Oraliq yorma mahsulotlarini sifati bo’yicha ajratish. Yorma zavodlarida donning qobiini ajratuvchi mashinalar - Пищевая технология - Рефераты

Oraliq yorma mahsulotlarini sifati bo’yicha ajratish. Yorma zavodlarida donning qobiini ajratuvchi mashinalar

Загружено в:

29.08.2022

Скачано:

0

Размер:

67.275390625 KB

Oraliq yorma mahsulotlarini sifati bo’yicha ajratish. Yorma zavodlarida donning qobiini ajratuvchi mashinalar Reja: 1. Oraliq mahsulotlarni sifati bo’yicha saralashning asosiy vazifalari. 2. Havoli-g’alvirli mashinalarda yormachalarni boyitish. 3. Yormachalarni boyitish jarayonining texnologik sxemalari. 4. Yormachalarni boyitish jarayoniga ta’sir qiluvchi omillar. 5. Yormachalarni boyitish jarayonining samaradorligini baholash. 6. Donlarning qobig’ini ajratishni asosiy vazifalari. 7. Donlarning qobig’ini ajratish usullari. 8. Qobiq ajratish jarayoniga ta’sir etuvchi omillar. 9. Qobiq ajratishda qo’llaniladigan asosiy mashinalar. 10. Valli dekali dastgohda donning qobig’ini ajratish. 11. Rezin valli qobiq ajratgichda donning qobig’ini ajratish. 12. Qobiq ajratish jarayonining texnologik samaradorligini baholash.

1. Oraliq mahsulotlarni sifati bo’yicha saralashning asosiy vazifalari. Elakdonlarda saralash natijasida ajratib olingan yormalar frakstiyasi geometrik razmerlari bo’yicha etarli darajada bir xil bo’ladi. Ammo ba’zi yorma bo’lakchalari bir-biridan endosperm miqdori bilan ancha farq qiladi. Agar donni maydalash jarayonida bo’lakchalar endospermni ichki kraxmalli katlamlaridan tashkil topgan bulsa, ular kuldorligi past bulgan (toza) yormachani hosil qiladi. Agar bo’lakchalar yuqori qatlamlardan tashkil topgan bo’lsa, ular aleyron qatlamdan va hatto donning qobiqlaridan tashkil topgan bo’lishi mumkin. Yormachalar massasi tarkibida murtak bo’lakchalari ham bo’lishi mumkin. Un tortishda bu har xil sifatli aralashmadan toza endospermli bo’lakchalar ajratib olingan bo’lishi kerak. Toza endospermli bo’lakchalarni (yormachalarni) yanchish natijasida yuqori navli un olinadi. Yormachalar massasi tarkibidan toza endospermli yormachalarni ajratib olish vazifasini boyitish jarayonida havolig’alvirli mashinalarda bajariladi. 2. Havoli-g’alvirli mashinalarda yormachalarni boyitish. Yormachalarni havoli-g’alvirli mashinalarda boyitish jarayoni yormachalarning zichligi va aerodinamik xususiyatlariga asoslangan bo’ladi. Havoli-g’alvirli mashinalar asosan yormalash jarayonida hosil bo’lgan yormachalarni sifati bo’yicha saralash maqsadida qo’llaniladi, ya’ni kuldorligi past bo’lgan yormachalar elanma sifatida ajratib olinadi va yanchish jarayonidagi valli dastgohlarga yuborilib sifatli un olishni ta’minlaydi. Bundan tashqari havolig’alvirli mashinalar manna yormasini ajratib olishda ham qo’llaniladi. Hozirgi paytda un ishlab chiqarish sanoatida asosan A1-BSO rusumli va ba’zi bir tegirmonlarda ZMS-2,2, ZMS-2-4 rusumli havoli-g’alvirli mashinalar ishlatiladi. Yormachalarni havoli-g’alvirli mashinalarda sifati bo’yicha saralash jarayoni ko’p omillardan bog’liq bo’ladi: elaklarni tavsifidan, mashinaga tushadigan solishtirma yuklamadan, yormachalarni razmerlari bo’yicha tekislanganligidan,

