Ҳарбий раҳбарнинг услубий тайёргарлигининг шаклланиши - Педагогиka - Рефераты

Ҳарбий раҳбарнинг услубий тайёргарлигининг шаклланиши

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

65.5 KB

www.arxiv.uz Ҳарбий раҳбарнинг услубий тайёргарлигининг шаклланиши Ҳар бир ҳарбий раҳбар барча чақириққача тайёргарлик бўлимлари бўйича ўқув машғулотларни услубий тўғри олиб боришни билишга мажбур. Услубий маҳорат асосида уларнинг педагогик ва ҳарбий билимларини, яхши амалий тайёргарлик ва ўқувчилар таълим-тарбия тамойиллари, услублари ва услубий йўлларини ижодий татбиқ қилишга қобилият ётади. Назарий машғулотларда ўқувчилар машқлар, усуллар, ҳаракатлар ва нормативларни бажариш техникасини ўрганиш ва мустаҳкамлаш ҳамда жиҳозланган майдончалар ва машғулотлари жойлари, асбоб-ускуналари, шунингдек қурол, асбоб, индивидуал ҳимоя, муҳандислик қуролланиш воситалари, спорт – снаряд ва жихозларидан фойдаланилган ҳамда ўқ отиш ва бошқа вазифаларни ҳал қилишга ўрганишлари керак. Амалий машғулотларни тўғри ташкил қилиш ва ўтказиш учун ҳарбий раҳбарнинг шахсий мисоли, дарсга муносабати ва шуғулланувчиларга таъсири катта аҳамиятга эга. Ижобий шахсий мисол раҳбарнинг юқори амалий тайёргарлиги, машғулот тўғри ўтказиш қобилияти, машқни чиройли ва тўғри кўрсатиш (усул, ҳаракат), уларни қисқа ва тушунарли қилиб тушунтириш ва шу билан бирга таълим олувчиларни қизиқтира олиш орқали ифодаланади. Раҳбар дарс вақтини тежамли ишлатиш, унинг натижали зичлигига риоя қилиш ҳамда ҳар бир машғулот керакли машқ, усул ва ҳаракатларни тўғри танлай олишни билиш, уларнинг бажарилиши тезлигини аниқлаш, яъни бошқа сўзлар билан айтганда, дарс жараёнида дарс ҳажмини тўғри қисмларга бўлишни била олишга мажбур. Тажрибали раҳбар таълимни мураккаб бўлмаган машқлар билан белгилар бўйича эмас, балки бутунлигича олиб боради ва имкон борича машқ қилишга дарҳол ўтади. Барча ҳолларда таълимни батафсил

www.arxiv.uz тушунтиришлар ва қайта кўрсатиб беришларга ортиқча бир дақиқани ҳам ишлатмасдан ғайрат билан, яхши тезликда олиб бориш муҳим. Амалий машғулотни аниқ ўтказиш учун раҳбар ўқувчиларни қурол, жанговар техника, қурол-аслаҳалар билан ўрганишида ҳавфсизлик чораларига риоя қилишга мажбур, ёрдам ва ҳавфсизликни амалга оширишни билиши, жароҳат ва бахтсиз ҳоллар олдини олиш чораларини қабул қилиши керак. Раҳбар дарсга онгли, виждонан ёндашиши керак. Дарсни қизиқарли олиб боришга ишончли ва аниқ буйруқлар, таълим олувчиларга дўстона мурожаат қилиш ёрдам беради. Ортиқча ховлиқмалик, бақироқлик ва шуғулланувчилар билан қўпол муносабатда бўлишга йўл қўймаслик керак. Раҳбар нафақат ўқувчилар энг муҳим қобилият ва кўникмаларини такомиллаштириш ҳақида ўйлаши, балки уларни Ҳарбий қасамёд ва Умумҳарбий низомлар талаблари руҳида тарбиялаши, барча имкониятларни ишга солиб, юқори интизомийлик ва ишчанликни оширишга эришиши лозим. Ўқув машғулотларини ўқишда раҳбар саф низоми талабларини бузишга йўл қўймаслиги, бунда асосий эътиборни амалий ҳаракатларни тўғри бажаришга қаратиш, турли шартлиликлар ва машқларни бутун куч билан бажармасликни бартараф этиш лозим. Дарсда юқори ташкилийликни ушлаб туриш учун раҳбарларнинг ўзини тутиши катта аҳамиятга эга. Унинг тоза кўриниши, яхши қадди ростлиги, ўқувчиларга юқори талабчанлиги машғулотларни янада муваффақиятли ўтишига ёрдам беради. Интизомни мустаҳкамлаш ва ўқув машғулотларига ўқувчиларни қизиқтириш мақсадида раҳбар энг ҳаракатчан интизомли ва эпчил ўқувчиларни рағбатлантириши, бепарволарни эса қаттиқ талаб қилиб, уларда ўзларининг ҳарбий ва жисмоний тайёргарлиги учун масъулият ҳиссини уйғотишга интилиши лозим. Амалий машғулотларни ўтказишда ҳарбий раҳбар учун уларнинг асосий тамойил ва қоидаларини билиш етарли эмас. Яна уларни амалиётда моҳирона

