Мусиқа дарсида ўқувчиларнинг мусиқий саводхонлигини таркиб топтириш - Музыка - Рефераты

Мусиқа дарсида ўқувчиларнинг мусиқий саводхонлигини таркиб топтириш

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

52.5 KB

Мусиқа дарсида ўқувчиларнинг мусиқий саводхонлигини таркиб топтириш Режа: 1. Мусиқани пайдо бўлиши 2. Мусиқанинг инсон камолига таъсири 3. Мусиқа дарсларида мусиқа саводини ўрганиш 4. Мусиқа саводи ўрганишнинг услублари

Мусиқа инсоннинг сўз билан ифодалаб бўлмайдиган ёзиб исхор этилмайдиган хис туйғулари вужудга келади, Улуғ рус кампазитори Р Глиер шундай деган еди: «Мусиқа- бу ҳаёт таасуротлари орқали ифодаланган фикр ва ҳис туйғуларидир». Умуман, мусиқанинг яралиши хақида гап борса, унинг Оллоҳ, билан боғлиқлиги айтилади. Эмишки, Оллоҳ инсонни яратди. Хамма нарса Оллоҳнинг ҳоҳиши билан бўлади. Лекин шу яратилган инсоннинг жони йўқ эдию. Шунда оллоҳ унга жон ато қилмоқчи бўлди. Оллоҳнинг амри билан мусиқа садолари янгради. Шундан кейин инсонга жон кирди ва у ўз қалбига ҳам эга бўлди. Бошқа бир ривоятда айтилади: Шуни билгил ва воқиф бўлгинки, бу меҳтарлик санъати ҳазрати Жаброилдан қолган. Муқаддас оллоҳ одам Атога жон қилажагини айтганда жон қисмга киришга иккиланиб туради. Шундан кейин Оллоҳ таоло меҳтар Жаброил жаннатдан қушнай олиб чиқишни ва чалишни буюради. Жаброил қушнайни чалишга киришади. Қушнайнинг оромбахш дилрабо оханглари Одам атога жон ато қилади. Шунинг учун ҳам мусиқа эшитган ҳар бир инсоннинг қалби таскин топади унинг хурсандлиги ва мухаббати ҳам ошади. Тарихдан бизга маълумки барча буюк алломаларимиз мусиқага ўзгача мехр билан қараган. Мусиқани жуда пухта ўзлаштирган ва бу ҳақда жуда кўп рисолалар битганлар. Масалан, Фаробий Фарғоний, Абу Али ибн Сино, Сафлиддин ал- Урманий, Абдуқодир Мароғий, Абдурахмон Жомий, Алишер Навоий, Зайнобиддин ал-Хусайний, Нажмиддин Кавкабий Бухорий, Дарвишали Чангий, Захириддин Мухаммад Бобур ва хоказолар. Қадимги Юнон олими Афлотун ўзининг «Давлат ҳақида» асарида жамиятни жисмоний маънавий жихатлардан ривожлантиришда спорт ва мусиқа машғулотлари ката аҳамиятга эга эканлигини таъкидланган эди. «Агар гимнастика гавдани мустахкамлаш учун зарур бўлса, мусиқа эса гимнастикасидир» - деган эди. Пифагор мактаби томонидан

мусиқанинг кишиларга покловчи таъсири хусусан ахлоқий йўл-йўриқлар системасини ишлаб чиқилган. Афлотун, Арасту, Плутархлар ҳар қандай ижтимоий тарбия, ҳох педагогик, ҳох эстетик, ҳох интеллектуал бўлсин, асосан мусиқавий тарбияга асосланиши ҳақида фикрга келадилар. Биз машҳур табиб деб билган Абу Али ибн Сино санъатнинг икки тури – шеърият билан мусиқани синтез қилишга, маънавий тарбияда улар ўйнайдиган ролга, уларнинг ўзаро алоқадорлигига ката аҳамият берган. Ибн Сино ўзининг мусиқага доир рисолаларида «Латиф мусиқа ёқимли кайфият яратади ҳамда кўнгилни очади, ёмон мусиқа эса зардани қайнатади» - деб ўқтиради. Мусиқанинг таъсири ғоят кенг миқиёсли бўлиб, унинг самараси йўдир. Хозирги замон мусиқа таълими ҳақида гапирсак умумий Дуне қараш инсоннинг вокеаликни билишга асосланади. Таълим жараёнида билиш жараёнининг тури бўлиб, ўқув материалини ўзлаштириш билишнинг мақсади ҳисобланади. Мусиқа санъати воситалари ёрдамида бадиий образни билишда умуман ҳосил қилинган билимларнинг миқдорий олами ҳам ката ролъ ўйнайди. Шундай қилиб, мусиқа дарсларида ўкувчиларнинг дунёқарашини шакллантириш уларнинг билиш фаолиятини активлаштириш учун куйидаги жиҳатларни таъминлаш зарур. 1. Мақсад мавжудлиги ҳамда шахснинг юксак маънавий ҳислатларини ривожлантириш. 2. Мусиқанинг ўкувчилар маънавий оламига эмисионал таъсири. 3. Ўқувчиларнинг билиш фаолиятида Амалий жихатлар бирлиги. 4. Воқеалик ва санъатнинг ижтимоий роли аҳамиятини кўрсатиш ва мусиқа қонуниятларини англаш. 5. Ўз билганларини амалда қўллай билиш маҳоратини ҳосил қилиш. 6. Мусиқа асарларини аҳлоқий, фалсафий, ижтимоий - сиёсий позисиядан туриб баҳолай билиш.

