Инновацион таълим технологиялари - Педагогиka - Рефераты

Инновацион таълим технологиялари

Загружено в:

25.04.2023

Скачано:

0

Размер:

492 KB

Инновацион таълим технологиялари Режа: 1. Инновацион таълим технологиялари тушунчасининг мазмуни. 2. Анъанавий таълимда ташкил этиладиган суҳбат

“Инновацион таълим технологиялари” тушунчасининг мазмуни . Луғавий жиҳатдан “инновация” тушунчаси инглиз тилидан таржима қилинганда (―innovation) ―янгилик киритиш деган маънони англатади. Мазмунан эса тушунча негизида ―инновация тушунчаси муайян тизимнинг ички тузилишини ўзгартиришга қаратилган фаолият ни ифодалайди. Инновацияларнинг асосий кўринишлари қуйидагилар саналади: - янги ғоялар; - тизим ёки фаолият йўналишини ўзгатиришга қаратилган аниқ мақсадлар; - ноанъанавий ёндашувлар; - одатий бўлмаган ташаббуслар; - илғор иш услублари. Таълиминновациялари – таълим соҳаси ёки ўқув жараёнида мавжуд муаммони янгича ёндашув асосида ечиш мақсадида қўлланилиб, аввалгидан анча самарали натижани кафолатлай оладиган шакл, метод ва технологиялар. Таълим инновациялари ―инновацион таълим‖ деб ҳам номланади. ―Инновацион таълим‖ тушунчаси биринчи бор 1979 йилда ―Рим клуби‖да қўлланилган. Таълим инновациялари бир неча турга ажратилади. Улар: 1. Фаолият йўналишига кўра: педагогик жараёнда ёки таълим тизимини бошқаришда қўлланиладиган инновациялар. 2. Киритилган ўзгаришларнинг тавсифига кўра: радикал, модификацияланган ҳамда комбинацияланган инновациялар. 3. Ўзгаришларнинг кўламига кўра: тармоқ (локаль), модул ва тизим инновациялари. 4. Келиб чиқиш манбаига кўра: жамоа томонидан бевосита яратилган ёки ўзлаштирилган инновациялар. Таълим тизимида ёки ўқув фаолиятида инновацияларни қўллашда сарфланган маблағ ва кучдан имкон қадар энг юқори натижани олиш мақсади кўзланади. Инновацияларнинг ҳар қандай янгиликдан фарқи

шундаки, у бошқариш ва назорат қилишга имкон берадиган ўзгарувчан механизмга эга бўлиши зарур. Барча соҳаларда бўлгани каби таълимда ҳам ―новация‖, ―инновация‖ ҳамда уларнинг моҳиятини ифодаловчи фаолият тўғрисида сўз юритилади. Агар фаолият қисқа муддатли, яхлит тизим хусусиятига эга бўлиб, фақатгина тизимдаги айрим элементларни ўзгартиришга хизмат қилса у новация (янгиланиш) деб юритилади.Борди-ю, фаолият маълум концептуал ёндашув асосида амалга оширилиб, унинг натижаси муайян тизимнинг ривожланишига ёки уни тубдан ўзгартиришга хизмат қилса, у ҳолда у инновация (янгилик киритиш) деб аталади. Асосий фарқлар Новация Инновация амалдаги назария қўлланилади; кўлам ва вақт чегараланади; методлар янгиланади; натижа аввалги доира сида бўйича тизим ни 1) тизимли, яхлит ва давомли бўлади; 2) маълум амалиётда янги фаолият тизимини лойиҳалайди; ) субъектларнинг фаолияти тўла янгиланади; 4) янги технологиялар яратилади; такомиллаштиради 5) фаолиятда янги сифат натижаларига эришилади; ) амалиётнинг ўзи ҳам янгиланади Таълим инновационлари қуйидаги ўзгаришлар га олиб келади - педагогик тизимнинг тамомила ўзгариши; - ўқув жараёнининг ўзгариши; - педагогик назариянинг ўзгариши; - ўқитувчи фаолиятининг ўзгариши; - ўқувчи (талаба) фаолиятининг янгиланиши; - педагогик технологиянинг ўзгариши; - таълим мазмунининг янгиланиши; - ўқитиш шакл, метод ва воситаларининг ўзгариши;

