Кобилиятлар, уларни шуғулланувчи спортчи (ўқувчи, болалар) ҳарбий хизматчиларда ривожлантириш - Педагогиka - Рефераты

Кобилиятлар, уларни шуғулланувчи спортчи (ўқувчи, болалар) ҳарбий хизматчиларда ривожлантириш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

56.5 KB

К обилиятлар, уларни шуғулланувчи спортчи (ўқувчи, болалар) ҳарбий хизматчиларда ривожлантириш Ўқитувчи ўқувчиларни кузатиб, улардан бир хиллари ўқишга кобилиятли, бошқалари камрок кобилиятли бўлади деб хисоблар экан, бу гапда жон бор. Шундай бўладики,ўқувчи математикага кобилиятли бўлади- ю, лекин ўзининг Оғзаки ва ёзма нутқини яхши ифодалай олмайди ёки тилларга, адабиетга, умуман ижтимоий фанларга бўлган кобилиятини намоён этади, бирок математика, физика, техникани ўрганиш унга қийинлик қилади. Кобилият инсоннинг у ёки бу фаолиятни амалга оширишида жуда катта аҳамиятга эга бўладиган шахс хусусияти ҳисобланади. Кобилиятлар - деб шундай психик сифатларга айтиладики, инсон улар ёрдамида билимларни, кўникма ва малакаларни нисбатан осонлик билан эгаллаб олади ва бирор фаолият би лан муваффақиятли шуғулланади. Кобилиятлар факат фаолиятда намоён бўлади. Идрок этиш пайтида, масалан, рангларнинг товланишидаги нозик фарқлар, предметларнинг аниқ кўриниши, пропорционал нисбатларни тушуниш (рассомлар ишида), мутлоқ Эшитиш (мусикачилар), кузатувчанлик (ҳарбий хизматчилар) ва хоказолар аён бўлади. Айрим кобилиятлар хотиранинг яхши ишлаши билан боғликдир (масалан, мураббийнинг топширикларини аниқ эсда сақлаш уни тула бажаришда ёрдам беради). Кишининг фикрлаш фаолиятида (материални тушуниш, мураккаб масалаларни хал қилиш, фикрнинг чукурлиги, танкидийлик ва мулоха-закорлик) кобилиятлар якқол намоён бўлади. Кобилиятлар умумий ва махсус бўлади. Умумий кобилиятлар мавжуд бўлганда киши фаолиятнинг турли хиллари билан муваффакиятли шуғуллана олади. Умумий кобилиятларга эга ўқувчилар одатда ҳамма фанлардан яхши

ва кийналмай укийдилар. Махсус кобилиятлар эса кишига кандайдир бир муайян фаолият билан муваффакиятли шуғулланиш имконини беради, Масалан, математиқ техникавий, мусикавий, жисмоний тарбия ва спорт фаолиятига нисбатан ва бошқа кобилиятлар бўлади. Бирон фаолиятга нисбатан бўлган кобилият ўз ичига анча соддарок бўлган кобилиятларни олади. Масалан, жисмоний тарбия ўқитувчиси ёки спорт мураббийининг педагогик кобилияти ўз ичига уч гуруҳ кобилиятларни олади; конструктив (ўқув, тарбиявий ишлар мавзусини спортчининг талаблари ва индивидуал хусусиятларидан келиб чиқиб тузиш қобилияти), ташкилотчилик (спортчилар фаолиятига рахбарлик кобилияти) ва коммуникатив (спорт тури бўйича жамоа ва алоҳида спортчилар билан керакли муносабатларни урната олиш кобилияти). Инсоялар кобилият билан ёки кобилиятсиз тугилмайдилар, улар у ёки бу кобилиятларнинг ривожланишига асос бўлади, ҳамда анатомиқ физиологик хусусиятлар билан тугиладилар. Маълум кобилиятларнинг ривожланиши ёки ривожланмаслиги инсоннинг фаолияти ва хает шароитига боғлик бўлади. Кобилиятлар маълум билимлар, кўникма ва малакаларни тез ўзлаштиришда, уларни тўғри ишлатишда ҳамда амалиётда ўзига хос тарзда куллай билишда намоён бўлади. Ҳар бир инсон маълум истеъдод ва қобилият аломатлар билан дунёга келади. Инсонда бир турдаги кобилият аломатлари бўлса, унда турли истеъдодлар ривожланиши мумкин, Масалан, яхши кўриш кобилиятига эга бўлган одам яхши рассом бўлиши, спорт сохасида эса - яхши югурувчи, кўрашчи бўлиши мумкин, Бундан ташқари агар инсонда бир турдаги кобилият аломатлари заиф ривожланган бўлса, фаолият жараёнида унда бошқа кобилиятлар жуда яхши ривожланиши мумкин. Лекин, бир нарсани эсдан чиқармаслик лозим: энг юксак истеъдод аломатларига эга бўлган инсон

