Oilalarning o'ziga xos xususiyatlari va funksiyalari - Идея национальной независимости - Рефераты

Oilalarning o'ziga xos xususiyatlari va funksiyalari

Загружено в:

20.09.2019

Скачано:

0

Размер:

40 KB

Oilalarning o'ziga xos xususiyatlari va funksiyalari Reja 1 . Oilalar tarkibi 2. Oilaga ta`sir etuvchi omillar

Hozirgi zamon oilalarning tarbia jabhalaridagi umumiy va xususiy tomonlarini, vazifalarini bilish nihoyatda ahamiyatlidir. CHunki bir Bolalarning bog'cha va maktabda olaetgan bilimlarini, aqliy qiziqishlarini hisobga olganimizdagina oilaviy tarbia ishi samaradorligini ta`minlashimiz mumkin. Biz tarbiaviy vazifalarimiz xususiyatlaridan kelib chiqib, Bolalar kamolotiga yakka holda endashish, aqliy, axloqiy, mehnat tarbia ehtiejini shakllantirish, o'z-o'ziga xizmat ko'rsatish malakasi, maishiy mehnat, ietimoiy mehnatga ma`naviy-ruhiy tayerlash kabi mezon va qoidalarni hisobga olib ish tutishimiz ijobiy maqsadga muvofiqdir. Bunisiz tarbia jaraenini ijobiy hal qila olmaymiz. Oiladagi tarbiaviy jabhalarning saviyasi uning tuzilishiga, ko'p Bolalik Ikki kam Bolalik, ikki Ikki uch avlodning birgalikda yashashi, ota-onaning mavjudligi Ikki ulardan birortasining yo'qligi, har ikki jinsdagi (o'g'il-qiz) Bolalarining borligiga, ota-onalarning ma`lumot saviyasiga, oila a`zolarining ijtimoiy ahvoliga, Bolalar tarbiasi bo'yicha o'z burchlarini his etishlari, er va xotinning tarbiaviy jabhalarga munosabati kabi ijtimoiy omillarga bog'liq. SHuningdek, oilaviy tarbianing o'ziga xos xususiyatlarini ani?lashda oila tuzilishining milliy o'ziga xosligini aniqlashda oila tuzilishining milliy o'ziga xosligini va milliy an`Onalardan foydalanish darajasini hisobga olish lozim. Bolalar tarbiasi oilaning insonni buned etuvchi tabiiy va ijtimoiy moxiyati bilan uzviy bog'liqdir. Xuddi shu ma`noda tarbia o'z mohiyatiga ko'ra shunday bir jaraenki, u tarbialanuvchining biologik, ijtimoiy ehtiej turlarini, o'zining qadri, qiziqish va g'oyalarini jamiyat talablariga bo'ysundirishda namoet bo'ladi. Bola oilada, maktabda, ota-onalar bilan munosabatda, jamoat joylarida, katta eshdagilar, o'rtoqlari bilan muloqotda tajriba orttirib boradi. Oilalarda Bolalarga tarbia berishda ota-onaning namunasi, ularning mehnatsevarligi, oilaviy ishlarga javobgarligi, ish yuritishi, o'g'il Bolalarga nisbatan otaning, qizlarga esa onaning ustozlik, rahnamolik ishlari asosiy o'rinni egallaydi. Bu fikrlar oilalarda o'tkazilgan anketa ma`lumotlari erdamida aniqlandi. Anketa mazmunida quyidagi savollar bor edi. 1. Familiyangiz, ismingiz, otangizni ismi, tug'ilgan yilingiz, ma`lumotingiz, kasbingiz va adresingiz. 2. Oilangizda necha farzandingiz bor. 3. Sizning sevgan mashg'ulotingiz. 4. Bolangiz sevgan mashg'ulotlarni sOnab bering. 5. Oilangizda farzandlaringiz mashg'uloti uchun qanday sharoitlar mavjud. Maxsus xona, stol, stul, kitob shkaflari, radio va boshqalar. 6. Bolangizni tarbialashda qiynalyapsizmi. Ha Ikki yo'q. 7. Sizningcha oila tarbiasini nima qiyinlashtiryapti. (Tarbiaga oid bilimlarning etishmasligi, ota-onalarning bemaslahat ish olib borishi, Bolalarni ish bilan band etmaslik, eshiga, qiziqishlariga qarab muomala qilmaslik, xo'jalik ishlarining bajarilishida ishtirok etmasligi va hokazo). 8. Siz tarbia ishida uslublar zarur deb hisoblaysizmi. Ha Ikki yo'q. Bir kunda necha soat Bola tarbiasi bilan shug'ullOnasiz. 9. Oilangizda Bola tarbiasi bilan kim ko'proq shug'ullOnadi, bobosi, buvisi, onasi, otasi, akasi, opasi va boshqalar.

