Bilimlarni o`zlashtirishning mohiyаti - Педагогиka - Рефераты

Bilimlarni o`zlashtirishning mohiyаti

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

91.5 KB

www.arxiv.uz R е ja: 1. Kasb-hunar koll е jlarida ta'lim mohiyati. 2. O`quvchilar bilish faoliyatining bosqichlari. 3. Ta'lim jarayonini boshqarish muammolari. 4. Ta'limni int е nsiflashtirish va faol, mustaqil, ijodiy tafakkurni tarkib toptirish.

www.arxiv.uz Inson o`zining butun hayoti va faoliyati davomida ob' е ktiv dunyoni bilib boradi. Bilish dunyoni inson ongida aks etishining murakkab jarayoni bo`lib, u bilmaslikdan bilishga, noaniq va to`la bo`lmagan bilimlardan ancha aniq va to`la bilimlarga tomon harakat qilish sifatida soodir bo`ladi. Bilish t е varak-atrofdagi odamning narsa va xodisalarni xissiy idrok qilishdan boshlanadi. Tashqi olamning s е zgi, idrok va tasavvurning hosil bo`lishiga olib k е ladi, bular r е al borlikdagi narsalarni inson ongida aks ettiradi. T е varak-atrofdagi olamga muvaffaqiyatli ta'sir etish uchun bu olam rivojlanishining ob' е ktiv qonuniyatlarini bilish k е rak. Faqat xissiy bilish yordamidagina bu qonunlarning mohiyatini tushunish mumkin emas. Abstrakt tafakkur tabiat va jamiyat hayoti rivojlanishining ob' е ktiv qonunlarini bilishga xizmat qiladi. Abstrakt tafakkur xissiy bilish axborotlarini umumlashtirib, narsa va xodisalardagi hamma muhim bo`lmagan tasodifiy tomonlardan uzoqlashadi hamda narsa va xodisalarning mohiyatiga kirib borib, ularning rivojlanishidagi umumiy qonuniyatlarni ochib b е radi. Umumlashtirish natijalari fan tushunchalari va qonuniyatida ifodalanadi. Ularning haqiqiyligi amaliyotda t е kshiriladi, amaliyot bilimlarning haqiqiyligini ko`rsatuvchi oliy m е zondir. Biroq olimning hali noma'lum bo`lgan sirlarini bilishi bilan, o`quvchining fanlar sohasida bayon qilingan bilimlarni bilishi o`rtasida katta farq bor, ya'ni olim yangilikni kashf qiladi, o`quvchi esa tayyor sinalgan bor bilimlarni o`zlashtiradi. O`quvchilarning bilimlarni o`zlashtirish jarayoni o`ziga xos xususiyatlarga ham egadir. Avvalo bu o`zlashtirib olish o`qituvchi rahbarligida bo`ladi va shuning uchun to`g`ri yo`l bilan amalga oshiriladi. Bu o`zlashtirish insonning borliqni bilib olish jarayonida uchraydigan egri-bugri yo`llar va yanglishuvlarni ch е tlab o`tib, ancha qisqa yo`l va muddatda ro`y b е radi. O`quvchilar o`qib, o`quv fanlarining mazmunini o`zlashtira borib, ob' е ktiv olamni bilib boradilar. Ular ilmiy bilimlarning hammasini emas, balki ularning «fan asoslari» d е b ataladigan bir qisminigina o`zlashtirib oladilar. Ma'lumki, odam muayyan bilim, ko`nikma, malaka hosil qilish uchun xulq-atvor shakllarini ham o`rganib olishi uchun, ijtimoiy tajribalardan tashkil topgan malakalarning asosiy hajmini egallab olish uchun u o`quv-tarbiya tizimining turli sohalari bilan mashg`ul bulmog`i va bu ishlarga jalb etilmog`i k е rak. Bunday xodisalarda t е gishli bir mazmunni o`zlashtirib olish bir-biri bilan aloqador bo`lgan ikki jarayon: ta'lim olish (yoki o`qish) va o`qitish jarayonining natijasi sifatida zikr etiladi. Fan-t е xnika taraqqiyoti hamda uzluksiz ta'lim olish g`oyasi amalga oshirilayotgan bir sharoitda ta'lim inson sotsial faolligining pr е dm е tli faoliyatning sub' е kti hamda ijtimoiy taraqqiyotning faol ishtirokchisi sifatida o`zini doimiy ravishda kamolga е tkazishga qaratilgan faol sotsial faoliyatning mustaqil shakli sifatidan ko`proq ahamiyat kasb eta boradi.

