logo
  1. Главная страница
  2. Рефераты
  3. Пищевая технология
  4. Sut va sut mahsulotlarining oziqlik qiymati. Sut turlari. Qaymoq

Sut va sut mahsulotlarining oziqlik qiymati. Sut turlari. Qaymoq

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

116 KB
Скачать
Sut va sut mahsulotlarining oziqlik qiymati. Sut turlari. Qaymoq Reja : 1. Sut va qaymoq. 2. S ut konservalari. 3. Q atiq mahsulotlari 4. Pishloqlar 5. Qattiq pishloqlar 6. Muzqaymoq Sut. Bu qimmatbaho mahsulot. Uning tarkibida 200 dan ortiq komponent bo‘lib, bularning asosiylari yog‘lar, oqsillar, sut qandi, mineral moddalar, vitaminlar, fermentlardan iborat. (4- jadval). Bu moddalarning hammasini odam organizmi oson hazm qila-di, chunki ular bir-biriga hazm uchun eng qulay nisbatda bo‘ladi. Sutdagi oqsil moddalar (kazein, ozroq miqdordagi albumin va globulin) ayniqsa qimmatli bo‘lib, organizm ularning deyarli batamom (96% gacha) hazm qiladi. Oqsillar sut tarkibida 2,7 dan 3,8% gacha bo‘ladi. Sutdagi yog‘da boshqa yog‘larga nisbatan yog‘ kislotalar turi ko‘p-roq bo‘ladi, bu yog‘ning erish harorati odam tanasining harora-tiga yaqin bo‘lgani uchun, uni organizm yaxshiroq o‘zlashtiradi. Sutdagi yog‘ mayda-mayda sharchalar shaklida bo‘lib tarkibpdagi =yog‘— 3,0 dan 5,0% gacha bo‘ladi. Sut tarkibiga uglevodlardan 5% gacha bo‘lgan sut qandi (lak-tozlar) kiradi. Sut kislotali bakteriyalar ta’sirida laktoza bijg‘ib, sut kislota hosil bo‘ladi. Sut kislotali bakteriyalar-ning bu xususiyatidan sut-qatiq mahsulotlari (kefir, prostokva sha, smetana, tvorog va h. k.) olishda foydalanadi. Sut mineral moddalarning (1,3% gacha), ayniqsa kalsiy va fosforning man-bai hisoblanadi. Sutda 30 ga yaqin vitaminlar bor: A, V ь V2, V3, V9, Bi2, S, D, N, RR va boshqalar. Vitaminlar miqdori yangi sog‘ilgan sutda eng kup bo‘ladi. Bundan tashqari, yangi sog‘ilgan sutda ferment-lar va immunitetli jismlar bo‘lib, shular sababli sut sog‘ib olingandan keyingi 3—5 soat ichida bakteritsid xususiyatli, ya’ni -unda bakteriyalar rivojlanishiga to‘sqinlik qiladigan (bakte-riyalarni o‘ldiradigan) bo‘ladi. Bakteritsidlik davri tugagandan keyin sutda ko‘p bakteriyalar hech qanday qarshiliksiz rivoj to-pib, bu sutning tez buzilishiga olib keladi. Shuning uchun sutni sotuvga pasterilizatsiya qilib (63—80°S issiqlikda 30—40 min. qizitib) yoki sterilizatsiyalab (112—120°S da 20—30 min. qizi tib) chiqariladi. Pasterizatsiya qilingan sut sovuq (0... + 4°S) ;joyda saqlanib, bir sutka mobaynida soxib yuboriladi. Savdoga asosan sigir suti pasterizatsiya qilib chiqariladi. .Uni quyidagi turda ishlab chiqariladi. Sof tabiiy sut . Bunday sut normallashtirilgan, tarkibidagi yog‘ 3.2% ga yetkazilgan va tiklangan, butunlay yoki qisman quruq sigir sutidan hosil qilingan (bunda xam yog‘i 3,2%) bo‘lishi mum-kin. Yog‘i ko‘paytirilgan sut tabiiy yoki tiklangan sutdan, yog‘liligi-'ni qaymoq qo‘shib 6% ga yetkazib va gomogenlab (bir jinsli qi lib) tayyorlanadi. Qaynatilgan sut deb , yog‘liligi qaymoq qo‘shib 6% ga yetkazi-lib, gomogenlangan va uzoq vaqt davomida yuqori haroratda ter min ishlov berilgan sutni aytiladi. Seroqsil sut deb , tarkibida quruq yog‘sizlantirilgan modda-lari ko‘p sutni aytiladi. Uni normallashtirilgan sutga quruq yoki quyultirilgan sof sut qo‘shib ishlab chiqariladi. Uning yog‘ liligi 2,5% bo‘ladi. Vitaminlangan sut — bu pasterizatsiya qilib, S vitamini qo‘-shilgan sof yoki yog‘siz sut. Yog‘siz sut sutni butunlay separatordan o‘tkazib olingan sut-Dir. Qaymoq . Bu sutning eng yog‘li qismi. Qaymoq tabiiy—sof si gir sutini seperatordan o‘tkazib olingan va tiklangan—quruq qaymoqdan hosil qilingan bo‘lishi mumkin. Qaymoqni pasterizatsiya qilib, sterilizatsiyalab va kuvlab— pasterizatsiya qilingan sutga qand, kakao, vanilin, ho‘l meva-re-zavor meva sharbati qo‘shib kuvlab chiqariladi. Sotuvga yog‘liligi 10, 20, 35% bo‘lgan qaymoq chiqariladi. Qaymoq butilkalarda, qog‘oz paketlarda, umumiy ovqatlanish tarmoqlari uchun esa sis-ternalarda jo‘natiladi. Sutning va qaymoqning sifat ko‘rsatkichlari. Sutning va qay- mog‘ining sifati tashqi ko‘rinishiga, ta’mi va hidiga, konsis-tensiyasi, yog‘liligi, kislotaliligiga va boshqa ko‘rsatkichlariga ko‘ra belgilanadi. Sut bir xil konsistensiyali, cho‘kindisiz bo‘lishi kerak. Qay natilgan va seryog‘ sut qaymoq tutib qolmagan bo‘lishi kerak. Sut ning rangi salgina sarg‘ish oq, qaynatilgan sut oq-sariqroq, yog‘ siz sut esa ko‘kishroq bo‘ladi. Sutning ta’mi va hidi yangi sutga xos bo‘lmagan begona ta’m va hid aralashmagan bo‘lishi kerak. Qaynatilgan sutda yuqori darajadagi pasterizatsiya mazasi yaxshi sezilib turadi. Sutning yog‘liligi va kislotaliligi 5-jadvalda keltirilgan normalarga muvofiq bo‘lishi kerak. 5- j a d v a l Sutning ta’rifi Tarkibidagi yog‘. Nomi kamida % his. Kns.yutaliligI kupi bilin ot Sof sut: normallashtirilgan va Seryog‘...... . qaynatilgan .... seroqsil ...... Vitaminlangan sut: sof..... 3,2 6,0 6,0 2,5 3,2 21 20 21 25 21 21 21 Qaymoq turlarining har biri konsistensiyasi bir xilda, yog‘i va oqsil moddalari dumaloqlanib qolmagan, rangi sarg‘ishlik aralash oq, ta’mi salgina shirinroq, begona ta’m va hid ara lashmagan bo‘lishi kerak. Kislotaliligi kupi bilan 17— 19°T. Ta’mi va xidida bironta kamchiligi bor (ta’mi achchiq, taxir, yem-xashak mazasi aralashgan, moy, mog‘or hidi keladigan va h. k.), konsistensiyasi cho‘ziluvchan, joylashtirganda nuqsoni bor (usti iflos, sizib chiqayotgan joyi bor, paketi deformatsiya bo‘lgan, paketning ko‘ndalang va uzun choklari, sirti ivib qolgan) sut va qaymoq sotuvga chiqarilishi mumkin emas. Sutni va qaymokni joylashtirish, tamg‘alash va saqlash. Sut qadoqlangan va quyib beradigan qilib, qaymoq esa faqat qa-doqlanib sotuvga chiqariladi. Sutni og‘ziga alyumin kapsula qo‘-yib tiqinlanadigan; hajmi 2, 0,5 va 0,25 l shisha butilkalarga, 0,5 litrli paketlarga yoki 0,5 va 1 litrli polietilen xaltalarga quyib chiqariladi. Sterilizatsiyalangan sutni hajmi 0,5 l, germe-tik tiqinlangan, og‘zi tor butilkalarga va hajmi 0,5 l polieti len paketlarga joylashtiriladi. Qaymoqni 0,5 va 0,25 litrli butilkalarga quyib chiqariladi. Quyib beriladigan sut rezina qistirmali qopqog‘i znch yopilib, plombalangan flyagalarda keladi. SUT KONSERVALAR Sutning tarkibida suv ko‘p bo‘ladi, shuning uchun yaxshi saqlash va mamlakatning olis joylarini ta’minlab turish maqsadida sutni konserva qilinadi. Sut konservalarining asosiy turlari quyidagilar: to‘ldirgich-lar solingan yoki to‘ldirgichsiz, qandli quyultirilgan sut va qay moq; quyultirilgan va sterilizatsiyalangan sut; quruq sut va qu ruq qaymoq. Quyultirilgan sut konservalar. Bunday konservalar tarkibi da 45—55% uglevodlar, 7—10% oqsillar va 7—19% sut yog‘i bo‘-lad.A Qand solingan quyultirilgan 100 g sut kaloriyaliligi 345 kkal yoki 1445 kJ, qand solingan quyultirilgan 100 g qaymoqning kaloriyaliligi esa 407 kkal yoki 1706 kJ bo‘ladi. Quyultirilgan sut konservalar kislotaliligi 20°T dan ortiq bo‘lmagan yangi sog‘ilgan sigir sutidan yoki kislotaliligi 26°T dan ko‘p bo‘lmagan qaymoqdan (qaymoqli konservalar) olinadi. Hosil qilingan aralashma normallashtiriladi, pasterizatsiya qi linadi, vakuum-apparatlarda kakao tolqoni yoki kofe ekstrakti qo‘shiladi, sovitiladi va qadoqlanadi. Quyultirilgan