Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarga milliy harakatli o`yinlarini o`rgatish metodlari - Педагогиka - Рефераты

Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarga milliy harakatli o`yinlarini o`rgatish metodlari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

53 KB

www.arxiv.uz Reja: 1. Gudaklarning hisoblashga yozishga xotirasini mustahkamlashga tanalari chiniqtirishga o`rgatuvchi o`yinlar. 2. Milliy harakatli o`yinlarida bolalarning harakat faoliyatini tiklash mezonlari.

www.arxiv.uz Bu o`yinni bolalar 2-2,5 yoshlaridan boshlab ijro qilishlari mumkin. SHug`ullanish uchun 1-1,5 m kenglikdagi maydon, ayvon yo`lak, 1m uzunlikda arqon kerak bo`ladi. Maydonchaga qo`yidagi to`rtburchak va zinalarga bo`lgan chiziqlar cheziladi. Har bir chiziq orasi 10-15 smdan iborat. Bolalar eng qo`yi 10 deb yozilgan chiziq ustida turib arqonchani orqadan oldingga qarab aylantiradilar, arqon chiziqqa tekkanda ustidan sakrab arqonchaga qoqilmasdan sakrab aylantirishda davom etadilar. Arqon ustidan har bir sakraganda 1, 2, 3 deb hisoblab. 10 sakrashdan keyin kelgusi bir bosqich yuqoridagi chiziq ustidaga o`tib o`yinni davom ettiradilar. Sakrash va hisoblashda adashmay qanchalik yuqoridagi chiziqlarga yetib borsalar. SHu bola harakat aniqligi, to`g`ri hisoblash. Xotirasining tiyranligi bilan g`olib hisoblanadi. O`yin bolalarga har bir chiziq ustida faqat 10 marta sakrab keyingi 21-30 sakrashni 10 bilan qo`shganda 20 xosil bo`lishini juda qisqa muddat ichida o`rganib oladilar. Bu o`yinning muntazam davom ettirilishi bolada harakatchanlik, oyoq, qo`l va hisoblashni bir-biri bilan qo`shib olib borishga, jismoniy harakat bilan aqliy harakat to`g`ri sanash va raqamlar targ`ibotni anglab yetishga yordam beradi. Bola bir necha yo`nalishda kuzatish qobiliyatini kengaytira boradi. 2-3 yoshli bolalar bu o`yin bilan shug`ullanish yordamida 50 raqamli 40 dan katta ekanini. 42 dan 37 raqami kichik ekanini o`ynamagan bolaga nisbatan ancha tez bilib oladi. Arg`amchoq o`yinida bolalar bajaradigan vazifalarni imkoniyatlariga moslab murakkablashtirish mumkin va kerak. Masalan 3-4 yoshli bolalar 1-10 degan chiziq ustidan ikki oyoqlab 10 marta sakraydilar. 11-sakrashni keyingi chiziq ustida bir oyoqlab 2 marta o`ng oyoq bilan. 2 marta chap oyoq bilan sakrab davom ettiradilar. Agar bir oyoqlab sakrab davom ettirishda qiynalsalar, 31-40 chizig`i ustiga o`tib, 10 marta ikki oyoqlab sakrashni davom ettiradilar. Keyin 41-50 chizig`ini ustiga o`tib, 2 marta o`ng, 2 marta chap oyoq bilan sakraydilar. O`yin ochiq havoda ijro etiladi. Bolalarning arg`amchi ustidan sakrash harakatlari ularning qaddi-qomatini to`g`ri rivojlanishiga xizmat qiladi. Noto`g`ri

www.arxiv.uz bajarilgan harakatning zarari.yu keragidan ortiq kuch sarflab charchatishni bolalalarga o`qtirdilar. Bolalarning yoshiga, salomatligi darajasiga qarab bir kunda necha marta shunday o`yinlar bilan shug`ullanishlari, o`z tanalarining harakatga bo`lgan tashnaligini qondirish lozim. 2-3 yoshgacha bo`lgan bolalar kun davomida kamida 18-20 ming qadam yurishlari. YUgurishlari, sakrashlari lozim. Harakat malakalarini oshgan sari, uni ijro etishda tejamkorlik mahorati kuchaygan sari bolalardagi charchoqni sezish holati kamayib boradi. 4-5 yoshli bolalarning anchagina qismi arg`amchoq sakrashda yerdan 2-3 sm gagina ko`tariladilar. Uzoqroqdan kuzatgan bolaning sakraganini ilg`amasligi mumkin. Arhamchoq o`yinining yana bir mohiyati shundan iboratki, bolalar kichik yoshlaridan kam kuch sarf qilib. Ko`proq ish bajarishni mashq orqali o`rganish mumkinligini o`yin davomida tushinib yetadilaryu SHu orqali ular jismoniy ular jismoniy harakat bilan fikrlash orasida bevosita bog`lanish yotganini. Aniqrog`i hayotda hamma vaqt inson aql bilan qilishi lozimligini tushunadilar. Bu o`yin orqali bolalar maktabga borgunlariga qadar hisoblashni boshlang`ich sinf hajmidagi hisoblashning ancha qismini bilib oladilar, xotiralarini eslab qolish qobiliyatlarini yaxshi rivojlantiradilar. Aziz ota-onalar. tarbiyachi va o`qitiuvchilar, o`z farzandlarimiz. Nabiralaringiz bilan mana shu o`yinni birgalikda o`ynang. Ularning yoshligi va quvnoqligi sizga sizning hayotiy tajribalaringizni ko`rib, kuzatib. O`zlari uchun to`g`ri xulosa chiqarishga odatlanadilaryu Milliy harakatli o`yinlarida bolalarning harakat faoliyatini tiklash mezonlari. Harakatli o`yinlar muvozonatlashgan tizimdan iborat bo`lib. Unda tug`ma va shartli releks ta`sirining o`zaro murakkab munosabati orqali harakatga bo`lgan ehtiyoj bilan uning qonoatlantirilishi o`rtasidagi bog`lanish qaror topadi.

