Maktab o’quvchilarining oqilona ovqatlanishi - Пищевая технология - Рефераты

Maktab o’quvchilarining oqilona ovqatlanishi

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

23.1044921875 KB

Maktab o ’ quvchilarining oqilona ovqatlanishi Reja: 1. Maktab o’quvchilarining oqilona ovqatlanishi 2. Talabalarning oqilona ovqatlanishi

O‘quvchi yoshlar vujudi, bir tomondan, jadal o‘sish va rivojlanish bilan ifodalansa, ikkinchi tomondan, o‘qish va jismoniy tarbiya hamda sport bilan shug‘ullanishi tufayli beriladigan ruhiy hissiy va jismoniy yuklamalar ular organizmidagi ko‘pgina fiziologik va biokimyoviy jarayonlarga faol ta'sir ko‘rsatadi. Bularning barchasi o‘quvchining qanday va qancha ovqatlanishi bilan chambarchas bog‘liq. Agar ovqatlanish oqilona bo‘lsa, bu yoshdagi bolalarning o‘sibulg‘ayishi, aqliy va jismoniy kamolotiga yetishi, fanlarni o‘zlashtirishi, har xil yuqumli kasalliklarga, noqulay muhit omillariga chidamliligi yuqori bo‘ladi. Shuning uchun ularning ovqatlanishiga otaonalar, maktab jamoatchiligi va qolaversa, davlat tashkilotlari yetarli e'tibor berishi muhim ahamiyat kasb etadi. 3 3 -jadval. O‘ quvchilarning asosiy oziq moddalariga bo‘lgan bir kecha-kunduzlik talab va umumiy quvvat sarfi Yosh (yillar) Sarflanadigan umumiy quvvat, (kkal) Oqsillar, g Yog‘lar, g Ugle v odlar , g jami Shundan hayvon oqsili jami Shundan hayvon yog‘i 6 7-10 11-13 (o‘g‘il bol.) 11-13 (qizlar) 14-17 (o‘g‘il bol.) 14-17 (qizlar) 2000 2350 2750 2500 3000 2500 66 77 90 82 98 82 43 46 54 49 59 49 67 79 92 84 100 84 13 16 18 17 80 17 285 335 390 355 425 355 Ma ' lumki , o ‘ quvchi yoshlari nuqtai nazaridan uch guruhga bo ‘ linadi , ya ' ni kichik maktab yoshi 6-10 yoshlilar , o ‘ rta maktab yoshi – 11-13 yoshlilar va katta maktab yoshi – 14-17 yoshlilar . 32- jadvalda shu guruhlar uchun alohida - alohida asosiy oziq moddalariga bo ‘ lgan o ‘ rtacha talab va umumiy quvvat sarfi me ' yorlarini keltiriladi . Iste'mol qilinadigan asosiy oziq moddalarining (oqsillar, yog‘lar, uglevodlar) energetik qiymat nisbati 14:31:55, miqdor nisbati esa 1:1:4 ko‘rinishida bo‘lishi tavsiya qilinadi. Agar 6 yoshli bolalarda tavsiya qilinadigan oqsillarning 65%ini hayvon oqsili tashkil qilishi lozim bo‘lsa, bu ko‘rsatkich maktab yoshidagilarda 60% ga tushiriladi, chunki birinchi sinf o‘quvchilarida tana a'zolarining

shakllanishi va o‘sishi ancha tez bo‘ladi, shuning uchun ularga to‘la qiymatli oqsillar bir muncha ko‘proq kerak. O‘quvchilar iste'mol qiladigan oson hazm bo‘ladigan shakar, konfet, shokolad ko‘pi bilan umumiy uglevodlar miqdori 20% dan oshmasligi kerak. Aks holda bunday uglevodlar tanada yoqqa aylanib, semirish alomatlari va u bilan bog‘liq asoratlar yuzaga keladi. O‘quvchi yoshlar ovqatlanishida vitaminlar va mineral moddalarga ham alohida e'tibor berish kerak. Chunki yosh vujudning o‘sishi, ulg‘ayishi va har tomonlama to‘liq shakllanishiuchun juda zarur. (32-, 33-jadvallarda shu haqda ma'lumot berilgan). Talabalarning oqilona ovqatlanishi Talabalar aholining boshqa guruhlaridan o‘ziga xos ayrim xususiyatlari bilan ajralib turishi bois ularning kunlik ovqatlanishida mana shu jihat hisobga olinishi lozim. Birinchidan, ular vujudi o‘sib rivojlanayotganligi sababli bir qator fiziologik va biokimyoviy jarayonlar hali to‘liq shakllanmagan bo‘ladi. Shuning uchun ular vujudi iste'mol taomlarining sifati, miqdori va boshqa xususiyatlariga o‘zgalarga nisbatan ancha sezgir bo‘ladi. Ikkinchidan, talabalarning ko‘pchiligi qishloqlardan kelib, ovqatlanish nuqtai nazaridan boshqacha sharoitga tushib qoladi.

