Musiqa ilmida cholg'ular - Музыка - Рефераты

Musiqa ilmida cholg'ular

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

38 KB

Musiqa ilmida cholg'ular Musiqa ilmining tarixi juda qadim-qadimlargacha borib taqaladi. Lekin bizning eramizdan avvalgi musiqiy ma'lumotlar bizgacha yetib kelmagan. Faqat keyingi yillarda olimlarning qidiruvlari natijasida yer ostidan va joylardan topilgan uy ro'zg'or buyumlaridagi musiqa cholg'ularining va ijrochilarning tasvirlari aks ettirilgan suratlar va boshqa ma'lumotlarga tayanib, musiqa ilmining juda qadim tarixga ega ekanligini guvohi bo'lamiz. Masalan: "Avesto" asari 3000 yillik tarixga ega bo'igan nodir asar hisoblanadi. Aibatta o'sha davrlarda ham madaniyat, san'at xususan musiqa ijrochiligi ham bo'igan. Tarixchi Mas'udiy-ning "Miiruj az-zahab" (Oltin vodiy) kitobida qayd etilishicha Aleksandir Makidonskiy Istahar shahrini bosib olib, olimlarga "Avesto" dagi tibbiyot, falsafa va ilmi nujumga doir o'rinlarni tarjima qildirib, qolgan qismini yoqib yuborishni buyurgan. Mas'udiyning ma'lumotiga ko'ra "Avesto" matni 12 ming oltin taxtaga yozilgan. (Tilab Mahmudov. Avesto haqida. Toshkent. 2000.6.S.). 'Musiqa ilmi qachon paydo boigan? degan savolga jo'ngina qilib. odam/od yaratilgan lahzada deb javob berish mumkin. Rivoyatlarda aytilishicha Alloh Taolo Hazrali Odamni yaratib, uning vujudiga jonni kiritish jarayonida musiqa sadolari arzu samoni toidirib turgan ekan. Musiqa haqida gap ketganda "Jonbaxsh" sifatining qo'llanilishi ham shundan boisa ajab emas". (Nafas Shodmonov. Temuriylar davrida musiqashunoslik. Toshkent. 1995. 3. s.). Lekin musiqa ilmining qachon paydo bo'lganligi haqida aniq ma'lumotlar vo'q. Musiqa ilmi go'yo bir ilohiy kuch bo'lib, uning paydo bolishi haqida turli xil rivoyatlar mavjud. "Zuhro yulduzi xonanda-sozandalarning xomiysi hisoblangan. Cho'lpon yulduzi yoki Venera sayyorasi". (Alisher Navoiy asarlari tilining izohli lug'ati. IV. Toshkent 1985. 316.S.). Bizning eramizda yashab ijod etgan ko'pgina allomalar fanning turli sohalarida. ijod etish bilan birga musiqa ilmiga ham alohida e'tibor berganlar. Masalan: Arestotel, Pifagor, Forobiy, Ibn Sino, Urmaviy, Marog'iy, Xorazmshoh,

Jomiy, Navoiy, Kavkabiy, Husayniy, Darvesh AH Chmngiy, Komil Xorazmiy va boshqalar. IX asrlardan boshlab "Musiqa" ilmiga va uning ijrochiligiga oid musiqiy asarlar paydo bo'la boshladi. Forobiyning "Kitobu-1-musiqiy al-kabir" (Musiqaga oid katta kitob), X-XI asrlarda Abu Ali Ibn Sinoning "Kitobu-sh-shifo". "Donishnoma" kitoblaridagi maxsus boblar, Abdulqodir Marog'iyning "Maqosid- ul-alhon" ("Kuylar maqsadlari"), Urmaviyning "Risolatcish-sharafiya", Qutbuddin Sheroziyning "Durratut-toj" musiqiy risolalari, Abdurahmon Jomiyning "Risolayi musiqiy" ("Musiqa ilmi risolasi"). Kavkabiyning "Risolayi musiqiy" asari ya'ni "Risola dar bayoni duvozdah maqom" ("O'n ikki maqom bayoniga bag'ishlangan risola"), Husayniyning "Qonuni-ilmi va amaliyi musiqiy" ("Musiqa ilmining amaliy va nazariy qonunlari"), Darvesh Ali Changiyning "Tuhfatu-s-surur" ("Shodlik tuhfasi") asarlari shular jumlasidandir. Komil Xorazmiynihg "Tanbur nota chizig'i"da esa maqomlar nota yozuvi berilgan. Yozilgan ilmiy asarlarda har bir rnutafakkir olim ozi yashab ijod etgan davridagi musiqiy hayotga doir musiqa ilmini amaliy va nazariy sohalariga tegishli musiqa cholg'ulari va ularning ixtirochilari, sozanda, xonanda, bastakor. musiqashunoslar to'g'risidagi ma'lumotlar o'z ifodasini topgan. Qadimiy shahar va o'lkalarning nomlari ko'pgina yozilgan asarlarda zikir etilgan. Masalan: O'rta Osiyo hududidagi Movarounnahir, Turon, Turkiston, Toshkent (Shosh), Samarqand (Marokand yoki Samarkend), Termiz, Buxoro, Farg'ona, Xorazm, Qarshi (Nasaf^ Naxshab), Shahrisabz (Kesh), Ajam, Hisor, Marv va hokazo shaharlararo " Buyuk Ipak yo'li" vositasida iqtisodiy va madaniy aloqalar olib borilgan. Alisher Navoiy asarlari tilining izohli lug'ati. IV Toshkent. 1985 yil. Bu asarda ba'zi bir shaharlar va o'lkalar to'g'risida quyidagicha ma'lumotlar berilgan: Movarounnahr - o'rta asrlarda Amudaryoningie'ng tomonidagi yerlar to Sirdaryogacha, Farg'onadan Xorazmgacha bo'lgan joylar shunday nomlangan. Marv -Xurosonning obod va mashhur shahari hozirgi Mari shahri. Xuroson - sharqdan Movarounnahr. g'arbdan Ko'histon bilan tutashgan, Hirot, Marv, Balx, Nishopur kabi katta shaharlari mavjud. Xorazm - Movarounnahrdagi mashhur voha. Shahrisabz - Movarounnahrdagi go'zal va

