босиш лозим.

Белгиланган парчадан нусха олиш учун «Копировать» (Нусха олиш) тугмачасини босиш лозим. Агар матн ёки расмдан бошқа ҳужжатга нусха олиш керак бўлса—шу ҳужжатга ўтилади. Курсорни матн ёки расм киритиладиган жойга қўйилади. «Вставить» (Киритиш) тугмачаси босилади. Эътибор берган бўлсангиз пиктограммалардаги буйруқлар тўққора (фаоллашган) ёки кулранг (фаоллашмаган) ҳолатда бўлади. Бу нарса матн белгиланган ёки белгиланмаганлигига болиқ. Фаоллашмаган буйруқлар бажарилмайди. Жорий матнда сизни қизиқтираётган матн бўлаги (сўз, ҳарф, сон, гап, жумла ва ҳ.к.) бор ёки йўқлигини аниқлаш «Правка» (Тузатиш) менюсидаги «Найти» (Топиш) буйруғи ёрдамида амалга оширилади. Бунинг учун ушбу ойнанинг «Найти» (Топиш) дарчасига қидирилаётган матн бўлаги киритилади. Шундан сўнг «Найти далее» (Кейингисини топиш) тугмачаси босилса, курсор қидирилаётган матн бўлаги биринчи марта учраган жойга ўтиб олади. «Заменить на» (га алмаштириш) дарчасига янги матн бўлаги киритилади ва «Заменить» (Алмаштириш) тугмачаси босилади. Агар матн парчаси таҳрир қилинаётган матн нинг барча учраган жойида янги матн бўлагига алмаштирилиши талаб этилса— «Заменить все» (Ҳаммасини алмаштириш) тугмачаси босилади. «Перейти» (Ўтиш) буйруғи—курсорни талаб этилган объект (бирор аниқ рақамли саҳифа, изоҳ, қатор ва ҳ.к.) га олиб ўтади. Матнни таҳрирлаш жараёнида уни чиройли кўринишга келтириш масалаларига дуч келасиз. Чиройли кўринишга келтириш деганда—матн маъносини ўзгартирмай туриб, унинг шаклини ўзгартириш тушунилади. WORD матн муҳарририда ушбу буйруқлар мажмуи Формат менюсида жамланган. Менюдаги биринчи буйруқ «Шрифт» дир. У «Шрифт» , «Интервал» ва «Анимация» каби уч қисмдан иборат. Шрифт қисмида матнда қўлланиладиган шрифт тури, ўлчами, ранги, ёзилиш шакли (Ж, К, Ч )

танланади. Ундан ташқари, индексларни юқорида ёки пастда ёзиш, барча ҳарфларни катта қилиб ёки соя билан ёзиш ва бошқа амаллар бажарилади. Барча параметрлар танлангандан сўнг ОК тугмачаси босилади. «По умолчанию» тугмачаси—компьютер ҳар ёқилганида аввал танланган шрифт, танланган параметрлар билан (бошқа буйруқ берилмагунча) ишлатилишини таъминлайди. Интервал қисмида ҳарфлар ўртасидаги масофа, уларнинг силжиши ўзгартирилади. Анимация қисмида матннинг белгиланган қисмига анимацион эффектлар қўлланилади. Бунинг учун рўйхатдаги анимация эффектларидан бири танланиб, сўнг ОК тугмачаси босилади. Кейинги буйруқ «Абзац» (Хат боши) буйруғидир. Унинг ёрдамида белгиланган абзацнинг қаторлари орасидаги масофа рўйхатдан танлаб олиш йўли билан ўзгартирилади. Шу билан бирга матннинг чап ва ўнг чегара бўйича, марказда, бутун матн бўйича текислаш пиктограммаси ҳ амда чап ва ўнгга силжишлар пиктограммаси ҳ ам ишлатилади. «Список» (Рўйхат) буйруғи бажарилиши натижасида белгиланган абзацларга тартиб рақамлари ёки маркерлар (бирор белги) қўшиб қўйилади. Бунинг учун намоён бўлган ойнада «Изменить» тугмачаси босилади. Натижада ойна кўриниши ўзгаради ва унда Маркер тугмачасини босиб, ҳоҳлаган белгини танлаб олиш кифоя. Тартиб рақамларини ўрнатишда ўхшаш амаллар бажарилади. Пиктограммалар қаторида бу буйруққа қуйидаги расми мос келади. « Границў и заливк а» буйруғи белгиланган матн, абзац, саҳифа, жадвал ёки расмга чегара қўйиб, чегара ичидаги рангни ўзгартириш имконини беради. «Граница» (Чегара) қисмида чегара турини «нет» (чегарасиз), «рамка» (чегара), «тень» (сояли), «объёмная» (ҳажм ли), «другая» (бошқа турда), чизиқлар турини (кенг, ингичка, пунктир ва ҳ.к.), чизиқлар рангини (16 та ранг) ҳамда чизиқлар қалинлигини танлаш имкони мавжуд. «Образец»

