Тўрт муқаддас сўз ҳикмати - Идея национальной независимости - Рефераты

Тўрт муқаддас сўз ҳикмати

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

23.630859375 KB

Тўрт муқаддас сўз ҳикмати Режа: 1. Сўз ҳикмати 2. Тарғибот тамойиллари

Сўз ҳикмати Ўзбекистон Республикаси давлат мустақиллиги нинг йигирма йиллигини нишонлашга тайёргарлик кўриш ва уни ўтказишда ўтган давр мобайнида қўлга киритган ютуқ ва натижаларимизни, мамлакати- мизнинг салоҳияти ва қудрати, унинг халқаро май- донда нуфузи тобора юксалиб бораётгани, туб исло- ҳотларимизнинг моҳияти ва аҳамиятини аҳолшинг кенг қатламларига етказши учун тегишли ташки-лий-амалий, маданий-маърифий тадбирлар, тарғи- бот- ташвиқот ишларини амалга ошириш эътибор марказида бўлшии зарур. Ислом Каримов Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Ўзбекис тон Республикаси давлат мустақиллигининт йигирма йил лигини нишонлашга тайёргарлик кўриш ва уни ўтказиш тўғрисида»ги Қарори халқимиз интиқиб кутган хушхабар бўлди. Қарорда баён қилинган ғоялар халқимизнинг руҳи ва кайфиятини кўтариб, янги марралар сари илҳомлан- тирди. Асрлар давом этган мустамлакалик тарихини, ма-шаққатли, лекин жўшқин йигирма йиллик бунёдкор кун- ларни эслатди. Шаҳар-қишлоқларимиздаги файзу шавқ одамларимиз чеҳраларига кўчгандек гўё. Бир ажиб хуш- нудлик, тароват кўзлардан кўзларга, сўзлардан сўзларга ўтаётир Ўзбекистонимизда. Кдрорда маданий-маърифий тарғибот масаласига ало- ҳвда эътибор қаратилди. Ушбу мақсадда Республика Маъ- навият ва маърифат кенгаши томонидан Қорақалпоғистон Республикаси, вилоятлар ҳамда Тошкент шаҳрида мустақил- ликнинг йигирма йиллик байрамига бағишланган тарғибот ишлари бошлаб юборилди. Бўлажак маърифий учрашувлар, жонли мулоқот, самимий суҳбатлар, адабий-бадиий кеча-лар, маданий тадбирлар завқи кишига шижоат беради. Та- никди олимлар, адиб ва санъаткорлардан иборат маънавий- маърифий тарғибот гуруҳлари сафарга шайланишмоқца. Уларнинг оташин, самимий суҳбатларидан пойтахтликлар ҳам, энг чекка қишлоқ ва овулларда яшаб меҳнат қилаётган юртдошларимиз ҳам бирдай баҳраманд бўлади. Тиниқ сўз жилвалари Ўзбекистон фарзандлари мазлум Ватанни озод этди- лар. Бугун уни «Буюк ва