www.arxiv.uz татбиқ қилиш, ҳар бир машғулотда машқ, усул ва ҳаракатларнинг машқ қилиши катта фойда берадиган шароитларни яратишни билиш муҳим. Шундай қилиб машғулотлар раҳбарига қуйидаги турли талаблар қўйилади: Аслида, амалий машғулотларни ўтувчи ҳарбий раҳбар машғулотларни бажариш яхши сифатига эришиши лозим. – мунтазам вазифа мураккаблиги ва ҳажмини ошириш; – бир вақтда барча ўқувчилар билан шуғулланиш ва ҳар бирига индивидуал ёндашиш; – машғулотлар юқори зичлиги ва шуғулланувчилар фаоллигига интилиш; – ўқувчиларда жасурлик ва қатъийликни тарбиялаш. Бу моҳирлик ҳар бйр машғулотни обдон ўйлаб, ўтказиш орқали яратилади. Бундай муносабат етарли тажриба орттириш, керакли ташкилий ва услубий кўникмалар ишлаб чиқишга ёрдам беради. Ўсмирларнинг чақириққача тайёрлаш дарсининг сифати ва самарадорлиги ҳарбий раҳбарни унга тайёрланганлиги сифатига боғлиқ. Машғулотга тайёрланишда ҳарбий раҳбарга қуйидагилар тавсия этилади: – ўқув саволлари бўйича ўқув материали, мавзу мазмуни ва ҳажмини, машғулот ўқув мақсадлари ва унинг тарбиявий йўналиши, қурилишини аниқлаш; – ЎЧТ ва бошқа фанлар бўйича ўтган машғулотларда ўқувчилар қандай билим ва кўникмаларга эга бўлганликларини аниқлаш; – бўладиган машғулотда бу билим ва кўникмалардан қандай фойдаланиш мумкинлигини ўйлаб чиқиш; – машғулотларни ўтказиш услуб ва тартибини аниқлаб олиш; – машғулотда қандай техник воситалар, ўқув қуроли, ҳарбий мулк ва қуролларини ишлатишни аниқлаб чиқиш;