- таълим тизими бошқарувнинг ўзгариши; - таълим мақсади ва натижаларнинг ўзгариши. Инновацион фаолият – янги ижтимоий талабларнинг анъанавий меъёрларга мос келмаслиги ёки янги шаклланаётган ғояларнинг мавжуд ғояларни инкор этиши натижасида вужудга келадиган мажмуали муаммоларни ечишга қаратилган фаолият. Инновацион фаолият илмий изланишлар, ишланмалар яратиш, тажриба-синов ишлари олиб бориш, фан-техника ютуқларидан фойдаланиш асосида янги технологик жараён ёки янги такомиллаштирилган маҳсулот яратишдан иборат. Педагогнинг инновацион фаолияти: - янгиликни қўллашга тайёргарлиги; - педагогик янгиликларни қабул қилиши; - новаторлик даражаси; - коммуникатив қобилиятнинг ривожланганлиги; - ижодкорлиги билан белгиланади. Инновацион фаолият педагогнинг руҳий, ақлий, жисмоний кучини маълум мақсадга йўналтириш асосида назарий билим, амалий кўникма ва малакаларни эгаллаш, амалий фаолиятни назарий билимлар билан тўлдириб бориш, билиш, лойиҳалаш, коммуникатив нутқ ва ташкилотчилик маҳоратини ривожлантиришни талаб этади. В.Сластениннинг фикрига кўра инновацион ёндашув: - ижодий фаоллик; - фаолиятга янгилик (ўзгартириш) киритишга технологик ва методологик жиҳатдан тайёргарлик; - янгича фикрлаш; - юксак муомала маданиятига эга бўлишни ифодалайди. М.Жуманиёзованинг эътироф этишича, педагогик инновацион фаолияти қуйидаги белгилар асосида намоён бўлади: - ижодий фаолият фалсафасини эгаллашга интилиш;

- педагогик тадқиқот методларини эгаллаш; - муаллифлик концепцияларини яратиш қобилияти; - тажриба-синов ишларини режалаштириш ва амалга ошира олиш; - ўзидан бошқа тадқиқотчи-педагоглар тажрибаларини қўллай олиш; - ҳамкасблар билан ҳамкорлик; - фикр алмашиш ва методик ёрдам кўрсата олишлик; - зиддиятларнинг олдини олиш ва бартараф этиш; - янгиликларни излаб топиш ва уларни ўз шароитига мослаштириб бориш. Таълим инновацияларини педагогик жараёнга татбиқ этиш бир неча босқичлардакечади. Улар қуйидагилардир: 1. Муаммони таҳлил асосида аниқлаш. 2. Мўлжалланаётган таълим тизимини лойиҳалаш. 3. Ўзгаришлар ва янгиликларни режалаштириш. 4. Ўзгаришларни амалга ошириш. Бугунги кунда педагогларнинг инновацион фаолият кўникма, малакаларига эга бўлишлари муҳим аҳамиятга эга.Педагоглар томонидан иннофацион фаолият кўникма, малакаларини ўзлаштира олишларида уларнинг инновацион ёндашувга эга бўлишлари талаб этилади.Ўз моҳиятига кўра педагоглар томонидан инновацион фаолият кўникма, малакаларининг ўзлаштирилиши уларда инновацион ёндашувни қарор топиши асосида кечади. Педагогларда инновацион ёндашувнинг қарор топиши ҳам муракаб жараён бўлиб, у бир неча босқичда кечади. Яъни: 1-босқич: тайёр методик тавсиянома (мавжуд инновация) лардан фойдаланилади. 2-босқич: мавжуд тизимга янги ғояларни, методларни киритади. 3-босқи: янги ғояни амалга ошириш мазмуни, шакл ва методларини тизимлаштиради. 4-босқич: педагог ўқитиш ва тарбиялашга оид ўз концепцияси ёки методикасини яратади.