муқаддассан, мустакил Ватан!» дея юксак мартабага кўтардилар. Тўрт тарафда бунинг моддий ва маънавий тасдиқлари. Қувонмай бўладими?! Байрамнинг мана шу тўрт сўздан иборат қисқа, сами мий шиорида ҳикмат кўп. Бу шиор — содиқ фарзандлар- нинг она Ватанга мурожаати. Ватанга муҳаббат изҳори. «Буюк» сўзи — йигирма йилда юксалган Ватан маҳобати- ни, «Муқаддас» сўзи — унинг саждагоҳдек мақомини, «Мустақил» сўзи — кечаги кишанлардан озод, бахтиёр ҳолатини англатади. Шунинг учун ҳам бу шиор Прези- дентимиз қарори матнида олмосдек порламоқда. Бу шиор ҳар бир ўзбекистонликнинг кўзларидан, сўзла- ридан сизиб чиққан. У энди ҳар куни ёниқ кўзларимизда, тиниқ сўзларимизда жилваланади. Чунки юз йилдан кўпроқ вақт ўтгандан кейин яна озод бўлган, ўз такдирини ўз қўлига олган халқ тўйи бу. Уйгонган миллат тўйи бу. Машаққат-ли, лекин шонли йигирма йилнинг ҳар тонгини Ватан деб бошлаган миллат маросими бу. Буюк келажакка элтар йўлнинг энг кийин довонларидан ўтган юрт тантанаси бу. Мўъжиза рўй берса-ю, соҳибқирон Амир Темур, Мирзо Улуғбек, Баҳоуддин Нақшбанд, Имом Бухорий, Алишер Навоий, Жалолиддин Мангуберди, Ал- Фарғоний, Заҳи- риддин Муҳаммад Бобур, термизийлар, шошийлар, наса- фийлар лоақал бир соат тирилиб, жам бўлсалар, бугунги Ватанни, ўзларига кўрсатилган олий эҳтиромни кўриб нима деган бўлардилар?! Соҳибқироннинг харобага айланган қабри бошида тиз чўкиб, миллатнинг аҳволи зоридан, мустамлакаликнинг ситамларидан йиғлаб қақшаган Фитрат- чи?! Бугун Тош- кентнинг Амир Темур хиёбонида, суворий Соҳибқирон- нинг маҳобатли ҳайкали қошида туриб нималар деган бўларди? Энди унинг кўзларидан шодлик ёшлари шаш- қатор бўлмасмиди? Ҳа, бугун аждодларнинг шод руҳла- ридан Ўзбекистон бошига дуолар ёғаётган бўлса, не ажаб! Қарор билан тасдиқланган ташкилий-амалий, мада ний-маърифий тадбирлар ҳамда тарғибот-ташвиқот иш лари дастурининг қамрови кунгилларни кўтаради. Унга мувофиқ мисли кўрилмаган даражада ташкилий ишлар амалга оширилади. Чора-тадбирлар эришган марр&тари- миз каби кўп, кўлами кенг. Улар миллионлаб юртдошла- римизнинг ҳаётида ўчмас из қолдиради.

Маънавият ва маърифат Ўзбекистонда энг оммавий — етти ёшдан етмиш ёшгача юртдошларимизга хизмат қила- диган соҳа. У ҳамма кўрадиган, ўқийдиган, эшитадиган, иштирок этаётган қадрдон соҳага айланди. Маданий- маъ- рифий тадбирлар ҳар бир ўзбекистонликнинг қалбида ту- ганмас шодиёнани бошлаб бермоқда. «Олтин олмаларни кумуш ликопларда кўрсатинг», дей- дилар. Бу бежиз эмас. Шундай улуғ кунларда шаҳру қишлоқ, маҳаллаларни шодиёна безаш, жиҳозлаш муҳим. Ҳар бир юртдошимизнинг қалби ва онгига кириб бориш ундан муҳим. Уларнинг руҳи ва кайфиятини кўтариш, янги марралар сари илҳомлантириш эса ундан-да муҳимдир. Чунки «Тарихан қисқа бир даврда аввало эл-юртимизнинг хоҳиш-иродаси, куч-қудрати, машаққатли ва бунёдкорона меҳнати эвазига жаҳон харитасида янги, ўз кучи ва сало- ҳиятига таянган, бугун тараққиёт йўлидан барқарор еуръ-атлар билан ривожланиб бораётган мустақил, суверен Ўзбе- кистон давлатининг пайдо бўлиши, ҳеч шубҳасиз, халқи- мизнинг тарихий ғалабасидир» 1 . Хуллас, маънавий-маъри- фий тарғибот шонли йигирма йилда эришган ютуқ ва натижаларимизга мое бўлиши талаб этилмоқда. Тарғибот тамойиллари Маънавият ва маърифат соҳасининг қуроли ҳам, во- ситаси ҳам, усули ҳам тарғибот (одамларни бир мақсадга рағбатлантириш) ҳамда ташвиқот (шавқлантириш). Демак, бугун тарғибот одамларни «Букж ва муқадцаесан, муста қил Ватан!» шиори остида маънавий рағбатлантириши, ташвиқот эса «озод ва обод, эркин ва фаровон ҳаёт» шав- қини акс эттириши керак. Президентимиз Қарорида тарғибот-ташвиқот олдига аниқ-тиниқ талаблар белгилаб берилган. Яъни тадбирлар- ни ўтказишда: — янги ижодий кучларни, истеъдодли ёшларни, кенг жамоатчиликни жалб этиш; — барча юртдошларимизнинг қалби ва онгига етиб бо риш; — уларнинг руҳи ва кайфиятини кўтарадиган;