34-jadval O ‘ quvchilarning vitaminlar va mineral moddalariga bo‘lgan kecha- kunduzlik talabi Yosh , yillarTiam in, m g (B1 vit.) Riboflavin, m g (B2 vit.) Piridoksin, m g (B6 vit.) Sianokobalam in m g, (B12 vit.) Falotsin, m kg (BS vit.) N iatsin m g, (PPvit.) A skorbin kis. m g (C vit.) Retinol, m g (A vit.) Tokoferol, M e (E vit.), K alseferol, M e (D vit.) K aliy, m g M agniy, m g Fosfor, m g Tem ir, m g 6 1 1,2 1, 3 1,5 200 13 60 500 10 100 10 00 25 0 150 0 12 7 - 10 1, 2 1,4 1, 6 2,0 200 15 60 700 10 100 11 00 25 0 165 0 12 11 - 13 (o‘g‘il) 1, 4 1,7 1, 8 3,0 200 18 70 100 0 12 100 12 00 35 0 180 0 15 11 - 13 (qiz) 1, 3 1,5 1, 6 3,0 200 17 70 800 10 100 11 00 30 0 165 0 18 14 - 17 (o‘g‘il) 1, 5 1,8 2, 0 3,0 200 20 70 100 0 15 100 12 00 30 0 188 0 15 14 - 17 (qiz) 1, 3 1,5 1, 6 3,0 200 17 70 80 12 100 11 00 30 0 165 0 18 Oldin oziq tolalariga boy dag‘al mahsulotlar va ulardan qilingan ovqatni ko‘proq iste'mol qilib yurgan bo‘lsa, shahar sharoitida yuqori navli undan tayyorlangan har xil pishiriqlar, kolbasa, turlituman shirinliklar, chanqoq bosdi ichimliklar tanovul qilish odatdagi hazm jarayonlarini birmuncha o‘zgartiradi. Bu holat ularda ich dam bo‘lishi, qotishi kabi noxush holatlarga olib kelishi ham kuzatilgan. Uchinchidan, talabalar o‘qish jarayonida katta ruhiyhissiy zo‘riqishga duch keladi, ma'ruzalar va amaliy mashg‘ulotlar davomida ularga qisqa vaqt ichida beriladigan bilimlarning hajmi keng bo‘lib, uni o‘zlashtirib olish anchagina asabiylashishni talab qiladi. Kunlik, oraliq va yakuniy nazoratlar ularning yil davomida doimiy tashvishda yurishini yuzaga keltiradi. Bunday kuchli zo‘riqish boshqa hayot tizimlari singari ovqatlanish jarayoni va hazm a'zolari faoliyatiga ta'sir qilmay qolmaydi. Nazorat ishlari, imtihonlar, sinovlar topshirish jarayonida yurak urishining tezlashishi, qon bosimining ko‘tarilishi, kuchli his’hayajon,

asabiylashish natijasida oshqozonichaklarning harakat va sekretor vazifalari o‘zgarib, ovqatning yomon hazm bo‘lishi, ich ketishi, ba'zan esa ich og‘rishi holatlariga ham olib keladi. 35-jadval Maktab yoshidagi bolalar uchun mo‘ljallangan bir kecha-kunduzlik oziq- ovqat mahsulotlarining miqdori va energetik qiymati Mahsulotlar Yoshiga qarab bir kecha-kunduz davomida talab, g 7 - 10 11 - 13 14 - 17 o‘g‘ilar qizlar o‘g‘illar qizlar Non mahsulotlari (un hisobida) Kartoshka Poliz mahsulotlari Mevalar Shakar O‘simlik yog‘i Go‘sht mahsulotlari Baliq mahsulotlari Tuxum (dona) Umumiy energetik qiymat (kkal) 244 256 300 224 70 15 190 80 1 2320 288 320 360 280 80 20 222 120 1 2720 230 256 360 280 90 18 203 80 1 2466 322 320 420 336 80 20 254 140 1 2933 263 256 420 336 80 18 229 120 1 2625 Ko‘rib o‘tilgan o‘zgarishlarning salbiy tomonlarini bartaraf qilishda va talabalarning fanlarni chuqur o‘zlashtirib olishida oqilona ovqatlanish omili muhim ahamiyat kasb etadi. 34-jadvalda talabalar uchun mo‘ljallangan bir kecha-kunduzlik oziqovqat mahsulotlarining taxminiy miqdori keltirilgan. Talaba yoshlarning ovqatlanishida kuzatiladigan kamchiliklardan eng muhimi ularning ko‘pincha ovqatlanish tartibiga to‘liq rioya qilmasligidir. Masalan, V.I. Smolyarning ta'kidlashicha, 25-47% talabalar ertalab nonushta qilmaydi, 17-30% bir kunda ikki marta ovqatlanadi, 40% i esa tushlik qilmaydi yoki uni ondasonda yeyishadi, 22% talaba esa kechki ovqat iste'mol qilmaydi. Ularning kunlik ovqatida yana oqsillar, ayniqsa, hayvon oqsillari, vitaminlarning kamligi qayd qilingan. Hozir talabaning to‘la qiymatli oqsillardan, go‘shtli ovqatlarning qimmatligi tufayli, kerakligini iste'mol qilish ancha qiyin. Bu muammoni hal qilishda ular kallapoycha, o‘pka, yurak, ichak va shulardan tayyorlangan uncha