qadimiy shahar: Dedilar: Kishvari durur dilkash. Oti ham Shahrisabz erur ham Kash. Sheroz -Erondagi shahar nomi. Xuroson demakim, Sherozu Tabruz, ki qilmishdur nayi kilkim shakarrez. Naxshab - Movarounnahrdagi shahar nomi. "Nasaf" nomi bilan yuritilgan. Hozirgi Qarshi shahri. Mahi Naxshab-Qarshi go'zali. Boiur shorn ul mahi Naxshab raVona. Kamandi zulfin ochib shab ravona. Samarqand - Movarounnahrdagi ma'muriy va madaniy markaz bo'lgan qadimiy shahar. Qadimiy So'g'd davlatining poytaxti Marokand. Toshkand-Toshkent qadimiy Shosh shahrini keyinchalik shunday atashgan.Buxoro-Movarounnahrdagi adabiyot, madaniyat va san'at rivojlangan qadimiy shahar. Ajam-qadimda Eronni shunday atashgan. Arablar Arabistondan 4 tashqaridagi yerlarrii ham Ajam deb atashgan.Astarobod-(Astirabod) Kasbiynirig janabiy-sharqida joylashgan Eron shaharlaridan biri, qadimda "Jurjon" nomi bilan mashhur bo'lgan. Ko'ngil mulkin istar obod, van buzar xayii firoq. To Navoiy azmi mulki Astirobod ayladi. Yuqoridagi nomlari zikr etilgan shaharlarda ilmu-fanning barcha. sobalarida ijod qiigan yetuk allomalar: she'riyat, adabiyot, san'at, musiqa dunyosining ijodkorlari yashab faoliyat ko'rsatishgan. Musiqa sohasidagi mutaxasislar ham xon saroyida yashab ijod etishgan. Masalan.-Vl asrda O'rta Osiyolik hofiz-sozanda, bastakor, musiqashunos Borbad Marvaziy Eton shohi Xusrav Parviz saroyida yashab ijod etgan. Sharqda u Borbad musiqa cholg'usining ixtirochisi. Sharq musiqa madaniyati rivojining asoschisi sifatida tan olinadi. U yaratgan Barbad musiqa cholg'usi va u bastalagan "Xusravoniy"jiomli musiqiy asarlari X-XII asrlarda Xuroson va Turon musiqa ijrochiligida keng qo'llanilgan.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1. Dirijyorlik. Baxtiyor Otayev. Tashkent - 2003 yil. 2. O'zbek xalq cholg'u asboblarida ijrochilik tarixi. A.Odilov. Toshkent- 1995 yil. 3. Instrumentovedeniya. A.I.Petrosyans. Toshent*1990 yil. 4. Milliy musiqa cholg'ularni o'rganish. G'.Quchqorov. Toshkent-2002 yil. 5. O'zbek xalq eholg'ulari havaskorlik orkestri bilan ishlash uslubi. Karimjon Izomov. Toshkent-2002 yil. 6. Cholg'ushunoslik. M.Abdukarimov. Toshkent-2006 yil. 7. Cholg'ushunoslik. M.Toshmatov. Toshkent-2004 yil. 8. Musiqaning elementar nazariyasi. A.Vaxromeev. Moskva^ 1956 yil. 9. Musiqaning elementar nazariyasi. Sami Aziz o'g'li. Qarshi-2005 yil. 10. O'zbek xalq musiqasi. H.Nurmatov. Toshkent-1996 y.

Похожие

Qadimgi davr musiqa madaniyati cholg‘ulari

Puflab chalinadigan musiqa cholg’u asboblari

Torli – kamonchali musiqa cholg’u asboblari

Torli-mizrobli musiqa asboblar guruhi

Urma zarbli musiqa cholg’u asboblari guruhi