www.arxiv.uz O`zbek milliy o`yinlari o`zining xilma-xilligiga qaramasdan umumiy qonuniyatlariga bo`ysunadi, shu bilan birga an`analarga, ishlab chiqarish usuliga. Iqlim sharoitlariga bog`liq bo`lgan o`ziga xos xususiyatlariga ham ega. Ular irodani tarbiyalashni ta`minlaydi, ma`naviy sifatlarni. Ayniqsa, kattalarga hurmat, samimiylik, prinsipiallik. Odillik. O`zaro yordam kabi sifatlarni shakllantiradi. Ularning muhim jihatidan jamoatchilik, insonparvarlik va o`rtoqchilikni tarbiyalashdir. SHunday qilib. O`zbek milliy o`yinlari o`quvchilarning turli extiyojlarini – biologik turli harakatga bo`lgan ehtiyotlardan tortib to ijtimoiy ehtiyojlariga (munosabatda bo`lish, o`z mavqeini egallash, o`zini o`zi kamolotga yetkazishni) bo`lgan talablarni amalga oshirishga imkon beradi, faoliyat natijalariga ularning tez baho berishi ijobiy hayajonlarni keltirib chiqaradi va bolalarning jismoniy tarbiya mashqlariga bo`lgan barqaror qiziqishining shakllanishiga yordam beradi. Deyarli 30 yil mobaynida biz muntazam ravishda O`zbekiston xududida rasm bo`lgan harakatli o`yinlarni. Bellashuvlar, musoboqalarni va sport elementlaini yig`ish (maxsus ishlangan metodika bo`yicha). Ilmiy-metodik taxlil qilish va umumlashtirish bo`yicha ishlar olib bordik. Bu harakat faoliyatining turlariga ularning jismoniy va ba`zi intelluktual qobiliyatlarga ta`siri nuqtai nazaridan keng tavsiyanoma berishga imkon beradi. Bizning tadqiqotlarimiz natijalari shuni ko`rsatadiki. 10-12 yoshli bolalar bilan mazmunli harakatli o`yinlar o`tkazilganda ularning sportga barqaror qiziqishini va harakat faolligi eng samarali tarzda ta`minlanar ekan. Ularning ommabopligi shundaki. Ular rol o`yinlariga yaqindir, bu esa kichik maktab yoshidagi bolalar faoliyatida yetakchi o`rinlardan birini egallaydi. Biz jismoniy tarbiya jarayonida keng foydalaniladigan harakatli o`yinlarning tasnifini ishlab chiqdik. Bunday tizimlashtirish asosiga qo`yidagi mezonlar olingan: YAkka o`yin jarayonidagi yig`indi puls: YUrak qisqarishlari takrorligi: Harakatlar, shu jumladan, yugurish harakatlari soni yig`indisi:

