Sharqona muloqot odobi. - Этика - Рефераты

Sharqona muloqot odobi.

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

37.5 KB

Sharqona muloqot odobi Reja: 1. Sharqona tarbiya va uning munosabatga ta'siri. 2. O’zbek urf-odatlari, muomalalari. 3. Milliy madaniyat, sof tilda so’zlashish, diniy e'tiqod, mehmondo’stlik odobi. 4. Tabaqalanish (mansabi, jinsi kabi) munosabatga rioya qilish.

Tayanch tushunchalar: Muloyimlik – sabrli, muloyim, ochiq yuz, shirin so’zli, yaxshi ishlarga boshlaydigan fazilat. Kamtarlik – har qanaqa martabaga erishganda ham manmanlikka berilmaslik, o’zini sodda tutmoq hamma bilan bir xil muomala qilish fazilatidir. Yuksak axloqiy fazilatlarga ega kishilar bo’lib etishishda eng yaxshi urf-odatlar, udumlar, an'analar, ya'ni xalq odobnomasining ahamiyati katta. Chunki kimda-kim yoshlikda xalqimizning yillar va davrlar sinovidan o’tgan xalqchil odatlarini, udumlarni, odobnomasini yaxshi o’zlashtirib olsa, ota-bobolarimizning pand- nasihatlari va o’gitlariga quloq solsa, unga amal qilsa, unday bola elda katta obro’- e'tibor topadi. Ota-bobolarimiz azal-azaldan bizni odobli, mehnatsevar, to’g’riso’z, halol, insofli, diyonatli, yaqinlariga mehr-muhabbatli kishilar qilib tarbiyalashgan. Bola aziz – odobi undan aziz. Bolaning yoshini so’rama – aqlini so’ra. Xalq udumlarida, undan kelib chiqadigan odobnomada har qanday bolani yoshligidanoq el-yurt manfaati yo’lida kurashuvchi, kishilar baxt-saodatini o’ylovchi, ajdodlarining ushalmay qolgan orzu-armonlarini amalga oshiruvchi kishilar bo’lib kamol topishi lozimligi alohida ta'kidlanadi. Hikoyat. Bir kuni Alisher bilan Husayn Boyqaro otliq o’tib borar edi. Shunda ariqcha bo’yida qumtaqa o’ynab o’tirgan bir go’dakka Alisherning ko’zi tushadi. U otdan tushib go’dak oldiga keladi va qo’llarini ko’ksiga qo’yib deydi: - Assalomu alaykum, mavlono aka! Bola Navoiyga qarab kulib, o’yinini davom ettiraveribdi. Navoiy yo’lida davom etarkan, voqeani kuzatib turgan Husayn Boyqaro hayron bo’lib so’radi: - Nega unday qildingiz? - Hazratlari sezmadilar chog’i, ul bola Mavlono Abdurahmon Jomiy nabirasi erur. Ustozga hurmatim balandligidan nabiralariga ham ta'zim ayladim, - debdi.