sterili zatsiyalangan sut konserva yangi pasterizatsiya qilingan sutdan uning tarkibidagi sutni bug‘lantirib yuborish va sterilizatsiya-lab konserva qilish yo‘li bilan ishlab chiqariladi. Quyultirilgan sut konservalar ikki turda chiqariladi: qand li quyultirilgan sut va sterilizatsiyalangan quyultirilgan sut. Qandli quyultirilgan sut konservalar: qandli quyultiril gan sof sut; Qandli yog‘siz quyultirilgan sut; Qandli quyultiril gan qaymoq; qo‘shimchalar qo‘shilgan qandli quyultirilgan sut kon servalar esa: Quyultirilgan sutli va qandli kakao; Quyultiril gan sutli va qandli kofe turlarida ishlab chiqariladi. Quyultirilgan sut konservalarning sifat ko‘rsatkichlari. Quyultirilgan sut konservalarning konsistensiyasi massasining hamma joyida bir xil jinsli, yopishqoq, qand kristallari sezi-lib turmaydigan bo‘lishi kerak. Ko‘p vaqt saqlangan taqdirda bankaning tagida ozroq cho‘kindi bo‘lishi va konsistensiyasi qu- moqroq bo‘lib qolishi mumkin. Rangi — sarg‘ishroq oq yoki ko‘kish-roq oq, butun massasi bo‘ylab bir tekis. Quyultirilgan sutli ka kao konservasining rangi jigar rang. Quyultirilgan sutli ko fe konservasining rangi esa to‘q jigar rang bo‘ladi. Bu konser valarning ta’mi shirin, pasterizatsiya qilingan sut mazasi hech qanday begona ta’m va hidsiz aniq sezilib turadi. Steriliza siyalangan sutning ta’mi sho‘rtangroq shirin, kofeli va kakaoli quyultirilgan sutning ta’mi esa tabiiy kofening yoki tabiiy kakaoning ta’miday bo‘ladi. Standartlarda bu mahsulotlarning fizikaviy-ximiyaviy si fat ko‘rsatkichlari: namligi, tarkibidagi saxaroza, kislotali-lik, quruq moddalarning umumiy miqdori va h. k. ham beril-gan. Mahsulot tarkibida suv: sof sutda—26,5%; quyultirilgan yog‘ siz sutda—30%; kakao qo‘shilganida—27,5%; kofe qo‘shilgani-da—29% va qaymoqda—26% dan ortiqroq bo‘ladi. Saxaroza miq dori: quyultirilgan qaymoqda—37%; kofe qo‘shilgan yog‘siz va sof sutda—44%, boshqa turlarida—43,5%. Quyultirilgan sutli va qandli kakao tarkibidagi kakao tolqoni—7,5% bo‘ladi. Quyulti rilgan sutli va qandli kofedagi tabiiy kofe ekstraktiv modda-larining va sikoriy o‘simligi quritilgan ildizining miqdori— 5% bo‘ladi. Konservalarda qo‘rg‘oshin tuzlari bo‘lishiga yo‘l qo‘-yilmaydi. Sotuvga bankasida shishib ko‘tarilgan, teshilgan, oqib chiqqan joylari bor, shuningdek mog‘or, kuyindi, temir, yem-xasha.k ta’mi va hdsi keladigan, cho‘zinchoq qumoq konsistensiyali, bankasi zang-lagan va yaxshi joylanmagan quyultirilgan sut konservalari chi-qarilishi mumkin emas. Quyultirilgan sutni va qaymoqni joylashtirish, tamgalash va saqlash. Quyultirilgan sut konservalarni og‘irligi 400 g va bundan ortiq qilib, germetik tiqinlangan tunuka bankalarga joylanadi. Har qaysi bankada chiroyli qilib bezatilgan qog‘oz yorliq bo‘lib, unda vazirlikning va mahsulot tayyorlagan korxona-ning nomi, mahsulotning nomi, sof og‘irligi, chakana narxi, stan dart nomeri va qisqacha ximiyaviy tarkibi ko‘rsatilishi kerak. Qandli quyultirilgak sut 1 dan 0°S gacha bo‘lgan haroratda 12 oy saqlanadi. Qandsiz sterilizatsiyalangan quyultirilgan sut 20°S dan ortiq bo‘lmagan haroratda 1,5 yil saqlanadi. Quyulti rilgan sut konservalar 20°S dan ortiq bo‘lgan haroratda saqlan-sa, ular quyuqlashib qota boshlaydi, ularning rangi juda ham oq-sariqdan to‘q-qo‘ng‘ir tusga kiradi, kislotaliligi va yopishqoq-ligi ortadi, ta’mi o‘zgaradi. Quruq sut mahsulotlar. Bularga: quruq sof sut, quruq yog‘i olingan sut, Smolenskiy quruq suti, qand solingan yoki qand so-linmagan quruq qaymoq, bolalar ovqati uchun quruq sut mahsu-lotlar va morojniy uchun quruq aralashialar kiradi. Bu mahsu-lotlar ta’mi yaxshi, to‘yimli va saqlash hamda tashish uchun qu- laydir. Quruq sut normallashtirilgan yoki yog‘i olingan pasterizatsiya qilingan sutdan uni vakuum-apparatda quyultirib, keyin nam-ligini 4—7% ga kelguncha quritish yo‘li bilan olinadi. Sutni purkash (havo puflash) yoki plyonkalash (kontakt) usulida quri-tiladi. Eruvchanligi va ovqatlik qimmati purkab quritilgan sutda (uning eruvchanligi 89—99%) plyonkalash usulida olingan sut-dagidan ko‘ra (eruvchanligi 70—85%) yaxshiroq bo‘ladi. Tiklangan sut ozroq miqdordagi iliq suvda 25—35 g quruq sutni toki bir jinsli yopishqoq massa hosil bo‘lguncha ezib, ke yin suvning qolgan qismini (jami suv 200 g) qo‘shish yo‘li bi lan olinadi. Hosil bo‘lgan aralashmani yaxshilab qorishtirila-di va pasterizatsiya qilinadi. Tez eruvchan QURUQ sut quritilgan sutdan zarralarni yirik-lashtirish va zarralar tuzilishini g‘ovakli qilish maqsadida uni to‘yingan bug‘ yordamida namlab, keyin standart namlik da-rajasiga kelgunicha quritiladi. Quritilgan qaymoq yangi pasterizatsiya qilingan qaymoqdan tayyorlanadi, buning uchun oldin unga sut qo‘shib suyultiriladi, ba’zan esa qand qo‘shib olinadi. Quritilgan qaymoqda yog‘ ko‘p: qandli qaymoqda—44%, qandsizida esa—kamida 42% bo‘ladi. Pasterizatsiya qilib quritilgan va gomogenizatsiya (bir jinsli) qilingan qaymoqdan namligi 2% dan oshmaydigan qaymoq chiqariladi. Hozirgi vaqtda quritilgan prostokvasha va quritilgan smeta na ham chiqariladi. Quritilgan prostokvasha atsidofil va bol gar tayoqchalardan (bakteriyalardan) hamda termofil streptokok-dan iborat tomizg‘i solib achitilgan sutni purkagich qurilma-larda quritib olinadi. Bolalar ovqatiga ishlatiladigan quruq sut mahsulotlari-ning to‘yimlilik va biologik qimmati yuqori bo‘ladi. Bolalar ovqatiga ishlatish uchun quyidagi quruq mahsulotlar chiqariladi: amadigan bolalar uchun Vitalakt degan quruq sut; emadigan bolalar uchun Vengriya Respublikasida Linolak va Robolakt nomli sut aralashmasi chiqariladi; yorma (guruch, suli, grechixa) qaynatmalari bilan sut aralash-malari sof sut, shakar va ko‘rsatilgan yormalardan birining qu ruq qaynatmasidan tayyorlanadi; Malish sut aralashmasi sutdan, qaymoq, o‘simlik moyi, yor erituvchi A, D, YE vitaminlari, yorma qaynatmalari, shakar, RR, V va S vitaminlardan iborat, asosan sutga boyitilgan mahsu-lotlardan tayyorlanadi. Malyutka sut aralashmasi asosan quruq sut, qand, S, RR va V6 vitaminlari, temir glitserofosfat, dekstrinmaltozani qorishti-rush yo‘li bilan tayyorlanadi. Xonaki plombir uchun quruq aralashma sof sut yoki yog‘i olin gan sut, qaymoq, qand va stabillagichning pasterizatsiya qilingan aralashmasini quritish yo‘li bilan olinadi. Quruq sut mahsulotlarning sifat ko‘rsatkichlari. Sifat ji-hatidan quruq sof sut, qand solingan quruq qaymoq va qandsiz quruq qaymoq oliy va 1-navlarga bo‘linadi. Oliy navli quruq sut va oliy navli quruq qaymoq — bu yuma-loqlanib qolgan- u, lekin osongina sochilib ketadigan joydari kamdan-kam miqdorda bo‘lgan mayda quruq tolqon. Quritilgan sutning va qaymoqning ta’mi bilan hidi begona ta’m hamda hid aralashmagan yangi pasterizatsiya qilingan sutda qanday bo‘lsa shunday bo‘ladi. Purkalib quritilgan sut va qaymoqning rangi— salgina oq-sariq aralash oq, plyonkali quritilganining rangi esa—oq-sariq bo‘ladi. " •' ' 1-nav quruq sut va qaymoqda salgina yem-xashak ta’mi, purkab quritilgan sutda esa qayta pasterizatsiya qilinganlik mazasi; qaymoqda quruq sutning ayrim kuygan zarralari bo‘lishi mum-kin; shuningdek 1- nav qaymoqda bo‘shgina dumaloqlangan joylari bo‘lishi ham mumkin. Tarkibidagi yog‘ (% hisobida, kamida): quruq sof sutda — 