www.arxiv.uz SHug`ullanuvchilarning tanish, notanishroq, yangi o`yinlarga va o`yin mashqlarini bajarishga qiziqishi. Ayni bir vaqtda turli yosh guruhlariga foydalaniladigan o`yinlarning ro`yxati tuzildi. O`yinlarga bo`lgan qiziqish. O`yinlardagi harakat faolligi darajasi mana shunday mezonlar asosida 3 guruhga bo`linadi. Birinchi guruhga bolalarda ancha qiziqish uyg`otgan va nisbatan yuqori harakat faolligini ta`minlagan o`yinlar kiritildi. Bolalar bunday o`yinlarni o`yin harakatlarini bajarish sitaklarini yo`qotmasdan va tashabbuslarini kamaytirmasdan ko`p karra o`ynaydilar. Bunday o`yinlar vaqt byo`icha 15 minut va undan ortiq davom etishi mumkin. Masalan: “otib qochar”, “Bo`ron”, “CHo`pon”. Quloq cho`zma” bular Beysbol, Golf kabi AQSH ning milliy o`yinlariga o`xshab ketadi. Ikkinchi guruhga shunday o`yinlarni kiritdiki, ularni bolalar qiziqish va juda faollik bilan o`ynaydilar, biroq o`yin holatlarini bajarishga bo`lgan qiziqish bolalarda tez so`nadi. Harakat faolligi esa pasayadi, o`yinlarning davomiyligi o`rtacha 7-8 minut davom etadi. Bu o`yinlarni bajarish vaqtida harakat faolligi 500-800 lokomotor birligini tashkil etadi, 50 % yugurish harakatlariga to`g`ri keladi. Uchinchi guruhga umumiy harakat faolligi yuqori bo`lmagan o`yin harakatlari va o`yinlarini jamladik. Buning kuzatishlarining ko`rsatishicha. Bolalarning bunday o`yinlardagi tashabbusi juda tez pasayib ketadi. Harakat faolligi 7-10 minut o`ynalgandan keyin 500 lokomortor aktidan ortib ketadi. SHunday qilib, biz o`tkazgan tadqiqot kuzatishlar. O`quvchilarning faolligini oshirish uchun milliy harakatli o`yinlar va o`yin harakatlaridan foydalanish maqsadga muvofiq ekanligini ko`rsatdi. Ular bolalarning o`yin faoliyatiga bo`lgan barqaror qiziqishini ta`minlaydi va harakat faolligini ancha oshirish uchun sharoit tug`diradi. Tanlab olingan ishlab chiqilgan o`yinlarning mutloq ko`pchiligi yurak qisqarishlarining ancha katta takrorligida bajariladi. Binobarin, ular funksilnal imkoniyatlarni oshirishga asos yaratgan va o`sayotgan organizmning harakatlanishiga tayyorgarligini yaxshilaydi.

www.arxiv.uz Jismoniy tarbiya darsi hozircha zarur darajada organizm tizimining funksional takomillashuvi masalasini ham, harakatlanish tayyorgarligi masalasini ham hal eta olmaydi. Uning ulushi harakat faolligining haftalik hajmida 1% dan 5% qismini tashkil etadi, uy yumushlarini bajarish bo`yicha ishlar esa kundalik harakat faolligining 10% dan 20% gacha ulushini tashkil etadi. Bu yosh guruhdagi o`quvchilar uchun jismoniy tarbiya darsi jismoniy va funksional tayyorgarlikning yaxshilanuvida hal qiluvchi rol o`ynamasligi boisidan harakatlanish faolligi hajmini oshirish uchun jismoniy tarbiya bo`yicha ishlarni tashkil qilishning barcha mustaqil formalaridan. To`garaklarga va sport seksiyalarida o`tkaziladigan mashg`ulotlardan mehnat jarayonlarida qatnashishidan maktabga va maktabdan tashqarida o`tkaziladigan mashg`ulotlarning turli formalaridan (mashg`ulotlargacha bajariladigan gimnastikadan. Harakatli o`yinlar o`tkaziladigan tanaffuslardan, turar joyida o`tkaziladigan sport mashg`ulotlaridan va h.k.turistik yurishlardan keng fodalanish zarur. Bular yuqori sinf o`quvchilarning harakat faolligini oshirish bo`yicha tadbirdir. Bolalar organizmning potensial imkoniyatlardan ba`zan foydanilmayapdi va shunday bo`lib qolgan. Bu hol boshqa omillar bilan birgalikda mamlakat aholisining sog`ligining holatida yuz bergan kritik vaziyatni belgilab beradi. SHu boisdan. “sog`lom avlod uchun” muammosining hal etilishiga, o`sib kelayotgan avlodni jismoniy tarbiya vositalari bilan sog`lomlashtirishga muhim davlat vazifalaridan biri, deb qarash darkor.

www.arxiv.uz Adabiyotlar: 1. Ayrapyans L.P. “Milliy sport turlari va o`yinlarning rivojlantirishning muommolari. Toshkent-1998 yil 2. “1001 o`yin” T.Usmonxo`jayev Toshkent-1995 yil 3. YU. Portnex “Sport va harakatli o`yinlar”. Moskva-1997 yil. 4. www.tdpu.uz 5. www.pedagog.uz

Похожие

Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarni axloqiy tarbiyalash asoslari

Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalar nutqining rivojlanish xususiyatlari

Bolalar bog`chasida ta`lim-tarbiyaviy ishni rеjalashtirish va hisobga olish

Bolalarga ilk iqtisodiy, huquqiy va ekologik tarbiya berish usullari

Katta maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalar (katta va tayyorlov guruhlari) hayotini tashkil etishning o`ziga xos xususiyatlari