tanlangan ishchi parametrlardan (elaklarni tebranish chastotasi, elaklarni qiyaligi, havo oqimining tezligi). Yormachalarni havoli-g’alvirli mashinalarga yuborishdan oldin yormachalarni katta aniqlikda tekislanganligini ta’minlash uchun elakdonlarda bo’lakchalar razmeri bo’yicha saralanadi. Elaklarni tanlashda yormachalarning yiriklik sinfi aniqlanadi, ya’ni ularni ajratib olishda qo’llanilgan elak nomerlari aniqlanadi. 3. Yormachalarni boyitish jarayonining texnologik sxemalari. Havoli-g’alvirli mashinalardagi elaklar yorma frakstiyasini ajratib olishda qo’llanilgan elaklardan tashkil topgan bo’ladi. Masalan, agar yormacha №7k elakdan o’tgan va №12k elanning qoldig’i bilan olingan bo’lsa, havoli-g’alvirli mashinalarda №10k... №12k dan №7k...№8k gacha bo’lgan elaklarni o’rnatish mumkin. Mahsulotni elak bo’yicha harakati davomida elaklarni kichik nomeridan katta nomeriga o’tiladi, ya’ni boshlanishida elakdan o’tgan mahsulot mayda frakstiya yormasi ajratib olinadi, keyingi elaklarda esa ularning yirikligi oshadi. 4-rasmda yirik, o’rtacha va mayda yormachalarni boyitishda qo’llaniladigan elaklar ko’rsatilgan. 4-rasm. Yormachalarni boyitishda qo’llaniladigan elaklarni o’rnatish sxemalari.

4. Yormachalarni boyitish jarayoniga ta’sir qiluvchi omillar. Tegirmonda yormachalarni boyitish jarayoni asosiy jarayonlardan biri xisoblanadi. Yormachalarni sifati buyicha boyitish uchun xavoli - galvirli mashinalar kullaniladi. Yormachalarni boyitish jarayonida bugdoy doni endospermasining kraxmalli kismini toza bulakchalari kobikli bulakchalaridan ajratib olinadi. Yormachalarni xavoli-galvirli mashinalarda boyitishda kuyidagi omillar ta’sir kiladi: 1. Mashinaga tushadigan solishtirma yuklama; 2. Mashinaga urnatilgan elaklarning tavsifi; 3. Yormachalarni ulchamlari buyicha tekislanganligi; 4. Xavoli - galvirli mashinalardagi ishchi parametrlar (tebranish chastotasi, elaklarning kiyaligi, xavo okimining tezligi). 5. Yormachalarni boyitish jarayonining samaradorligini baholash. Un ishlab chiqarishda yormachalarni boyitish jarayoni juda ham keraklidir. Yuqori navli unlarni ko’p miqdorda olish uchun tegirmonda un tortish yormachalarni rivojlangan boyitish jarayoni bo’lgan sharoitda mumkin bo’ladi. Bu jarayon natijasida amalda endospermning kraxmalli qismini toza bo’lakchalari ajratib olinadi va yanchishga yuboriladi. Yormachalarni havoli-g’alvirli mashinalarda boyitishning samaradorligi har xil usullar bilan aniqlash mumkin. Havoli-g’alvirli mashinalar samaradorligi yuqori hisoblanadi, qachonki, qoldiq mahsulotning quldorligi mashinaga tushayotgan yormachaning kuldorligidan 2,5...3 marta yuqori bulsa va elanma miqdori kamida 75 % ni tashqil qilsa. Havolig’alvirli mashinalarning samaradorligi asosan mashinaga tushadigan yuklamaga bog’liq. Havoli-g’alvirli mashinalarda yuklama miqdori yormacha turiga qarab quyidagicha taqsimlanadi:

