Марказий осиёда таълим-тарбиянинг пайдо бўлиши - Педагогиka - Рефераты

Марказий осиёда таълим-тарбиянинг пайдо бўлиши

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

36 KB

Марказий Осиёда таълим-тарбиянинг пайдо бўлиши Режа: 1. Таълим тарихи курсининг мақсади ва вазифалари 2. Ибтидоий жамиятни емирилиш даврида тарбия ва таълим 3. Марказий Осиё халқларида ибтидоий жамоа даврининг охиридаги тарбия ва таълим

Таълим тарихи қадим замонлардан тортиб то ҳозирги кунгача бўлган турли тарихий даврларда таълим-тарбия, мактаб ва педагогика назарияларининг тараққиётини ўрганади. Ёш авлодни тарбиялаш ва ўқитиш назарияси билан амалиётини қандай тараққий этиб келганлигини билмай туриб, бугунги кундаги улкан таълим- тарбиявий ишларни, мактабларни жамият ҳаётида тутган мавқеини, илмий равишда ҳал қилиб бўлмайди. Ўтмишда яшаб ижод этган аждодларимизнинг таълимга нисбатан билдирган илғор фикрлари, Марказий Осиё халқларининг маданиятида мактаб ва халқ таълимининг ривожланиш жараёнини ўрганиш, танқидий хулосалар чиқариш, педагогик тафаккурни ўсишига, педагогик маданиятни ортишига олиб келади. Бу ғоя ва тафаккурни таҳлилий ўрганиб, унинг энг фойдали томонларини қабул қилиш ва тўғри хулосалар чиқариш бу курснинг бош мақсади ва вазифасидир. Таълим тарихини мана шундай асосда тушуниш туфайли турли таълим назариялари , мактаблар тузилиши тарихи, тарбия ва таълимни йўлга қўйилиши мазмуни ва методлари, оқибат-натижада жамиятнинг моддий ҳаёт шароити билан белгиланади, улар ўзи ҳам жамият моддий ҳаётининг тараққийсига муайян таъсир ўтказа олади. Бу диалектик ривожланишни қандай бўлса, шундайлигича ўрганиш курснинг мақсадини белгилаб беради. Таълим тарихи ҳақида фикр юритар эканмиз бир савол пайдо бўлади: Таълим олдин пайдо бўлганми ёки тарбия? Биз бу саволга тарбияга инсоният олдинроқ муҳтож бўлган деб жавоб берамиз. 2. Ибтидоий жамиятни емирилиш даврида тарбия ва таълим Хусусий мулк, қуллик ва эр-хотин бўлиб яшайдиган (моногам) оиланинг пайдо бўлиши билан ибтидоий жамият емирила бошлади. Якка эр- хотин бўлиб яшаш асосида қурилган оиланинг вужудга келиши катта

тарихий тараққиёт бўлди. Оила энг муҳим ижтимоий ходисаларнинг бири бўлиб қолди ва мустақил хўжалик юрита бошлади. Ижтимоий тарбия билан бир қаторда оилавий тарбия ҳам пайдо бўла бошлади. Аҳолининг ҳукмрон гуруҳлари (коҳинлар, йўлбошчилар, оқсоқолллар) ажралиб чиқди; булар жисмоний меҳнат талаб қиладиган ишларга ўргатишни ақлий билим беришдан ажратиб қўйишга ҳаракат қилдилар. Бу ҳукмрон гуруҳлар баъзи билимларни (далаларни ўлчаш, дарёларда сув тошқини бўлишини олдиндан билиб хабар бериш, одамларни даволаш усуллари ва шу кабилар) ўз қўлларига олишга ҳаракат қилардилар. Бундай билимларни ўрганиш учун махсус муассасалар (мактаблар) ташкил этилди. Масалан, бойларнинг болалари жисмоний меҳнатдан озод қилиб қўйилган бўлиб, улар алоҳида бинода ўқиганлар, оддий кишиларни болалари билмайдиган билимларни (масалан, пиктографик хатни, юлдузларни кузатишни, майдонларни сатҳини ҳисоблашни) ўрганганлар. Шу тариқа улар бошқалардан устун бўлиб қолганлар. Меҳнат, эксплуатация қилинувчиларни қисмати бўлиб қолаберган. Бундай оилада бола эрта ёшлигиданоқ меҳнатга ўргатилган, ота-оналар деҳқончиликдаги ўз тажрибаларини болаларга ўргатаберганлар. Мактабларда олиб бориладиган, яхши йўлга қўйилган тарбия мумтоз табақалар учунгина хос бўлган. 3. Марказий Осиё халқларида ибтидоий жамоа даврининг охиридаги тарбия ва таълим Бошқа мамлакатларда бўлгани каби Марказий Осиёда ҳам меҳнат тақсимоти оилавий тарбия орқали наслдан-наслга ўтиб, мустаҳкамланиб келди. Жисмоний меҳнат билан шуғулланувчи оддий халқдан устун даражада турувчи жангчилар ва коҳинлар гуруҳлари пайдо бўла бошлади. Коҳинлар ўзлари ўрганиб олган бошланғич илмий билимларни оддий кишилардан яшириб, болаларига ўргата бердилар ва шу тариқа бундай билимлар авлоддан-авлодга ўтадиган бўлиб қолди.