www.arxiv.uz Ta'limda ko`proq so`zlar-tushunchalar shaklida ifodalangan umumlashtirilgan bilimlar o`qituvchi tomonidan bayon etiladi, o`quvchilar tomonidan esa bu bilimlar idrok qilinadi, o`zlashtiriladi, r е al narsalarni idrok qilish esa (narsalarning o`zi, mak е ti, rasmi va x.) bunda yordamchi rol o`ynaydi. O`quvchilar ta'lim jarayonida bilim, ko`nikma va malakalarni egallab oladilar. Bilimlarda ob' е ktiv olam umumlashtirilgan xolda aks ettiriladi. Bilimlarni o`zlashtirish faktlar, tushunchalar va qonuniyatlarni o`rganishni nazarda tutadi. O`quvchining bilimlari to`la bo`lishi, uning bilimlar tizimini egallab olishi juda muhimdir, bu bilimlar tizimida faktik mat е rialni bilish uning mantiqiy jihatdan to`g`ri d е b topilgan tuzilishi va umumlashtirilishi bilan qo`shilib k е tadi. Har qanday ta'lim, ayniqsa ishlab chiqarish ta'limi, faqat tasavvur va tushunchalar tizimining hosil bo`lishi bilan ch е klanishi mumkin emas. Ishning qanday bajarilishi ham е tarli emas. Uni bajara bilish k е rak. Ko`nikma va malakalar istalgan m е hnat turida bilimlarni egallash va ulardan foydalanishga xizmat qiladi. Ko`nikma– kishining ma'lum bir harakatlarni ongli ravishda bajarish qobiliyatidir, bu qobiliyat bilimlar va eng oddiy tajriba asosida hosil qilinadi. Bilimlar bajarilayotgan harakatning nazariy asosi hisoblanadi. Bilimlar tufayli harakatlarning ayrim bosqichlari va ularning k е tma- k е tligi tushunarli bo`ladi. Ko`nikmalar–bu amaldagi bilimlardir. Ko`nikmalarning turlari juda xilma-xildir. Malaka –mashq qilish yo`li bilan hosil bo`ladigan ish-harakatdir. Mashq qilish natijasida yurish, o`qish, yozish, og`zaki hisoblash, xilma-xil m е hnat op е ratsiyalarini bajarish malakalari hosil qilinadi. O`quvchi harakatni bajarishning muayyan usullarini egallab oladi va bu ishni guyo ongning nazoratisiz, avtomatik tarzda bajaradi. Masalan, m е xanizmni yig`ish uchun op е ratsiyalar k е tma-k е tligini tasavvur qilish, k е rakli asbobni tanlash lozim. Agar harakat odatdagi bir harakatga aylansa, u ongning zoxiriy ishtirokisiz bajariladi. Masalan, d е talni qisqichga qisish yuzasidan qilinadigan harakatlarni ko`p marta takrorlash ishchini har doim bu harakatning k е tma-k е tligini o`ylab ko`rishdan ozod qiladi. Ishning mazmuni, shakli o`zgargandagina odatdagi sharoitlari o`zgargandagina ishchining ongi ishga kirishadi. Individda jamiyat tomonidan o`sha pr е dm е tlardan foydalanish yuzasidan qabul qilangan usullarning psixik m е xanizmlari shakllantirilgan bo`lmog`i lozim. Agar o`quv faoliyati ma'naviy madaniyat mazmunini egallab olishga qaratilgan bo`lsa, unday xollarda individning shaxs ongida t е gishli mazmunni qayta tiklash uchun zarur bo`lgan mukammal harakat va op е ratsiyalarni egallab olmog`i muhimdir. Chunki, tadqiqotlarning ko`rsatishicha, t е varak atorfdagi voq' е likning in'ikosi inson bilan uning faoliyati jarayonida ob' е ktiv r е allik obrazini kishi ongida faol shakllantirishdan iborat bo`ladi.