Yirik yormacha - 380 - 760 kg/(sm.sut) o’rtacha yormacha - 230 - 550 kg/(sm.sut) mayda yormacha - 250 - 500 kg/(sm.sut) qattiq dunst - 300 - 380 kg/(sm.sut) 6. Donlarning qobig’ini ajratishni asosiy vazifalari. Yorma zavodlarida donlarning tashqi qobiqlari (tariqda, sulida, arpada va sholida gul qobig’i, grechixada meva qobig’i, bug’doy va makkajuxorida meva va qisman urug’ qobig’i, no’xatda urug’ qobig’i) ajratiladi. Yorma ishlab chiqarish texnologiyasida qobiq ajratish asosiy operastiyalardan biri hisoblanadi. Bu operastiyani mukammalligi kerakli darajada tayyor mahsulotning chiqishini va sifatini belgilaydi. Qobiq ajratish usuli donning anatomik tuzilishidan bog’liq bo’ladi: qobiqlarni mag’iz bilan bog’lanish mustahkamligi, mag’izni mustahkamligi, ishlab chiqariladigan mahsulot turi (butun yoki maydalangan mag’izdan olinadigan yorma). Donlarning qobig’ini ajratishda ko’rsatilgan omillardan bog’liq holda maqsadga muvofiq ishchi organlarni ta’siri aniqlanadi. Tanlangan usul qobiq ajratishda kam miqdorda maydalangan mag’iz hosil bo’lishi va kam energiya sarf bo’lishini ta’minlashi kerak. 7. Donlarning qobig’ini ajratish usullari. Donning qobig’ini ajratishda juda ko’p turli xil mashinalar qo’llaniladi. Ko’p mashinalarning ishlash prinstiplarini ishchi organlarini donga ta’sirini uchta asosiy usulga bo’lish mumkin. 1 usul - qisish va siljish; 2 usul - bir martali va ko’p martali urilish; 3 usul - abraziv va boshqa qattiq yuzalarda ishqalanish. Qisish va siljish natijasida donning qobig’ini ajratishda ikkita ishchi yuza orasida donga ta’sir qilinadi 5-rasm. Bunda ikki yuza orasidagi masofa donning o’lchamidan kichik bo’ladi va albatta bir yuza ikkinchi yuzaga nisbatan harakatda

bo’ladi. Bu usulda don qobiq ajratish zonasiga tushadi, yuzalar orasida qisiladi, qobiqlari yoriladi va yuzalarni nisbatan harakati natijasida yorilgan qobiqlar (plyonkalar) bir biridan ajraladi va mag’iz qobiqlardan ozod bo’ladi. Bu usul plyonkalari mag’iz bilan birga o’smagan donlar uchun samaradorli bo’ladi. 1 usul bilan ta’sir qilish uch xil mashinalarda qo’llaniladi: valli dekali dastgoh, qobiq ajratish postavi va vallari rezin bilan qoplangan qobiq ajratgichlar. 2 usul - bir martali va ko’p martali urilish natijasida qobiq ajratish quyidagicha bo’ladi: mashinaning qamchinlari yoki plastinkalari bilan ilg’ab olingan don bir marta yoki ko’p marta mashinaning qaytaruvchi ichki yuzasiga yo’naltiriladi 6rasm. Bir martali qobiq ajratish usulini plyonkasi mag’iz bilan birga o’smagan va mag’izi mo’rt bo’lmagan donlarga ( suli) qo’llash maqsadga muvofiq bo’ladi. Ko’p martali qobiq ajratish usulini plyonkasi mag’iz bilan birga o’sgan yoki o’smagan donlarga qo’llash mumkin. Bu usulni qo’llagan holda donning qobig’i ajratilsa maydalangan mag’izning miqdori ancha ko’p hosil bo’ladi. Bu usul ikki holda qo’llanadi: don mo’rt bo’lmagan (egiluvchan) mag’izga ega (suli doni); qayta ishlashda maydalangan mag’izdan yorma olinadi (bug’doy, arpa, makkajuxori). 3 usul - abraziv va boshqa qattiq yuzalarda ishqalanish usulini qobig’i mag’iz bilan birga o’sgan donlarning qobigini ajratishda qo’llash maqsadga muvofiqdir. Bu usulda qobiq ajratish mashinasining ishchi zonasida don uzoq vaqt davomida harakatlanuvchi abraziv yuza ta’sirida ishqalanadi va bir me’yorda donning qobig’i kirib olinadi 7-rasm. Bu prinstipda qobiq ajratgich-qayroqlagich A1-ZSHN-3 rusumli mashinasi ishlaydi. Donning yuzasiga bir tekislikda ishlov berish nafaqat qobiq ajratishda, balki mag’izni qayroqlashda ham qo’llaniladi. A1ZSHN-3 rusumli mashinada arpa, bug’doy, no’xat va makkajuxori donlarining qayta ishlash mahsulotlarini qobig’i olinadi, qayroqlanadi va silliqlanadi. 8. Qobiq ajratish jarayoniga ta’sir etuvchi omillar.