(Намуна) дарчасида матн устида бажарилаётган барча амаллар натижаси акс эттириб борилади. «Страница» (Саҳифа) қисмида юқорида кўрсатилган барча амаллар саҳифага қўлланилади. «Заливка» (Чегара ичидаги ранг) бўлимида ранг танланади. Бу ерда ҳам «Образец» (Намуна) дарчасида барча амаллар натижаси акс эттирилади. Мазкур ойнада ҳамма ўзгаришлар киритилганидан кейин, ОК тугмачаси босилади. «Колонки» (Устунлар) буйруғи бир устунлик матнни бир неча устунлик матнга айлантириш имконини беради. Бунинг учун матн белгиланиши, сўнг «Колонки» (Устунлар) буйруғини фаоллаштириш зарур. Намоён бўлган ойнада устунлар турини (одна, две, три, слева, справа) танлаш мумкин. Матнни бошқа бир турдаги устунларга бўлиш талаб этилса, Число колонок дарчасида устунлар сонини танлаш зарур. Агар бир вақтнинг ўзида устунларни бир-биридан чизиқ билан ажратиш лозим бўлса, Разделитель сўзи ёнида белги қўйиш керак. Кўп ҳолларда ҳужжат бетларига сана (вақт) ҳамда рақамлар қўйиш, таҳрир қилувчига эса қўшимча қулайлиқлар яратиш керак бўлади. Ушбу ва бошқа имкониятлар «Вставка» (қўйиш) менюсида амалга оширилади. Ҳужжат бетларига номер қўйиш учун «Номера страниц» (Саҳифалар номери) буйруғи ишлатилади. Буйруқ ойнасидаги «Положение» (Жойлашиш) дарчасида керакли вариантни танлайсиз. Натижада тартиб рақами саҳифанинг юқори ёки қуйи қисмига жойлашади. Вўравнивание дарчасида рақамни қаторнинг чап томонида, ўнг томонида, марказида ва ҳ.к. қўйилиши белгиланади. «Номер на первой странице» (Биринчи саҳифага номер) дарчасига белгиси қўйилса, ҳужжатнинг биринчи саҳифасига тартиб рақами қўйилади. Барча ўзгартиришлар киритилганидан кейин ОК тугмачаси босилади. Ҳужжатга сана қўйиш учун «Вставка» (қўйиш) менюсидаги «Дата и время» (Сана ва вақт) буйруғини ишлатиш лозим. «Формат» дарчасида сана ва вақт тури танланиб ОК тугмачасини босасиз.