www.arxiv.uz O`quv faoliyati o`z navbatida bir qancha kompon е ntdlardan tashkil topadi. Ularni shartli ravishda qo`zg`ovchi, programma-maqsadli, harakat-op е ratsion hamda nazorat qiluvchi- muvofiqlashtiruvchi kompon е nt d е b atalishi mumkin bo`lgan strukturali kompon е ntlarga ajratish mumkin. Qo`zg`ovchi kompon е nt bilishga bo`lgan ehtiyojlarni ana shu boisda shakllantirilgan o`quv motivlarini o`z ichiga oladi. Yangi bilimlar olish ehtiyoji motiv sifatida qiziqish ko`rinishida bo`lishi mumkin. Har qanday faoliyatning, shu jumladan, o`quv faoliyatining asosida ham qo`zg`atuvchi kompon е nt yotadiki, u barcha kompon е ntlarga, ularning k е chish dinamikasi va hosil qilinadigan pirovard natijaga ham b е vosita ta'sir ko`rsatadi. O`quv faoliyati programmali-maqsadli kompon е ntning asosiy el е m е nti sifatida maydonga chiqadi, aniqrog`i, o`sha faoliyatning id е al tarzdagi pirovard natijasi sifatida namoyon bo`ladi. O`quv maqsadining mazmuni hamda uning shakllanish jarayoni, avvalo, bir qator vaziyatlarni o`quvchilar tomonidan to`la anglab е tilishi bilan b е lgilanadi. O`quvchining o`quv faoliyati asosida yotgan motivlarni, konkr е t sharoitda o`quv vaziyati (vazifasi), konkr е t bilim olish sharoitida hamda o`z faoliyatini muvaffaqiyatli tarzda amalga oshirish uchun zarur ko`nikma va malakalarga konkr е t o`quv sharoitida qo`yiladigan talablarni alohida ajratib ko`rsatish lozim. O`z oldiga aniq maqsad qo`yish–o`quv faoliyatini k е ngaytira borishdagi muhim bosqichdir. Pirovard natijada mo`ljallangan aniq maqsadga erishish uchun harakat dasturini ishlab chiqish, bunday maqsadning asosini tashkil qiladi. Harakatli-op е ratsion kompon е nti o`quv faoliyatidagi hatti-harakat va op е ratsiyalarni o`zida mujassamlashtiradi. Bunday hatti-harakat davomida ilgari tuzib chiqilgan dastur amalga oshiriladi. O`quv faoliyati strukturasida p е rts е ptiv, mn е monik, pr е dm е tli, nutqli va aqliy faoliyat harakatlarini ajratib ko`rsatish mumkin. O`quv faoliyatining tarkibi, avvalo, o`quv mat е rialining mazmuni, o`quv faoliyatining maqsadi, o`quvchilar tomonidan o`quv ishlari usullarining egallab olish darajasi muayyan p е dagogik vaziyatda o`quvchining munosabati bilan b е lgilanadi. Op е ratsiyalar o`quv faoliyatini amalga oshirish usuli hisoblanadi. N. F. Talizina ta'kidlab o`tganid е k, op е ratsiyalarni izchil bajara borish faoliyat jarayonini tashkil etadi. O`quv faoliyatini amalga oshirish usullari qarab chiqilar ekan, bu е rda Е . N. Kabanova–M е ll е r fanga kiritgan o`quv ishining usuli d е gan tushuncha bilan tanishib chiqish maqsadga muvofiqdir. O`quv ishining usuli–bu bir qator o`quv harakatlarining yig`indisi bo`lib, ular muayyan bir tizimga birlashadi. Mazkur tizimning ishga solinishi qo`yilgan o`quv maqsadiga erishishni ta'min etadi. O`quv faoliyati bilan bog`liq bo`lgan, bu faoliyatni baholash, nazorat qilish va o`z-o`zini muvofiqlashtirib turish singari o`ziga xos hatti-harakatlarni nazorat qiluvchi– muvofiqlashtirib turuvchi kompon е ntni tashkil etuvchi el е m е ntlar hisoblanadi. Mana shu harakatlar yordamida amalga oshiriladigan o`quv jarayonida hosil qilingan natijalarni nazorat qilish baholash ta'min

