Бижғиш махсулотлари ва шаробчилик технологияси. - Пищевая технология - Рефераты

Бижғиш махсулотлари ва шаробчилик технологияси.

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

80.5 KB

Бижғиш махсулотлари ва шаробчилик технологияси. Режа: 1. Бижғиш саноати корхоналари тавсифи ва уларнинг асосий ва иккиламчи махсулотлари; 2. Солод-ферментлари манбаи. 3. Арпани қайта ишлаш; Пиво ичимлиги турлари ва сифати. 4. Пиво ишлаб-чиқариш схемаси.

Ҳамма бижғиш саноати корхоналарининг тавсифи охирги маҳсулотга қараб фарқланади, шунингдек қайта ишланаётган хом ашёлар ва айниқса микроорганизм турларига қараб уларнинг фермент системасига ва кимёвий қайта ишланишига боғлиқ. Ҳамма фарқлар ва ўзгаришлар технологик жараёнларнинг асосини ташкил этади. Узум хом ашё бўлиб, янги сўлиган ва қуритилган ҳолда ишлатилади. Узумдан алкоголсиз маҳсулотлар ишлаб чиқилади шарбат, концентратлар ва алкогол ма ҳ сулотлар ишлаб чиқилади шароблар (хўрраки хушбўйли, қувватланган, жилвали) спирт, коньяк (бренди) ароқ. Узум шаробларни шарбатларни спиртли бижғиш йўли билан узумдан олинади. Бижғиш саноатини айниқса спирт ишлаб чиқариш корхоналарининг хом ашё ва материаллари жуда кенгдир. Яқин кунларгача спиртни фақат ўсимлик озиқ – овқат хом ашёсидан картошка, лавлаги дон экинлари ва қанд лавлаги чиқиндиси бўлган мелассадан ишлаб чиқилган. Хозирги кунга келиб, кўпчилик озиқ овқат хом ашёсини ноозиқавий бўлган (ёғочсозлик сульфит- целлюлоза ишлаб чиқиш саноатини чиқиндилари) хом ашёлари эгалламоқда. Таркибида этилен газлари бор бирикмалардан синтетик сунъий спирт ишлаб чиқариш йўлга қўйилган. Қ уйидаги асосий бўлган хом ашёларга тавсиф берамиз: Қ анд лавлаги – шакар олиш учун экиладиган энг аҳамиятли техника экини. Лавлагининг илдизмеваси 15-20% гача сахароза моддасига эга бўлиб, оқ кристаллсимон шакар олиш учун хом ашёдир. СНГ давлатларида лавлаги экиладиган майдонлар жуда катта бўлиб улар асосан Украина Малдовия Россиянинг марказий қоратупроқ зонасига жойлашган. Қ озоғистон Қ ирғизистон, Грузияда ҳам қ а нд лавлагини завод д а қайта ишлаганда меласса деган ярим тайёр маҳсулот ҳамда чиқит сифатида жом олинади. Мелассадан спирт олишда фойдаланилади. Картофель - картошка итузумдошлар оиласига мансуб бўлиб экиладиган бир йиллик ўсимлик. Ватани – Жанубий Америка. Картошка тугунаги энг му ҳ им озиқ - овқат ма ҳ сулоти бўлиб нонбоп дондан кейин