10. Siz ko'proq nima tufayli Bolangizga tanbeh berasiz, jazolaysiz, kelisha olmaysiz. 11. Siz va Bolalaringizning kelajak haqidagi qarashlarida qarama-qarshilik mavjudmi. Fikrlaringiz to'g'ri keladimi. Ha Ikki yo'q. 12. Bolangiz nima sababdan u Ikki bu noo'rin xatolarga yo'l qo'yishi hollariga e`tibor berasizmi. Ha Ikki yo'q. Sababini surishtirmay jazolaysizmi. Sababini hisobga olasizmi. 13. Oilangizda o'z-aro munosabatni qanday baholaysiz. 14. Qizingiz Ikki o'g'lingiz haqida kimlardan ko'proq ma`lumot olib turasiz. Kishilardan, jamoatchilikdan, o'qituvchilardan Ikki boshqalardan. 15. Tarbiaga oid Adabiyotlarni, ro'znoma va oynomalarni muntazam o'qib borasizmi. Tarbia ishlari haqidagi qanday gazeta va jurnallarga obuna bo'lgansiz. 16. Tarbiaga oid oynai jahon ko'rsatuvlarini tomosha qilasizmi. Эshittirishlarni muntazam eshitasizmi. 17. Oilangizda Bolalaringizga ertak, maqol, topishmoqlar aytib berasizmi. 18. SHu o'quv yilida necha marta va nima sababdan maktabda bo'ldingiz. 19. Necha marta va qanday maqsad bilan sinf rahbarlari uyingizda bo'ldi. Har oyda necha marta sinf rahbari siznikiga keladi. 20. Bolalarning o'zlashtirishi va tarbia sifatlarini yaxshilash uchun qanday maslahat berasiz. Kuzatishlarning ko'rsatishicha, kam Bolali oilalarga nisbatan ko'p Bolali oilalarda tarbia imkoniyatlari ko'r va rang-barangdir. Eshlarni oilaviy haetga, nikohga tayerlashda, oila mustahkamligini ta`minlashda nikohlanuvchilarning ota-onalari saviyasiga, turmush tarziga, xarakter xususiyatlariga va nihoyat, kasb faoliyatlariga e`tibor berish maqsadga muvofiqdir. Oila xo'jaligida mehnat taqsimoti eng qadimiy va madaniy ijtimoiy bir holdir. Hozirgi kunda esa, shahar va qishloq oilalarida er va xotin o'zaro mas`uliyatli ishlarni bo'lishib olishning ko'plaб turlarini vujudga keltirishdi. Aniqroq qilib aytganda, barcha oilaviy ishlarni bajarishda teng huquqlilik yo'nalishi yaqqol ko'zga tashlOnadi. Ayniqsa, bu Bolalar tarbiasi vazifasining bajarilishida ko'proq namoen bo'lmoqda. Bitta Ikki kam Bolali oilalarda Bola tarbiasi Tug'ilish axloqning rivojlanishi, o'sish ko'rsatkichidir. Biroq keyingi o'n yilliklar ichida ko'p Bolali oilalarning keskin kamayishi hisobiga bitta, ikkita Bola bilan cheklanish, oilada tug'ilishning pasayishiga olib keldi. Bola tarbiasiga ko'p vaqt sarf qilinadi. LIkkin oilada tug'ilgan yakka farzand kattalarning jonli o'yinchog'i, seviklisi, kattalarning diqqat markazi, quvonchi va erkatoyi sifatida voyaga etadi. Uning biron narsadan noroziligi va yig'isi ota-ona dunesini qorong'ilashtiradi. O'zlari emay-ichmay, yakkа farzandlarini oq tarab, kiyintirib, hatto turli-tuman sovg'alar uyushtiradilar. Bu bilan Bolasining kelgusi taraqqietini buzaetganliklarini o'yoashni ham eqtirmaydilar. Bolaning to'g'ri o'sishi, odamlarga hurmat bilan munosabatda bo'lishi, ularning qayg'ulariga hamdardlik ko'rsatish hissi tarkib topishi uchun oilada hech bo'lmaganda o'ziga o'xshash yana bir kishi ( qizmi, o'g'ilmi) bo'lishi zarurdir.