Компьютернинг клавиатурасига эътибор берсангиз, ундаги символлар сони чекланганлигига ишонч ҳосил қиласиз. Матнни тераётганингизда, дейлик, ± символи керак бўлиб қолди. Бундай ҳолларда матн теришни тўхтатиб турган ҳолда «Символ» (Белги) буйруғини ишлатинг. Ҳосил бўлган буйруқ ойнасидан керакли символни белгилаб «Вставить» (қуйиш) тугмачасини босинг. Агар керакли символ топилмаса, «Шрифтў» (Шрифтлар) дарчасидан бошқа шрифт танланг. Талаб этилаётган символ албатта топилади, уни белгилаб «Вставить» (қўйиш) тугмачасини босинг. Ойнани ёпиш учун «Закрўть» (Ёпиш) тугмачаси босилади. «Вставка» (қуйиш) менюдаги «Рисунок» (Расм) буйруғи ёрдамида матнга график объектлар киритиш мумкин: расм лар, диаграммалар, автофигуралар, сканерда нусха олинган фоторасмлар. Word матн муҳарририда жавдваллар билан ишлаш имкониятлари ҳам мавжуд. Жадвалдаги қатор—бу горизонтал чизиқда жойлашган ячейкалардир, устун—бу вертикал чизиқда жойлашган ячейкалардир. Жадвални яратиш учун «Добавить таблицў» (Жадвал қўшиш) пикто - граммасини (у стандарт ускуналар панелида жойлашган) босиш керак, сўнг зарур бўлган қаторлар ва устунлар сонини сичқонча кўрсаткичини силжитиш йўли билан белгилаш керак. Жадваллар маълумотни тартиблаш ва саҳифада графика ва матнни устун ҳолатида жойлаштириш орқали ташкил қилинган қизиқ макетлар яратиш учун ишлатилади. Оддий жадвални, масалан, устун ва қаторлар сони бир хил бўлган жадвал яратишнинг қисқа ва осон йўли менюдан Таблица. Добавить. Таблица буйруғидан фойдаланишдир. Пайдо бўлган ойнадан жадвалдаги устун ва сатрлар сони киритилади. Мураккаброқ жадвални, масалан, турли баландликдаги ячейкаларни ҳамда қатор ва устунлари ҳар хил бўлган жадвални яратиш учун «Нарисовать таблицу» (Жадвал чизиш) тугмачасидан фойдаланилади. Бу усул қўлда жадвал чизишга ўхшайди. Янги жадвал яратиб, бўш ячейкаларни кейинчалик тўлдириш мумкин ва аксинча, мавжуд матнни жадвалга айлантириш мумкин. Шунингдек, жадвални мавжуд маълумотлар ёрдамида, масалан,

маълумотлар базаси ёки электрон жадваллар ёрдамида тузиш мумкин. Амалдаги матнни жадвалга айлантириш учун уни ажратиб олиб, сўнг «Таблица» (Жадвал) менюсида «Преобразовать в таблицу» (Жадвалга айлантириш) буйруғини танлаш керак. Жадвалнинг кераксиз қисмларини ўчириш учун ўчирилиши зарур бўлган ячейка, устун ва қатор белгиланади. «Таблица» (Жадвал) менюсидаги «Удалить ячейки» (Ячейкаларни ўчириш), «Удалить строки» (қаторларни ўчириш) ёки «Удалить столбцў» (Устунларни ўчириш) буйруклари танланади. Ячейкаларни ўчиришда зарур қийматлар танланади ва ўчирилади. Баъзи ячейкаларга диққатни қаратиш учун улар ичини тўрли рангларга бўяш лозим. Ячейкаларнинг чегараси ва ичидаги рангининг стандарт комбинациясини танлаш учун «Автоформат таблицў» буйруғи берилиши керак. пайдо бўлган ойнадаги рўйхатдан керакли шаклни танлаш лозим. Шакл кўриниши ўнг томондаги қисм да акс этиб туради. Ячейкаларни бирлаштириш ёки бўлиш учун уларни белгилаб, сўнг «Объединить ячейки» (Ячейкаларни бирлаштириш) ёки «Разделить ячейки» (Ячейкаларни бўлиш) буйруқлари танланади. Пайдо бўлган мулоқот ойнасида бир устун ёки қатор нечтага бўлиниши ёки нечта қатор ва устун бирлаштирилиши кераклиги кўрсатилади. Махсус компьютер дастурлари тасвирларни ҳосил қилиш, уларни тўғирилаш ва силжитиш имконини беради, яъни компьютер экранида сичқонча ёрдамида худди қоғоз варағида қалам ёки ручка билан оддийгина расм чизганингиз каби ишлаш имконини беради. Бундай дастурлар график муҳаррирлар деб аталади. Windows опреацион тизимининг барча весиялари таркибида расмлар билан ишлаш учун мўлжалланган Paint график муҳаррири мавжуд. Ана шу расм чизиш ва таҳрирлаш дастури ёрдамида расмларни ва янги белгиларни яратиш, объектлар шаклларини ўзгартиришингиз ва уларни силжитишингиз, расларга матнларни қўйишингиз ва уларни принтерда чоп этишингиз