ҳам, агар ушбу сохада тер тўкиб ишламаса, фаолиятда юқори натижаларга эриша олмайди, Кобилиятлар маълум билим, кўникма ва малакаларни тез ўзлаштиришда ҳамда амалиётда тўғри куллай билишда намоён бўлади. Билим, кўникма ва малакаларни янги шароитларда қўллай билиш юксак кобилият белгиси ҳисобланади. Юқори даражадаги кобилиятга истеъдод дейилади. Истеъдодли одам бир ёки бир нечта фаолиятларда юксак натижаларга эришади. Истеъдоднинг асосий белгилари куйидагилар: -кобилиятларнинг эрта намоён бўлиши, -муайян фаолиятга хос билим, кўникма ва малакаларни тезда ўзлаштириш, -уларга нисбатан мойиллик ва кизикиш. Истеъдод инсондаги кобилиятнинг тез ривожланишидагина эмас, балки, инсоннинг қийин ва янги шароитларда ҳам юксак натижаларга эриша олишида намоён бўлади. У ёки бу инсондаги истеъдод фавкулодда юкори даражага етишиши мумкин. Бунда талант дейилади.. Талантли одам ўзининг фаолиятига ижодий ёндашуви ва изланувчанлиги би лан ажралиб туради. Бундай одам фан, техника, санъат, спорт ва бошқа сохаларга гоят катта янгиликлар олиб киради. Энг юксак кобилиятлар сохибига дахо дейилади. Дахо инсонлар ижоди жамият хаёти учун тарихий ахдмиятга эга. Дахо ўзи шуғулланаётган сохада янги даврни яратади. Масалан, Амир Темур давлатчилик ва ҳарбий сохада, Мирзо Улугбек астрономия фанида, Алишер Навоий адабиётда, Аль берт Эйнштейн физика фанида шундай дахолар эдилар.

Маълумки, шуғулланувчи спортчи (ўқувчи, болалар) жисмоний тарбия машғулотига ёки спорт тренировкасига маълум кобили- ятлар билан келадилар. Жисмоний тарбия ўқитувчиси ёки спорт мураббийининг асосий вазифаси ушбу кобилиятларни ривожлантиришдан ҳамда жисмоний тарбия ва спорт фаолиятида шуғулланувчи спортчиларни (ўқувчи, болаларни) ишлатишни тўғри ташкил этишдан иборат. Энг мухими бу ишда хатога йўл куймаслик ҳар бир спортчини унинг кобилиятларига мос фаолият сохасига куйиш керак бўлади. Баъзи кишиларда психологик билиш жараёнлари; ҳақиқий хотира, идрок ривожланган бўлиши мумкин. Улар у ёки бу да 68 ражада ҳамма фаолият турларида катта имкониятларга эга бўладидар. Шундай қобилиятлар борки улар шахс хусусиятларига: қизиқиш, мойиллик темпераментларга асосланади. Шунингдек маълум фаолиятлардагина намоён бўладиган қобилиятлар ҳам бор (математикага ёки конструкторликка бўлган кобилият). Спортчилар фаолиятини кузатиб, уларга хос кобилиятларни аниқлаш мумкин. Шунингдек улардаги темпераментларни ҳам фарқлаш мумкин. Шуни айтиб утиш керакки, инсондаги коби лиятларни тўғри бахолаш осон иш эмас. Масалан, ММ АА ХХХ ААА МММ ЖЖЖ ООО ННН ОО ВВ ўқув тренировка жараёнида бўлин-маси командири битта курсантки курсантлар сафидан чиқа-ришни сураб бошлигига мурожаат қилади. У ушбу курсантда танкни цайдаш қобилияти йўқ, деган хулосага келади. Бўлинма командири ўз хулосасини етарлича асослаб бера олмайди, шундан кейин бошлик ушбу курсантни яна ҳам яхшироқ урга-нишни тавсия этади. Бўлинма командири ушбу топшириқни бажаради: курсант билан яхшироқ танишиб, унинг шахсий сифатларини ва жанговар имкониятларини ўргана бошлай-ди. Унинг ҳаракатлари бекор кетмади. Ушбу курсант тез орада тунги танк