Yorma zavodlarida yormabop ekin donlarining qobigini ajratish jarayoni asosiy jarayonlardan biri hisoblanadi. Arpa, sholi, suli va tariq donlarining gul qobig’ini ajratilishi, grechixa va bug’doy donlaridan meva qobig’ini ajratish, no’xatdan esa urug’ qobiqlarini ajratish donlarning turi va tuzilishi, tarkibi va boshqalarning har xilligi tufayli yorma zavodlarida har bir tur doni uchun alohida ishlov berish texnologik jarayonini mavjuddir. Yorma zavodlarida qobiq ajaratish natijasida donlarning qobig’ini to’liq ajralishi ta’minlanishi kerak. Ammo hozirgacha qo’llaniladigan birorta ham mashina donning qobig’ini to’liq 100 % ajratishni ta’minlay olmaydi. Bundan tashqari qobiq ajratish jarayonida mag’izlarning butunligini ko’proq saqlash kerak. SHuning uchun donning qobig’ini ajratish samaradorligi ham miqdor, ham sifat ko’rsatkichlari bilan baholanadi. Qobiq ajratish jarayoniga quyidagi omillar ta’sir qiladi: 1. Mashinaga tushadigan solishtirma yuklama; 2. Mashinadagi ishchi parametrlarning ko’rsatkichlari (ishchi organlar orasidagi ishchi masofa, ishchi organlarning aylanish tezligi); 3. Ishchi organlarni tayyorlash uchun ishlatilgan materiallar turi; 4. Ishlov berish davomiyligi. 9. Qobiq ajratishda qo’llaniladigan asosiy mashinalar. Yorma zavodlaridagi asosiy texnologik jarayonlardan biri - bu yormabop ekin donlarining qobig’ini ajratish jarayonidir. Arpa, sholi, suli va tariq donlarining gul qobigini ajratilishi, grechixa va bug’doy donlaridan meva qobig’ini ajratish, no’xatdan esa urug’ qobiqlarini ajratish donlarning turi va tuzilishi, tarkibi va h.k.larning har xilligi tufayli yorma zavodlarida xar bir tur doni uchun alohida ishlov berish texnologik sxemasiga ega bo’lishlikni taqozo etadi. Mag’iz bilan gul, meva yoki urug kobiklarining boglanish mustaxkamligiga qarab, ekinlarni ikki guruhga bo’lish mumkin. Birinchisi - qobiqlari mag’iz bilan

qo’shilib o’smagan (grechixa, tariq, sholi va suli) donlari va ikkinchisi qobiqlari mag’iz bilan qo’shilib o’sgan (arpa, bug’doy, makkajuxori va h.k.) donlar. Donlarning har biriga o’ziga xos ishlov berish rejimlari bor: jadalligi va davomiyliklari. Masalan, sholi doni uchun ishlov berish davomiyligi qisqa bo’lsa, arpa uchun ancha uzoqdir. 10. Valli dekali dastgohlarda donning qobig’ini ajratish. Donning qobig’i gorizontal joylashgan aylanadigan val va harakatsiz o’rnatilgan egri deka yuzasi oralig’ida ajraladi. Val va deka hosil qilgan ishchi oraliqda don kisish va siljish natijasida plyonkalari yoriladi va mag’iz qobiqdan ozod bo’ladi. Valli dekali dastgohlarda grechixa va tariqning plyonkalari ajratiladi. Grechixa donining qobig’ini ajratishda val va deka tabiiy toshdan yoki abraziv materialdan tayyorlanadi. Grechixa donining qobig’ini ajratishda valning aylanish tezligi qayta ishlanadigan donning yirikligidan bog’liq holda 12... 15 m/s bo’ladi. Val va deka hosil qilgan ishchi oraliqning uzunligi 180...200 mm bo’ladi. Tariq donining qobig’ini ajratishda valli dekali dastgohning vali abraziv materialdan tayyorlangan bo’ladi. Dekaning yuzasi maxsus rezin matoli plastinka bilan qoplanadi. Valli dekali dastgohning ishchi organlarini sxemasi 5-rasmda keltirilgan. 11. Rezin valli qobiq ajratgichda donning qobig’ini ajratish. Qobiq ajratgichning ishchi organlari ikkita rezin bilan qoplangan, bir biriga qarab har xil tezlikda aylanadigan vallardan iborat 9-rasm. Ishchi oraliqda don qisiladi va vallarni tezliklarini nisbati ta’sirida plyonkalar ikkiga ajraladi, mag’iz qobiqdan tozalanadi. Rezin valli qobiq ajratgichlarda donga eng qisqa vaqt davomida va yumshoq ta’sir qilinadi. Bunday qobiq ajratgichlarni mag’izlari mo’rt bo’lgan donlar uchun qo’llash maqsadga muvofiqdir.