www.arxiv.uz – керакли низом ва кўрсатмалар дарслик ва услубий қўлланмалар бўлимлари, мазкур мавзу бўйича бошқа адабиёт бандларини ўрганиб чиқиш; – мавзуни янада чуқурроқ ўрганиб чиқиш учун ўқувчиларга тавсия қилиш мумкин бўлган адабиётни танлаш; – усул ва ҳаракатларни бажаришни машқ қилиб қўйиш; – унга мустақил иш учун вазифа аниқлаб қўйиш. Машғулотга тайёрланишда керакли кўргазмали қуролларни танлаб қўйиш (плакат, схема, макет, асбоб, диаграммалар), уларни йўқлигида эса ўқувчилар ёрдамида тайёрлаш мақсадга мувофиқ бўлади. Тактик, ўт очиш, ўқ отиш тайёргарлиги ҳарбий типография бўйича амалий машғулотларни ўтказиш юқори даражасини таъмирлаш шартлари белгиланган жой, ўқув майдончасини олдиндан ўрганиш ва тайёрлаш, тактик тайёргарлик бўйича эса бундан ташқари тактик вазият ва душман ҳаракатларини белгилаш тартибини аниқлашдан иборат. Машғулотга тайёрланиш одатда машғулот режасини (режа конспект) тузиш билан якунланади, режа шакли хохишга кўра бўлиши мумкин – бу ҳарбий шахсий тайёргарлиги ва педагогик тажрибасига боғлиқ. Одатда режада (режа-конспектда) машғулот дастурининг қайси бўлими бўйича ва нечанчи синф (курс) ўқувчилари билан олиб борилиши кераклиги, ўқув- тарбиявий мақсадлар, мавзу номи, машғулот тартиб рақами, машғулотга ажратилган вақт, услуб, жой, моддий таъминот, қўлланмалар, машғулот бориши (шу билан бирга ҳарбий ва таълим олувчилар ҳаракатлари), машғулотда бериладиган буйруқлар, тактик тайёргарлик бўйича эса бундан ташқари, ҳар бир ишлаб чиқиладиган савол бўйича тактик вазият мазмуни, уй вазифаси кўрсатилади. Машғулот режасини машғулотгача 6-7 кун олдин ўқув юрти директорига кўриб чиқишга бериш тавсия этилади. Бу унга мазкур мавзу бўйича дастур талаблари, дарс режаси ва ўтказиш услубини бирма-бир ўрганиб чиқишга ва машғулотни ўтказишда ҳарбий раҳбарга амалий ёрдам кўрсатишга имкон беради.

www.arxiv.uz Машғулотларга ҳарбий раҳбарнинг тайёрланиши муҳим белгиси ўқув- моддий базани ва таълим техник воситаларини тайёрлаш ҳисобланади. Ҳарбий хона ЎЧТ ўқув-моддий базаси асосий белгиси ҳисобланади. У мунтазам равишда озода ва тартибли бўлиши, кўргазмали қуролар ўз вақгида янгиланиши ва уларнинг мавзу ва мазмуни ўсмирларнинг чақириққача тайёргарлйги дастурига тўғри келиши керак. Имконият борича хона катта, ёруғ жойда жойлашиши ва икки ўринли столлар, ҳар бир ўқувчи учун алоҳида стул, ҳарбий раҳбар учун стол ва синф ёзув тахтаси билан жиҳозланган бўлиши керак. ЎЧТ дастури ҳар бир бўлими уларнинг асосий мазмунини акс этадиган стендлар билан безатилиши керак. Асбоб, кўргазмали қурол ва қурол-аслаҳалардан ташқари бошқа ўқув мулкини сақлаш учун ҳарбий хона ёнида ўқув асбоблари, мулки ва кўргазмали қуроллар ўқув дастури бўлим ва мавзулари бўйича тартибга солинадиган, ҳар бир турига кўра алоҳида тўплами билан текча, шкаф ва витриналарда жойлашадиган лаборантлик хонаси кўзда тутилиши керак. Хонани жойлаштиришда киноаппарат ва киноэкранни жойлаштириш масаласи ўйлаб чиқилиши лозим. Хона кенглиги йўл қўйса, унда рота навбатчиси мажбуриятларини амалий ўрганиш учун жойни жиҳозлаш мумкин. ЎЧТ бўйича ўқув жараёнидаги кўргазмали воситалар қуйидаги турда бўлиши мумкин: – нарсалар кўргазмаси – бу реал қурол намуналари, ФҲ асбоблари, ҳарбий техника ва бошқалар; – тасвирий кўргазма – бу схема ва плакат, расм ва суратлар, макет ва моделлар, диафильм ва ўқув типофильмлари, машқ қилиш учун мосламалар; – сўз – образли кўргазма – бу воқеаларни, турли жасоратларни ёрқин тасвирлаб бериш, ўхшатишларни ишлатиш. Кўргазмали қуроллар максимал даражада қисқа ва нарса ёки ҳодиса моҳиятини ифодалаши, керакли ўлчов ва тушунарли безакка эга бўлиши ва бунда режаларни қабул қилиш психологиясининг баъзи бир хусусиятлари