иккинчи ўринни эгаллайди. Тугунагидан саноатда крахмал спирт, патока олинади. Буғдой - бошоқдошлар оиласига мансуб ўсимликлар туркуми, энг му ҳ им озиқ- овқат ўсимлиги. Буғдой донидан, крахмал спирт ва бошқа маҳсулотлар ишлаб чиқарилади. Маккажўхори- бошоқдошлар оиласига мансуб, четдан чангланувчи бир йи л лик ўсимлик. Донда 60-65% крахмал бор. Ундан спирт крахмал ва ёрма тайёрланади. Бижғиш саноатини умумий схемаси Хом аш ё  бижғишга тайёрлаш  (сусло) бижғиш  (бижғиш суслоси) тайёр ма ҳ сулотни ажратиш  микроорганизмларнинг ишлов берилиши  (микроорганизмлар) . Ҳамма бижғиш саноатидаги жараёнлар микроорганизмларнинг хаётий фаолиятига асосланган, бижғиш муҳитда модда алмашинуви маҳсулотлари йиғилиш мақсадида йўлга қўйилган. Бижғиш саноатининг хар йўналишини технологик схемаси шундай тузилганки олинадиган охирги маҳсулотни сифати ва чиқими юқори даражада бўлиши керак. Бижғиш саноатидаги ҳар бир йўналишидаги умумий жараёнлар қуйидагилардир: хом ашёни бижғишга тайёрлаш, микроорганизмларга ишлов бериш ва бижғиш, лекин ҳар бир бижғиш саноатидаги бу жараёнлар ҳар хил бажарилади. Қанд моддаси бор хом ашёни тайёрлашда, масалан: спирт ишлаб чиқаришдаги мелассани бижғишга тайёрлашда унга ишлов бериш зарарли микрофлора таъсирини сусайтириш учун антисептик билан ва сув билан ювилади. Лимон кислотаси ишлаб чиқаришда корхоналари мелассага сув қўшилади, қайнатилади стерилизация қилиб керакли озиқавий моддалар қўшилади. Таркибида крахмал моддаси бор хом ашёни тайёрлаш мураккаб жараёнларга киради. Бундай хом ашёни тайёрлашда крахмални

қандлаштириш солод ёки замбуруғ ачитқилар ёрдамида бажарилади. Бижғиш учун тайёрланган эритма сусло дейилади. Спирт ва пиво ишлаб чиқариш саноатида бижғиш жараёнини кетиши (ҳосил бўлиши) учун хамиртуруш, сут кислотаси ишаб чиқаришда нордон сут бактериялари, лимон кислотаси ишлаб чиқаришда замбуруғ бактериялари ишлатилади. Пиво ишлаб чиқариш саноатининг асосий хом ашёси арпа донидир. Пивони баъзи бир турларида (сорт) арпани гуруч (шоли) ёки бошқа бошоқли экинлар билан алмаштирилади. Шунингдек қанд билан ҳам кўпкина дрожжи ишлаб чиқариш заводлари мелассани қайта ишлайдилар. Баъзи бир дрожжи ишлаб чиқариш заводлари хамиртурушни дон экинларидан ишлаб чиқарадилар. Охирги вақтда дрожжи ишлаб чиқариш учун ноозиқавий хом ашёлардан (ёғочсозлик ва целлюлоза) фойдаланаяптилар. Кимёвий таркибига кўра бижғиш саноатининг хом ашёлар қуйидаги асосий гуруҳларга бўлинади. Пиво ишлаб чиқаришда «хмель» хом ашёси ҳам ишлатилади. Бижғиш саноатининг хом ашёси бўлиб, сув қўлланилади. Бижғиш саноатининг хом ашёларини классификацияси Гурух Хом ашё Бижғиш махсулотларининг ўртача таркиби % Таркибида қанд моддаси бор хом ашёлар қанд лавлаги меласса 17-18 45-50 Таркибида крахмал моддаси бор хом ашёлар Картошка до н экинлари 17-18 47-50 Таркибида целлюлоза моддаси бор хом ашёлар Ёғочсозлик корхоналарининг чиқиндилари ---