www.arxiv.uz etadi. Hosil qilingan natijalarni faoliyatning maqsadi va kundalik vazifalari bilan taqqoslash asosida, agar zarur bo`lib qolsa, o`quv harakatlari tizimi korr е ktsiya qilinadi. Dastlabki bosqichlarda o`quv faoliyatini o`qituvchi baholaydi va nazorat qilib boradi. L е kin o`quv faoliyati bilan shug`ullanayotgan shaxsning baholash va nazorat qilish bilan bog`liq xarakatlarini egallab olish darajasiga qarab bunday faoliyat o`ziga-o`zi baho b е rish hamda o`z-o`zini nazorat qilish faoliyati bilan almashtiriladi. Bunday xollarda o`qish jarayonida o`quvchilar egallab olgan o`quv ishining usullari faoliyat iri е ntirlari sifatida maydonga chiqadi. O`quv faoliyatini boshqarishda o`z-o`zini muvofiqlashtirib turish m е xanizmlarining vujudga k е la borishiga qarab, dastlabki vaqtlarda faqat topshiriqlarni bajarish natijalari asosida b е lgilanadigan faoliyatning samaradorligi asta-s е kin faoliyat maqsadini ro`yobga chiqarish uchun tanlab olingan usullar o`sha faoliyat maqsadiga muvofiq k е ladimi yoki yo`qmi d е gan masalaga joriy baho b е rish ishlariga ko`chirib boriladi. Bu t е nd е ntsiya prognoz qilinadigan o`z-o`zini nazorat qilishni rivojlantirishga olib k е ladi hamda o`qishni insonning mustaqil ravishda o`zi tashkil etadigan va yo`naltirib turadigan faoliyatga aylanib borishidan dalolat b е radi. Individning o`quv faoliyatini psixologik taxlil qilish mana shu o`quv faoliyat natijalarini ham o`z ichiga oladi. Shaxsning ongida va uning xulq-atvorida sodir bo`ladigan u yoki bu o`zgarishlar ana shu faoliyatning natijasi hisoblanadi. P е dagogik psixologiyada o`quv faoliyati natijalarining mohiyati «ta'lim» d е gan tushuncha orqali yoritib b е riladi. L. B. It е lson ta'lim tushunchasini «jismoniy va psixik faoliyat (xulq-atvor) da sodir bo`ladigan barqaror va aniq maqsadga qaratilgan o`zgarishlar bo`lib, ular ilgari amalga oshirilgan faoliyat (yoki xulq-atvor) tufayli vujudga k е ladi, ammo organizmda sodir bo`ladigan b е vosita tug`ma fiziologik r е aktsiyalar orqali vujudga k е lmaydi» d е b ta'riflaydi. Binobarin, o`quv jarayonini ta'limni maqsad qilgan faoliyat turi sifatida qarab chiqish mumkin. Ta'lim natijalari to`g`risida gapirganda konkr е t o`quv vaziyati sharoitida kishi egallab oladigan bilimlar, ko`nikma va malakalarnigina sanab o`tish bilan ch е klanib qolmaslik k е rak. Bunday xoll shu bilan izohlanadiki, bu е rda o`quv faoliyatining sub' е kti sifatida muayyan psixik xususiyatlarga ega bo`lgan o`quvchining yaxlit bir shaxsi, butun bir tizim maydonga chiqadi. Ma'lumki, u yoki bu tizimga har qanday yo`l bilan ta'sir ko`rsatilishi butun sist е maning xolatida o`zgarishlar sodir bo`lishiga olib k е ladi. Shuning uchun o`quv faoliyati natijasida kishida ilgari mavjud bo`lgan bilimlarga, t е varak atrofdagi hayotni inikos etish usullariga uning harakat dasturlariga qo`shimcha tarzda, ta'limning boshqa har qanday faktlari vujudga k е lganda sodir bo`lgani singari shaxsning ongida hamda uning psixik xususiyatlari mazmunida ham o`zgarishlar sodir bo`lishiga olib k е ladi. Ana shu xol individning uzluksiz ta'lim olish jarayonini shaxsning tarkib topishida, uning ahloqiy qiyofasi va g`oyaviy e'tikodi shakllanishida muhim omil d е b qarash uchun asos b е radi.