ҳайдаш машғулотларида иштирок этди. уқишнинг иккинчи босгқичида эса у биринчи класс механиқ хдйдовчиси даражасини олди. Хозирги вақтда жуда кўп жойларда спортчилар кобилиятларини аниқлашда тестлардан фойдаланилади. Бу усулдан спортчиларнинг назарий билимларини аниқлаш даври шароитларида фойда беришига шубха йўқ. Бироқ, кутилмаган холатларга тула мусобақа даври учун бу усул ҳар доим ҳам самарали бўла-вермайди. Чунки, амалий (жонли) машғулотлар даврида, мусобақа жараёнида экстремал шароитларда инсон рухияти, жумладан, унинг кобилиятлари ҳам маълум ўзгаришларга учраши мумкин. Жисмоний тарбия ўқитувчиси ёки спорт мураббийининг к;обилиятлар хакидаги маълум билимларга эга бўлиши нафакат ўз кулостидаги шуғулланувчи спортчилардаги (ўқувчи, болалардаги) кобилиятларни бахолашга, балки, улардаги кобилиятларни керакли йўналишда ривожлантиришга имкон беради. Шуғулланувчи спортчилардаги (ўқувчи, болаларлардаги) кобилиятларни шакллантириш улар шуғулланишга келган кунидан бошлаб, маълум режа асосида олиб борилади. Бунда таълим жараёнида спортчи йўл куядиган хато ҳаракатлар тахлили катта рол уйнайди. Шу нарсани эсда тутиш керакки, ҳаракатлардаги бир катор кўпол хатоликлар охир-окибат шуғулланувчи спортчидаги (ўқувчи, болалардаги) кобилиятсизлик билан боғлик битта умумий сабабдан келиб чикади. Бир хил шароитда кобилиятсиз спортчи ёмонрок Фаолият кўрсатади. Унга нисбатан индивидуал ёндашув зарур бўлиб, бу нарса шуғулланувчи спортчини (ўқувчи, болани ҳар томонлама ўргангандагина сезиларли муваффакиятга эришишни таъминлайди. Спортчилар ҳар хил тайёргарлик ва махоратга эга бўлади. Улврдаги билим, кўникма ва малакаларнинг расман қабул килинган меъёрларга канчалик мос келишига караб, тайёргарлик даражалари аниқланади. Ҳар бир ўқув машғулотида шуғулланувчи спортчилар (ўқувчи, болалар) олдига муайян мақсадлар куйилади. Лекин, ҳамма ҳам бу мақсадларга бир

хил осонлик ва аниқлик билан эришавермайди. Улар ўқув жанговар тайёргарлик жараёнида турли хил хатоликларга йўл куядилар. Биронта ҳам шуғулланувчи ёки спортчида спорт бўйича таълим бирон- бир хатоликларсиз утмайди. Яхши спортчи машғулотларда кўпол хатоликларга йўл куймайди ва бир хил хатоликларни кайта такрорламасдан, уларга тезда барҳам беради, Шуғулланувчи спортчи (ўқувчи, болалар) ҳаракатларидаги ҳар бир хатолик ҳар томонлама бахоланиши зарур: -меъёрдан канчалик четга чикканлигига караб, хатоликнинг намоён бўлиш даражаси; - унинг такрорланишига караб, баркарорлик даражаси; - бошкка турдаги хатоликлар билан боғликлик даражаси; - хатоликларнинг сабаблари аниқланади. Жисмоний тарбия ёки спорт амалиётда «хатолик» тушунчаси икки хил холатни англатади: бирида шуғулланувчи спортчи (ўқувчи, болалар) амалга оширадиган ноаниқ ҳаракат тушунилса, бошқа холатда эса хатолик анжомлардан нотўғри фойдаланиш ёки тўғри куллай олмасликнинг маълум йўналишдан четга огишини билдиради. Ҳар кандай хато ҳаракат бир ёки бир нечта сабабларга эга бўлади. Сабаблар бир нечта бўлганда ушбу хатолик на моён бўлишини белгиловчи сабаб бош сабаб, бошқалари эса ёрдамчи сабаблар бўлади. Бартараф этилиши билан хатолик ҳам ўз-ўзидан йўқоладиган сабаб бош сабаб бўлади ва асосий кўраш ушбу сабаб билан олиб борилади. Жисмоний тарбия ва спорт жараёнида шуғулланувчи спортчилар (ўқувчи, болалар) томонидан йўл куйиладиган хатоликларнинг сабабларини уйидаги учта гурухга бирлаштириш мумкин: - тайёргарлик даражасининг пастлиги;

- кобилиятларнинг заифлиги; - интизомсизлик Шуғулланувчи спортчининг (ўқувчи, боланинг) деярли ҳар бир хато ҳаракати мана шу сабаблардан биронтаси ёки ҳаммасининг таъсирида юзага келиши мумкин. Охир-окибат улардан биронтаси асосий, қолганлари эса ёрдамчи сабаблар бўлади. Бошқалардаги ха толикларни куриб, тахлил қила олган кишигина ўз хатоликларини билиб, уларни тўзата олади.

Похожие

Харбий фаолиятда тафаккур ва нутк

Шуғулланувчи спортчида (ўқувчи , болада) темперамент ва характерлар

Шуғулланувчи спортчилардаги (ўқувчи, болалардаги) эмоция, ҳиссиёт ва ирода

Умумий ўрта таълим жараёнида ўқувчи шахсини ривожлантириш концепцияси

Тасаввур