Замонавий шароитда таълим самарадорлигини оширишнинг энг мақбул йўли – бу машғулотларнинг интерфаол методлар ёрдамида ташкил этиш деб ҳисобланмоқда. Хўш, интерфаол методларнинг ўзи нима? Улар қандай дидактик имкониятларга эга? Таълим жараёнида интерфаол методларнинг ўринли, мақсадга мувофиқ қўлланилиши қандай самараларни кафолатлайди? Қуйидаги ана шу каби саволларга қисқача жавоб топилади. “Интерфаол тушунчаси инглиз тилида ―interact (рус тилида ―интерактив‖) тарзида ифодаланиб, луғавий нуқтаи назардан ―inter‖ – ўзаро, ―act‖ – ҳаракат қилмоқ каби маъноларни англатади. Интерфаол таълим – талабаларнинг билим, кўникма, малака ва муайян ахлоқий сифатларни ўзлаштириш йўлидаги ўзаро ҳаракатини ташкил этишга асосланувчи таълим. Интерфаоллик талабаларнинг билим, кўникма, малака ва муайян ахлоқий сифатларни ўзлаштириш йўлида биргаликда, ўзаро ҳамкорликка асосланган ҳаракатни ташкил этиш лаёқатига эгаликлари. Мантиқий нуқтаи назардан интерфаоллик, энг аввало, ижтимоий субъектларнинг суҳбат (диалог), ўзаро ҳамкорликка асосланган ҳаракат, фаолиятни олиб боришларини ифодалайди. Мантиқий нуқтаи назардан интерфаоллик, энг аввало, ижтимоий субъектларнинг суҳбат (диалог), ўзаро ҳамкорликка асосланган ҳаракат, фаолиятнинг олиб боришларини ифодалайди. Таълим соҳасида фаолият юритаётган ҳар бир мутахассис яхши биладики, анъанавий таълим ҳам суҳбат (диалог)га асосланган ва бу суҳбат қуйидаги ўзаро муносабат шаклларида ташкил этилади: Ўқитувчи – талаба Анъанавий таълимдаги Ўқитувчи – талабалар суҳбат иштирокчилари гуруҳи (жамоаси) Анъанавий таълимда ташкил этиладиган суҳбат

Интерфаол ТТ таълим жараёнининг асосий иштирокчилари – ўқитувчи, талаба ва талабалар гуруҳи ўртасида юзага келадиган ҳамкорлик, қизғин баҳс-мунозалар, ўзаро фикр алмашиш имкониятига эгалик асосида ташкил этилади, уларда эркин фикрлаш, шахсий қарашларини иккиланмай баён этиш, муаммоли вазиятларда ечимларни биргаликда излаш, ўқув материалларини ўзлаштиришда талабаларнинг ўзаро яқинликларини юзага келтириш, ―ўқитувчи – талаба – талабалар гуруҳи‖нинг ўзаро бир- бирларини ҳурмат қилишлари, тушунишлари ва қўллаб-қувватлашлари, самимий муносабатда бўлишлари, руҳий бирликка эришишлари кабилар билан тавсифланади. Интерфаол ТТни қўллашда суҳбат қуйидаги шахслар ўртасида ташкил этилади: Интерфаол ТТни қўллашда ташкил этиладиган суҳбат (диалог) Интерфаол ТТ моҳиятига кўра суҳбатнинг ―талаба – ахбороткоммуникацион технологиялар‖ шаклида ташкил этилиши талабалар томонидан мустақил равишда ёки ўқитувчи раҳбарлигида ахборот технологиялари ёрдамида билим, кўникма, малакаларнинг ўзлаштирилишини англатади. Ўқув жараёнининг интерфаол ТТга асосланиши бир қарашда ниҳоятда оддий, содда, ҳатто ―болалар ўйини‖ каби таассурот уйғотади. Бироқ, бунда ўқитувчининг маълум даражада қуйидаги омилларга эга бўлиши талаб қилинади: Интерфаол таълимдаги суҳбат Талаба – талаба (жуфтликда ишлаш) Талаба – талабалар гуруҳи (гуруҳ ёки кичик гуруҳда ишлаш) Талаба – талабалар жамоаси (синф, гуруҳ жамоасида ишлаш) Талаба – ахборот - коммуникацион технологиялар