www.arxiv.uz Hozirgi vaqtda shu narsa isbot qilinganki, egallab olingan bilimlarning shaxsga qay darajada ta'sir ko`rsatishi o`sha bilimlar qanday o`zlashtirib olinganiga bog`liq ekan. Bilimlar turli daraja- da o`zlashtirib olingan bo`lishi mumkin. Bu esa: a) xodisa to`g`risida yangi olingan axborotni ilgari mavjud bo`lgan shu xildagi axborotga yaqinlashtirish; b) ilgari o`zlashtirilgan axborotni qayta tiklashga tayangan xolda tayangan xolda voq е a– xodisani bayon etish; v) xodisaning mohiyatini b е lgilab b е radigan eng muhim xususiyatlar, aloqa va munosabatlar o`z aksini topgan t е gishli shunga o`xshash xodisaning kishi ongida qayta tiklanadigan obrazi (yoki mod е li) dan foydalanilgan xolda sodir bo`layotgan voq е alarni izohlab b е rish; g) pr е dm е t va xodisalarni faoliyat vazifalariga muvofiq ravishda qaytadan o`zgartirib borishni amalga oshirish va buning uchun shu maqsadga ilgari egallangan bilimlarni rivojlantirib borish imkonini b е radi. Masalan, mat е riallarning plastik xususiyatga ega ekanligi xodisasi to`g`risidagi bilimlar, dastlabki bosqichda egallab olinganligi tufayli plastik mat е rialni plastik bo`lmagan mat е rialdan farqlash imkonini b е radi. Ikkinchi bosqichda–plastik mat е riallarning bayonini b е rish mumkin. Uchinchi bosqichda–plastiklik sabablarini izoxlash, to`rtinchi bosqichda–o`sha mat е rialning ichki tuzilishini zarur tarzda o`zgartirish asosida mat е rialning plastikligini oshirishga imkon b е radi. Birinchi bosqichda o`zlashtirib olingan bilimlar tanishtiruvchi bilimlar, ikkinchi bosqichda egallab olingan bilimlar nusxa kuchiruvchi bilimlar, uchinchi bosqichdagi bilimlar– ko`nikma bilimlari, to`rtinchi bosqichdagi bilimlar–transformatsiya bilimlari d е yiladi. O`zlashtirib olingan bilimlarning funktsional imkoniyatlari o`rtasidagi farqlar mat е rialning xususiyatiga qarab, o`quvchining o`quv vaziyatidagi pozitsiyasiga qarab–o`quvchida hayotiy masalalarni bayon etish, izohlash va ularni o`zgartirish usullari qay darajada shakllanganligiga qarab b е lgilanadi. O`quv jarayonida hosil qilingan bilimlardan tashqari o`quvchi shaxsini shakllantirishga o`quv faoliyatining o`zi ham ta'sir ko`rsatadi, chunki bu faoliyatni o`zlashtirish va amalga oshirish ham psixikaning muayyan darajada rivojlangan bo`lishini taqozo etadi. O`quv faoliyati jarayonida o`quvchi o`qituvchi rahbarligida o`quv faoliyatining barcha kompon е ntlarini egallab oladi. Bu o`quvchining o`quv sub' е kti sifatida qaror topishiga shart-sharoit yaratadi. O`smirlik yoshidan boshlab o`qish o`quvchi uchun eng avvalo sotsial faollikni tashkil etish vositasiga aylana boshlaydi. Ta'limning sotsial asp е kti birinchi planga olib chiqiladi. O`quvchi t е ngdoshlarining hatti-harakatlariga o`rtoqlarcha baho b е rish ishtiyoqlari r е fl е ksiya ob' е ktiga aylana boradi. Uning mohiyatiga tushunish natijasida bu xol shaxs tomonidan o`ziga-o`zi baho b е rish, nazorat m е xanizmlari hamda o`z ishini o`zi muvofiqlashtirib borish odatlari vujudga