25%, yog‘i chala olingan sutda—15%, qaymoqda—42—44%, namligi— 3—7% bo‘ladi. Quruq sut mahsulotlarni joylashtirish, tamg‘alash va saqlash. Quruq sut mahsulotlar germetik tiqinlangan kombinatsiya qilin gan temir bankalarga sof og‘irligi 250, 400 va 500 g dan yoki alyumin folgadan germetik yopiq ichki paketa bor yelimlangan pachkalarga joylanadi. Tunuka yoki karton-metall bankalarning tubida va qopqog‘ida ikki qator tamg‘a bosilgan belgilar bo‘ladi: ustki qatorda—M (sut sanoati tarmog‘ining indeksi), zavod nomeri, assortiment nomeri (bir—uch belgi), smena nomeri (bitta raqam); ostki qa torda tayyorlangan vaqti. Banka yoki pachka korpusiga mahsulotni tayyorlagan zavodning nomi, mahsulot nomi, og‘irligi, navi, re-septurasi, tayyorlash usuli, GOST nomeri va chakana narxi ko‘rsa tilgan yorliq yopishtiriladi. Quruq sut mahsulotlar 0 dan 10'S gacha bo‘lgan harorat va nisbiy namligi 75% bo‘lgan germetik joylashgan idishda 8 oy-gacha, germetik bo‘lmagan idishda esa kupi bilan 3 oy saqlanadi. Takrorlash uchun savollar 1. Sutni konserna qilish usullarini va quyultirilgan sut konservalar tu-rini aytnb bs-ring. 2. Quyultirilgan sut nonservalari sifatiga qanday talablar qo‘yiladi? 3. Quyulgirilgan sug konservalar qanday joylashtiriladi va tamg‘alanadn? 4. Quruq sut konservalarning qanday turlari chyqariladi? 13. Quruq sut va qaymoqning sifat ko‘rsatkichlarini aytib bering.^ 6. 1\uruq sut konservalarini saqlash sharti va muddatlari qanday? QATIQ MAHSULOTLARI Qatiq mahsulotlarga sut kislotali bijg‘ish asosida ishlab chiqariladigan sut mahsulotlari kiradi. Bu tvorog, tvorogli mah-sulotlar, smetana, kefir, prostokvasha, atsidofilin, qimiz va boshqalar, Sutga nisbatan tarkibida S va Bi2 vitaminlari ko‘p- roq bo‘lgani uchun, ovqatni yaxshi hazm bo‘lishiga yordam beradi. Sut kislotasi va karbonat angidrid gazi (kefir, qimiz) Yo‘l-gani sababli bu mahsulotlarda ovqatlik qimmati yuqoriligi bilan birga parhezlik va shifobaxshlik xususiyatlari ham bor. Ichaklarda kislotali muhit hosil qilib, sut kislotasi ovqat hazm qilish jarayoniga yaxshi ta’sir ko‘rsatadi. Sut kislota kon-servalash ta’siri bo‘lgani uchun, qatiq mahsulotlarning saqla-nish muddatini uzaytiradi. Qatiq mahsulotlari ximiyaviy tar- kibiga ko‘ra smetana, tvorog, tvorog mahsulotlari va parhezbop mahsulotlarga bo‘linadi. Smetana. Bu rus milliy mahsuloti. Boshqa mamlakatlarda buni cheklangan miqdorda rus qaymog‘i nomi bilan chiqariladi. Smetana pasterizatsiya qilingan qaymoqdan uni sut kislota ho sil qiladigan bakteriyalarning sof o‘zi yordamida ivitib, keyin yetiltirib qo‘yish yo‘li bilan olinadi. Qaymoqni 18—20°S haro-ratda bir necha soat mobaynida ivitiladi, bunda kislotalilik 65°T gacha ortadi. Smetana 3 —5°S haroratda bir sutka mobayni da yetilib tayyor bo‘ladi. Bunda yog‘ sharchalari qotib, oqsillar shishib, mahsulot yoqimli, mazali va xushbo‘y hidli bo‘ladi. Oddiy smetana — bu sanoat ishlab chiqaradigan smetananing asosiy turi. Bunday smetana tarkibida kamida 30% yog‘li qilib, oliy (kislotaliligi 65—90°T) va 1- (kislotaliligi 65—110°T) navda chiqariladi. Yeg‘liligi 36% oddiy smetana ham bo‘lishi mum-kin. Uni navlarga bo‘linmaydi. Yeg‘liligi 20% oshxona smetanasi va yog‘liligi 10% parhezbop. smetana yog‘li ovkat yeyish mumkin bo‘lmagan iste’molchilarga mo‘l-jallangan. Bu tur smetanalar navlarga bo‘linmaydi. Yog‘liligi 25% smetana konserva qilingan xom ashyodan olina di, uni navlarga ajratilmaydi. To‘ldirgich qo‘shilgan smetana yangi turlarga kirib, bular 14% yog‘li smetana, 18% yog‘i bor Kres-tyanskiy smetana va 23% yog‘li xonaki smetanalardan iborat. Bu tur smetanalar ovqatbop kazeinat natriy solib boyitilgan qay moqdan ishlanadi, ular bevosita tanovul qilishga mo‘ljallangan bo‘ladi. Smetana sifatining ahamiyati katta. Yaxshi sifatli smetana pasterizatsiya qilingan mahsulotga xos ta’m va xushbo‘ylik sezi-lib turadigan ivitilgan sutning sof ta’mi va hidi, bir jinsli konsistensiyali, bir meyorda quyuq, yaltiroq ko‘rinishli bo‘ladi. Yog‘liligi 20, 25 va 30% smetana unchalik quyuq bo‘lmasligi, sal yopishqoq bo‘lishi mumkin, yog‘liligi 20% smetanada bitta-yarimta pufakchalar bo‘lishi mumkin. Yog‘liligi 40% smetananing konsis tensiyasi juda quyuq, oqib ketmaydigan bo‘ladi. 1-nav smetana konsistensiyasi unchalik quyuq emas, sal dumaloqlangan, mayda donadorroq, bir qadar cho‘ziladigan bo‘lishi, yog‘liligi 14% sme tana esa sezilar-sezilmas oqsil parchalari bor bo‘lishi mumkin. Havasga tayyorlangan smetanadan tashqari hamma smetana turla-rida ozroqqina yem- xashak hidi kelib turishi mumkin. Havasga tayyorlangan va oliy nav smeta nadan tashqari hamma smetana turlarida idishning hidi sal-pal kelib turishi, salgina achchiqlik qizitilgai saryog‘ning ozroq hi di bo‘lishi mumkin. Smetananing kislotaliligi 65 dan 125ST gacha bo‘ladi; 40% yog‘i bor Havasga tayyorlangan smetanada 55—85°T kislotalilik, yog‘liligi 14% smetanada esa 120°T gacha kislotalilik bo‘ladi. Taxir, dimiqqan, mog‘or ta’mi va hidi bor, yem-xashak ta’mi qat-tiq sezilib turadigan, ifloslangan smetanani sotuvga chiqarish man etiladi. Smetanani joylashtirish, tamg‘alash va saqlash. Yog‘liligi 30% smetanani yog‘och bochkalarga kupi bilan 50 kg dan, temir flyagalarga 30—35 kg dan alyumin bidonlarga kupi bilan 10 kg dan qilib joylashtiriladi. Yog‘och bochkalar og‘zigacha to‘ldiri-ladi, ustiga pergament yopib, qopqog‘ini zichlab yopib qo‘yiladi. Flyagalar va bidonlarni rezina yoki pergament qistirmali qop-qoqlar bilan tiqinlab, plombalab qo‘yiladi, Smetana shisha bankalarga, polistirol stakanchalarga 50 g dan 500 g gacha qilib qadoqlanadi. Yog‘liligi 40% bo‘lgan Havasga tayyorlangan smeta na fergament bilan kashirovka qilingan folgaga 100 g dan, parhezbop smetana va desert smetana esa parafinlangan karton stakanchalarga 100, 200, 300 g dan qadoqlanadi. Idishlarga korxona nomini va tovar belgisiii, mahsulot nomi, og‘irligi gramm hisobida, chiqarilgan vaqti, narxi, stan dart belgisini ko‘rsatib belgi qo‘yiladi. Smetanani 4—8°S ha roratda chiqarilgan paytidan boshlab kupi bilan 72 soat saq- lanadi. Tvorog. Bu oqsilli qatiq mahsulot. 'Unda to‘laqimmatli sut oqsillaridan tashqari, yana odam uchun muhim mineral moddalar ham bor. Tvorog keksa yoshli kishilarga (yog‘sizi), shuningdek o‘p-ka va suyak sili kasalliklariga, oshqozon, buyrak xastaliklari-ga duchor bo‘lganlarga foydali bo‘ladi. Ishlab chiqarilish usuliga ko‘ra tvorog pasterizatsiya qilin-gan sutdan olingan kislota-shirdonli tvorog ko‘p kislotali pas terizatsiya qilingan sof yoki yog‘i olingan sutdan olingan kislo tali tvorog, pasterizatsiya qilingan sutdan olingan atsidofil- achitqili tvorog bo‘ladi. Pasterizatsiya qilingan sutdan olingan tvorogni bevosita tanovul qilaverish mumkin, pasterizatsiya qi-linmagan sutdan esa yarim fabrikatlar ishlab chiqarilib, is-te’mol etishdan oldin ularga termik ishlov beriladi. Kislota-shirdonli tvorog olishda sutni sof sut kislota bak-teriyalar solib ivitiladi va shirdon fermenti qo‘shiladi (shir-don fermenti qo‘zilar, buzoqlar me’dasining bir bo‘limidan— shirdonidan olinadi), oqsil moddasi ivigandan keyin zardobi ajratib olinadi. Kislotali tvorog ishlab chiqarilayotganda zar-dob ajralishini tezlatish uchun hosil bo‘lgan quyuqlikni isitib