Мусиқа дарсларида билиш активлигининг Ушбу жиҳатлари ўкувчилар дунёкарашларини шакллантириш муаммоларини очиб беришни бойитади. Шунинг учун ҳам биз мактабда мусиқадан юксак даражада Амалий ва назарий билим бермоғимиз керак. Мусиқа ва қушиқни севган унга ихлос қуйган кишидан ҳеч қачон бераҳм, қотил кишилар чиқмайди. Чунки мусиқанинг таъсир кучи бор. Мусиқа инсоннинг руҳига таъсир этади руҳ бу жон демакдир. Энди бевосита мактабда мусика дарсларини олиб боришга келсак бунда ўқувчиларнинг мусиқа ва ашулани тушуниб, мукаммал ижро этишлари учун мусика саводини яхши билиб олишлари керак бўлади. Бунда садодан мураккабга қараб ўргатиб бориш талаб этилади. Мусиқа саводи ашула дарсининг бўлимларидан бири бўлиб хор билан кўшиқ айтишга нисбатан иккинчи даражали ўринни тутади. Шунга қарамасдан мусиқа саводи ўқувчининг мусиқа таълимида ката ролъ ўйнайди. Мусиқа назарияси ва тарихидан бошланғич билим беради. Уларнинг савиясини оширади. Мусиқа саводи мусиқасига, унинг ифода воситаларига онгли муносабатда тарбиялайди, мусиқанинг мазмунинибилиб олишга ердам беради. Энг муҳими нотага қараб куйлашга ва қўшиқ айтиш малакаларини ҳосил қилиш гармоник эшитиш қобилиятининг ўстиришга хор овозларини аник талаффуз этишга хор билан ижро этиш сифатини оширишга ўргатиш билан синфда қўшиқ ўргатиш осонлаштиради. Мактабда мусиқа саводи ўргатишда қўйидаги услубий таълим олинган мусиқавий билимни бевосита амалда кўллаш ва савод ўргатиш билан биргалашиб қўшиқ айтишни бир – бирига чамбарчас боғлашдан иборатдир. Мусиқа саводини ўрганиш биринчи синфданоқ бошланади. Кўпгина болалар мактабгача тарбия даврида боғчага қатнаб, боғчагача мусиқа машғулотларида бир қанча мусиқий малакалар ҳосил қилган бўладилар. Радио ва телевидения орқали эшиттириладиган бир қанча мусиқа