www.arxiv.uz эътиборга олиниши керак. Бунинг барчасини ҳарбий хонани жиҳозлаш ва дарсни ўтказишда эътиборга олиш лозим. Дарсларда кўргазмали қуролларни ишлатишда қуйидаги тавсияларга риоя қилиш шарт: – кўп сонли кўргазмали қуролларга берилиб кетмаслик; бирданига барча кўргазмали қуролларни кўрсатмасдан, балки материални баён этишда ишлатиш; – кўргазмали қуролларни қўрсатишда шу қурол мазмунини ўқувчилар яхши англаши учун керакли тушунтиришларни бериш; – машғулот беришда кўргазмали қуролларнинг турли шаклларини бирга қўшиш; – кўргазмали қуролларни кўрсатиб бўлгандан ва ўкувчилари кузатувидан сўнг керакли хулосаларии қилиш керак. Таълим ўта муҳим кўргазмали қуролли диафильм ва кинофильмлар ҳисобланади. Харбий раҳбар машғулотдан олдин уларни кўриб чиқиши, ўйлаб кўриб кўрсатиш режасини тузиши, яъни кўрсатиш пайтида қачон ва қандай изохлар бериш керак, бундан сўнг кўриб чиқилган ўқув фильмлар бўйича ўқувчилар билан қисқа суҳбат ўтказилади. ЎЧТ бўйича машғулотларни сифатли ўтказиш учун, айниқса, амалий машғулотлар учун баъзида ҳарбий раҳбарга ёрдамчилар талаб қилинади. Ҳарбий раҳбарга ёрдамчилар ёрдам берадиган ўқув жойларга режалар тузиши керак. Уларда ишлаб чиқиладиган ўқув савол ёки ҳаракатни мақсад, моддий таъминот ва саволни (ҳаракатни) ишлаб чиқиш тартиби, норматив кўрсаткичлари ва баҳолаш тартибини кўрсатиш мумкин. Буидай режалар ўкув жойи учун кўрсатмали ёзувлар деб аталади. Кўрсатмали ёзувларни 15, 20 см ли ватманда бажариш ва уларни ушлагичли фанерда мустаҳкамлаб қўйиш яхши бўлади. Одатда, бўлинмалар сардорлари ёки яхши тайёрланган интизомли ўқувчиларни – ёрдамчилар қилиб белгилашади. Ҳарбий раҳбар машғулот олдидан ёки олдиндан ишонч ҳосил қилиш учун ёрдамчилар билан қўшимча машғулотни ўтазиш керак. Бунда у

www.arxiv.uz ёрдамчилар орқали материални яхши ўзлаштирилгани асбоб ва бошқа ўқув мулкидан фойдаланиш қоидаларини ўрганилганини, норматив кўрсаткичлар ва баҳолаш тартибини билишлигини текшириб олади. Фақат шундан сўнг ёрдамчиларга ўқув жойларида машғулотларни ўтказишга рухсат берилади. ХУЛОСА ЎЧТ ўқув машғулотлари юқори харбий иш билими билан услубий тўғри юқори педагогик даражада олиб борилиши учун ҳарбий раҳбар ўзи у ёки бу машғулотга сифатли тайёрланиши ва ўқув-моддий базани ва таълим техник воситаларини ва зарурият бўлса машғулотларни ўтказиш учун ёрдамчиларни тайёрлаб қўйиши керак. Ҳарбий раҳбар Ўзбекистон Республикаси Конституцияси, Ўзбекистон Республикади «Мудофаа ҳақида», «Ҳарбий хизмат – умумий ҳарбий мажбурияти ҳақида», «Алтернатив хизмат ҳақида» қонунлари, харбий хизматга республика фуқароларини тайёрлаш ҳақидаги Вазирлар Маҳкамаси қарорлари асосий низомлари билан таништиришда ўқувчилар уларнинг маъно ва мазмунини, Ватан ҳимояси бўйича ўз ватанпарварлик бурчини албатга адо этишга тайёр бўлган мустақил давлат фуқароси маънавий қиёфасини тасвирлайдиган буюк маънавий қадриятлар сифатида қабул қилишларига эришишга ҳаракат қилади. Чақириққача тайёргарлик асосий йўналишлари ўсиб келаётган авлод жисмоний ва маънавий, ҳарбий-ватанпарварлик руҳида тарбиялаш, чақириққача ва чақириқ ёшидаги ёшларни давлат меҳнати ва мудофаасига тайерлаш. ЎЧТ асосий вазифаларига ҳарбий билимлар керакли ҳажмини ўзлаштириш, жисмоний тайёргарлик, ўз ватани ҳарбий тарихини, рамзлари ва тамойилларини ўрганиш, ватанпарвар, фуқаро, жангчини шакллантириш киради. Чақириққача тайёргарлик жараёнида ёшлар Ватанни ҳимоя қилиш Ўзбекистон Республикаси Қонунлари, Конституция низомларини ўрганади. Қуролли кучлар вазифаси ва уларнинг моҳияти, хусусиятлари, ҳарбий