turiladi. Atsidofil- achitqili tvorog faqat saryog‘ qilib chiqa-riladi, u sal surkaladigan konsistensiyali va achitqi hidi kelib turadigan bo‘ladi. Tarkibidagi yog‘iga qarab seryog‘ tvorog—18% yog‘i, kam yog‘ tvo rog—9% yog‘i bor va yog‘siz tvorog bo‘ladi. Yumshoq parhezbop tvo rog yog‘i olingan sutga qaymoq qo‘shib olinadi. Unda yog‘ 11% dan kam bo‘lmaydi. Krestyanskiy tvoroga ham yog‘siz sutga qaymoq qo‘ shiladi. Unda yog‘ 5% dan kam bo‘lmaydi. Xonaki pishloq yoki qay-moq aralash donador tvorog tarkibidagi oqsillari, yog‘i, namligi jihatidan kamyog‘ tvorogga yaqin bo‘ladi, lekin tuzilishi donador bo‘ladi. Tarkibida 8% yog‘i, 1% tuzi bo‘ladi. Kislotaliligi quyidagidan iborat (°T hisobida, kupi bi-lan): seryog‘ida—210, kamyog‘ida — 225, yog‘sizida'—250, yumshoq par-hezbopida—210, krestyanskiyda—200, donadorida—150. Shilim-shiqlangan, mog‘orlagan, konsistensiyasi cho‘ziluvchan va kirlan-gan tvorog sotuvga chiqarilmasligi kerak. Tvorogni joylashtirish, tamg‘alash saqlash. Tvorog sotuvga tortib sotiladigan va qadoqlangan tarzda chiqariladi. Seryog‘, kamyog‘ va yog‘siz tvorog g‘o‘la ko‘rinishida pergamentga, podperga-mentga, polimer qoplangan qog‘ozga asosan 250 g dan og‘irlikda, parhezbop donador tvorog esa paketdarga, polimer materiallar- dan yasalgan stakanchalarga 100, 200, 250 g dan qilib qadoqla-nadi. Tortib sotiladigan tvorog yog‘och bochkalarga 50 kg gacha, temir flyagalarga 35 kg dan, alyumin bitonlarga 10 kg gacha qilib joy-lanadi. Idishni og‘zigacha to‘ldiriladi, ustidan pergament yopi-ladi, qopqog‘ini zichlab yopiladi va tamg‘alanadi, qadoqlangai tvorog yog‘och va polimer yashiklarga yoki karton qutichalarga 12 kg dan qilib joylanadi, yog‘och va polimer yashiklar plombalanib, karton idishlarga esa qog‘oz lenta yopishtirib qo‘yilishi kerak. Sovitilgan tvorog magazinlarda 8°S li haroratda kupi bilan 36 soat saqlanadi. Uzoq vaqt saqlash uchun tvorogni—25°S li haroratda muzla-tib, harorat— 18°S bo‘lgan joyda: qadoqlangan tvorog—4 oygacha, tortib sotiladigan tvorog—6 oygacha saqlanadi. Tvorogli mahsulotlar. Bu seryog‘, kamyog‘ va yog‘siz tvorogdan olingan oqsilli mahsulotlar bo‘lib, pasterizatsiya qilingan sut dan qand, saryog‘, qaymoq, tuz, shuningdek ta’m beradigan va xush bo‘y moddalar (sukatlar, mayiz, kakao tolqoni, vanilin va h. k.) qo‘shib hosil qilinadi. Massalarning retsepturasi va ishlov berilishiga qarab ular sirki va massalarga, tortlar, kremlar, pastalarga bo‘linadi. Sirki va tvorog massalar tvorogni maydalab va ta’m bera digan hamda xushbo‘y to‘ldirgichlar bilan birga yaxshilab ara-lashtirib olinadi. Sirki shirin va sho‘r, yog‘i ko‘paytirilgan (20 dan 40% gacha), seryog‘ (13 dan 17% gacha), kamyog‘ (5 dan 9% gacha) va yog‘siz qilib chiqariladi. Sotuvga quyidagi yog‘i ko‘paytirilgan mahsulotlar chiqariladi: massa va Osobiye sirki, Detskiye sirki, Qoplamali sirki, Slavyanskiye sirki. Kremlar konsistensiyasining mayinroqligi bilan boshqa tvo rogli mahsulotlardan farq qiladi, ularning tarkibida ta’m* beradigan va xushbo‘y moddalar bo‘ladi. Ular tarkibida 5 dan 18% gacha yog‘, kislotaliligi esa 160°T dan oshmaydigan bo‘ladi. Tvorogli tortlar tarkibida 36% namlik qolguncha presslan-gan tvorogdan unga saryog‘, ta’m beradigan va xushbo‘y moddalar qo‘shish yo‘li bilan olinadi. Tortlar yuzasi qaymoqli krem, su katlar, shokolad qoplamalar va h. k. bilan bezatiladi. Bezatil-magan mahsulot tarkibida yog‘ 21 dan 26% gacha bo‘ladi. Kislota-ligi 170° T dan oshmaydi. Tvorogli pastalar shirin va sho‘r qilib tayyorlanadi. Shirin pastalarga asal va boshqa to‘ldirgichlar qo‘shiladi. Ular tarki bida kamida 25% yog‘ bor, kislotalilik shirin pastalarda— 120°T, sho‘r pastalarda—180°T. Tvorogli mahsulotlarni joylashtirish, tamg‘alash va saklash. Tvorogli massa sotuvga tortib sotiladigan va qadoqlangan holda chiqariladi. Tortib sotiladigan massa ozoda yog‘och bochka-larda 50 kg gacha, temir flyagalarda 35 kg gacha, alyuminiy bi-donlarda 10 kg gacha qilib chiqariladi. Idishni og‘zigacha tvorog solib to‘ldiriladi, ustiga pergament qo‘yib, qopqog‘i zichlab yopi-ladi. Flyagalar rezina qistirmali va plombalangan bo‘lishi kerak. Qadoqlangan tvorog yupqa pergamentga, yorliq yopishti-rilgan alyumin folgaga sirkilar 50, 100 g dan, tvoroglar 250, 500 g dan qilib joylashtiriladi, keyin massasini 12 kg dan, balandligini uch qatordan oshirmay karton qutilarga, yog‘och yoki polimer yashiklarga taxlanadi. yog‘och va polimer yashiklar plom-balanib, karton qutilarga esa qrg‘oz lenta yopishtirib qo‘yi-ladi. Tvorogli tortlar ichiga pergament solingan karton quticha-larga 25S, 500, 1000 va 2000 g qilib joylashtiriladi. Kremlar va pastasimon sirkilar shisha bankalarga, polimerdan qilin-gan karton stakanchalarga 50 dan 250 g gacha qilib qadoqlanadi. Keyin tayyorlagan korxonaning, mahsulotning nomi va yog‘lilik darajasi, sof og‘irligi, chiqarilgan kuni va boshqalar ko‘rsa-tib tamg‘alanadi. Magazinlarda harorat 8°S da tvorogli mah-sulotlar 36 soat, tvorogli tortlar esa 24 soat saqlanadi. Sirniklar silindrik yoki dumaloq shaklda: tvorogli vare niklar—varaqi shaklida tvorogli blinchiklar va qadoqlangan toblab pishiriladiganlar to‘g‘ri burchak shaklida bo‘ladi. Sir niklar unga bulg‘alab olingan bo‘lishi kerak. Hamma mahsulotlar yopishib qolmaydigan yoki ezilmagan, vareniklarning cheti esa yaxshilab bukib ishlangan bo‘lishi kerak. Muzlatilgan varenik lar silkitilganda tiniq tovush chiqadi. Tvorogli yarim fabri katlar begona ta’msiz va hidsiz, toza bo‘lishi kerak. Tvorogli yarim fabrikatlar pergamentga, polietilen plyon-kaga, karton ichiga va paketlarga 250—-1000 g dan qilib joyla-nadi. Ularni 4—8°S li haroratda 36 soat mobaynida, muzla tilgan vareniklar 10°S dan oshmaydigan haroratda kupi bilan 15 sutka saqlanadi. Parhezbop qatiq mahsulotlar Parhezbop qatiq mahsulotlarga prostokvasha, kefir, qimiz. yo‘gurt, atsidofil ichimliklari kiradi. Prostokvasha. Prostokvasha sigir sutini pasterizatsiya qilib, sterilizatsiyalab yoki pishirib, uni sut kislota hosil qiladigan sof bakteriyali tomizg‘i solib ivitish yo‘li bilan olinadi. Prostokvashani achitqi, ta’m beradigan va xushbo‘y moddalar va S vitaminni qo‘shib yoki bularni qo‘shmasdan ishlab chiqari ladi. Oddiy prostokvasha sof va yog‘i olingan sutdan sut kislota hosil qiladigan sof bakteriyali tomizg‘i solib ivitiladi. Un-da mayin qatiq ta’mi bo‘ladi, quyuqligi juda yuqori, gaz hosil qilmaydi. Mechnikov prostokvashasi oddiy prostokvashaga qaraganda ach-chiqroq, nordon ta’mli bo‘ladi, chunki tomizg‘isiga bolgar qa-lamchasi qo‘shiladi. Tarkibida 3,2 yoki 6% yog‘i bo‘ladi. Atsidofil prostokvasha sutdan sut kislota hosil qiladigan sof bakteriyali va atsidofil qalamchali tomizg‘i solib iviti ladi. Quyuqligi -— sal cho‘ziluvchan, ta’mi — yoqimli nordon, tar kibida 3,2% yog‘i bo‘ladi. Ryajenka sut bilan qaymoq aralashmasini 95SS li haroratda 3 soat davomida tutib turib hosil qilinadi. Uning rangi sar-g‘ish oq va ta’mi pishgan sut ta’mida, tarkibida kamida 6% yog‘i bo‘ladi. Qatiq ham ryajenka singari, lekin qaymoq qo‘shmasdan tayyor-lanadi, shuning uchun unda yog‘ kamroq (3,2%) bo‘ladi. Qatlam prostokvasha sutni sut xreil qiladigan sof bakte riyali va bolgar qalamchali tomizg‘iga jem yoki murabbo qo‘shib