qimmat bo‘lmagan sardakli ovqatlardan foydalanishi mumkin. Chunki bu taomlar tarkibida go‘shtda bo‘ladigan barcha almashinmaydigan aminokislotalar mavjud, undan 150-200 g iste'mol qilish bilan vujudning oqsillarga bo‘lgan talabini bemalol qondirsa bo‘ladi. 36-jadval Talabalar uchun mo‘ljallangan kecha-kunduzlik asosiy oziq-ovqat mahsulotlarining miqdori (g) Mahsulotlar Miqdori Go‘sht va go‘sht mahsulotlari Baliq Tuxum Sut va sut mahsulotlari Hayvon yog‘i O‘simlik yog‘i Non Un mahsulotlari Shakar, konditer mahsulotlari Kartoshka Poliz mahsulotlari Meva-chevalar 240 64 36 500 35 22 400 100 100 320 340 70 Talabalar ovqatlanishidagi kamchiliklaridan yana biri bu ularning vaqt yetishmasligi bois shoshilib, apil-tapil ovqat yeyishidir. Buning oqibatida odatdagidan o‘zgacha muhit paydo bo‘ladi va turli xil me'da ichak kasalliklari yuzaga kelishi mumkin. Shuning uchun ularning 4-5 soat shug‘ullanganidan keyin tamaddi qilib olish uchun tanaffuslarini 30-40 daqiqagacha uzaytirish maqsadga muvofiq hisoblanadi. Bu holatni o‘quv yurtlarining rahbarligi hisobga olishi lozim. Yuqorida qayd qilganimizdek, talabalar hayotining ancha jo‘shqin o‘tishi ular tanasining vitaminlar va ayrim mineral moddalarga bo‘lgan talabining doimo yuqori bo‘lishiga olib keladi. Shuning uchun ular issiq ovqatni ko‘katlar va salatlar bilan yeyishga harakat qilishi, sabzi, ko‘k piyoz va shunga o‘xshash maxsulotlarni pishirilmagan holda ( “tirik “) iste'mol qilib turishi kerak. Shirinliklar va tuzlamalarni me'yoridan ortiq iste'mol qilish tavsiya etilmaydi. Fiziologik nuqtai nazaridan talabalarning kunlik ovqatidagi umumiy quvvat miqdori yigitlar uchun 2585 kkal, qizlar uchun 2434,5 kkal bo‘lishi tavsiya

qilinadi. Oqsillar iste'mol qilingan kunlik taomlardagi quvvatning kamida 18% ini tashkil qilishi kerak. Shu miqdordagi oqsilning 60% hayvonlarning mahsulotlaridan olinadigan va to‘la qiymatli bo‘lishi lozim. Yog‘lar esa umumiy energetik qiymatning 30% ini tashkil etishi va shu yog‘ning yarmisi o‘simlik yog‘lari bo‘lishi kerak. Talabalar vujudining ayrim mineral moddalarga bo‘lgan kunlik talabi quyidagicha: kalsiy - 800mg, fosfor - 1600mg, magniy - 500mg, kaliy - 2500mg, temir - 10mg. Yuqorida keltirilgan oqilona ovqatlanish bo‘yicha tavsiyalarga rioya etish talabalar salomatligining me'yorida bo‘lishi va ularning yaxshi bilim olishida muhim omil bo‘lib xizmat qilishi mumkin.

Adabiyotlar: 1. Битти А.Д. Диагностические тесты в гастроэнтерологии: Пер с англ.- М.:Медицина, 1995.-224 с. 2. Бузник И.М. Энергетический обмен и питание. М., 1978. 3. Витебский Я.Д. Питайтесь рационально. Курган, 1991. 4. Габи Хаубер-Швенк, Михаэль Швенк Питани e . Atlas . Москва 2004. 183 с. 5. Гистология: учебник: Ю.И. Афанасьев, Н.А. Юрина и др., под ред Афанасьева Ю.И.- М.: Медицина, 1989. 6. Гогулан М. Законы здоровья. М., 1998.

Похожие

Sportchilarning oqilona ovqatlanishi

Qishloq mehnatkashlarining oqilona ovqatlanishi

Aholi guruhlarining oqilona ovqatlanishi bo`yicha amaliy ko`rsatmalar

Aholi guruhlarining oqilona ovqatlanishi bo`yicha amaliy ko`rsatmalar

Oqilona ovqatlanishning moxiyati