Ундирилган дон бу сунъий шароитда ундириб қуритилган дондир. Донни ундириш жараёнида амлолитик, протеолилик ва бошқа ферментлар ҳосил бўлади. Бу ферментлар таркибида крахмали бор хом ашёда этил спирти, пиво ва к онли квас ишлаб чиқаришда уларни шир а тортиш, дон таркибидаги оқсил ва бошқа моддаларни парчалаш учун керак. Ундирилган донни турли хил донли ўсимликлардан олиш мумкин. Ишлаб чиқарилган махсулотнинг турига қараб ундирилган дон пиво ишлаб чиқаришда фақат арпадан олинган ундирилган дон, спирт ишлаб чиқаришда эса арпа, сули ва тариқ дон тайёрланган ундирилган донларнинг аралашмасидан, нонли квас ишлаб чиқаришда жавдари буғдой ва арпадан тайёрланган ундирилган дон ишлатилади. Спирт ишлаб чиқариш корхоналарида ундирилган дон қуритилмасдан униб чиқан даврда (зеленый солод) ишлаб чиқариш жараёнига юборилади. Пиво ишлаб чиқариш корхоналарида эса ундирилган арпа қуруқ ҳолатда ишлатилади. Бунда униб чиққан арпа махсус қуритиш ускуналарида қуритилиб, нишлардан тозаланиб, маълум муддат сақлангач ишлаб чиқаришга тавсия этилади. Ундирилган арпани қуритиш жараёнида ранг берувчи ва ҳид берувчи моддалар ҳосил бўлади. қуритилган ундирилган арпани узоқ муддат сақлаш мумкин. Нонли квас ишлаб чиқаришда қуруқ ундирилган жавдари буғдой ва ферментланмаган (диасттический) ундирилган дон ишлатилади. Ферментланган ундирилган дон таркибида амилолитик ферментлар деярли йўқ, сабаби ферментациялаш жараёнида улар парчаланиб (разрушается) кетади. Нонли – квас ишлаб чиқаришда жавдари буғдой уни билан фермен т ланган ундирилган дон квас шарбатини асосий хом ашёси ҳисобланади, ферментланмаган ундирилган жавдари буғдой ва оч рангли ундирилган арпа эса фермент манбаи сифатида ишлатилади. Ундирилган дон ишлаб чиқариш учун ҳар хил хас чўплардан тозаланиб, бўктирилади ва ундирилади. Ундириш жараёнида ҳосил бўлган маҳсулот кўк ундирилган дон (зел ё ный солод) дейилади. Спирт ишлаб

чиқариш саноатида кўк ундирилган дон майдаланиб сув билан аралаштирилади. Ҳосил бўлган аралашмани ундирилган дон сути (солодовой молоко) дейилади ва крахмални шира тор т ириш учун қўлланилади. Пиво ишлаб чиқариш саноатида эса кўк ундирилган арпа махсус қурилиш ускуналарида қуритилиб, нишлардан тозаланади ва ишлаб чиқаришда ишлатилади. Дон қабул қилиш пунктларида ва корхоналарида дон қабул қилингандан сўнг хар хил чиқиндилардан тозаланади. Дон қабул қилиш пунктларида чиқиндилар икки хил бўлади: 1. Донли чиқинди: бунга яримта ва заррарланган донлар, ўсиб чиқган ва моғорлаган ва бошқалар сифати паст донлар киради. 2. Бегона чиқиндилар: қум, чанг, тупроқ, метал парчалари ва бошқа ёввойи ўтларнинг уруғлари киради. Яхши тозаланмаган дон ундирилган доннинг сифатини пасайтиради ва ускунани бузулишига олиб келади. Қ уруқ ундирилган арпа ишлаб чиқариш учун қуйидаги: донни бўктириш, уни ундириш ва қуритиш жараёнлари олиб борилади. Донни ундириш учун кетма – кет ундириш қаторларидан ташқари барабанли токли яъни супасимон ўстиргичларда ўстириш мумкин. Пиво- бу кучсиз алкоголь ичимлиги бўлиб дон экинларидан (асосан арпа солоди) ва «хмель» дан пиво дрожжалари ёрдамида бижғиш орқали тайёрланади. Дон хом ашёлари қисман ундирилмаган дон уруғлари ва таркибида қанд моддалари бор махсулотлар билан биргаликда қўшилади. Пивони қайси навини тайёрлашга қараб арпа ва ёғсизлантирилган маккажўхорини, гуруч, гуруч сечкаси, қанд, глюкоза, ва бошқа хом ашёлар қўлланилади. Пивони турли навларига қараб, ташқи тавсифи берувчи ҳусусиятлари бу рангдир. Бу ҳусусияти бўйича 2 та асосий гурухларга бўлинади: оч ва тўқ ранглар.