ivitiladi. Prostokvashaning quyuqligi buzilmagan, bir meyorda va yuza-sida ozroq zardobi ajrab turgan bo‘lishi, Atsidofil prosto kvasha va Yujniy prostokvashaning quyuqligi sal cho‘ziluvchan, ryajenka bilan qatiqning qaymoqsimon konsistensiyali quyuqli gi sal buzilgan, qatlam prostokvashadagi murabbo yoki jem qatlami bonkachaning tubida bo‘lishi kerak. Prostokvashaning ta’mi va hidi sof, qatiqsifat, begona ta’m va hidlar aralash-magan bo‘lishi, ryajenka bilan qatiqda esa pasterizatsiya qilin-ganlik ta’mi aniq sezilib turishi kerak. Rangi—sutday oq yoki sal oq-sariqroq bo‘ladi. Ryajenka bilan Mechnikov prostokvasha-sidan tashqari hamma tur prostokvasha tarkibidagi yog‘—3,2%, yog‘i ko‘paytirilgan ryajenkada —4 va 6%, Mechnikov prostokva-shasida—3,2 va 6% yog‘ bo‘lishi mumkin. Kislotalilik—70 dan 140°T gacha bo‘ladi. Begona ta’mi va hidi bor, konsistensiyasi shishib chiqqan va suyulib qolgan, ifloslangan, joylanishi bu-zilgan prostokvasha sotuvga chiqarilmasligi kerak. Kefir. Bu qatiq mazasi sal keskinroq va konsistensiyasi suyuq qaymoqni eslatadigan, chanqoqbosti mahsulot. U aralash bijg‘igan (sut kislotali va spirtli tomizg‘ida ivitilgan) mah-sulotlardan hisoblanadi. Kefirni pasterizatsiya qilingan yoki yog‘i olingan sutdan kefir qo‘zikrrini solib yoki sut kislota hosil qiladigan sof bakteriyalar bilan kefir qo‘ziqorini so lib ivitish yo‘li bilan olinadi. Bir kunlik yoki ikki kunlik kefir salgina surgilik ta’siri ko‘rsatadi, yog‘siz kefir orga-nizmning suyuqlik chiqarishini kuchaytiradi, shuning uchun u qand kasaliga chalingan, yurak va buyrak kasalliklari bor kishilar-ga foydalidir. Qanday xom ashyo ishlatilganiga qarab tarkibida 1; 2,5; 3,2 va 6% yog‘i bor, yog‘li kefir va yog‘siz kefir bo‘ladi. Yog‘siz kefir yog‘i olingan sutdan ishlab chiqariladi: Tallinn kefiri — tarkibidagi yog‘ 1 % va yog‘siz; Mevali kefir — tarki bidagi yog‘ mikdoriga qarab, yog‘li 1; 2,5; va 3% (normallashti-rilgan sutdan, ho‘l meva va rezavor meva sharbati qo‘shib tayyor-lanadi) va yog‘siz; Detskiy kefir chaqaloqlarni sun’iy emizishga va aralash (sun’iy va tabiiy) emizishga mo‘ljallangan bo‘ ladi. Buning oddiy kefirdan farqi shundaki, uni yuqrri sifat-li xom ashyodan( 90—95SS gacha bo‘lgan haroratda 20 min. mo-baynida qizdirilgan sutdan) ishlanadi. Tarkibidagi yog‘i—3,2%, kislotaliligi—80—100°T. Kefirning konsistensiyasi bir jinsli, quyuqligi buzilgan yoki buzilmagan, mevali yog‘siz va yog‘liligi 1%li kefir — suyuq, yog‘liligi 2,5% bo‘lgan mevali kefir sal suyuq bo‘lishi kerak. Ay-rim pufakchalar tarzida gaz ajralib turishi mumkin. Kefir ning ta’mi va hidi sof, qatiqsimon, chanqoq bosadigan, sal ach- chiqlik aralash, begona ta’m va hidsiz bo‘lishi, mevali kefirda esa meva sharbatini ta’mi aralashgan bo‘lishi kerak. Rangi — sutday oq yoki sal oq-sariq, mevali kefir — mevali sharbat ran-gida; hamma kefirlar rangi butun massasi bo‘ylab bir tekis taqsimlangan bo‘lishi kerak. Kefirning kislotaliligi 85—120°T ni, tarkibidagi spirt 0,2—0,6% ni tashkil etadi. Kefir 0,2; 0,5 va 1,0 l bo‘lgan shisha butilkalarga yoki maxsus paketlarga joylanadi. Uni texnolo-gik jarayon tugagan paytdan boshlab 8°S dan oshmagan haroratda kupi bilan 36 soat saqlanadi. Qimiz. Bu biya sutidan yoki yog‘i olingan sigir sutidan olin gan ichimlik. Kefir singari bu ham spirtli va sut kislotali bijg‘ish mahsuli bo‘lib, tarkibida antibiotiklar va V, S vita-minlari borligi uchun shifobahsh ahamiyatlidir. Uni sil, ji- gar, buyrak, oshqrzon-ichak kasalliklari bor kishilarga tavsiya etiladi. Biya sutidan tayyorlangan qimiz sigir sutidan tayyor-langan qimizga nisbatan S vitaminga uch baravar boy bo‘ladi. Pishib yetilishiga ko‘ra qimiz tarkibida spirt 1% gacha va kislotaliligi 70— 80°T bo‘lgan kuchsiz (bir kunlik), spirt» 1,75% gacha va kislotaliligi 81—100°T bo‘lgan o‘rtacha kuchli (ikki kunlik), spirti 2,5% gacha va kislotaliligi 101—120°T bo‘lgan kuchli (uch kunlik) bo‘ladi. Yogurt. Bu yog‘i olingan sutdagi quruq moddalari ko‘p bo‘lgan qatiqli ichimlik. Boshqa qatiqli ichimliklarga nisbatan to‘la qimmatli oqsillar tarkibida ko‘proq bo‘lgani uchun, u ayniqsa qimmatlidir. yogurt olish uchun sof sut va yog‘i olingan sut ish-latib, unga quruq sut, qaymoq, ho‘l mevali-rezavor mevali shar bat qo‘shiladi. - Qo‘shilgan qo‘shimchalariga qarab tarkibida 1,5; 3,2; 6,0% yog‘i bo‘lgan shirin va ho‘l mevali-rezavor mevali yogurt chiqariladi. yogurtning energetik qimmati juda yuksak va ta’m sifatlari juda yaxshi bo‘ladi. yogurtning tashqi ko‘rinishi qaymoqqa o‘x-shab ketadigan bir jinsli suyuqlik. Ta’mi va hidi — sof, qa tiqsimon, begona ta’m va hid aralashmagan; shirin yogurtda shirinlik mazasi yaxshi sezilib turadi, mevali yogurtda esa qo‘ shilgan sharbatning ta’mi va xushbo‘yligi kelib turadi. Yogurt ning rangi — sutday oq, mevali yogurtning rangi qo‘shilgan sharbatning rangiga o‘xshaydi. Tarkibidagi qand shirin yogurtda 5%, mevali yogurtda esa kamida 6% bo‘lishi kerak; kislotali lik—80—140°T. Iogurtni 200 g li butilkalarga solinadi. Atsidofil ichimliklarga atsidofil sut va atsidofil-achit-qili sut, atsidofilin va atsidofil pasta kiradi. Atsidofil sut pasterizatsiya qilingan sigir sutidan atsido fil tayoqchali tomizg‘i solib olinadi. Uni yog‘li, yog‘li shirin,, asalli, yog‘i olingan, yog‘i olingan shirin qilib chiqariladi. Kon sistensiyasi— sal cho‘ziluvchan. Tarkibidagi yog‘ — kamida 3,2% (yog‘ligida), qand — 7% (shirinida), kislotalilik —80—130°T bo‘ladi. Atsidofil-achishili sut pasterizatsiya qilingan sutni sof atsidofil tayoqchali va sut achitqili tomizg‘i solib ivitib hosil qilinadi. Ta’mi — ozroq spirt ta’mi aralash o‘tkir, sho‘rtang, chanqoq bosti. Tarkibidagi yo ғ —3,2%, kislotalilik—80—120°T bo‘ladi. Atsidofilin sof yoki yog‘i olingan sutni sof atsidofil tayoq-chali tomizg‘i, sut kislotali streptokok va kefir achitqi solib ivitib olinadi. Uni yog‘li, yog‘li shirin, yog‘i olingan va yog‘i olin gan shirin qilib chiqariladi. Konsistensiyasi juda zich quyuq-likdan iborat bo‘lib, chayqatilgandan keyin ozroqqina gaz ho sil qiladigan bir jinsli suyuq massaga aylanadi. Ta’mi va hidi — qatiqsimon. Tarkibidagi yog‘—3,2% (yog‘ligida), kislota-liligi—75—130°T bo‘ladi. PISHLOQLAR Boshqa sut mahsulotlarga nisbatan pishloqlarning ovqatlik qimmati eng ko‘p, chunki ular tarkibida to‘la qimmatli oqsillar (256% ga yaqin) va inson organizmi qariyb butunlay (96%) o‘zlashtiradigan sut yog‘i (30% ga yaqin) bor. Pishloqlar tarki bida mineral moddalar (kalsiy, natriy tuzlari va h. k.), A, D, YE, Bi, V2, RR vitaminlari bor. Hazmi yaxshi bo‘lganligi sa-babli ovqatlanish oldidan va desert tarzida pishloq yeyish tav-siya etiladi. Sutni ivitish usuliga ko‘ra shirdonli (qattiq, yumshoq, na-makobli va qayta ishlangan) pishloqlar va qatiqsmon pishloq lar bo‘ladi. Qatiqsimon pishloqlar kam miqdorda chiqariladi. Yashil pishloq shular jumlasiga kiradi. Shirdonli pishloqlar ishlab chiqarish xususiyatlariga ko‘ra qattiq, yumshoq namakobli va qayta ishlangan (bir tekis yum shoq) bo‘ladi. Quruq moddasidagi yog‘ qanchaligiga qarab 45% li va 50% li pishloqlar bo‘ladi. Kam yog‘ (20% va 30%li) pishloq lar ham ishlab chiqariladi. Qattiq pishloqlar Qattiq pishloqlar — shirdonli pishloqlar guruhidagi eng ko‘p tarqalgan turdir. Bunday