Oilada kamida ikkita farzandning bo'lishi faqat ularning ma`naviy-axloqiy tarbiasini yaxshilabgina qolmasdan, balki jamiyatimizning ijtimoiy-iqtisodiy ehtiejlariga ham mos keladi. Ijtimoiy va psixologik nuqtai nazardan Bolasizlik Ikki kam Bolalik oila mustahkamligini ta`minlamaydi. Mamlakatimizdagi oilaviy ajralishlarning aksariyati Ikki Bolasi yo'q, Ikki kam Bolali oilalarga to'g'ri kelmoqda. Yuqorida ta`kidlaganimizdek ota-ona yakka farzandning tarbiasiga nihoyatda ko'p vaqt ajratadi, lIkkin ko'p hollarda salbiy natija ko'rishadi. Oilada yakka farzand tarbiasidagi kamchilik natijalari Bola o'smirlik eshiga etganida birdan yuzaga chiqadi, va, nihoyat, bu kamchilik o'smir o'sib, ulg'ayib, o'zi oila qurganda yanada yaqqolroq namoen bo'ladi. Oila tarbiasida sharoit, ya`ni ularning qishloq Ikki shaharda yashashlari ham Bolalar tarbiasiga u Ikki bu darajada ta`sir ko'rsatishi mumkin. Odatda, qishloq sharoitida yashovchi oila farzandlari eshligidan boshlab kuchi etadigan ishlarga jalb etiladi, ya`ni ular uy yumushlarini bajarish, uy hayvonlarini parvarishlash, ularga em, suv berish, ota-onalariga dalalardagi hosilni, poliz ekinlari, mevalarini yig'ib-terib olishlarida yaqindan erdam berishadi. Qizlar esa uy yumushlarini, ya`ни tozalash, ovqat pishirish, vair qorish, nrn epish va hokazo mashgulotlarni jon-dilidan bajaradilar. SHahar oilalaridagi sharoit ulardan tubdan farq qiladi. Ozchilik bo'lsa-da shahar oilalarining Bolalari maktabning turli jonli burchaklarida, tajriba ishlarida, daraxtlarni parvarish qilishda ishtirok etishadi. LIkkin bu ishlarni ota-onalarining ishtirokisiz, har zamonda bajaradilar. Natijada bekorchilik kuchayadi Ikki sport maydonchalaridan beri kelishmaydi, shahar bo'ylab sang'ib yurishadi. Ko'p Bolali oilalarda Bolalar tarbiasi Zieli va xizmatchilar oilasining qishloqda Ikki shaharda yashashlariga qarab Bolalariga beriladigan tarbiada ham birmuncha farqlar mavjud. SHaharlarda yashovchi ko'p Bolali zieli Ikki xizmatchi oilalaridan farqli o'laroq qishloqlardagi shu toifadagi oilalarda Bolalar siesiy, madaniy-oqartuv ishlaridan tashqari ota- onalari ham, Bolalar ham xo'jalik dalalarida, bog' va polizda mehnat qiladilar. Qo'lidan ish keladigan barcha eshlar ota- onalari enida muntazam mexnat qilish bilan band bo'ladilar, jismoniy mehnatga nisbatan tayer bo'lib voyaga etadilar. Tarbianing samaradorligi oiladagi Bolalar mehnati, ularning uy xo'jaligidagi faol ishtiroki, shuningdek, oilaviy turmush sharoitlari bilan belgilOnadi. Qishloq oilalaridagi tarbia o'zining strukturasi va mazmuniga ko'ra ishchi, xizmatchi va zieli oilalardan tubdan farq qiladi. Ayrim holatlarni hisobga olmaganda qishloq oilalari Bolalari yilning deyarli barcha fasllarida ham mehnat faoliyatiga tortilgan bo'ladi. Ko'p Bolali dehqon oilalaridagi tarbianing o'ziga xos xususiyatlaridan yana biri shuki, bunday oila Bolalar jamoasining markazi, asosiy tarbia vositasi esa ota- onaning namunasi, ularning xulqi, odobi, bir-birlariga bo'lgan iliq muomalalari, oiladagi, ishlab chiqarishdagi aktiv jismoniy mehnatlaridir. Bolalar nutqi shakllanishi, rivojlanishi asosida ularni kattalarga hurmat, do'stlik, insoniylik, halollik kabi odob qoidalariga o'rgatib boriladi. SHu asosda oilada kundalik ish davomida Bolalarda xulq-atvor mezonlarini qaror toptirib