асарлари Билан танишган бўладилар. Гарчи анна шу билимлар тасодифий бўлсада, ашула ўқитувчиси мусикадан назарий тушунчалар ҳосил қилишда ўша билимларга маълум даражада иш кўриши мумкин. Биринчи синфда ўқувчиларнинг бутун мусиқа таълимига асосан олинади, шунинг ўқитувчи биринчи синфдан ўқитиш методикаси айниқса яхши билиш, мактаб ё шидаги кичик болаларнинг ё ш ва индивидуал хусусиятларини, уларнинг мусиқа ва вокал-кўшиқчилик имкониятларини чуқур билиши зарур. Болаларнинг мусиқа товушларини баланд – пастлиги ва чўзими каби ўзига хос чуқур бўлиши зарур. Мусиқа товушларининг баланд – пастлиги тушунчасини ўрганиб болалардаги мавжуд тасаввурларни аниқлашдан иборатдир. Улар кўпинча баланд товушлар “ингичка” товуш деб, паст товушларни ёғон товуш деб аталади. Шунинг учун болалар бир йўла тўғри терминлардан фойдаланишга ўргатишб, баланд ва паст товушларни эшитиб фарқлай билишга ва тўғри аташга одатлантириш керак. Товушларнинг баланд – пастлиги тушунчасини эгаллаш жараёнида уларнинг чўзилиши тушунчаси ҳам айтилади. Мусиқа асарларидаги товушлар фақат баландликка эмас, балки муайян чўзимга ҳам эга эканлиги тушунтирилади. Ундан сўнг нота ёзувини бевосита ёзишга киришилади. Турли чўзимларни чўзма усулда ифодаланиши ўргатилади. Бутун нота ва унинг қанча муддат давом этиши, ярим, чорак, нимчорак, ўн олтиталик ва хоказо ноталар чўзими айтиб, амалий кўрсатилади. Нота йўли ҳақида тушунча беради. Нота йўли – ноталар чўзиладиган ўриндир. Ёнма – ён чўзилган 5 та параллел чизиқлар нота йўли дейилади. Нота чизиқ устига ва чизиқ оралиғига ёзилади. Асосий нота йўли ва ёрдамчи нота йўли мавжудлиги. Бу пастки ва юқориги ёрдамчи нота йўли эканлигини тушунтирилади. Шундан кейин ўқитувчи нота йўли бошида махсус белги камий бўлмагунча нота йўлидаги ноталарни била олмаслигимиз айтилади. Камий деб нота йўлига ноталарнинг жойлашувини кўрсатиб берадиган белгига айтилади. Энг кўп

қўлланиладиган скрипка ёки сол калити дейилади. Сол калити билан ўқувчилар таништирилиб, қандай тартибда ёзилиши, қайси чизиқда кесишиши, иккинчи чизиқни ўраб олиши, шунинг учун иккинчи чизиққа сол нотаси жойлашиши айтилади. Сол нотаси қаерга жойлашганини билиб олган ўқувчи қолган ноталарни билиб олаверади. Чунки ноталар номи тартиб билан ДО, РЕ, МИ, ФА, СОЛ, ЛЯ, СИ деб ўқилади. Буни ўқувчилар ўрганган бўлади. Шубҳасиз ўқитувчи барча ноталарни бир дарснинг ўзида тушунтириб беролмайди, болаларнинг ўзлаштиришга қараб ҳар бир дарсда янги – янги ноталарни ўрганиб боради. Ўқувчи уни бирор чолғу асбобида чалиб кўрсатгани маълум. Иккинчи синфдан ДО мажор товуши қаторини ўрганиш давом эттирилади. Шу ёшдаги қўшиқчилик имкониятлари гаммани бемалол до 1 дан до 2 гача тўлиқ равишда куйлашга имкон беради. Гаммани юқоридан пастга қўллаш тавсия этилади. Бу ҳолда паст ноталарга ўтишда товушнинг юқори ҳолати сақланади. Лекин гаммани пастдан юқорига қараб куйлаш ҳам зарур, чунки бундай куйлаш туфайли босқичларнинг изчиллиги ҳақида тўғри тасаввур ҳосил қилинади. Шундай қилиб мусиқа саводи босқичма – босқич ҳар бир синфга ашулага мос равишда аста – секин сабот билан ўрганиб борилади. Мусиқа дарсларида ўқквчиларнинг мусиқий саводҳонлигини таркиб топтириш шунга олиб келадики, ўқувчи бирор қўшиқни куйлаганда унинг мазмунига тушуниб, қаерни кучли, қаерни майин ижро этишни, қаерда нафас олишни, қаерни 2 марта такрорлашни ретмини, темпини ва ҳоказо бошқа ифода воситаларини тушунган ҳолда воситакор талабига мос равишда куйлай олади. Ўқувчиларда мусиқа санъатига бўлган қизиқиш ва меҳр – муҳаббатини ошириш. Мусиқий фаолиятлар жараёнида бадиий ижодкорлик ва ҳис – туйғуларни ривожлантириш.

Асарларнинг бадиий – ғоявий мазмуни воситасида ўқувчиларни ахлоқий – эстетик тарбиялаш. Мусиқа дарсларида касб – ҳунар ва меҳнатга нисбатан ўқувчиларда иштиёқ уйғотиш каби ишларни амалга ошириш керак.

Похожие

Мусиқа таълимида мусиқий фаолиятлар

Инновацион технологиялардан фойдаланишда ўқувчининг ижодкорлигига эришиш

Мусиқий таълимда инновацион талаблар

Мусиқа саводи фаолияти

Инновацион технологияда интер фаол методлари