Оч рангли пиволарни ранги оч сариқ ва тўқ рангли пиволарники эса тўқ жигарранг қизғиш тусли бўлади. Пивони ҳамма навлар таркибида алкоголь бўлади. Пиво ишлаб чиқиш технологияси 5 босқичдан иборат. 1. арпа донидан солод ишлаб чиқиш; 2. солоддан пиво суслосини олиш, хмель ва несоложенный материаллар олиш. 3. пиво суслосини махсус пиво дрожжалари ёрдамида бижғитиш. 4. пивони пишитиш (созревания в о держки) 5. фильтрация ва пивони жўнатиш. Пиво – бу ўйноқи (игрист о й) ичимлиги хмель ароматли ва ёқимли. Пиво ишлаб чиқиш қўлланиладиган хом ашёлар буғдой, шоли, маккажўхори. Булар ундирилмаган ўстирилмаган донлар. Буғдой ва маккажўхори «солод» тайёрланади. Буғдой 2 хил тури бўлади юмшоқ ва қаттиқ. Пиво ишлаб чиқариш юмшоқ буғдойни плейковинаси паст бўлган буғдойдан фойдаланиш маъқулроқ. Шоли, маккажўхори ва дон пиво ишлаб чиқаришда ўстирилмасдан ундирилмасдан ишлатилади. Қ уйидаги жадвалда шу донларнинг ўртача кимёвий таркиби келтирилган Бошоқли донлар Намли ги Оқсил мой Крах мал ва пентоз алар Клеча тка кул Оқланган шоли ва гурч сечкаси 13,1 7,85 0,65 76-73 0,63 1,01 Маккажўхори 13 9,80 4,60 63-57 2,4 1,80 Маккажўхори унини ёғсизлангани 11-14 8-9 0,5-1,5 - - 1,5 Маккажўхори парраклари 10 9 1,2 - 0,3

Хмель (қулмоқ)- тутдошлар оиласига мансуб, чирмашиб ўсадиган пояси қишда қуриб қоладиган 2 йиллик кўп йиллик ўсимлик. Уруғланмаган оналик тўпгуллари кучаласимон юмалоқ ғуддалар ҳосил қилиб, улар пиво пиширишда (пивони хушбўй ва хуштаъм қилиш учун, нон пиширишда ачитқи сифатида) шунингдек медецинада (дори сифатида) ишлатилади. У кўпинча деворларни, балкон, шийпон ҳолда айвонлар олдини печакгул каби тўсиш учун экилади. Сусло- арпа солоди, ундирилмаган ўстирилмаган дон экинлари арпа ва маккажўхори унлари, гуруч сечкаси ва хмель ёрдамида пиво суслосини тайёрланади. Пиво суслосини олиш технологияси қуйидаги жараёнлардан иборат. 1. арпа солодини тайёрлаш ва майдалаш 2. солодни сув билан ювиш . Солод тайёрлаш жараёнида. Тайёр бўлган крахмал хом ашёсини эрувчи эритма ҳолига ўтиши бу крахмал зоначаларини қобиқ хужайраларини (клетки) бузилиши демакдир. Сув молекулаларини крахмал шимиб, буртш (набухание) шимиш жараёни кечади. Хажми ошган крахмал клейстр ҳолатига ўтади. Шунда амилоза ва эрувчи кристалоидлар эради. Пиво ишлаб чиқариш схемаси.