www.arxiv.uz хизматнинг республика фуқаролари фахрий мажбуриятлари сифатида аҳамияти, Ҳарбий қасамёд, Қуролли Кучлар низомларининг асосий талабларини аниқлайди, ҳарбий қисм қуролланиши ва ҳарбий техникаси, шахсий таркиб ҳаёти ва турмуши билан танишади, ёш аскарни тайёрлаш ҳажмида жанговар билим ва амалий кўникмаларга эга бўлади, Қуролли Кучларга чақириладиган бўлажак ўсмирлар қисқа муддат ичида замонавий қурол ва техникани эгаллашлари учун аҳоли ҳимояси асосларини эгаллайди. Ўзбекистон Республикаси ЎЧТ дастури Ўзбекистон Республикаси Мудофаа Вазирининг 23.07.1993 йил 179/227 сонли буйруғи билан амалга киритилган ва қуйидаги таълим бўлимларига эга: – амалий жисмоний тайёргарлик; – ўқ отиш тайёргарлиги; – фуқаро ҳимояси; – ҳарбий иш асослари; – ҳарбий хизмат асослари; – тиббий билимлар асоси. Шу ерда чақириққача тайёргарлик ҳар бир бўлимига соатлар ҳисоби берилган. ЎЧТ дастурида ўқ отиш қуролидан ўқ отиш курси баъзи бир қоидалари (1-илова), кичик калибрли милтиқ, автоматдан ўқ отиш ва пиёда тартибда қўл гранаталарини отиш машқлари (2-илова), амалий жисмоний тайёргарлик, фуқаро ҳимояси, ўқ отиш тайёргарлиги ва ҳарбий иш асослари бўйича назорат нормативлари, умумий тўсиқлар чизиғидаги машқлар (4- илова), ўқ отиш мусобақаси ва спорт ўқ отиш машқлари (5-илова) ва бошқ. берилган. 1995 йили 30 августда Олий Мажлис юқори қонуният органи билан Ўзбекистон Республикаси Ҳарбий доктринаси қабул қилинган. Ҳарбий доктрина учта асосий бўлимдан иборат: доктрина умумий қоидалари, сиёсий томонлари, Қуролли Кучлар стратегияси ва татбиқ қилиш шартлари, иқтисодиёт, ҳудуд ва мамлакат ахолисини мудофаага тайёрлаш масалалари, шунингдек ҳарбий доктрина ҳуқуқий асослари.

www.arxiv.uz Ҳарбий доктринани ҳар тарафлама таҳлил қилиш Қуролли Кучлар мудофаага қобилиятлилиги, биринчидан, давлатимиз иқгисодий, ҳарбий- техник, илмий кучи ривожланиши, иккинчидан, Ўзбекистон халқлари миллатлараро бирдамлиги, учинчидан, ҳар бир фуқарони ватанпарварлик, байналминал ва юқори интизом руҳида тарбиялаш асосида таъминланиши ҳақида хулоса қилишга имкон беради. Ўзбекистон Республикаси Қуролли Кучлари мунтазам армия тамойилида қурилади. Машғулотлар раҳбарининг ўқувчиларга Ҳарбий доктрина асосий низомларини тушунтиришда, шунингдек доктринада кўзда тутиладитан чақириққача тайёргарликни тубдан яхшилаш йўллари ва шу мақсадда амалга ошириладиган ўсмир ёшларни кунда соғломлаштириш тадбирларига эътиборни қаратиш лозим. Ўзбекистон Республикаси ўзининг Қуролли Кучларини яратилиши. 1991 йил 31 августда Ватанимиз мустақиллиги эълон қилиниши билан чамбарчас боғлиқ. Жаҳонда 90-йиллар бошида юзага келган ижтимоий-сиёсий вазиятни аниқ баҳолаб, «Суверенитет ҳақида»ги деклорация қоидалари ва Ўзбекистон Республикаси давлат мустақиллиги асослари ҳақидаги қонундан келиб чиқиб, Республика мустақиллиги ва ҳудудий бутунлиги, халқ тинч меҳнати кафолатлантан ҳимояси заруриятини эътиборга олган ҳолда давлатимиз раҳбарияти билан Қуролли Кучлар яратиш ҳақидаги қарор қабул қилинган. Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг 1992 йил 14 январдаги «Ўзбекистон Республикаси ҳудудида жойлаштирилган ҳарбий қисмлар ва ҳарбий ўқув юртлари ҳақида»ги қарори уларни яратишга ҳуқуқий асос солди. Бу сана Ўзбекистон Республикаси 1993 йил 29 декабрдаги Қонунига мувофиқ «Ватан химоячилари» куни деб белгиланган. Мазкур Олий Кенгаш Қарорига биноан республикамиз ҳудудида жойлаштирилган собиқ СССР Қуролли Кучлари ва барча қисмлари унинг юрисдикциясига олинган эди. Улар Ўзбекистон Республикаси Қуролли Кучларни ташкил қилди. Қуролли Кучларини бошқарии 1991 йил сентябрида яратилган Ўзбекистон Республикаси Мудофаа ишлари Вазирлигига