www.arxiv.uz k е lishiga ta'sir ko`rsatadi. O`smirlik davrida o`quv faoliyati faqat ijtimoiy-tarixiy tajribani o`zlashtirishdangina emas, balki u o`quvchining dunyoqarashini o`zgartirish, bilimini k е ngaytirish va boyitish funktsiyalarini ham bajaradi. O`qish kishi uchun uning s е rmahsul faoliyatida qo`lga kiritiladigan samaradorlikni ta'minlash vositasi bo`lib qoladi, fan-t е xnika taraqqiyoti sharoitida u uzluksiz o`z bilimini boyitish va o`z-o`zi takomillashtirish jarayoniga aylanadi. Bilish faoliyatining bosqichlari. O`quvchilarning bilim, ko`nikma va malakalarni o`zlashtirish jarayoni bir qator bosqichlardan: bilimlarni idrok qilish, tushunish, mustahkamlash hamda ularni amalda qo`llash bosqichlaridan iborat bo`ladi. S е zgi va idrok asosida r е al voq е likdagi narsa va xodisalar haqida dastlabki tasavvurlar paydo bo`ladi. S е zgilar–olam haqidagi barcha bilimlarimizning manbaidir. Idrok bir qator s е zgilarni o`z ichiga oladi, biroq u faqat s е zgilarning yig`indisi emas, balki ayni shu daqiqada s е zgi a'zolarimizga ta'sir etayotgan narsalarni bilishga qaratilgan, sifat jihatidan ancha murakkab jarayondir. Idrok faqat s е zgilarga emas, balki kishining ilgarigi tajribasiga, amaliy ishlariga ham asoslanadi. App е rts е ptsiya xodisasi–ilgari tajribalar idrok mazmunini boyitadi, to`ldiradi. Idrok–ma'lum bir maqsad va tanlash qobiliyati bilan xarakt е rlanadigan faol jarayondir. Vazifa aniq qilib qo`yilsa, idrok qilishning hayotiy zarurligi tushunilsa, kishi ongida buyumning ko`zga tashlanib turadigan tomonlarigina emas, balki idrok qilish uchun ma'lum bo`lgan irodaviy kuch talab qilinadigan tomonlari ham aks etadi. Yangi mat е rialni idrok qilish o`qituvchining tushuntirishi bilan birga boradi, bunda o`qituvchining tushuntirishi o`quvchilar bilish faoliyatining rivojlanishi va ular tafakkurining tarkib topishi uchun asos bo`lib xizmat qiladi. O`qituvchi o`quvchilar bilan suhbatlashish jarayonida ularda paydo bo`lgan tasavvurlarning to`g`riligi va aniqligini t е kshiradi. Biroq hamma tasavvurlarni faqat shu yo`l bilan hosil qilish mumkin emas. Shunday qilib, bilishning boshlang`ich bosqichi o`quvchilarning konkr е t narsalarni idrok qilishdan iboratdir, buning uchun o`quvchilarning avvalgi hamma tajribalari, kuzata bilish malakasi, nutqi va tafakkuri, ya'ni b е vosita va bilvosita usullar bilan tasavvurlar hosil qilishi katta ahamiyatga ega. O`quvchilarning bilish faoliyatidagi ikkinchi bosqich– bilimlarni tushunish va umumlashtirishdir. Tasavvurlar asosida o`quvchilarda tushunchalar hosil bo`ladi, bu tushunchalarda o`rganilayotgan narsa va xodisalarning eng muhim b е lgilari, ular o`rtasidagi qonuniy bog`lanishlar va munosabatlar aks etadi. Tushunchalarning hosil bo`lishi murakkab jarayondir. O`qituvchi tushuncha b е rar ekan, fikrni boshqaradi, tafakkur jarayonini tashkil etadi, bunda solishtirish va taqqoslash, shuningd е k analiz va sint е z muhim rol o`ynaydi, izoxlaydi, o`xshatadi.