pishloqlarni ishlab chiqarish uchun yog‘liligi jihatidan normallashtirilgan sutni pasteriza siya qilinadi, 33°S gacha sovitiladi, sariq u'simlik bo‘yog‘iga bo‘ya- ladi, sut kislota hosil qiladigan bakteriyali tomizg‘i solina-di va shirdon fermenti tolqoni qo‘shiladi, bu tolqon mustahkam quyuqlik hosil qiladi. Bunday quyuqlikni turli o‘lchamdagi pish loq donasi olish uchun kubiklar qilib kesiladi. Bu donalar qorishtirilayotganda bir-biriga yopishadi va zardob ajralib chi-qadi. Zardob yaxshiroq ajralishi uchun ikkinchi marta 50—58°S (Shveytsariya tipidagi) va 40— 42°S gacha (Gollandiya tipidagi) qizdiriladi. Ikkilamchi qizdirish harorat qanchalik balsnd bo‘lsa, zardob shunchalik ko‘p ajraladi. Keyin pishloq donalari formalarga solinadi, u yerda o‘z-o‘zidan pre'sslanish va presslash natijasida pishloqdagi ortiqcha namlik chiqarib tashlanadi, shundan keyin pishloq bo‘laklari yetarlicha zichlanadi. Shakllan-gan pishloq to‘yingan namakobga solib, 5—8 kun davomida tuz-lanadi yoki unga quruq tuz ishqalanadi va harorat 10—15°S, nisbiy namligi 90 —95% bo‘lgan havoda yetiltirish uchun sovuq xonaga kiritib qo‘yiladi. Moddalarning o‘zaro ta’sir etishi natijasida pishloq mas sa yetilayotganda hosil bo‘lgan ta’m, hid va konsistensiya keskin o‘zgaradi, shuning uchun yetilgan pishloqda har qaysi turning o‘ziga xos ta’m va xushbo‘ylik bo‘ladi. Pishloqning ko‘rinishi asosan karbonat angidrid gazi to‘planishi hisobiga paydo bo‘la di. Pishloqlarning yetilishi 35 kundan 6 oygacha davom etadi^ Qurishdan va mog‘orlashdan saqlash uchun pishloqlarni parafin-lab qo‘yiladi. tayyorlagan korxona iomeri, qayerda ishlangani (viloyat, o‘lka). Tarkibida 50% yog‘i bor pishloqlarning ishlab chiqarish tamg‘esi kvadrat shaklida, 45% yog‘i borlarining tamg‘asi esa to‘g‘ri sak-kiz burchaklik shaklida bo‘ladi. Sirda tamg‘adan tashqari yorliq osilgan bo‘lishi ham mumkin. Shveytsariya pishlog‘i tipidagi pishloqlar. Bu pishloqlarni tarkibida 50% yog‘, 42% namlik, 1,5—2% tuz bor qilib chiqari-ladi. Shveytsariya pishlog‘i xom sutdan olinadi va Oltoy va Arma-nistonning tog‘li rayonlari zonasida ishlab chiqariladi. Mol-larning tog‘dagi xushbo‘y o‘t-o‘lanlarni yeyishi pishloqda xarak-terli ta’m va xushbo‘y hid bo‘lishiga yordamlashadi. Pishloq pastak silindr shaklida, kovakchalari esa dumaloq yoki oval shak lida bo‘ladi. Xamiri — oq rangdan och-sariq ranggacha, ta’mi — shirinroq-xushbo‘y. Og‘irligi—50—100 kg. Yuzasida ozroq g‘adir-budur, sorpinkaning izi tushib qolgan, mustahkam jildi bo‘la di; qo‘ng‘irroq oq rangli mustahkam quruq qatlami bo‘lishi ham mumkin. Pishloqning yetilish muddati 6 oy bo‘ladi. Oltoy pishlog‘i Shveytsariya pishlog‘idan katta-kichikligi bi-lan (12 dan 20 kg gacha) farq qdladi. Bu pishloq 4 oyda yetiladi. Ukraina pishlog‘i baland silindr shaklida bo‘ladi, massasi— 10 kg gacha. Ta’mi shirinroq-xushbo‘y, kupi bilan 2 oyda yetiladi. Gollandiya pishlog‘i tipidagi pishloqlar. Bular past haro-ratda ikkilamchi qizdirib presslanadigan qattiq pishloqlarga kiradi. Natijada pishloq massada ko‘proq zardob qolib, bu sut kislota bakteriyalari tezroq rivoj topishiga va pishloq tezroq (3 oygacha) yetilishiga ko‘mak beradi. Bu guruhdagi pishloqlar-ning yupqa bir tekis jildi bo‘ladi. Ta’mi mo‘tadil, achchiqligi bor, sal nordon. Rangi — oqdan to sal sariqqacha. Konsistensiya si qayishqoq, Shveytsariya pishlog‘iga nisbatan yumshoqroq bo‘ladi. Kovaklari sal yassilangan yoki burchakliroq shaklda. Tarkibida 45% yog‘, 44% namlik, 1,5—2,5% tuz bor. Gollandiya pishlog‘i dumaloq va g‘o‘lasimon bo‘ladi. Dumalog‘i massasi 2— 2,5 kg (kattayei) va 0,4—0,5 kg (liliputa) shar shak- lida, g‘o‘lasimoni — massasi 1,5—2 kg (kichigi) va 5—6 kg (kat tayei), yon tomon yuzalari sal dumaloqlanib bo‘rtgan to‘g‘ri bur chakli g‘o‘la shaklida bo‘ladi. Dumaloq pishloq tarkibida 50% yog‘, g‘o‘lasimonida—45% yog‘ bo‘ladi. Gollandiya pishlog‘ining ta’mi va xushbo‘yligi sof, achchiqligi va sal nordonligi bor, begonz ta’m va hidsiz bo‘ladi. Kostroma pishlog‘i massasi 5—6 kg (kichigi) va 9—12 kg (kat tayei) yon tomon yuzasi bo‘rtiq pastak silindr shaklida bo‘ladi. g‘ulasimonida—45% yeg‘ bo‘ladi. Gollandiya pishlog‘ining ta’mi va xushbo‘yligi sezilib turadi. Yaroslavl pishlog‘i baland silindr ko‘rinishida chiqariladi, pishloqning massasi 2,3 kg, unifikatsiya qilingan silindrida i™ KG (kichigi) va 8—10 kg (kattayei), tarkibidagi yog‘ 45 va 50 /o, xamiri mayin, ta’mi nordonroq bo‘ladi.' Stepnoy pishloq kvadrat asosli, massasi 5—6 kg g‘o‘la shakli da bo‘ladi. Ta’mi o‘tkir, sal nordonroq, pishloq tarkibida 45% yog‘> 2—3,5% tuz bor. Xamiri biroz mo‘rtroq, bukilgan joylari bir jinsli bo‘ladi. Uglich pishlog‘i massasi 2—3 kg to‘g‘ri burchakli g‘o‘la shaklida chiqariladi. Pishloqning xamiri muloyim, qayishqoq, sal mo‘rt roq, ta’mi nordonroq, tarkibidagi yog‘—45%, pishloq 2 oyda yeti ladi. Poshexon pishlog‘i massasi 5—6 kg pastak silindr shaklida bo‘ladi. Ta’mi bir oz nordonroq, xamirining konsistensiyasi plastik, tarkibidagi yog‘—45%, 1,5 oyda yetiladi. Stanislavskiy pishloq massasi 2,8—3,5 kg olti qirrali uzun-choq g‘o‘la ko‘rinishida bo‘ladi. Pishloqning mazasi keskin, yoqim-li; tomizg‘i tarkibiga qo‘shilgan atsidofil tayoqchasi ana shunday keskinlik va nordonlik berib turadi. Tarkibidagi yog‘i—45% bo‘ladi. Eston pishlog‘i tez yetilishi bilan boshqalardan farq qiladi. Buni 30 kunda yetilganini chiqarish ham mumkin. Pishloq baland silindr shaklida, massasi 2—3 kg. Ta’mi sal nordonroq, o‘tkir ta’m aralashgan bo‘lishi mumkin. Tarkibidagi yog‘i —45% bo‘ladi. Dnestrovskiy va Severniy pishloqlari tez yetiluvchan pish-loqlardan hisoblanadi. Ular g‘o‘la shaklida bo‘ladi. Tarkibidagi yog‘: Severniy pishloqda — 55%, Dnestrovskiy pishloqda —50%. Bu pishloqlarning xamiri muloyim, konsistensiyasi sal surti-luvchan bo‘ladi. Litva pishlog‘i massasi 5—6 kg to‘g‘ri burchakli, g‘o‘la shakli da bo‘ladi. Ta’mi mayin, nordonroq. Tarkibidagi yog‘ —30% bo‘ ladi. Pribaltiyskiy pishloq massasi 6—7 kg pastak silindr shak lida bo‘ladi. Ta’mi Litva pishlog‘i ta’miga o‘xshash. Tarkibida gi yog‘—20%. Minsk pishlog‘i massasi 3—4 kg to‘g‘ri burchakli g‘o‘la shaklida bo‘ladi. Bir oy mobaynida yetiladi. Tarkibidagi yog‘ 30%. Ta’mi Litva pishlog‘i ta’miga o‘x)shashdir. Pyarnu pishlog‘i massasi 2—3 kg baland silindr shaklida bo‘-ladi. Tarkibidagi yog‘ — 30% bo‘ladi. Chedder pishloq massasi 2,5—4 kg (kichigi) va 16—22 kg (kat-tasi) to‘g‘ri burchakli gula shaklida bo‘ladi. Pishloqning ta’mi nordonroq, salgina o‘tkirroq maza bo‘lishi mumkin. Xamiri qa yishqoq, bir jinsli, g‘ovaklari yo‘q bo‘ladi, ozroqqina bo‘shliq-lari bo‘lishi mumkin. Pishloq tarkibida: yog‘ — kamida 50%, nam-lik— kupi bilan 44%. Tog‘li Oltoy pishlog‘i — Chedder tipidagi pishloqlardan biri hisoblanadi. Rossiya pishlog‘i massasi 7—9 kg (kichigi) va 11—13 kg (katta-si) pastak silindr shaklida bo‘ladi. Xamiri yog‘li, kovaklari noto‘g‘ri shaklli. Tarkibida: yog‘ —50%, namlik —43% bo‘ladi. Pishloq kamida 70 kunda yetiladi. Latviya pishlog‘i tipidagi pishloqlar. Bu pishloqlar qattiq. pishloqlar texnologiyasiga kura tayyorlanadi. Bular ikkilamchi qizdirilish harorati past bo‘lib, o‘z-o‘zidan presslanganligi sa-babli ular tarkibida namlik ko‘p bo‘ladi. Bu pishloqlarning yetilishida