— янги марралар сари илҳомлантирадиган; — таъсирчан; — расмиятчилик ва баландпарвозлик кўринишларидан холи тарзда ўтказишга алоҳида эътибор қаратиш вазифа- си қўйилган. Бу эса мутасаддилар, тарғиботчи ва ташки- лотчиларга катта масъулият юклайди. Уларга ёрдам бўлар, деган ниятда маънавий-маърифий тадбирларни самарали ташкил қилиш бўйича қуйида айрим тавсиялар таклиф этилади. Пухта тайёргарлик. Тадбирга тайёргарлик кўришда нотиқ уларга тақцим этиладиган қўлланмадан, илмий ада- биётлардан, интернет тармоғидан фойдаланиши, мутахас- сислар билан суҳбатлашиши, маълумотлар тўплаши ке - рак. Республикамизнинг марказий оммавий ахборот во-ситалари, телерадиоканаллари маълумотларидан унумли фойдаланиш зарур. Ташкилотчилар қатнашчиларни тадбирдан камида бир ҳафта олдин хабардор этадилар. Керакли аудио, визуал, кўргазмали воситаларни тайёрлаб, фаол иштирокчиларни рағбатлантириш чораларини кўриб қўйсалар, яхши иш бўлади. Тадбир ҳали бошланмасдан туриб, ўзининг эъло- ни билан кишиларни қизиқтирсин, ўзига чорласин. Уни эшитган, ўқиган киши тадбирда кўтариладиган масалалар унга дахлдорлигини тушунсин. Ишонтириш мустақиллигимизнинг бебаҳо неъматли- гига тингловчиларни ишонтириш, уларда ифтихор, Ўзбе- кистоннинг буюк келажагига ишончнинг янада мустаҳ-камланишига эришиш демак. Токи тадбирдан чиқаётган юртдошимизнинг ишончи кираётганидагидан кучайиб, мамнун чиқсин. Ёт ғояларга қарши тарғибот. Мустақиллигимизни кўра олмаётган гуруҳларни, уларнинг бузғунчи тарғибот олиб бораётганини зинҳор унутмаслик керак. Уларнинг қора фикр тўла каллаларига мустақиллик йилларида эришган, ҳар куни кўриб юрган ютуқларимиздан мисоллар билан зарба бериш даркор. Бу уч карра самарали. Биринчидан, бу тингловчиларнинг огоҳлигини оширса, иккинчидан, юртдошларимизга эришган ютуқпаримиз ҳақида янги маъ- лумотлар бериб, ифтихор уйғотади. Учинчидан, уларнинг қадрига етишга, шукронага чорлайди.