мумкин. Агар муракаб графикли файллар билан ишламасангиз, у ҳолда Paint дастурининг имкониятлари етарли булади. Paint график муҳаррири мураккаб бўлмаган эскизларни, схемаларни, графикларни чизиш учун мўлжалланган. У расмларни яратиш, тўғирлаш, масштаблаш ва унинг варақда жойлашишини ўзгартириш имконини беради. Асбоблар панелидан фойдаланган ҳолда турли хил геометрик шаклларни чизиш, расм соҳаларини бўяш, график элементларни белгилаш, матн ёзиш, аниқ бир қалинликдаги чизиқ ўтказиш, тасвирни тўғирлаш ва бошқа кўпгина нарсаларни бажариш имконини беради. Paint дастурини ишга тушириш учун Пуск. Программў. Стандартнўе. Paint буйруғи берилади. Ишни якунлаш учун эса ойнанинг юқори ўнг бурчагидаги ½тугмачаси босилади ёки менюдан Файл. Вўход буйруғи берилади. Янги расм эратишдаги биринчи босқич–унинг ўлчамларини аниқлашдир. Бунинг учун: 1. Рисунок менюсини очинг ва Атрибутў (Атрибутлар) қ атори бўйича сичқончани босинг. Расмнинг баландлиги ва кенглиги стандарт ҳолда пикселларда берилади. Пиксель–бу расм элементи бўлиб, экранда тасвирланиши мумкин бўлган энг майда заррачадир. Ҳамма тасвирлар улар ҳарфлар, чизиқлар ёки айланалар бўлишидан қатъий назар пикселлардан фойдаланиб қурилади. Ҳар бир пиксель расм элементига мос келган аниқ бир рангга эга бўлади. 2. Единицў рамкасининг Вўбор тугмачасида см белгисини танланг. Энди баландлик ва кенглик сантиметрларда ифодаланади. 3. Ширина киритиш майдонинига сичқонча кўрсаткичини олиб келиб кетма- кет икки марта босинг ва 10 сонини киритинг. 4. Tab клавишини босинг ва Вўсота киритиш майдонида 7 рақамини киритинг. 5. ОК тугмачаси босинг. Энди расмнинг ишчи майдони 10х7 см қийматга эга бўлади. Шу вақтдан бошлаб ишчи майдоннинг ўлчами 10х7 см га тенг бўлади, бу ўлчам уни ўзгартирмагунингизга қадар сақланиб қолади. Агар стандарт ўрнатилган майдон ўлчамларига қайтишни ҳоҳласангиз, Атрибутў мулоқот ойнасидаги

По умолчанию қийматини танлайсиз. Стандарт ҳолат бўйича ишчи майдоннинг ўлчамлари 640х480 пикселни ёки 15х12 см ни ташкил этади. Квадрат яратишни кўриб чиқайлик. 1. Асбоблар панелида Прямоугольник тугмачасига сичкончани босинг. 2. Shift тугмачасини босинг ва кейин сичқончанинг курсорини бўлғуси квадратнинг чап юқори бурчагидан ўнг пастки бурчагига силжитинг. Ўлчамлари тахминан 100х100 пиксел бўлган квадрат чизинг. Квадратнинг ўлчамини Paint ойнасининг ўнг пастки бурчагидаги ҳ олат қаторида кўришингиз мумкин. Shift тугмачасини босиб сиз тўғри тўртбурчак эмас балки квадрат чизганингизга ишонч ҳосил қилишингиз мумкин. Энди расмлардан нусха кўчиришни кўрайлик. 1. Вўделение тугмачасига сичқончанинг чап тугмачасини босинг. 2. Сичқонча кўрсаткичини квадратнинг чап юқори бурчагига олиб келиб босинг, натижада квадрат чизиқлари қораяди. Бу энди расмни таҳрирлаш мумкин дегани. 3. Правка менюсида Копировать буйруғига сичқонча чап тугмачасини босинг. Экранда деярли ҳеч нарса ўзгармайди, лекин белгиланган квадрат алмашиш буферига олинади. 4. Правка менюсидан Вставить буйруғига сичқонча чап тугмачасини босинг. Расмнинг нусхаси ишчи майдоннинг чап пастки бурчагида пайдо бўлади. 5. Иккинчи квадратни биринчисига силжитиб олиб келинг. 6. Асбоблар панелининг тагидаги рўйхатда иккита белгича пайдо бўлади. Уларнинг биринчиси обьектларнинг шаффоф бўлмаган ҳолати учун мўлжалланган (устки объект пасткисини ёпади), 2–шаффоф ҳолати учун (пастки объект юқориги объект тирқишидан (орасидан) кўринади ). Непрозрачнўй белгисига сичқонча чап тугмачасини босинг. 7. Ишчи майдоннинг бўш жойига сичқонча чап тугмачасини босинг. Юқориги квадрат 2-квадратнинг чизиқларининг бир қисмини беркитади. Энди Линия асбоби ёрдамида иккита квадратни тўғри чизиқлар билан бирлаштиришни кўриб чиқамиз. 1. Линия асбобига сичқонча чап тугмачасини босинг. 2. Сичқончанинг кўрчаткичини бошқа квадратнинг юқори чап бурчагига ўрнатинг. Энди квадратнинг мос бурчакларини