Марказий Осиёнинг турли жойларида қояларга ўйиб ёзилган қадимий суратлар сақланиб келмоқда. Ибтидоий жамиятнинг сурат солишга моҳир бўлган кишилари бу суратларда одамларни юмушларини, ҳайвонларни овлаш манзараларини тасвирлаганлар. Бундай сураткашлик ривожлана бориб, бир қанча мамлакатларда пиктографик хатни пайдо бўлишига имкон берди, кейинроқ иероглифлар билан ёзиладиган хат мазкур пиктографик хатларда вужудга келди. Марказий Осиёда пиктографик хат узоқ вақт сақланиб ривожлана олмади, чунки қўшни мамлакатларда ҳарф билан ёзиш усули қулдорлик жамияти давлатларида қўшни мамлакатлардан Марказий Осиёга ўтиб, тарқала бошлади. Шундай қилиб қадимги аждодларимиз таълим жараёнига кириб келдилар. Ўз таълим тарихларини яратишга ўзлари асос солдилар. Таянч иборалар: хусусий мулк, моногам, коҳинлар, йўлбошчилар, оқсоқоллар, пиктографик ёзув, иероглифлар.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР: 1.Каримов И.А. Биздан озод ва обод ватан колсин. Тошкент, «ўзбекистон», 1994, 91-93-бетлар 2.Каримов И.А. Амир Темур фахримиз, ғуруримиз. Т.,ўзбекистон, 1996. 3.Каримов И.А. Истиклол ва маънавият.Т. «ўзбекистон»,1994. 4.Амир Темур ва темурийлар хақида. Миср кутубхоналарида сакланаётган манбаа ва қўлланмалар ФИХРИСТИ (Муқаддима муаллифи - Ш.Бобохонов, тайёрловчи -Н.М.ат-Тарозий) Қохира, 1996. 5.Амир Темур ўгитлари. Т.: Чўлпон, 1992. 6.Амир Темур ва темурийлар даврида маданият ва санъат Тошкент, Адабиёт ва санъат нашриёти, 1996 7.Ахмедов А. Улуғбек. Тошкент, ФАН 1991 8.Темур тузуклари. Проф. Б.Ахмедов тахр. ост. Адабиёт ва санъат нашриёти -Т., 1991. 9.. Ибн Арабшох. Амир Темур тарихи. 1-2 жилдлар. Т.: Мехнат 1992. 10.. Мўминов И. Амир Темурнинг ўрта Осиё тарихида тутган ўрни ва роли. - Тошкент, ФАН, 1969, 1993 й.

Похожие

Марказий осиёда таълим-тарбиянинг пайдо бўлиши

Одамнинг пайдо бўлиши

Таълим-тарбиянинг замонавий ташкилий шакллари

Таълим ва тарбиянинг психологик масалалари

Таълим ва тарбиянинг ўзига хос хусусиятлари. Ёшларни тарбиялашда педагогиканинг аҳамияти. Миллий тарбиянинг мақсади