Шу билан бирга интерфаол ТТни қўллаш самарадорлиги қуйидаги иккиламчи омилларга ҳам боғлиқ: Ўқитувчи таълим жараёнида интерфаол ТТ ёрдамида талабаларнинг қобилиятларини ривожлантириш, мустақиллик, ўз-ўзини назорат, ўз-ўзини бошқариш, самарали суҳбат олиб бориш, тенгдошлари билан ишлаш, уларнинг фикрларини тинглаш ва тушуниш, мустақил, ижодий, танқидий фикрлаш, муқобил таклифларни илгари суриш, фикр-мулоҳазаларини эркин баён қилиш, ўз нуқтаи назарларини ҳимоя қилиш, муаммонинг ечимини топишга интилиш, мураккаб вазиятлардан чиқа олиш каби сифатларни шакллантиришга муваффақ бўлади. Энг муҳими, интерфаол ТТни қўллаш Асосий омиллар Иш тажрибаси Методик малака Таянч педагогик - психологик Ташкилотчилик қобилияти Дидактик воситалар (ахборот, тарқатма материаллар, дарс жиҳозлари)га эга бўлиш Талаба ва талабалар гуруҳи ўртасидаги ўзаро муносабатларнинг ишонч ва ҳурматга асосланиши Талаба ва талабалар гуруҳининг ўзаро ҳамкорликка эриша олиши Таълим жараёнида демократик ғояларнинг устувор ўрин тутиши Ахборотларни тақдим этишда хилма - хил метод, воситаларнинг самарали, ўринли, мақсадга мувофиқ ва ўзаро мосликда қўллашга эришиш Ўқувчиларнинг ўқитувчи томонидан қўйиладиган талабларга бўйсуниш хоҳишига эгаликлари Ўқувчиларнинг дарсга нисбатан масъулиятли ёндашишлари, бурчни англай олишлари Иккиламчи омиллар Ўқувчиларнинг дарсга психологик тайёрликлари Ўқувчиларнинг ўзлаштириш даражаси Ўқувчиларнинг муайян даражада ҳаётий тажрибаларга эгаликлари Ўқувчиларнинг тенгдошлари ва ўқитувчи билан ҳамкорлик қилишга мойилликлари

орқали ўқитувчи талабаларнинг аниқ таълимий мақсадга эришиш йўлида ўзаро ҳамкорликка асосланган ҳаракатларини ташкил этиш, йўналтириш, бошқариш, назорат ва таҳлил қилиш орқали холис баҳолаш имкониятини қўлга киритади. ҳаракатлар қуйидаги шаклларда Одатда интерфаол ТТга асосланган таълимий ташкил этилади: индивидуал; жуфтлик; гуруҳ; жамоа билан ишлаш Интерфаол ТТни қўллаш жараёнида талабалар: - гуруҳ ёки жамоа билан ҳамкорликда ишлаш; - тенгдошлари орасида ўз ғояларини эркин баён қилиш, билимларини ҳеч қандай руҳий тўсиқларсиз намойиш этиш; - муаммони ҳал қилишга ижодий ёндашиш; - гуруҳ ёки жамоадошлари билан руҳий яқинликка эришиш; - ўз ички имконият ва қобилиятларини тўлиқ намоён қила олиш; - фикрлаш, фикрларни умумлаштириш ва улар орасидан энг муҳимларини саралаш; - ўз фаолиятини назорат қилиш ва мустақил баҳолаш; - ўз имкониятлари ва кучига ишонч ҳосил қилиш; - турли вазиятларда ҳаракатланиш ва мураккаб вазиятлардан чиқа олиш кўникмаларини ўзлаштириш каби имкониятларга эга бўлади Интерфаол ТТ: - талабаларда билимларни ўзлаштиришга бўлган қизиқишни уйғотади; - таълим жараёнининг ҳар бир иштирокчисини рағбатлантиради; - ҳар бир талабанинг руҳиятига ижобий таъсир кўрсатади; - ўқув материалининг самарали ўзлаштирилиши учун қулай шароит яратади; - талабаларга кўп томонлама таъсир кўрсатади;

- талабаларда ўрганилаётган мавзулар бўйича фикр ҳамда муносабатни уйғотади; - талабаларда ҳаётий зарур кўникма, малакаларни шакллантиради; - талабаларнинг хулқ-атворини ижобий томонга ўзгартирилишини таъминлайди Интерфаол ТТнинг асосий белгилари қуйидагилардир: Интерфаол ТТнинг асосий белгилари Интерфаол ТТ тамойиллари: 1. Машғулот – маъруза эмас, балки жамоанинг умумий иши. 2. Гуруҳнинг тажрибаси педагогнинг тажрибасидан кўп. 3. Талабалар ёш, ижтимоий мавқе ва тажрибага кўра ўзаро тенг. 4. Ҳар бир талаба ўрганилаётган муаммо юзасидан ўз фикрини айтиш ҳуқуқига эга. Асосий белгилар Кўп фикрлилик Суҳбат (диалог) Фикрлашга асосланган фаолият Ғояларнинг яратилиши (илгари сурилиши) Танлаш имкониятининг мавжудлиги Муваффақиятли вазиятларни ҳосил қилиш Рефлексия