чизиқлар билан бирлаштирамиз. 3. Квадратларнинг юқориги ўнг бурчаклари орасида чизиқ чизинг. 4. Квадратларнинг пастки чап бурчаклари орасида чизиқ чизинг. Натижада иккита квадратдан куб шаклини ҳосил қилиш мумкин. Энди расмга ном бериш ва уни сақлашни кўриб чиқамиз. 1. Файл менюсида Сохранить қ аторига сичқончани босинг. Сохранить как мулоқот ойнаси пайдо бўлади. 2. Мои рисунки папкаси белгисига сичқонча чап тугмачасини икки марта босинг. Керак бўлганда айлантириш полосасидан фойдаланинг. 3. Сохранить в майдонида аввал Мой компьютер белгиси бўйича, кейинчалик эса С: дискнинг белгиси бўйича сичқонча чап тугмачасини икки марта босинг. 4. Имя файла киритиш майдони бўйича сичқонча чап тугмачасини икки марта босинг. 5. Киритиш майдонига расм номини– rasm деб киритинг ва с охранить буйруғини беринг. Натижада яратилган расм rasm номи билан Мои рисунки папкасига ёзилади. Яратилган расмни таҳрирлаш учун менюдан Файл. Открўт буйруғини бериб керакли расмни юклайсиз ва м асштаб асбобига сичқончани босинг. Кўрсатгич шаклини ўзгартиради ва катталаштирувчи ойнага ўхшаб қолади. Лупали квадрат билан чизилган кубикнинг чап пастки бурчаги бўйича сичқончани босинг. Расм қисми катталашади. Асбоблар панелида л астик асбобига сичқонча чап тугмачасини босинг. Ластик билан кубикнинг узоқлашган қирраси ҳосил қилган ошиқча горизонтал чизиқ бўйича юргазинг. Агар жуда ҳам кўп ўчириб юборсангиз, у ҳолда Правка менюсида Отменить буйруғига сичқонча чап тугмачасини босинг ва яна ўчиришни бошидан бошланг. Асбоблар панелида Масштаб асбобига ва кейин ишчи майдонининг ихтиёрий жойида сичқонча чап тугмачасини босинг. Расм бошланғич ўлчамларига қайтади. Агар янада катталаштиришни амалга оширмоқчи бўлсангиз, Вид қ аторини кўрсатинг, кейин Вўбрать буйруғини беринг, керакли қийматни танлаб олинг. Ластикни квадратнинг узоқдаги қирраси ҳосил қилган ошиқча вертикал чизиқ бўйича юргазинг. Аввал Масштаб асбоби бўйича, кейин э са