Muomala odobi. Hikoyat. Bir kishi arab podshosining qakrindoshlaridan bir nechtasini o’ldirib qochib ketibdi. Bir qancha vaqt o’tgandan so’ng podshoning yoniga qaytibdi. Podsho: - Ajabo qo’rqmas kishi ekansan, qarindoshlarimni o’ldirib, yana kelibsan. U kishi ta'zim qilib: - Sizni marhamatlaringiz ulug’ligini bilaman,- debdi. Podshoga bu gap yoqibdi va in'omlar beribdi. Uning yaqin kishilaridan biri: - Shunday dushmanni qo’lga tushirdingiz-u, o’ch olmay uning so’ziga aldandingiz, - debdi. - Ish sen o’ylaganchalik emas. Undan o’ch olsam, nafsim shodlanadi, uning ko’ngli shodlanib, dunyoda nomi yaxshilik bilan yod etiladi. Shuni o’ylab uni ozod etdim, -debdi. Mulayimlik - sabrli, ochiq yuz, shirin so’zli, yaxshi ishlarga boshlaydigan fazilat. Kamtarlik - har qanaqa martabaga erishganda ham manmanlikka bormaslik, o’zini sodda tutmoqlik, hamma bilan bir xilda muomala qilish fazilatidir. Aqlsiz, tarbiyasiz kishilardan yiroq bo’l! Izoh: odam bolasini, xususan, yosh bolalarning ko’ngillari bir ko’rsa, shuni o’zida qabul eta turgan ajib narsa. Bir kishi tarbiyali, axloqli kishilar yonida o’tirsa, ko’ngli tamom yumshab trbiyali kishi bo’lib ko’rinadi. O’sha odam ikkinchi vaqt tarbiyasiz, axloqsiz kishilar yoniga o’tirsa, majlis ta'siri o’laroq, ko’nglida bir turli o’zgarish sezadi. Shuning uchun bola tarbiyachilari bolalarning do’stlariga ahamiyat bermoqlari kerak. Ilm istamoq har bir musulmonga farzdir. Izoh: oxirat kunining saodati, turmush dunyosining rohati, hammasi ilmga borib taqalganidek, Alloh taolo musulmonlarning eriga, xotiniga ilmni farz etgan. Lekin bizning uchun qanday ilm foydali. Mana shu to’g’rida Islom dunyosining eng ko’pi xato fikrga kelib, butun foydani oxirat ilmidan kutganlar. Dunyo mangulik yurti emas, deganlaridek, dunyo uchun kerak bo’lgan ilmga qo’l siltab, butun maktab-madrasa dasturlarida din ilmidan

boshqa dunyo ilmiga o’rin bermaganlar. Alloh tarafidan farz qilingan, turmush tarafidan asosli suvratda talab etilgan, tabiiy har kim jonlariga oziq bo’lurlik ilmni maktab-madrasadan izlashga kirishganlar. Necha yillar madrasalarimizda yotib, kutgan narsalarini ola olmagach, bechora bolalarimiz suvsiz Arabiston Sahrolaridan izlab, nihoyat umrlarining eng qadrli vaqtini ilm yo’lida o’tkazsalarda, ko’ngillarini qanoatlantirarlik narsa topa olmay, qaytishga majbur bo’lganlar. Shu qadar tirishqoqliklar orqasidan qiyomat nurini, balki ko’ra olurlar. Lekin o’qigan ildmlari bilan dunyoni rohat ko’ra olmay turmush qurbonlari bo’lganlar. Alloh bizni ikki dunyoga yaroqli, ikki dunyoda saodat topish uchun yaratganligidan qat'iy nazar ayta olamizki, bizning o’qigan ilmilarimiz ham dunyomizga, ham oxiratimizga foydali bo’lsin. Har bir millat o’zlariga foydali ishlarni ishi boshida bo’lgan olimlaridan kutgani kabi, biz ham o’zimizga foydali yo’l ko’rsatishni dunyo va oxiratimizga yaroqli ilmlar o’rnatishni ochiq ko’zli, hurmatli olimlarimizdan kutamiz. «Bir soat ilm o’rganmoq, bir tun uyg’onib ibodat qilmoqdan xayrliroqdir». «Bir kun ilm o’rganmoq, uch oy ro’za tutmoqdan xayrliroqdir». «Ilmga amal qiluvchilardan bo’lingiz, uni tilda so’zlovchilardan bo’lmangiz». «Bir odam o’ziga yaqin bo’lgan etimni yoki begona etimni balog’atga etguncha tarbiya qilsa, u kishiga jannat vojib buladir».

Adabiyotlar: 1. Qurbonov T. Odobnoma. T. O'qituvchi, 1995, 43-59 betlar 2. Odob bo'stoni va aql gulistoni. T. Fan, 1994, 108-127 betlar 3. Abdulla Avloniy «Turkiy guliston yoxud axloq», T. O’zbekiston, 1992 4. Donishmandlar tarbiya xususida. T. 1982 g. 5. Maxmudov R. Degonimni ulusg’a marg’ub et. T. O'zbekiston, 1992, 15-17 b.

Похожие

Din tushunchаsi ( kiyinish odobi, Chaqimchilik )

Tarbiya qoidalari

Moddiy texnika resurslari yetkazib berish bo’yicha shartnomalar

Одоб ахлок тарбияси

Исломда одоб-ахлок масалалари