5. Машғулотда талаба шахси танқид қилинмайди Таълимни ташкил этишга интерфаол ёндашувни қарор топшириш учун педагоглар бир қатор шартларга риоя эта олишлари зарур. Улар: Бугунги кунда жаҳон таълим тизимида интерфаол ТТнинг қуйидаги шаклларда амалга оширилаётганлиги барчага маълум: Асосий шартлар Топшириқни бажариш, материалларни тақдим этиш, гуруҳларнинг ишланмаларини муҳокама қилиш учун вақтнинг аниқ белгиланиши Талабаларнинг кичик гуруҳларга моҳирона бириктирилиши (ҳар бир гуруҳда фаол, нофаол талабаларнинг тенг миқдорда бўлиши) Таълим ж араёнига жамоадаги барча ўқувчиларнинг тўла қамраб олиниши Талабаларнинг машғулотларга руҳан тайёрликларини инобатга олиш Талабалар сонининг кўп бўлмаслиги (25 - 30 нафар ўқувчи билан кичик гуруҳларда ишлаш самаралидир) Ўқув хонасининг жиҳозланиш и (стуллар доира, арча, ―Жонли линия‖ каби шаклларда жойлаштирилади)

Асосий шакллар Муаммоли вазиятларни ҳал қилиш Дидактик ўйинлар (ишбилармонлик ва ролли ўйинлар, имитация, тренажёрлар воситасида ташкил этиладиган ўйинлар) Ижтимоий заҳиралардан фойдаланиш мутахассисларни таклиф этиш, табиий ва ( ижтимоий объектларга экскурсиялар уюштириш) Ижодий топшириқни бажариш Тест ўтказиш Масофавий таълим Тренинглар ўтказиш Ижтимоий лойиҳа (мусобақа, интервью, форум, акция, томоша ва кўргазма)ларни амалга ошириш Янги материални ўрганиш ва мустаҳкамлаш ( интерфаол маъруза, кўрсатмали қуроллар билан ишлаш, видео ва аудиоматериаллардан фойдаланиш) Кичик гуруҳларда ишлаш Қайтар алоқа ― Чигал ёзди‖ машқларини ташкил этиш

Адабиётлар: 1. Мирзиѐв Ш.М. Танқидий таҳлил, қатъий тартиб интизом ва шахсий жавобгарлик – ҳар бир раҳбар фаолиятининг кундалик қоидаси бўлиши керак. Ўзбекистон Республикаси Вазирлар маҳкамасининг 2016 йил якунлари ва 2017 йил истиқболларига бағишланган мажлисидаги Ўзбекистон Республикаси Президентининг нутқи. // Халқ сўзи газетаси. 2017 йил 16 январь, №11. 2. Мирзиѐев Ш.М. Эркин ва фаровон демократик Ўзбекистон давлатини биргаликда барпо этамиз. Тошкент, ―Ўзбекистон‖ НМИУ, 2017. –29 б. 3. Мирзиѐев Ш.М. Қонун устуворлиги ва инсон манфаатларини таъминлаш юрт тараққиѐти ва халқ фаровонлигининг гарови. ―Ўзбекистон‖ НМИУ, 2017. – 47 б. 4. Мирзиѐев Ш.М. Буюк келажагимизни мард ва олижаноб халқимиз билан бирга қурамиз. ―Ўзбекистон‖ НМИУ, 2017. – 485 б. 5. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги ―Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича ҳаракатлар стратегияси тўғрисида‖ ги ПФ-4947-сонли Фармони. Ўзбекистон Респубикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2017 й., 6-сон, 70- модда 6. Ўзбекистон Республикаси Президентининг ―Олий таълим тизимини янада ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида‖ги

Похожие

Ахборот таълим технологиялари

Педагогик илмий тадқиқот ишлари ва уларга мос инновацион таълим технологиялари

Шахсни фаоллаштиришга йуналтирилган таълим технологиялари ( Суггестопедия Сугестия Гипнопедия)

Янги ахборот технологиялари ва уларнинг таълим тизимига жорий этилиши

Педагогикада инновацион жараёнлар