Донларни пиширишга ва қандлаштиришга тайёрлаш: Тортилган дон шнек орқали пиширишдан олдин турадиган бункерларга олиниб, у ерда 1:3,5 нисбатда сув билан аралаштириб, 90 0 С гача пар билан пиширилади ва разварник идишларига сиғимга жўнатилади. Бу ерда юқори Арпа ва солод майдалаш Затор тайёрлаш Заторни фильтрлаш Пиво шаробини қ умло қ билан қ айнатиш Шарбатни қ умло қ ни ч ў кмасидан ажратиб олиш Пиво шарбатини тиндириш ва совутиш Биж ғ ишни охирлаш ва ёш пивони етилтириш Ёш пивони тиндириш Бочка ва бутилкага пивони қ адо қ лашПиво шарбатини биж ғ итишАрпа ва ундирилган арпани қ айта ишлашга тайёрлаш

босим ва 135-150 0 С хароратда 90-120 мин. оралиғида пиширилади. (бошоқни турига боғлиқ – вақт). Майдаланган пишган дон кучли атмосфера босими остида “осахариватель” га жўнатилади ва 60-610 С хароратгача совутилади хамда “солод сути” билан ишлов берилади. (7-8 % массасига нисбатан) 15 – 20 мин. ичида кейин насос билан алмашиниш (теплообменних) жўнатилиб 20-25 0 С гача совутилади. Бу ердан қандлашган масса бижғиш аппаратларига жўнатилади. Худди шу аппаратларга дрожжилар хам (6 – 8 % массасига нисбатан) юборилади. Бу дрожжилар (экиш дрож) стерил колбаларда экиб, стерил суслоларга 18 соат кейин қўшиб яна 18 соат давомида маданийлаштирилади, сўнг дрожжанкалар орқали бижғиш аппаратига юборилади. Бижғиш жараёни 3 босқичдан иборат бижғиш (20 – 24 с) асосий бижғиш (24 – 30 с) охирги бижғиш (18 – 24 с) 1.Бижғиш жараёнида дрожжилар кўпаяди, биомасса йиғилади, муҳитга мослашади, ҳароратни 23 0 С га кўтаради ва 20 % сусло углеводларни бижғитади. 2.Асосий бижғишда 60 – 65 % углевод суслоси бижғийди ва бражнада спиртни асосий миқдори йиғилади ва “тепло обменник” (иситгич сиғимига) билан реакция иссиқлиги яъни глюкозани спиртга айлангандаги олинади. Харорат 30 0 С ушланиб туради. 3.Охирги бижғиш 15 – 20 % бошланади. Углеводлар бижғийди ва етилган бражка (зрелая)да спирт миқдори 8 – 9 % га етади. Харорат 28 0 С ушланиб туради. Бижғиш жараёнини тугашини масса ташқи кўриниши орқали аниқланади. (углекислый газ чиқиши тугайди) ва спирт миқдори орқали аниқланади. Спирт хайдашни бошланғич даврида етилган бражка бижғиш аппаратидан сиғимда (резервуар) йиғилиб, насос билан бражка калоннасига

узатилади ва бу ерда спирт пар ҳолида бражкадан ажралиб бардаси колонкадан ташқарига ем мақсадлар учун йиғилади. Спирт суюқлиги ҳолодильникда совутилиб миқдори аниқланади. Сўнг спирт – с ыре ц (хом) ректификация коллонкасида йиғилиб 90 – 92 0 С гача пар билан иситилиб ректификацияланади. Бу ерда эфирлар, алкогидлар ажратиб олинади.

Адабиётлар 1.Н.И.Назаров и др. Общая технология пищевых производств.-М.: Легкая и пищевая промышленность, 1981.-360 с. 2.У.Х.Халимова. Ўсимлик ёғлари ишлаб чиқариш технологияси. –Т.: Ўқитувчи, 1982. -246 б. 3.М.Г.Васиев, М.А.Васиева. Нон, макарон ва қандолат махсулотлари ишлаб чиқариш технологияси. –Т.: 2002. 4.П.М.Мальцев. Технология бродильных производств. –М.: Пищевая промышленность, 1980. -360 с. 5.П.Я.Бачурин, В.А.Смирнов Технология ликеро-водочного производства. –М: Пищевая промышленносить, 1975.-256 с.

Похожие

Бижғиш махсулотлари ва шаробчилик технологияси

Дон махсулотлари умумий технологияси.

Нон махсулотлари ишлаб чиқариш технологияси

Қанд ва қанд махсулотлари технологияси фанининг максади ва вазифалари

Гушт ва гушт махсулотлари