Тушунарлилик. Тарғибот назариясида «Нутқида 10 та тушунарсиз сўз ишлатган нотиқ банкротга учрайди», деган нақл бор. Бу бежиз эмас. Тарғиботчи қўпроқ кундалик ҳаётимизда ишлатиладиган сўзлардан фойдаланса, нутқи тушунарли бўлади. Расмиятчилик одамни бездиради. Тадбирга мавзу танланганда, албатта, қатнашчиларнинг ёши, касби, маълумоти ва манфаатлари эътиборга олина ди. Тарғибот материалининг мазмуни, келтирилаётган далиллар, баён услуби тингловчиларнинг ўртача даража сига мое бўлиши керак. Ана шунда тарғибот яхши самара беради.» «Тасвирли» сўз. Мактаб дастурларидан биламизки, сўз — иккинчи сигналлар системаси. У биринчи сигнал-лар системасининг ўзбекона акси. Қайноқ, ўз ўрнида ай- тилган публицистик сўз унда тасвирланаётган воқеа, ман- заранинг ўрнини босиши мумкин. Бу физиологлар томо- нидан тасдиқпанган. Масалан, янгиқўрғонлик коллеж та- лабаси Шерзод Сурхоидарёдаги янги темир йўлни ҳали ўзи бориб кўрмаган. Кечаги тадбирда атоқли нотиқ Бах- тиёр Исҳоқов бу қурилишни шундай тасвирладики, Шер зод Қумқўрғонга бориб келгандек бўлди. Чунки ҳарорат- ли, образли баёндан таъсирланди. Қурилиш кўламидан ҳайратга тушди. Демак, образли сўз кўз ўрнини босиши мумкин экан. Чунки Шерзод аср қурилиши, деб номла- наётган темир йўлни кўзи билан эмас, нотиқнинг сўзи билан «кўрди». Нотиқ унда темир йўлни кўрганларда со- дир бўлган ҳайрат, завқни пайдо қила олди. Тарғибот, у ёки бу ижтимоий-сиёсий, мафкуравий ҳодисанинг содир бўлган вақтидан келиб чиқиб, уч за- монга бўлинади. Булар — воқеа ҳақида оддиндан маълу- мот берувчи, воқеа билан бирга бошланувчи ва воқеадан кейинги тарғиботдир. Учаласи ҳам муҳим. Акс ҳолда ай рим кишилар ахборот етишмаслиги туфайли буюк ишлар моҳиятини тўла тушунмай қолиши мумкин. Тингловчиларнинг руҳи ва кайфиятини кўтариш, янги марралар сари илҳомлантириш одамларнинг онгига тез ва соз кириб боришга хизмат қилади. Бадиий нутқ, қиёс, жўшқин руҳ тингловчилар қалби ва онгига йўл очади. Қарашларига тез таъсир қилиб, орзуларга қанот беради. Бунинг учун ёритиладиган воқеа, мисолларни танлашда уларнинг аҳолининг кўпчилик қисми

учун муҳимлигидан келиб чиқилса, яхши бўлади. Одатда, қатнашчиларнинг диққатини дастлабки олти дақиқа давомидагина жамлаб туриш мумкин. Шунинг учун аввало тингловчилар билан фаол мулоқот ўрнатиб олиш керак. Мисоллар келтириш- ни сўраб аудиторияга мурожаат қилиш ҳам қатнашчилар - нинг диққатини жамлашга ҳисса қўшади. Бу бир неча марта такрорланса яхши бўлади. Бунда нотиқ билан тинг ловчиларнинг якдиллиги намоён бўлади, ундан тинглов чилар руҳланишади. Ҳудудий ёндашув. Тарғибот мазмунини белгилашда 3 ҳудудий даража: 1) республика; 2) ҳудуд; 3) тарғибот кеча- ётган туман, шаҳардаги корхона, муассаса, идора мисол- ларидан фойдаланиш, яъни бирор соҳа бўйича республи - ка, ҳудудий, маҳаллий ва хусусий мисолларни бир-бирига боғлаш тавсия этилади. Бу тингловчилар наздида у ёки бу соҳада амалга оширилаётган ислоҳотлар ҳақида объектив, яхлит, тизимли манзарани ҳосил қилади. Тингловчилар билан ишлаш — иштирокчиларни қатор- ларга, гуруҳларга бўлиб, уларга саволлар ёки қизиқарли топшириқлар бериш. Тадбир охирида фаол ва ҳозиржа- воб 3 кишини рағбатлантириб, уларга ҳам қисқача сўз берилса, яхши бўлади. Улар ўз сўзларида беихтиер нотиқ айтган асосий факт, фикрларни қайта эслатсин. Ана шунда нотиқ бир марта айтган фикр иккинчи марта бошқа одам томонидан, айнан эмас, қизиқарли, бойитиб эшиттири-лади. Ҳар бир такрор эса, тарғибот назариётчиларидан бирининг тили билан айтганда, «деворга мих қоқаётган болғанинг навбатдаги зарбасига ўхшайди». Аҳолини тўла қамраб олиш. Тасаввур қилинг, парранда гриппидан огоҳлантирувчи тарғибот самарадорлигини қан- дай баҳоласа бўлади? Туман аҳолисининг 100 фоизи пар ранда гриппи нималигини тушунтириб бера олса, ўзини ва атрофдагиларни бундан қандай ҳимоя қилишини кўрса-тиб бера олса, бу туманда ҳеч ким грипп бўлмайди. Чунки қамров 100 фоизга, кафолатли таъминланган. Тўлиқ қамров нафақат огоҳлантириш мақсадларида, балки бунёдкор ютуқларимиз тарғиботида ҳам зарур. Қалб- ларга қувонч ҳар бир оилага, энг чет тумандаги энг чет уй, овулларга-да кириб бориши керак. Ана шунда миллат ўз