12. Qobiq ajratish jarayonining texnologik samaradorligini baholash. Qobiq ajaratish jarayoni qobiq ajratish mashinasiga tushgan donning qobig’ini to’liq ajralishini ta’minlashi kerak. Ammo hozirgacha qo’llaniladigan birorta ham mashina donning qobig’ini to’liq ajratishni ta’minlay olmaydi. Bundan tashqari qobiq ajratish jarayonida mag’izni butunligicha ko’proq saqlash kerak. SHuning uchun donni qobig’ini ajratish samaradorligi ham miqdor, ham sifat ko’rsatkichlari bilan baholanadi. Qobiq ajratishning miqdoriy samaradorligi qobiq ajratish koeffistienti bilan baholanadi. N 1 - N 2 Ea = -------- 100 , %. N 1 Bu erda: N 1 - mashinaga tushayotgan mahsulot tarkibidagi qobig’i ajratilmagan donning miqdori, %. N 2 - mashinadan chiqadigan mahsulot tarkibidagi qobig’i ajratilmagan donning miqdori, %. Donning qobig’ini ajratganda qobiq ajratish koeffistientini oshishi bilan maydalangan mag’izni miqdori ham ko’payadi. SHuning uchun qobiq ajratish jarayonini shunday olib borish kerakki, qobiq ajratish koeffistienti yuqori bo’lsin va mag’izni maydalanishi ko’p bo’lmasin. Qobiq ajratishni sifat tavsifini mag’izni butunlik koeffistienti baholaydi. K 2 - K 1 K Emb = ---------------------------------------- = -------------- . (K 2 - K 1 ) + (d 2 -d 1 ) + (m 2 - m 1 ) K + d + m Bu erda: K 1 - mashinaga tushayotgan mahsulot tarkibidagi butun mag’iz miqdori; d 1 - mashinaga tushayotgan mahsulot tarkibidagi maydalangan mag’iz miqdori; m 1 - mashinaga tushayotgan mahsulot tarkibidagi unning miqdori; K 2 - mashinadan chiqadigan mahsulot tarkibidagi butun mag’iz miqdori; d 2 - mashinadan chiqadigan mahsulot tarkibidagi maydalangan mag’iz miqdori; m 2 - mashinadan chiqadigan mahsulot tarkibidagi unning miqdori.

Qobiq ajratishning samaradorligini to’liq baholaydigan koeffistient ajratish koeffistientini mag’izni butunlik koeffistientiga ko’paytmasi bilan ifodalanadi. E s = E a E mb . Qobiq ajratishning samaradorligi donning turidan, sifatidan, donni tayyorlash usulidan, mashinaning ishchi organlarini holatidan va boshqa omillardan bog’liq bo’ladi.

Adabiyotlar 1. Vasiyev M.G., Dodaev.Q, Isabaev I, Sapaeva Z, Gulyamova Z “Oziq-ovqat texnologiyasi asoslari”. Darslik. Voris nashryoti. Toshkent – 2012y – 400b. 2. Adizov R.T., G’affarov A.X., Xusenov S.Yu. “Donni tozalash va maydalash texnologiyasi”. O’quv qo’llanma. – T.: “TURON-IQBOL” nashriyoti,2006. -184b. 3. В.А.Бутковский "Мукомолное производство". M., ВO "Агропромиздат".1991г. 4. В.А.Бутковский, Мелников Е.М. "Технология мукомолного и крупяного и комбикормового производства". M., " Агропромиздат ", 1999г. 5.Г.А. Егоров "Технология муки, крупы и комбикормов". M., издателство "MГУПП" 1999г. 6.Тursunxodjaev P. "Un va yorma texnologiyasi" T., TKTI 2006 y.

Похожие

Donlarning issiqlik va gidrotermik xossalari va ularni texnologik jarayonlarga ta’siri

Yorma texnologiyasi

Un yorma ishlab chiqarishda xom-ashyo sifatida donning xossalarini o’rganish. Donni chiqindilardan tozalash dastgoxlari

Don va don maxsulotlarini maydalash jarayoni. Maydalangan mahsulotlarni yirikli bo’yicha ajratish

Donlarning qobig’ini ajratishning texnologik chizmalari. Qobiq ajratishda hosil bo’lgan mahsulotlarni saralash