boradi. Xuddi Ona shu xulqiy mezonlar asosida keyinchalik axloqning murakkab shakllari - jamoatchilik, vatanparvarlik, haetning ijtimoiy-siesiy tomonlariga qiziqishning dastlabki shakllanish jaraeni davom etadi. Oiladagi axloqiy tarbia faqat xulqni tarbialash bilan cheklanmasdan, balki barkamol inson axloqini to'g'ri tasavvur qildiradi, uning tarkibi, ko'nikma va malakalarini shakllantiradi. MOna shu asosda oila a`zolarida inson xarakteri, haet bosqichlari qaror topadi. Oilaviy haetning o'ziga xosligi ham mOna shunda. Hozirgi zamon ko'p Bolali oilalarda o'sib kelaetgan esh avlodni har tomonlama tarbialashning barcha vositalari, shakl va uslublaridan amalda unumli foydalanilmoqda. Hozirgi kunda ota-onalar hal qilishlari nihoyatda zarur bir qancha tarbiaviy muammolar mavjud. Bunday muammolar noto'liq oilalarda nisbatan ko'p bo'lib, ular Bolalarning ruhiy kamolotida namoen bo'lmoqda. Ota-onalar esa har doim ham bu holatni bilib, to'g'ri tushunavermaydilar. Ba`zan esa Bolalar ham aqli etadigan masalalar bo'yicha kattalarga murojaat etmasliklari, masalani ijobiy hal etmasliklari natijasida onalari Ikki katta eshdagi kishilar haetini, turmushini mushkul ahvolga solib qo'yadilar. Umuman olganda hamma oilalar tarbiasi uchun yaroqli umumiy formula topish mumkin emas, lIkkin Bolalar tarbiasi bo'yicha to'plangan ilg'or tajriBolar asosida oilaning umumiy xususiyatlaridan kelib chiqib, kelajakda kutilish mumkin bo'lgan tarbia natijalarini hisobga olib, bir necha omillar haqida maslahat berish mumkin. Masalan, Bolalar tarbiasida oilaviy muhit maxsus ta`sir kuchiga ega. Muhit deyilganda oila a`zolarining o'zaro munosabatlari, Bolalarga ta`sir ko'rsatish usullari, oilada mavjud bo'lgan boshqa shakl va uslublar yig'indisiga aytiladi. Oila muhitining mazmuni ota-onalarning, katta eshdagi a`zolarining g'oyaviy-siesiy ongliliklarida namoen bo'ladi.

Foydalangan Adabiyotlar 1. A. Munavvarov G'Oila pedagogikasiG' T, G'UqituvchiG' 1994y 2. O.Turaeva G'Oila etikasi va psixologiyasiG' T, G'UqituvchiG' 1998 y 3. M.Xalmatova G'Oilaviy munosabatlar madaniyati va sog'lom avlod tarbiyasi G' T, G'UqituvchiG' 2000 y 4. Э.Yusupov, U.Yusupov G'Oila- ma`naviyat bulog'iG' Toshkent-2003 y

Похожие

O’zbekistonning o’ziga xos istiqlol taraqqiyot yo’li

Xalqimizga xos bag’ri kenglikning tarixiy ildizlari

Milliy xarakter

Oila muqaddas dargoh

Davlatimizning yosh avlodni tarbiyalash va sog’lig’ini himoya qilish yo’lida olib borayotgan ishlari