шижоати, қудратини, нималарга қодирлигини 100 фоиз англайди. Қанотланади. Бунинг учун ҳар бир тадбирнинг қамров кўламини пухта ҳисоб-китоб қилиб олинса, ундан кўпроқ одам баҳраманд бўлади. Самимият. Самимият бегонани танишга, танишни дўстга айлантиради. Тарғиботда ҳам. Айниқса, мустақил-лик мавзусвда сўз кетганда. Шунинг учун Президентимиз Қарори расмиятчилик, баландпарвозлик каби хатолардан бизни огоҳлантиради. Самимийлик сўзловчи ва тинглов- чиларни бир маънавий организмга айлантиради. Юрак- лар бир хил ура бошлайди. Бунга эришмоқ учун нотиқдан эътиборлилик, зийраклик, чуқур билим, самимият талаб қилинади. Агар расмиятчиликка берилиб кетилса, ишти- рокчиларда ҳатто энг муқадцас мавзуларга ҳам бефарқлик пайдо бўлиши мумкин. Кўргазмали воситалар. Кўргазмали воситалар кам вақт ичида кўп маълумотни чиройли қилиб кўрсатади. Нотиқ- нинг кўргазмали воситалардан самарали фойдаланиши унинг жиддий тайёргарлигини кўрсатиб, тингловчиларда унга ҳурмат уйғотади. Шунинг учун тадбирларда Ўзбекис- тоннинг йигирма йил давомида эришган ютуқларига ба- ғишланган ҳужжатли фильмлардан, мультимедиалардан, слайдлардан фаол фойдаланиш тавсия этилади. Эришилган натижани мустаҳкамлаш. Маърузачи нут- қининг сўнгида иштирокчилар билан мавзу юзасидан са- вол-жавоб учун вақт ажратади. Тингловчиларда саволлар туғилиши табиий. Агар муносабат сует бўлса, бу мавзунинг тўлиқ тушунилмаганидан далолат беради. Бунда мавзу юза сидан қўшимча саволлар билан тингловчиларни фаоллаш- тириб, тадбир самарадорлигини янада ошириш мумкин.

Адабиётлар: 1. Каримов И.А. Ўзбекистон: Миллий истиқлол, иқтисод, сиёсат, мафкура. Том Тошкент, 1996. 2.Каримов И.А. Биздан озод ва обод Ватан қолсин. Том Тошкент, 1996. 3.Каримов И.А. Ватан саждагоҳ каби муқаддасдир. Том Тошкент, 1996. 4.Каримов И.А. Бунёдкорлик йўлидан. Том Тошкент, 1996. 5.Каримов И.А. Янгича фикрлаш ва ишлаш - давр талаби. Том Тошкент, 1997. 6.Каримов И.А. Хавфсизлик ва барқарор тарақҚиёт йўлида. Том Тошкент,1998. 7.Каримов И.А. Биз келажагимизни ўз қўлимиз билан қура-миз. Том Тошкент,1999. 8.Каримов И.А. Озод ва обод Ватан, эркин ва фаровон ҳаёт- пировард мақсадимиз. Том 8. Тошкент, 2000. 9.Каримов И.А. Ватан равнақи учун ҳар биримиз масъ-улмиз.Том Тошкент, 2001.

Похожие

Ватанни нега севадилар

Маънавият-инсоннинг улғайиш ва куч-қудрат манбаи

Узбегим давлатин қурсак майлими

Диний фундаментализм ва экстремизм

Миллий ифтихор