ишчи майдоннинг исталган жойида сичқонча тугмачасини босинг. Расм бошланғич ўлчамларига қайтади. Энди чизилган куб атрофида э ллипс асбоби ёрдамида айлана чизишни кўриб чиқамиз. Асбоблар панелидаги эллипс асбобига сичконча чап тугмачасини босинг. SHIFT тугмачасини босинг ва кейин сичқонча кўрсаткичини кубнинг чап юқориги бурчагида жойлашган нуқтасидан кубнинг ўнг пастки бурчагида жойлашган нуқтасига олиб ўтинг. Айлана керакли ўлчамларга эга бўлгандан кейин олдин сичқонча тугмачасини, кейин э са SHIFT тугмачасини қўйиб юборинг. Агар SHIFT клавиши босилган бўлса, айлана чизилади. Босилмаган бўлса-овал чизилади. Файл менюсида с охраниь буйруғини беринг ва ўзгаришларни хотирага олинг. Расмга матн бошка график элементлар каби қўйилади. Асбоблар панелидаги Надпись асбоби сичқонча билан босилади ва сичқончанинг кўрсаткичини матн жойлашадиган соҳага олиб бориб босилади. Матн киритишни бошлаганингизда расмдаги шрифтни ва ўлчамини танлаш имконини берадиган Надпись менюси пайдо бўлади. Матн муҳаррирларидан фарқли равишда Paint дастури янги қаторга автоматик ўтишни таъминламайди шунинг учун ҳар бир қаторнинг охирида Enter тугмачасини босишингиз керак. Белгиларни Backspace тугмачаси ёрдамида ўчиришингиз ёки уларни ўрнатиш курсорини керакли жойга силжитиб қўшиб қўйишингиз мумкин. Матнни у расмга қўйилмагунга қадар таҳрирлаш мумкин. қўйилгандан кейин у умумий графикли элемент кўринишга эга бўлади. Унинг рангини ва жойлашишини ўзгартиришингиз мумкин, лекин матннинг ўзига ўзгартириш киритишнинг ягона йўли-бутун матнли блокни ўчириб ташлаш ва янгисини яратишдир. Расмларга турли хил ранглар ҳам бериш мумкин. Оқ-қора рангли принтерда ранглар бир-биридан деярли фарқ қилмаслиги мумкин, лекин рангли прнитерда аниқ ранг чиқади. Палитрада яшил рангнинг ихтиёрий сояси бўйича сичқончани босинг. Асбоблар панелидаги Заливка асбобини сичқонча билан босинг. Кубикнинг олдинги қирраси бўйича сичқончани

босинг, натижада қирра яшил ранг бўлиб қолади. Бу жараённи кубикнинг бошқа қирралари учун учун ҳам ажариш мумкин. Агар бўялаётган соҳа ёпиқ бўлмаса буёқ тирқишлардан «тўкилиб кетади» ва бошқа объектларни жорий ранг билан тўлдиради. Бу ҳолда охирги бажарилган ҳарактни бекор қилинг ва чизиқларни ч изиқлар ёки э гри чизиқ асбоби ёрдамида уланг. Ҳоҳишингизга қараб ҳарф ичидаги бўшлиқни ҳам бўяшингиз мумкин. Асбоблар панелидаги масштаб асбобига сичқончани босинг, кейин эса катталаштирмоқчи ва бўямоқчи бўлган белгига сичқончани босинг. Ранглар палитрасидаги керакли рангда кейин эса з аливка асбобида ва ҳарфнинг ичидаги бўш жойда сичқончани босинг. Ҳамма бўш жойларни бўяганингиздан кейин масштаб асбобини босиб масштабни тикланг ва и шчи майдонининг ихтиёрий жойида сичқончани босинг.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР: 1. А. Сатторов, «Информатика ва ахборот технологиялари» Тошкент, «Ўқитувчи», 2002 й. 2. А. Аҳмедов, Н. Тайлоқов, «Информатика», Тошкент, «Ўзбекистон», 2001 й. 3. Арипов М., Ҳайдаров А, «Информатика асослари», Тошкент, «Ўқитувчи», 2002 й. 4. Фигурнов, IBM PC для пользователя, Москва, «Финансў и статистика». 5. Шафрин Ю. Основў компьютерной технологии. 6. А. Аъзамов. Компьютер билан XXI асрга..., Наманган, НамДУ, 1996. 7. www.ziyonet.uz 8. www.nur.uz

Похожие

Матн. Матн турлари. Ўзбек тили дарсларида матн устида ишлаш методикаси

Матн устида ишлаш

Укувчиларнинг график куникма ва малакаларни шакллантириш

Ўрта махсус касб ҳунар таълими стандартлари таълим ва ўқитиш мазмунига қўйиладиган талаблар

Тажриба натижаларини график тасвирлаш