sut kislota hosil qiluvchi bakteriyalaridan tashqari,. pishloq yuzasida rivojlanadigan shilliq hosil qiluvchi bakte-riyalar ham ishtirok etadi. Yetilish jarayoni 2 oy davom etadigan bo‘lib, bunda oqsillar ammiak ajratib parchalanadi. Bu pish-loqlarda sal ammiak mazasi va hidi kelib turadigan o‘ziga xos o‘tkir ta’m va hid bo‘ladi. Latviya pishlogi massasi 2,2—2,5 kg, kvadrat asosli g‘o‘la shaklida bo‘ladi. Yuzasi quruq, artib tashlangan shilliqlik va mog‘or izi qolgan, konsistensiyasi mayin, rangi oqdan to sal sar-g‘ishgacha, ta’mi o‘tkir bo‘lishi kerak. Bu pishloqni parafinlan-maydi; g‘o‘lalar pergamentga o‘raladi. Tarkibida: yog‘ —45%, nam lik — 48% bO‘ladi. Pikantniy pishloq massasi 3—4 kg to‘g‘ri burchakli g‘ula shak lida bo‘ladi. Tarkibida yog‘ —kamida 55% (shuning uchun konsis tensiyasi mayinroq), namlik —kupi bilan 40% bo‘ladi. Pishloq 35—45 kunda yetiladi. Nyamunas pishlog‘i massasi 1,5—2 kg pastak silindr shaklida bo‘ladi. Tarkibida: yog‘ —kamida 50%, namlik—kupi bilan 46/o bo‘ladi. Kaunas pishlog‘i pastak silindr shaklida bo‘lib, ta’mi _sal nordonroq, ozgina ammiak hidi kelib turadi, tarkibida: yog‘ — 30%, namlik — 53% bo‘ladi. Konsistensiyasi bir oz tarangroq. Pishloq 35 kunda yetiladi. Klaypeda pishlog‘i massasi 3,8—5 kg pastak silindr shaklida bo‘ladi. Ta’mi, hidi va konsistensiyasi Kaunas pishlog‘idagi sin-gari. Tarkibida: yog‘ — kamida 20%, namlik—kupi bilan 56% bo‘ladi. Voljskiy pishloq massasi 2,5—3 kg, yon tomonlari yuzasi sal bo‘rtib chiqqan to‘g‘ri burchakli g‘o‘la shaklida bo‘ladi. U Latviya pishlog‘iga o‘xshaydi, lekin ammiak ta’mi kelib turmaydi. Tar kibida kamida 45% yog‘ bo‘ladi. Shirdonli qattiq pishloqlarning sifat ko‘rsatkichlari Qattiq pishloqlar (Kaunas, Klaypeda, Yaroslavl — kattasi, Kuban, Rossiya, Poshexon, Stanislavskiy, Dnestrovskiy, Sever-niy, Pikantniy pishloqlardan tashqari) organoleptik ko‘rsat-kichlariga ko‘ra oliy va 1- navlarga bo‘linadi. Pishloqlarning organoleptik ko‘rsatkichlari 100 ball siste-maga qarab aniqlanadi. Masalan, oliy navli pishloqning umu-miy bahosi 87—100 bal л , jumladan ta’mi va hidining bahosi kamida 37 ball; 1-navli pishloqning umum bahosi — 75—86'ball, ta’mi va hidining bahosi esa — kamida* 34 ball bo‘lishi kerak. Oliy nav pishloqning shakli to‘g‘ri bo‘lishi, jildi yupqa, te kis, toza va tarang, burishiqsiz va qalin jild osti qatlamisiz bo‘lishi kerak. Parafinlangan pishloqlarning parafin qatlami shikastlanmagan bo‘lishi kerak. Pishloqlarning ta’mi va hidi sof, shu turning o‘zigagina xos, begona ta’m va hidsiz bo‘lishi kerak; 1-navli pishloqda yem-xashak ta’mi va nordon maza salgi na sezilib turishi kerak. Xamirining konsistensiyasi butun massa bo‘ylab qayishqoq, bir jinsli bo‘lishi kerak, 1- navda esa konsistensiyasi uvoqli, sal chandirsimon (ta’mi va hidi yaxshi bo‘la turib), qattiq, bo‘sh bo‘lishi mumkin. Xamirining rangi — oqdan sal sariqqacha, butun xamir bo‘ylab bir tekis. Kovaklari-ning shakli va ularning joylanishi to‘g‘ri bo‘lishi kerak. 1- nav da xamirning rangi notekis va g‘ovaklari bir tekis joylashmagan bo‘lishi mumkin. Laboratoriya yo‘li bilan pishloq tarkibidagi yog‘ (quruq mod-dasidagi), suv, osh tuzi aniqlanadi, massasi, katta-kichikligi, shakli belgilanadi. Keskin, o‘tkir yem-xashak ta’mi va hidi bor, taxir, mog‘or, bo‘r-sigan mazasi va hidi bor, jild tagi mog‘orlagan, chirigan, chuqur va yoriq joylari bor, shuningdek ezilgan pishloqni sotuvga chiqi-shiga yo‘l qo‘yish mumkin emas. Umumiy baholashda 75 dan kam ball olgan pishloq ham sotuvga chiqarilishi mumkin bo‘lmay, uni eritilgan yumshoq pishloq olish uchun qayta ishlashga yuborili-shi kerak. Yumshoq pishloqlar g‘ovakli bo‘lmaydi, lekin ozroq miqdorda mayda-mayda bo‘shliqlari bo‘lishi mumkii. Bu pishloqlar para-finlanmaydi. Yetilish xususiyatlari qandayligiga qarab yumshoq pishloqlar to‘rt turkumga bo‘linadi. Bakteriyalar ishtirokida yetiladigan pishloqlar (pishloq shil-liqligi yuzasidan hosil bo‘ladi — Dorogobuj pishlog‘i sin-gari). Mog‘or va shilliqlik ishtirokida yetiladigan pishloqlar (Za-kusochpiy tipidagi). Mog‘or ishtirokida yetiladigan pishloqlar (Rokfor, Russkiy kamamber). Yetilmagan (yangi pishirilgan) pishloqlar. Dorogobuj pishlog‘i tipidagi pishloqlar. Bu turkum pishloq-larga Dorogobuj, Medinskiy, Smolensk, Dorojniy, Oxotnichiy, Kalininskiy pishloqlari kiradi. Ularning jildi pishloq shil-lig‘i qoplanmagan, yupqa bo‘ladi, xamiri — shakli noto‘g‘ri ozgina kovaklari bor yoki umuman kovaksiz bo‘ladi. Konsistensiyasi yum shoq yog‘lidir. Dorogobuj pishlog‘i massasi 0,5—0,7 kg, yon tomonlarining yuzasi sal qabariq kub shaklida bo‘ladi. Ta’mi va hidi o‘tkir, ozroq ammiak hidi bor. Konsistensiyasi mayin, sal mo‘rtroq. Tar-kibida kamida 45% yog‘i bor. Medinskiy pishloq— Dorogobuj pishlog‘ining bir turi, mas sasi 240—360 g to‘g‘ri burchakli gula shaklida bo‘ladi. Smolenskiy pishlog‘i massasi 0,8—1,2 kg pastak silindr shak lida bo‘ladi. Dorojniy pishloq massasi 1,5—2,2 kg pastak silindr shakli da bo‘ladi. Oxotnichiy pishloq massasi 0,4—0,65 kg, asosi kvadrat g‘o‘la shaklida bo‘ladi. Kalininskiy pishloq massasi 0,6—1,0 kg baland silindr shak lida bo‘ladi. Dorojniy va Kalininskiy pishloqlari tarkibida kamida 50%, qolgan hamma pishloqlarda kamida 45% yog‘ bo‘ladi. Namakobli pishloqlar Namakobli pishloqlarga brinza bilan Kavkaz pishloqlari-ning quyidagi turkumdagisi kiradi: Suluguni, Chanax, Tushinskiy, Kobiyskiy, Osetinskiy (qattiq pishloqlar). Bularni qo‘y, echki, qo‘tos sutidan yoki shularga sigir suti aralashtirib tayyorlanadi. Ularning boshqa pishloqlardan asosiy farqi shundaki, ular na- makobda yetilib, namakobda saqlanadi, shuning uchun jildi bo‘l-maydi, ta’mi o‘tkir, sho‘r, konsistensiyasi tarang, mo‘rt, xamiri-ning rangi — oqdan och- sariqqacha, kovaklarining shakli va katta-kichikligi har xil bo‘ladi. Kupi bilan ikki oyda yetiladi. Namakobli yumshoq pishloqlar. Brinza shu pishloqlarga ki radi. Brinza eng kup tarqalgan namakobli pishloq. Uni qo‘y suti yoki sigir sutidan sut kislotali va shirdon fermentli tomizg‘i solib ivitib hosil qilinadi. Brinzaning ta’mi qatiqsimon, sho‘r, konsistensiyasi sal mo‘rt, lekin uvalanadigan, shakldorligi yo‘q bo‘lishi kerak. Namakobli pishloqlar singari brinzaning ham jildi bo‘lmaydi. Brinza pasterizatsiya qilingan sutdan olinsa 20 kunda, xom sutdan olinsa 60 kundan keyin yetiladi. Tarkibidagi yog‘ 40—50%, namlik 45—52%, tuz 3—7%. Brinza asosi kvadrat g‘o‘la shaklida og‘irligi 0,6—1,5 kg bo‘ladi. Namakobli qattiq pishloqlar. Sulugunidan tashqari nama kobli qattiq pishloqlarning hammasi yagona texnologiyada ishlab chiqariladi; ular katta- kichikligi va shakliga ko‘ra bir-biridan farq qiladi. Chanax 4—6 kg og‘irlikda kvadrat asosli g‘o‘la shaklida bo‘la di. Tarkibidagi yog‘ 40 yoki 50%, tuz 4—8%, namlik 50% bo‘ladi. Tushinskiy va Kobiyskiy pishloqlar og‘irligi 4—6 kg bo‘lib, keng asosini birlashtirib turadygan ikkita kesik konus shakli- da bo‘ladi. Tarkibidagi yog‘—40—50%, tuz 4—8%, namlik 50% bo‘ladi. Osetinskiy pishloq massasi 5—6 kg, yuzasi sal qavariq va qirralari yumaloq silindr shaklida bo‘ladi. Tarkibida yog‘ 40—50%, tuz—3—8%, namlik 40%. Yangi pishgan (5 kun yetilti-rilgan) va yetilgan (2 oy yetiltirilgan) holda chiqariladi. Namakobli