www.arxiv.uz юклатилган эди ва кейинчалик республика президенти И.А.Каримовнинг 1992 йил 3 июлдаги Фармонига биноан Ўзбекистон Республикаси Мудофаа Вазирлигига ўзгартирилди. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 1992 йил 20 февралдаги фармонига биноан Қуролли Кучлар ҳуқуқий базаси яратилган. 1992 йил 3 июлда Олий Кенгаш «Мудофаа ҳақида», «Умумий ҳарбий мажбурият ва ҳарбий хизмат ҳақида», «Алтернатив хизмат ҳақида»ги қонунларни қабул қилди. Машғулот раҳбари бу муҳим қонуний ҳужжатларни бирма-бир ўриб чиқиши лозим. 1992 йил 8 декабрда Қуролли Кучлар ҳуқуқий ҳолатини мустаҳкамлаган мустақил Ўзбекистон биринчи Конститутцияси қабул қилинган. Конституция «Мудофаа ва ҳавфсизлик» 26-бобида таъкидланадики, Ўзбекистон Республикаси Қуролли Кучлари Ўзбекистон Республикаси давлат мустақиллиги ва ҳудудий бутунлиги, аҳоли осойишта ҳаёти ва ҳавфсизлигини ҳимоя қилиш учун яратилган. Конституцияга биноан Ўзбекистон Республикаси Президенти Республика Қуролли Кучлари Олий Бош қўмондони ҳисобланади. 1992 йил 3 июлда Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгаши «Ҳарбий қасамёд ҳақида», «Ҳарбий қасамёд қилдириш тартиби ҳақида» Қарорлар қабул қилди. 1993 йил 22 ноябрда Ўзбекистон Республикаси Президенти «Ўзбекистон Республикаси Қуролли Кучлари» ҳарбий қисми «Жанговар Байроғи ҳақида»ги фармони билан қуролли кучлар учун умумий Жанговар Байроқ намунаси белгиланган ва Узбекистон Республикаси Қуролли Кучлари Жанговар Байроғи ҳақидаги низом тасдиқланган. 1992 йил 23 сентябрда Вазирлар Маҳкамаси «Ўзбекистон Республикаси Қуролли Кучлари чегара ва ички қўшинлар»да ҳарбий интизом мустаҳкамлаш ва тарбиявий ишни такомиллаштириш бўйича чоралар ҳақидаги 445-сонли қарори қабул қилинди, шунга кўра Қуролли Кучларда шахсий таркиб билан ишлаш органлари ва тарбиявий иш изчил тизими яратилган.

Похожие

Ўзбекистон Республикаси ўқув масканларида ҳарбий ватанпарварлик ишларининг кўрилиши ва услублари

Нуткнинг услубий турлари

Таълимнинг услубий принциплари

Синф раҳбарнинг тарбиявий фаолияти самарадорлигини ошириш шарт-шароитлари

Янги педагогик технологияларнинг илмий- услубий асослари