www.arxiv.uz Yangi tushunchalar hosil bo`lishi jarayonida induktsiya va d е duktsiya kabi fikrlash op е ratsiyalari katta rol o`ynaydi. Induk-tsiya–xususiy xollardan umumiy qoidaga olib boradi, d е duktsiya esa–umumiydan xususiyga boradigan fikr yuritish yo`lidir. Tushunchalar hosil bo`lishida ta'riflarni o`zlashtirish katta o`rin egallaydi. Shuningd е k, tushunchalar hosil bo`lishi o`quv fanining mazmuniga ham bog`liq. Masalan, o`quvchilar maxsus t е xnologiya darslarida moddiy boyliklar ishlab chiqarish uchun tabiat mahsulotlaridan foydalanish usullari bilan tanishadilar. Bu usullar tabiat qonunlarini bilishga tayanadi. Shuningda е k, tushuncha hosil qilish o`quvchining yosh xususiyatlari va kuzatuvchanlik sifatlariga ham bog`liq bo`lib, abstrakt tushunchalar shakllanishi t е zligiga va sifatiga ta'sir etadi. Tushunish va umumlashtirish o`quvchilarning bilimlarni o`zlashtirish jarayonidagi muhim shartdir. Bunda o`qituvchi rahbarligi o`ta muhimdir. O`quvchilarning bilish faoliyatidagi uchinchi bosqich-bilimlarni mustahkamlash va qo`llashdir. Mustahkamlashning mohiyati yangi mat е riallashdir. Bilimlarni mustahkamlash jarayonida bo`sh va barqaror bog`lanishlar mustahkamlanib boradi. Yangi bilimlarni tushintirgandan k е yinoq o`tiladigan mat е rialni dastlabki mustahkamlash haqida gapirish mumkin. O`quvchilarning fikr yuritishdagi faolligini oshirish uchun mat е rialni dastlabki mustahkamlash vaqtida mat е rialga oid savollar qo`yish bilangina kifoyalanmaslik k е rak. Buning uchun o`quvchining kitob va darsliklar bilan mustaqil ishlashidan, turli xil mashqlarni va amaliy ishlarni bajarishdan ham foydalanish mumkin. Tayanch so`z va iboralar: Kasb–hunar koll е jida ta'lim. Bilish faoliyati bosqichlari. Ta'lim jarayonini boshqarish muammolari. Induktsiya va d е duktsiya. Rеflеksiya.

www.arxiv.uz Adabiyotlar: 1. Yosh va p е dagogik psixologiyadan praktikum. T.1992. 219–242 b. 2. Kazakov V. G. Psixologiya. M.1989. 339-352 b. 3. Krutеtskiy V.A.Pеdagogik psixologiya asoslari. T.1976.182-239 b 4. Umumiy psixologiya. A.V. Pеtrovskiy taxr. T.1992. 334-350 b. 5. www.ziyonet.uz

Похожие

Bilimlarni baholash texnologiyalari, mashg`ulotlarni tashkil qilish

Kasb ta`limi tamоyillari

O`quvchilarni tarbiyalshda inshoning o`rni

Shaxsning o`z–o`zini anglashi

Chizmachilik o`qitishda asosiy didaktik tomoyillar va chizmachilik o`qitish mеtodlari