pishloqlar oliy va 1- navlarga bo‘linadi. Qatiqsimon pishloqlar Qatiqsimon pishloqlardan eng ko‘p tarqalgani Yashil pishloq. Uni yog‘i olingan sutdan sut kislota hosil qiladigan tomizg‘i so lib hosil qilinadi. Olingan quyuqlikni zardobdan ajratib oli nadi va 1—1,5 oy yetiltirib qo‘yiladi, shuydan keyin tuz qo‘shib, kumarin degan xushbo‘y modda tarkibida bo‘lgan qashqabedaning quritib tuyilgan barglarini qo‘shib aralashtiriladi. Pishloq massani quritiladi va massasi 100 g qilib, kesik konus ko‘rini-shida shakl beriladi. Pishloqning rangi kulraigroq-yashil, yuzasi sal g‘adir-budur, konsistensiyasi zich. Pishloqning shakldorligi yo‘q. Ta’mi qashqabedaning spetsifik hidi kelib turadygan juda sho‘r. Pishloq tarkibidagi namlik 40%, qashqabeda 2,5%, tuz 6,5% bo‘ladi. Kukuy holdag‘i yashil pishloq 100—200 g dan pergament paket-larga qadoqlanadi. Qayta ishlaigai pishloqlar Qayta ishlangan (eritilgan) pishloqlar mamlakatda umuman ishlab chiqariladigan pishloqning 30% ga yaqinini tashkil eta-di. Ular xilma-xil pishloqlardan, tvorog, qaymoqdan, tez yetile digan pishloqlardan, sariyog‘ va boshqa sut mahsulotlaridan zi-ravorli qilib yoki ziravorsiz, maxsus erituvchi-tuzlar (fosfor kislotasining yoki limon kislotasining natriy tuzlari) qo‘shib, issiqlik yordamida ishlov berish yo‘li bilan hosil qilib olina-digan mahsulot. Erituvchi- tuzlar pishloqdagi oqsil moddalarning eruvchan shaklga o‘tishiga yordam beradi, buning natijasida oq-sillari bo‘lmagan bir jinsli massa hosil bo‘ladi. Eritilgandan keyin issiq massani sektorlar va to‘g‘riburchakli go‘lalar shakli da folgaga og‘irligi (30; 65,5 va 100 g), shuningdek polimer ma-teriallardan yasalgan idishlarga (30— 250 g); polimer material-lardan yasalgan va alyumin tyubiklarga (160 va 180g),uzoq vaqt saqlash uchun esa tunuka bankalarga (250 g gacha) germetik tiqin-li qilib qadoqlanadi va joylanadi. Dy pishloqlar tarkibida 30—60% yog‘, 35 —60% namlik bo‘ladi. Ishlatilgan xom ashyo va tayyor mahsulotiga qarab eritilgan pishloqlar olti guruhga bo‘linadi. Qo‘shimchalarsiz va ziravorsiz qayta ishlangan pishloqlar. Retsepturada qanday tabiiy xom ashyo ko‘pligiga qarab bunday pishloqlar quyidagi nomlarda: Uglich, Slivochniy, Nevskiy, Ros siyskiy, Kostroma, Latviya, Gorodskoy, Sovetskiy, Gollandskiy, Chedder, Kolbasniy, Dudlangan pishloqlar chiqarnladi. Qaymoqli nevskiy va uglich pishlog‘i ularning retsepturasiga 20% gacha saryog‘ qo‘shilgani uchun shu guruhdagi boshqa pishloqlar-dan yuqori darajada yog‘liligi (60%) va konsistensiyasining ma-yinligi, seryog‘ligi, sal surtiluvchanligi bilan farq qiladi. Uglich pishlog‘i olish uchu н Kostroma, Yaroslavl pishloqlaridan, Gollandskiy pishlog‘idan foydalaniladi, Nevskiy pishlog‘i olish uchun esa Shveytsarskiy va Sovetskiy pishloqlaridan foydalani ladi. Qayta ishlangan pishloqlar nom jihatidan tabiiy pishloq-larga (Sovetskiy, Rossiyskiy va h. k.) o‘xshash, ya’ni ular retsep-turaga kirgan tegishli (kamida 67— 70%) tabiiy pishloqlardan tayyorlanadi. Bundan Gorodskoy pishloq mustasno bo‘lib, uning retsepturasida qayta ishlash uchun maxsus ishlab chiqariladigan yog‘siz tabiiy pishloq kup bo‘ladi. Dudlangan kolbasniy pishloq Gorodskoy pishloqning retseptu rasiga kura tayyorlanadigan bo‘lib, uni tayyorlanayotgan vaqtda eritib qo‘yilgan pishloq massani sovitiladi va sellofan qobiq-qa qadoqlanib, dudlanadi. Ta’mi va hidi muayyan darajada o‘t-kir, dudlanganlik ta’mi va hidi kelib turadigan, konsistensiya-si zich, sal tarang. Tarkibida 30—40% yog‘ bor. Bu pishloqlarning hammasini past haroratda ikkilamchi qiz-dirilgan tabiiy pishloqlardan, yog‘i olinib yangi pishirilgan pishloqdan, saryog‘dan va xushbo‘y moddalardan ishlab chiqariladi. Ziravorlardan ukrop, qalampir, zira, selderey, pomidor va boshqalar ko‘shiladi. Bu guruh pishloqlarning ta’mi va hidi tegishli tabiiy pish loqlarning ta’miga va hidiga, ziravorlarning kelib turadigan ta’mi va hidiga moye bo‘ladi, konsistensiyasi — ma’lum meyorda zich, sal tarang. Hozirda pishloqlarning qo‘shimchalar va ziravorlar qo‘shilgan yangi turlari chiqariladi. Bular — Pivobop, Krilli baltiyskiy, Osen, Neptun. Pastasimon pishloqlar. Bu guruhdagi pishloqlarning konsis tensiyasi saryog‘ning konsistensiyasiga o‘xshash, mayin, surtiladi-gan, yog‘li bo‘ladi. Ular qo‘shimchalar tariqasida qaymoq, saryog‘, smetana ishlatib, yetilgan tabiiy pishloqlardan tayyorlanadi. Bu guruh pishloqlarga Drujba, Volna, Leto, Rokfor, Kislomochniy, Moskovskiy, Myagkiy, Piyozli, Petrushkali, Lukovichka, Perchinka, Yantar, Korall kiradi. Qatiqsimon pishloq sut kislota hosil qiluvchi bakteriyali to-mizg‘i yoki smetana qo‘shib hosil qilinadi. Muzqaymoq Muzqaymoq qilish uchun quyidagilar xom ashyo bo‘lib xizmat qiladi: sigir suti, qaymoq va sariyog‘, ho‘l meva va rezavor meva-lar, tovuq tuxumi va melanj, qand, ta’m beradigan, xushbo‘y hid beradigan moddalar va stablizatorlar (jelatin, bug‘doy uni va H. k.). Tayyorlab qo‘yilgan xom ashyodan retsepturaga binoan ara- lashma qilinadi, uni 85°S haroratda 5 min. davomida pasteri zatsiya qilinadi, keyin sovitiladi, stabilizator qo‘shiladi, keyin aralashma suzib olinadi, gomogenizatsiya qilinadi, sovitiladi va yetiltirishga yuboriladi, keyin muzlatiladi va toblantiri-ladi. Muzqaymoqning asosiy va havas bilan qilingan turlari bo‘-ladi. Asosiy turlarga Sutli, Qaymoqli muzqaymoq va Plombirli muzqaymoq kiradi. 35, 10, 15% yog‘ va 33, 38 va 44% quruq modda bo‘ladi. Bu tur muzqaymoqlar qo‘shimchalar (Shokoladli, Kofeli, Krem-bryule va h; k.) qo‘shib yoki bularni qo‘shmasdan ham chiqari-' lishi mumkin. Ho‘l-rezavor mevali muzqaymoq ho‘l mevalardan, rezavor mevalardan qand va stabilizator qo‘shib tayyorlanadi!. Xushbo‘y muzqaymoq qand sharbati asosida xushbo‘y sirka va moy-lar (Limon moyi, Qulupnay moyi va b.) qo‘shib hosil qilinadi. Havasga qilingan muzqaymoq turlariga Sitrusli muzqaymoq, Me- " dok, Pingvin va h. k. kiradi. Mazkur turga xos bo‘lmagan ta’m'i, begona hidi bor, konsisten siyam bir jinsli bo‘lmagan, yirik kristallari bor, o‘ralishi. kir yoki yirtiq muzqaymoqlarning sotuvga chiqishiga yo‘l qo‘yil-maydi. Muzqaymoq 2°S dan ortiq bo‘lmagan haroratda kupi bilan 5 kun saqlanadi. Foydalanilgan asosiy darsliklar va o‘quv qo‘llanmalar ro‘yxati Foydalanilgan asosiy a biyotlar 1. Mo‘minova M. Ovqat tayyotlash jarayoni.-T.: «Adabiyotlar jamg‘arasi» 2006.-600 b. 2. Mo‘minova M. Pazandachilik sirlari.-T.: «O‘qituvchi» 1995.-96 b. 3. Normaxmatov R. Oziq-ovqat tovarshunosligi.-T.: «Mehnat» 2004.-212 b. 4. Elmurodova S. R., Amonova Z. M. Pazandachilik texnologiyasi asoslari.- Buxoro. 2004.-227 b. Qo‘shimcha adabiyotlar 1. Anifimova N.A., Tatarskaya L.L. Pazandachilik.-T.: «O‘qituvchi» 1996.- 356 b. 2. Axrorov U., Vakil M. Taom tayyorlash texnologiyasi.-T.: «Sharq» 2004.- 382 b. 3. Maxmudov K. Qiziqarli pazandachilik.-T.: «O‘qituvchi» 1995.-222 b. 4. Sodiqov L. Lazzatli taomlar.-T.: «O‘zbekiston» 1981.-212 b. 5. www. agro-ltd.spb.ru 6. www. multiplaz. ru

Похожие

Sut texnologiyasi
Achitilgan sut mahsulotlari texnologiyasi
Saryog`lar va sut konservalari texnologiyasi
Оziq-оvqаt mаhsulоtlаri ishlаb chiqаrish kimyosi tаrkibi vа jаrаyonlаr sut mаhsulоtlаri
Oziq-ovqat mahsulotlarini konservalashning ahamiyati va usullari